Charter: Hauptarchiv - Urkunden (1177 -1526) 6076
Signature: 6076
Add bookmark
Edit charter (old editor)
1515 V 28, Rom
Papst Leo X. willfährt mit der Bulle «Gregis dominici» den4 Bitten des Peter Hanfvogel, Pfarrer der Marienkapelle in Ottenheim zu Wien, des Erzherzogtums Österreich (dilecti filii Petri Haniffogel rectoris capelle beate Marie virginis in Ottenhaym Wiennensis, archiducatus Austrie, petitio continebat), wonach die beiden Ritter und Wiener Bürger die Gebrüder Otto und Haymo vor etwa 200 Jahren jene Kapelle gegründet und der heiligen Marie geweiht hätten (olim forsan ante ducentos annos quondam Otto et Haymo milites et cives Wiennenses fratres germani, pie ducti in civitate Wiennensi capellam predictam sub invocatione eiusdem beate Marie virginis fundassent et forsan dotassent), die dann zur Unterscheidung von der nahen Mariastiegenkirche (ad differenciam alterius collateralis capelle in littore sub eadem invocatione beate Marie virginis) Marienkapelle in Ottenheim (capella beate Marie in Ottenhaym) genannt wurde. In der Folge aber sei dieses aus der mißverständlichen Zusammenziehung der beiden Stifternamen entstandene Wort für einen Heiligennamen gehalten und auf ein dort aufgestelltes Erlöserbildnis bezogen worden (pro nomine sancti habere ceperunt ac ymaginem Salvatoris ex ligno confectam et in maiori altari dicte capelle positam pro ymagine sancti Ottenhaym venerati sunt), was zu noch weiteren Unzukömmlichkeiten geführt habe (wie solche schon in den beiden Gesuchen in n° 5832 und n° 5844 a1 dargelegt worden). Auch in den Verzeichnissen der Heiligen findet sich keiner des Namens Ottenheim, wie Gesuchsteller ausführe (Cum autem, sicut eadem petitio subiungebat, in cathalogo sanctorum nec in aliquo libro inveniatur nomen alicuius sancti sub denominatione sancti Ottenhaym . . .). Da hiemit auch die Darstellung des Passauer Offizials zu Wien übereinstimme (officialis generalis curie Wiennensis), so löst der Papst den Pfarrer von jedem Bann, in den er etwa dieser Sache wegen gefallen wäre (prefatum Petrum a quibusvis exeommunicationis suspensionis et interdicti aliisque ecclesiasticis sentenciis censuris et penis a jure vel ab homine quavis occasione vel causa latis, si quibus quomodolibet innodatus existit ad effectum presentium duntaxat consequendum harum serie absolventes); der Papst verfügt ferner im Sinne des Ansuchens, daß die Kapelle hinfort den Erlöser und die Maria als ihre Patrone führen (sub invocatione sancti Salvatoris et beate Marie virginis) und zum Unterschiede von anderen Marienkirchen nur den Namen des Erlösers tragen solle (capella sancti Salvatoris duntaxat a cunctis fidelibus partium illarum nuncupetur), wobei jedoch dem ursprünglichen Patrocinium durch Festhalten am Kult und an den Marienfesten Rechnung getragen werden solle (primitivo tarnen ipsius beate Marie patrocinio laudabilibus cerimoniis et eius festivitatibus semper salvis). Die Hauptfeste der Salvatorkapelle (capelle festa principalia sint): Christi Verklärung (transfigurationis); 6. August: das Fest des Bildes Christi (? Yconie . .. Jhesu Christi), 25. Mai;1 Maria Heimsuchung (visitationis . . . beate Marie), 2. Juli; Maria Schnee (beate Marie ad Nives), 5. August, außer den übrigen Heilands- und Marienfesten. Gültiger Kirchenbesuch an diesen Tagen und am Tage der Kirchweihe erwirkt Ablaß von 7 Jahren und 7 Fasten (septem annos et totidem quadragenas de iniunetis eis peniteneiis misericorditer in domino relaxamus), welcher Ablaß durch keine Aufhebung oder Widerruf und auch während der Dauer des Ablasses für den Bau der Peterskirche in Rom (durante indulgentia pro fabrica principis apostolorum de Urbe et cruciata concessa) nicht beeinträchtigt werden, und so oft jene aufkommen, ebenso oft wieder eintreten solle (et quotiens ille emanabunt totiens in pristinum statum restitutam fore decernimus). Den Bischöfen von Wien und Zarache(?), sowie dem Propst von Klosterneuburg wird die Promulgation der Bulle überlassen (venerabilibus fratribus viris WiennensietZaracoviensi2episcopis ac dilecto filio preposito monasterii per prepositum gubernari soliti Claustronewburgensi Pataviensis diocesis).1Source Regest:
Quellen zur Geschichte der Stadt Wien, Bd. II/4, Nr. 6076
Quellen zur Geschichte der Stadt Wien, Bd. II/4, Nr. 6076
Current repository:
Wiener Stadt- und Landesarchiv
Wiener Stadt- und Landesarchiv
mit gut erhaltener Bleibulle an gelb-roter Seidenschnur.
