CCLXVII.

luker, Bischof топ Breslau, belegt den König Johann топ Böhmen und den Breslauer Magistrat mit dem Banne und die Stadt mit dem Interdicte.

Aus einer gleichzeitigen einfachen Abschrift auf Papier, im Archive des Domcapitels NN. 8 *).

1340, Nankerus, divina et apostolice sedis providencia episcopus Wratisla-

15.Dec. ujenS|g) venerabilibus et discretis viris dominis . . Wratislauiensi, Lig- niceiisi, Glogouiensi et Oppuliensi archidiaconis vel eoruin vices ge- rentibus et rectori ecclesie in Nysa salutem in domino. Olim a felicis re- cordacionis dorn. Benedicto papa XImo, dum in minoribtis constituais in par* tibiis Polonie legacionis officio fungeretnr3) cxtitit constitutum, quod iiullns invadere, occupare, illicite detraliere presumeret decimas, tributa, castra, vil las, municiones, possessiones et bona ad ecclesias et pia а�? religiosa loca, ad ecclesias а�? personas ecclesi asti cas spectancia vel pertinencia quoquomodo, sentencia excommunicacionis prolata in liujusmodi invasores, occupatores et il licites deteiitores. Deindeque statutum postmodum per olim fratrem Gen tilem, tit. s. Martini in montibus presbyterum cardiualem, in eisdem parti bus apost. sed. legatum extitit innovatum3) mandavitque idem cardinalis, ipsum statu tum inviolabiliter observan, ipsum volens in suo robore permanere, addiciens uichi- lominus penas graves bus, qui talibus invasoribus, occupatoribus et illicitis de- teutoribus adheseriut, terris ipsorum suppositis ecclesiastico interdicto, reveren- dusque pater dorn. Janizlaus, s. Gneziiensis ecclesie arcliiep., in provin- ciali synodo 4) de suorum sufiraganeortim assensu prohibuit, statuendo ne quis princeps, qiialicunque honoris vel dignitatis prerogativa prefuJgens vel quivis alius, decimas ecclesiis et ecclesiasticis personis debitas et alia bona eecle- siarum et ecclesiasticarum personarum occupet, rapiat vel occupari et rapi

1) Ich habe diese merkwürdige Urkunde, obgleich nur von einer einfachen Abschrift, die aber alle Kennzeichen der Gleichzeitigkeit und Glaubwürdigkeil hat, abdrucken lassen, weil über die wichtigen Streitigkeiten Bischof Nankers mit dem Könige Jo hann und der Stadt Breslau fast nichts urkundliches bekannt ist Vergl. damit Rin se's Gesch. Breslau's, T. II, p. 129 und 159, der das ungewisse Jahr dieser Ereignisse richtig ermittelt hat Die Hauptquelle ist die Chronica prineipum Poloniac in mei nen Script, rer. Silesiac. T. I, p. 132 u. 163.

2) Bonifacius VIII. hatte ihn, damals Nicolaus, Bischof von Ostia, genannt, im J. 1301 als Legaten nach Ungarn und Polen geschickt, Raynaldi afin, eccles. a. 1301, N. 5; doch ist von seiner Anwesenheit in Polen nichts bekannt.

3) Die Statuten desselben vom 10. Nov. 1309, bestätigt vom Papste Clemens VI. 2. Sept. 1345, stehen in Raynaldi ann. eccles. a. 1345, N. 73, liegen mir auch noch hand schriftlich in beglaubigter Abschrift vor.

4) Diese sonst unbekannten Statuten vom 19. Febr. 1326 habe ich aus dem Originale abschriftlich vor mir. Klose II, S. 24 kannte sie schon.

Urkunden. CCLXV1I. , 283

inandet, seutenciam excommunicaciouis in contra facientes proferens quamque incurrere debeant ipso facto, addiciens, quod civitates, Tille et terre ipsis sub- jecte, si infra mensem de hujnsmodi exces.su non satisfecerínt, ipso facto sub- jecte sint ecclesiastico interdicto. Statuit eciam, quod omitís locas, ad quem deducerentur res ecclesiis et ecclesiasticis personis violenter ablate, ipso fa cto subjectus sit ecclesiastico interdicto.