- notes extra sigillum:
- Gleich darunter rechts unter der Plika: P. Blondus. - Dann unter der Plika links, ganz am Rande: fe. - Unter dem Text, untereinander: L x - P . suno - A. Vives - Jul1 Camius - . D. Scaputius - Backena. Ferner auf der Plika rechts: mandes, oder mvnds, mundes'. Darunter in feierlicher Schrift: „P„ Marciaci (ZEICHEN).



L E O EPISCOPUS SERVUS SERVORUM DEI AD PERPETUAM REI MEMORIAM. Gregis Dominici nobis libet immeritis divina dispositione commissi pervigilem gerentes curam ad ea per que animarum periculis et erroribus ac scandalis obvietur et fidelium quorumlibet saluti consula-tur ut illicita introducta ne ultra protendantur et deteriora parturiant ad statum debitum reducantur et reformentur operosis studiis libenter intendimus ac in his nostri pastoralium (pastoralis) officii partes propensius impertimur prout in domino conspicimus salubriter expe-dire fideles ipsos ad pia et meritoria opera exercenda indulgentiis et remissionibus invitando ut etiam exinde reddantur divine gratie aptiores. Sane pro parte dilecti filii Petri Hainffogel Rectoris Capelle Beate Marie virginis in Ottenhaym Wiennensis Archiducatus Austrie petitio continebat quod cum olim forsan ante Ducentos Annos quondam Otto et Haymo Milites et Cives Wiennenses fratres germani pie ducti in Civitate Wiennensi Capellam predictam sub invocatione eiusdem beate Marie virginis fundassent et forsan dotassent extunc dicta Capella ad differentiam alterius collateralis Capelle in littore sub eadem invocatione beate Marie virginis in eadem Civitate site a popularibus in cognomento Ottenhaym ex propriis nominibus Ottonis et Haymonis fundatorum predictorum composito videlicet Capella beate Marie in Ottenhaym cognominata extitit et successu temporis nonnulli laici premissa ignorantes nomina dictorum fundatorum pro uno nomine Ottenhaym nuncuparunt et nomen huiusmodi pro nomine sancti habere ceperunt ac ymaginem Salvatoris ex ligno confectam et in maiori Altari dicte Capelle positam pro ymgine sancti Ottenhaym venerati sunt prout de presenti venerantur ac Capellam ipsam ad sanctum Ottenhaym vocant et eidem tanquam sancto et ipsius Capelle patrono orationes et vota persolvunt missasque in eius honore celebrari faciunt ydololatrie speciem committendo in animarum suarum periculum et scandalum plurimorum. Cum autem sicut eadem petitio subiungebat in Cathalogo Sanctorum nec in aliquo libro inveniatur nomen alicuius sancti sub denominatione sancti Ottenhaym nec constet ipsum Ottenhaym sanctum sed duntaxat ex propriis nominibus fundatorum compositum nomen existere. Pro parte dicti Petri nobis fuit humiliter supplicatum quatenus ad huiusmodi errorem popularem Incolarum Civitatis predicte et aliorum Christi fidelium extraneorum penitus abolendum et maioribus erroribus obviandum in premissis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur qui omnem a fidelibus errorum materiam libenter submove-mus et eorum saluti quantum cum Deo possumus consulimus et quibus de premissis per litteras patentes dilecti filii Officialis generalis Curie Wiennensis desuper confectas extitit legitima facta fides pre-fatum Petrum a quibusvis excommuni-cationis suspensionis et inter-dicti aliisque ecclesiasticis sententiis censuris et penis a iure vel ab homine quavis occasione vel causa latis si quibus quomodolibet innodatus existit ad effectum presentium duntaxat consequendum harum serie absolventes et absolutum fore censentes huiusmodi supplicationibus inclinati auctoritate apostolica tenore presentium statuimus et ordinamus ac decernimus quod decetero universi Christi fideles sub excommunicationis late sententie pena ab invocatione Ottenhaym et illius veneratione penitus et omnino abstineant Ac quod dicta Capella sub invocatione sancti Salvatoris et beate Marie virginis, quibus tanquam ipsius Capelle patronis oblationes et vota sua reddant et persolvant dedicata censeatur et ad differentiam aliarum Capellarum vicinarum sub eadem Invocatione beate Marie virginis dedicatarum sub solius sancti Salvatoris devotione hoc est