Et qiioniam Cuiiadus de Yalkinhain, capitaneus regis Boemie di- strictus Wrat. et Petrus Glesil, Nicolaus de Nisa, Hanco Glogow, Hanco Salomonis, Petrus Dumelose, Petrus Stengil, Franczco Hart 11 bi et Hellinboldus, cives et cónsules Wrat. priores decimas, cen sus, pensiones et bona nostra, capituli nos tri Wrat. et alianim personarían ecclesiasticarum regularium et secolarium infra civitatem et districtus Wratis- 1 aiiiensein et Noniforensem consistentes et consistencia, nomine et man dato dorn. Johannis regis Boemie illustris illicite invaserunt, occaparunt et occupare et detinere presumunt notorie et manifeste, sie quod per edictum pu blicum prohibueruut, ne quis clericis et ecclesiasticis personis de eorum fru ctibus, reddilibus et proventibus seu quibuseunque juribus responderet vel ipsis quidquam solve ret, sed sibi mandaverunt omnes clericorum redditus presen- tari, eosdem quoque redditns, decimas et proventos reeeperunt violenter et Wrat. deduxerunt et deduci fecerunt et ibi detinent occupâtes, deindeGisco Glesil, Johannes Troppow, Nicolaus Lemberg, Paulus Dumelose, Tichco Trebnicz, Hanco Schertilczan, Petrus de Paezcow, Peczco R и leo, cónsules et cives predictis prioribus subrogati '), predieta omnia invasa et ocenpata per capitaneum et antecessores eorum illicite occupare et detinere présumant continue, notorie et manifeste anno et amplius quoad capi taneum et cónsules priores, et plus quam sex mensibus quoad substitutos ela- psis, ideo auetoritate ordinaria declaramos et pronunciamos in hiis scriptis, tarn dorn. Johauneni regem Boemie sopradictom quam Conadoin de Yalkin hain, PetromGlesil, Nicolau m de Nisa, Hau �? о ne m Salomonis, Han- couem Glogow, Petrom Dumelose, Petrom Stengil, Hellinboldum et Franczconem Hartlibi, Gisconem Glesil et Johannem Troppow, Nicolaum Lemberg, Paulum Dumelose, Ticzconem Trebnicz, Han- conem Schertilczan, Petram Paczcow et Petrum Rulco et omnes et singólos qui ipsis in crimine dampnato participant et omnes et singólos ое- cupatores domorom ad nos, canónicos et alias personas ecclesiasticas perti- nencium, fuisse a tempore occiipacionis et detencionis predictornm et adhuc esse auetoritate dictorum statutorum legatorum sedis apostolice et dorn, archi- episcopi predictorum excommunicacionis et anathematis sentencie innodatos, fVratislauiam quoque et Nouiforum, terras subjectas dicto dom. régi cum ea- rum districtibus post mensem ab invasione, occupacione et detencione decima-

1) Nämlich die Cónsules des Jahres 1340, oben aber die Cónsules des Jahres 1339.

36*

284 Urkunden. CCLXVIl.

rum et proventuum, que facte sunt a decima die Septembres auno domini 1339, MCCCXXX nono et circa et post et per dictum tempus, declaramus subjectas

10. Sept. f„jsge et esse predictarum constitucionum auctoritate, ecclesiaatico interdicto. Preterea idem frater G en til is constitutione sua duxit iirmiter adhiben- dum, ne quis archiepiscopatum, episcopatum, dignitatem inferiorem, personatum, parrocbialem ecclesiam, beneficium cum cura vel sine cura seu alicujus predi- ctorum administracionem vel detencionem de manu laycali recipere vel jam re cepta tenere quovis colore présumât, si qua autem contra fecit, ad sic rece- ptum beneficium esset inhabilis ipso facto et nisi locum sic receptum infra duos menses desereret, ad quodlibet beneficium esset inhabilis eo ipso, uec ad ali- quod beneficium ecclesiasticum sine dispensacione sedis apostolice vel legati de latere assumatur, insuper beneficio si quod forsau prius canonice optinebat esset ipso facto privatus, illi vero clerici vel laici, cujuscunque status vel con- dicionis existant, qui talibus parent et intendant, si universitas fuerit, interdict], si vero singulares persone, excommunicacionis sentencie virtute dicti statuti subjaceant ipso facto. Verum quia cónsules et capitaneus supradicti, dominis Thammone Quas s. Marie Magdalene et fratre Johanne Harán s. Eli zabeth, fratre Johanne s. Spiritus, Nicolao Romea s. Nicolai et Johanni s. Mauricii ecclesiarum Wratislauiensium parrochialium rectoribus, cano nice per diocesanum episcopum institutis, de predictis ecclesiis violenter et 1330, ignominio.se eictis, anno quo supra die decima Septem bris cum sequencium

10. Sept. continuacione dierum, ut asserebant de mandato regis predicti in ecclesiam s. Marie Magdalene Reynhardum de*Thuringia, Martinum apostatam de ordine Cisterciensis monasterii de Grisouia et Wenceslaum, in ecclesiam s. Elizabeth Heuricum Pistorem, Luduicum, Nicolaum de Fredek et Jacobum de Morauia, in ecclesiam s. Spiritus Wolfmarum de Lubek et Petrum de Margiburg, in ecclesiam s. Nicolai, Henrirum de Cun- cindorf, in ecclesiam vero s. Mauricii Johaniiem sola laicali potencia in- truserunt dictiqne intriisi ab eisdem laicis predietas eccle.sias reeeperunt et eas jam amplius quam anno continue et notorio detinent oecupatas, quare nos au ctoritate dicti statuti pronunciamos in hiis scriptis prefatos et omnes alios in trusos, quibuseunque nominibus nominentur, subjacere penis in supradieta con- etitucione contentis. Ceterum quia capitaneus et dicti cónsules supradicti ac universitas civitatis Wrat. dictis intrusis parent temeré et intendunt au- diendo ab eis velud ab ipsorum plebauis divina officia prophanari, ideo pro- nunciamus et declaramus dictos capitaueum et omnes predictos cónsules et ci ves singulares excommunicacionis, Universitäten) vero prescriptam interdicté sen tencie subjacere.

Cum itaque universitas predieta sit supposita interdicto, declaramus et di- eimus, de cetero non licere singularibus persouis ipsius alieubi audire divina vel pereipere ecclesiastica sacramenta, casibus a jure expressis declaramus dumtaxat exceptis, universis et singulis ecclesiarum rectoribus districcius pro

Urkunden. CCLXVII. 285

hibentes, ne qiiascunque personas dicte Wrat. civitatis deinceps admittant ad divina officia vel ecclesiastica sacramenta si snspensionis et irregularitatis pe nas cupiunt evitare, non obstantibus indulgenciis de audiendis divinis et per- cipieudis sacramentis extra loca interdicta a katholicis et toleratis presbyteris ante présentent declaracionem per nos, officiaient nostrum seu Andre am sub- custodem Wratislauienseut quibuscunque concessis, per presentem enim declaracionem ipso jure luijusmodi indulgencie revocantur nee deinceps de jure fieri possunt. quamdiu prefata universitas remanet interdicta.

Preterea memorati capitaneus et cónsules Wrat. predictis excess")bus non content), reverendum virum fratrem Hermann um erticiferum cum Stella, vite plarimum commendatnm, in ecclesia et oracione repertum de monasterio suo s. Mathie sed et religiosos viros fratres, Henricum de Polsnicz, Conradum Bauarum, Johannem de Brega et Volpertum canónicos regulares de monasterio s. Marie, injeetis tarn in ipsos quam in fratrem Hermann um pre- dictum temerariis et sacrilegis inanibus per Theodricum de Mulheim et Godinum Adolfum fratrem Godini, dictum Kaczinschinder, Hanco- nem famulum Godini, Sidlonem Kitbelicz et Friczconem, fámulos con silium Wratislatiiensium anno dorn. MCCCXL, sexta feria próxima post 1340, octavas pasche heresi nove exportan et eici fecerunt et mandarunt publice et ' Apnl' notorie facto rumore magno et coueursu populorum. Insuper predicti capitaneus et cónsules ecclesiam kathedralem, dominai» et patronain suam, violaverunt et violari fecerunt anno domini MCCCXXX nono, octavo kaleudas Decembris, 1339, hoc est precedenti die s. Katherine et citra, et continue per totum tempus et 24- NoY- adhuc et faciuut, locando in ipso satellites suos, prohibentes ne quis clericus vel minister ipsius ibi possit accederé et de rebus, casulis, calicibus, capis, libris, crueibus et aliis ornamentis ecclesie disponere, imo ostium sacristie in ecclesia ipsa, in qua ejusdem ecclesie ornamenta deposita et sérvala esse no- seuntur, violenter ledi et infringí fecerunt, idem faciendo irrumpi et per fabrum perforan et violenter inponi ferramenta et seras, sic quod ostium pjredictum clavibus ecclesie aperiri non potest, namque ecclesiam, sic suo mandato vio lentant'.), cum omnibus ornamentis et rebus suis detinent oecupatam nos et no strum capitulum dicta nostra Wrat. ecclesia et omnibus rebus predictis in ea existen tibus spoliando, que quideni omnia et singula sunt adeo notoria et ma nifesta, quod nulla possunt tergiversacione celari, unde nos omîtes et singólos predictos, tarn Theodericum et Godinum ac alios eorum complices facien- tes premissa ac fabrum quam capitaneum et cónsules prenotatos, quorum sunt perpetrata consilio et mandato, auetoritate juris communis et nichilominus vi gore constitucionis2) olim domini Urban i pape quarti dum in minoribus esset

1) Sollte wohl violatam beissen.

2) Vom J. 1248, bestätigt 1263. S. oben S. 15, N. 3.