Capella sancti Salvatoris duntaxat a cunctis fidelibus partium illarum nuncupetur primitivo tamen ipsius beate Marie patrocinio laudabilibus ceremoniis et eius festivitatibus semper salvis et ipsius Capelle festa principalia sint festa Transfigurationis Sexta Augusti et Yconie Domini nostri Jhesu Christi vigesimaquinta Maii ac Visitationis eiusdem beate Marie virginis secunda Julii et ipsius beate Marie ad Nives Quinta eiusdem Augusti Mensium diebus celebrari solitis ac in aliis festivitatibus sancti Salvatoris et beate Marie virginis huiusmodi solite laudes et ceremonie in illa celebrentur. Et insuper ut dicta Capella in debita veneratione habeatur et a Christi fidelibus congruis frequentetur honoribus ac in suis structuris et edificiis debite reparetur conservetur et manuteneatur necnon Christi fideles ipsi eo libentius devotonis causa ad illam confluant et inibi pro premissis manus promptius adiutrices porrigant quo ex hoc ibidem dono celestis gratie uberius conspexerint se refectos. De omnipotentis Dei misericordia ac beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius auctoritate confisi omnibus et singulis Christi fidelibus vere penitentibus et confessis qui dictam Capellam in Transfigurationis et Yconie Domini ac Visitationis et ad Nives beate Marie huiusmodi necnon dedicationis ipsius Capelle festivitatibus a primis vesperis usque ad occasum solis cuiuslibet festivitatum earundem inclusive devote visitaverint et ad premissa manus adiutrices porrexerint pro singulis festivitatibus predictis qui-bus id fecerint Septem Annos et totidem Quadragenas de iniunctis eis penitentiis misericorditer in Domino relaxamus ac huiusmodi indul-gentiam sub quibusvis suspensionibus et revocationibus indulgentia-rum per nos et sedem apostolicam etiam durante Indulgentia pro fabrica Principis Apostolorum de Urbe et Cruciata concessa quomodo-libet pro tempore factis nullatenus comprehensam sed semper ab illis exceptam et quotiens ille emanabunt totiens in pristinum statum restitutam fore decernimus. Quocirca venerabilibus fratribus nostris Wiennensibus et Zaracoviensibus Episcopis ac dilecto filio Preposito Monasterii per Prepositum gubernari soliti Claustro-newburgiensis Pataviensis diocesis per apostolica scripta mandamus quatenus ipsi vel duo aut unus eorum per se vel alium seu alios presentes litteras et in eis contenta quecunque ubi et quando opus fuerit ac quotiens pro parte dicti Petri et pro tempore existentis ipsius Capelle Rectoris super hoc fuerint requisitis solenniter publicantes ac in premissis efficatis defensionis presidio assistentes faciant auctoritate nostra statutum ordinationem et decretum huiusmodi firmiter observari ac singulos quos presentes concernunt illis pacifice gaudere Non permittentes eos desuper per quoscunque quavis auctoritate fungentes contra presen-tium tenorem quomodolibet indebite molestari Contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo Non obstantibus constitutionibus et ordinationibus apostolicis contrariis quibuscunque Aut si aliquibus communiter vel divisim ab eadem sit sede indultum quod interdici suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mentionem Volumus autem quod si alias dictam Capellam visitantibus et ad premissa manus adiutrices porrigentibus seu inibi pias elemosinas erogantibus aut alias aliqua alia indulgentia in perpetuum vel ad certum tempus nondum elapsum duratura per nos concessa fuerit presentes littere nullius sint valoris vel momenti. Nulla ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre absolutionis statuti, ordinationis decreti relaxationis mandati et volun-tatis infringere vel ei ausu temerario contraire Siquis autem hoc attemptare presumpseri(n)t indignationem omnipotentis dei beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Rome apud Sanctum Petrum Anno Incarnationis Dominice Millesimo quingentesimo quintodecimo Quinto kalendas Junii Pontificatus nostri Anno Tertio. (scriptores) Lx (Leo X.) fe. (sc) P. Suno P. Blondus A. Vives Jul Ca. mandatum D. Scaputius „P„ Marciaci + Backena.
Source Fulltext: Peter Peusquens
Original dating clause: Datum Rome apud Sanctum Petrum, anno incarnationis dominice millesimo quingentesimo quinto decimo, quinto kalend. Junii, pontificatus nostri anno tercio.
Editions:
- Leopold Fischer, Brevis Noticia urbis Vindobonae 1767 - 1770 I, 174 - 180 (sehr guter Abdruck).
- Hormayr, Wien III, S. 206. Vergl. A. Mayer in Gesch. der Stadt Wien II/2, 901.
Notes:
4 wiederholten.
1Siehe oben S. 183ff, und 193f.
1Später noch einmal ohne Monatstag; Fischer a. a. O. liest beide Male Icome. Für den 25. Mai können die Kalender fast nur den heiligen Urban (Bischof oder Papst) namhaft machen; einzelne Kalender, wie Basel und Mainz (Grotefend II/I, II, 115) bringen wohl auch Marie, Jacobi et Marie Salome. An das von Salisbury zum 24. Mai gesetzte Salvatoris festum (Grotefend II/2, S. 89 bei Transfiguration) ist hier kaum zu denken, vielleicht aber an ein eigens für die Salvatorkapelle, gleichsam zur Rehabilitierung des irrtümlicherweise so lange Zeit als Ottheimenbild verehrten Holzbildes des Heilands und zur Sühne eingesetztes Fest, so daß die Salvatorkapelle jetzt zwei Heilands- und zwei Marienfeste hatte, während in den beiden Bittschriften von 1506, Mai 25, und 15O7, Februar 8, nur Christi Verklärung und Maria Schnee vorgesehen sind.
2 Fischer a. a. O. liest Zaraconien und bemerkt dazu auf S. 180, daß dieser Bischof, den er Kaner oder Kramer nennt, zugleich das Bistum Wiener-Neustadt verwaltet habe. Dann dürfte es wohl der in Gams als Dietrich Kammerer zitierte Franziskaner gewesen sein, der aber, erst im Jahre 1516 erwählt, 1521, Oktober 25 nach «Zaracha» versetzt wurde, das Garns jedoch gar nicht in seinem Register führt. - Zu Zaracha, das ich sonst nicht zu finden vermag, bemerkt Zedlers Universal-Lexikon, Bd. 60, 1642, daß es lateinisch Zara vetus geheißen habe und das heutige Beligrodo, eine kleine Stadt im Herzogtume Clarenza in Morea sei; von einem Bischofssitz geschieht keine Erwähnung, wohl auch nicht bei seinen Gewährsmännern Uhsen, Geographisch - historisches Lexikon und Hübner, Zeitungslexikon. - Vielleicht ist noch Zarath, Zarattha, Zarat ins Auge zu fassen, das «ehedem eine Stadt in dem Cäsariensischen Mauretanien war und einen Bischof hatte, der unter dem Erzbischof von Tunis stand» (Zeidler a. a. O., 1645, nach Cellari Notit. Orbis Antiqui II, 924. und Baudrands Lexic. Geog. II, 348) und einer der I70 Bischofssitze gewesen sein dürfte, die auch 484. n. Chr. während der arianisch-vandalischen Herrschaft bestanden. Zarex, Zarax, Zaraca (Zedler a. a. O., 1651 f.) in Lacedämon ist vielleicht mit dem an erster Stelle genannten Zarache identisch.
1Dieser ganze Passus in gedrängter Schrift von anderer Hand, und zwar von epis bis prepositum, auf Rasur nachgetragen.
Places
- Rom
Wiener Stadt- und Landesarchiv, Hauptarchiv - Urkunden (1177 -1526) 6076, in: Monasterium.net, URL <https://www.monasterium.net/mom/AT-WStLA/HAUrk/6076/charter>, accessed 2025-03-14+01:00
You are copying a text frominto your own collection. Please be aware that reusing it might infringe intellectural property rights, so please check individual licences and cite the source of your information when you publish your data
The Charter already exists in the choosen Collection
Please wait copying Charter, dialog will close at success