У

286 Urkunden. CCLXFII.

apostolice sedis in partibue Polouie vices gerens declaramus et pronuncia- mus excommunicacionis sentencia innodatos.

Insuper cum capitaneus, cónsules et ....') et alii prescript! а�? singula res cives Wrat. pro satisfacione facienda in civitate et districtu Wrat. mo- neri et requiri non possint ex parte nostra ex eo, quod nulla persona eccfe- Siastica propter metum mortis ....*) vel presumit exequi aliquod mandatum dorn, nostri pape, dorn, archiepiscopi, nostrum inquisitorias heretice pravitatis officium vel alterius cujuscunque ecclesiasticam jurisdicionem babentis in civi tate et districtu Wrat., ideo ne propter dictorum potenciara. violenciam et ti- rannidem ipsorum perversitas remaneat impunita, raonemus et requirimus cano nice dorn. Johanuem regem Boemie, Cunadum de Valkinhain capita- neum, cónsules tara anui preterí ti quam presentís superiiis nominates, Godi- 11 «im Kaczinschinder ac Nicolaum dictum Kozil et alios prenominatos, nt de predictis dampnis, rapinis, spoliis, violenciis et injuriis, ut prefertur, per eos illatis, nobis, capitulo et singularibus personis ipsius ac clero religioso et seculari satisfaciaut et satisfieri procurent cum effectu dictosque intrusos et proplianos nobis présentent infra XXX. dies a prima dominica, qua presentes in ecclesia vestra domine rector Ni s en si s ecclesie publicaveritis computan- dos, quorum decern eis et connu singulis pro primo et alios decern pro se cundo et reliquos decern dies immediate sequentes pro tercio et peremptorío termino а�? roonicione canónica assignamus, alioquin ipsos et quemlibet eorum propter eorum notorios et enormes excessus predictos exnnnc prout extuuc in hiis scriptis excommunicacionis vinculo iterum innodamus, civitatem quoque ipsorum et cives ad puniendum dominum ipsorum in ipsis, cum et ipsi culpabi- les existant, in bus scriptis supponimus ecclesiastico interdicto. Monemus eciam primo, secundo et tercio а�? peremptorie omnes et singulos intrusos per poten ciara secularem prenominatos necnon fratres Petrum antiquum et Petrum Ka czinschinder, qui se intriiserunt in monasterium s. Vincencii, quatenus in fra predictos dies, quos eis et cnilibet eorum pro primo, secundo, tercio et peremptorio tennino et monicione canónica assignamus, predictas ecclesias et loca ad quas et que intrusi sunt omniiio dimittant nee in eis célèbrent vel ce- lebrantibus ministreut ñeque quempiam procurent ecclesiasticis sacramentis nec confessiones audiant nec predicent ac de violenciis, injuriis et dampnis que ab bas et conventus dicti monasterii s. Vincencii, fratres Predicatorum et Mino- rnm ordinum ac rectores eicti predictarum ecclesiarum parrochialium passi sunt ipsis et nobis satisfaciaut integraliter et complete, alioquin ipsos et quemlibet eorum sentencie excommunicacionis in modum quo supra lata est volumus sub- jacere, vobis domine rector de Ni sa in virtute sánete obediencie districcius injungendo, ut hune nostrum processiim duabus dorainicis diebus proximis, cum

1; Ein nicht zu entzifferndes Wort. 2) Ein nicht zu entzifferndes Wort

Urkunden CCLXVII. CCLXVHI. 287

populiis advenerit ad divina, in ecclesia matrice s. Jacobi in Nisa publicetis et legatis et legi et publican solempniter facialis, omnibusque quorum interest hujus nostri processus copiam fieri faciatis. Volumus eciam, ut nos, de exe- cucioni (sie) nostri niauflaii et publicacioni (sie) nostri processus certificetis per publica instrumenta. Vobis autem dominis archidiácono et cuilibet vestrum districte preeipiendo mandamus, quatenus absque more periculo quam cito po- teritis convocación« clericorum vestrorum archidiaconatuum facta, présentent processnm nostrum publicetis vel coram ipsis publicari per alios faciatis, man dantes dictis rectoribus, ut juxta prescriptas declaraciones eosdem capitaneum, cónsules et cives excommunicato.*, universitatem vero Wratislauieusem in- terdietam nuncient in ipsorum ecclesiis singulis diebus dominicis et festivis. Volumus eciam, ut de publicacione preseucium quam congregacionibus clerico rum feceritis vel fieri feceritis faciatis fieri publica instrumenta, nobis quanto- cius remitteuda. In cujus rei testimonium etc. Datum JNise, XV11I. kalen- das Jauuarii anno domini MCCCXL.