Nouerint vniuerfi. ad quos prefencia peruenire contingerit.. quod cum dominus Aymericus. Vicecomes Narbone .. ac dominus Radolfus. et albertus domicellus frater eius de Cochzi cum exercitu noftro effemus 15 in via peregrinandi verfus Prutziam conftituti. devenimus ad quandam villam dictam Berghen fitam in diftrictu Illuftris principie dominj wilh. ducis in Brunf et luneborch. in qua fuimus receptati ibidem per noctem moram faceré intendentes et in fortuito cafu fuperueniente eadem nocte edificiis eiufdem ville incenfis maior pars domorum et edificiorum ipfius ville, cum omnibus pecoribus rebus et. bonis mobilibus necnon quibufdam pueris. in eifdem domibus et edificiis exiftentibus. eciam cum aliquibus rebus noftris fuerunt 20 igne concremata. et in cinerem redacta. et nobis de dicta villa recedentibus Incole feu villani ipfius ville dicti principie et fuorum vafallorum fubditi fuper dicto incendio et dampnis per nos datis et illatis eifdem ut afferuerunt. contra nos apud dominum ducem ante dictum graues mouerunt queftiones. dampna huiufmodi ultra duo milia florenorum eftimantes. ad quorum inftanciam idem dominus dux. in ciuitate fua luneborch mandauit. et fecit nos per viam iuris patrie arreftarj. ad faciendum fubditia fuis, et recipiendum ab eis in 25 cafu reconuencionis id quod iuris effet certo termino ad hoc prefixo. et quia propter fumptus quos in faciendo moram feciffemus vitandos eciam ne contemptus 1) aut votum dicte peregrinacionis noftre quo2) certo termino anni expediri confueuit. que eciam in faciendo moram ibidem paucis diebus per nos neglecta fuiflet fruftrarentur. cum dictis villanis fuper huiufmodi dampnis in iudicio contendere nobis expediré minime videbatur optulimus et exhibuimus nos ex certa fciencia et fponte ad exfoluendum Quadringentos florenos 30 predictis villanis. pro dampnis ut premittitur per nos ipfis illatis in reftaurum et refufionem eorundem. et fie mediantibus amicabilibus tractatoribus et in hoc cafu promotoribus noftris. poil multos tractatus. exfolutis per nos quadringentis florenis fuit huiufmodi diffencio ipfo domino duce fauorabiliter confenciente in amicicia terruinata. Igitur hanc compoficionem. et. ordinacionem per nos fuiffe et effe ex certa fciencia et fponte factas et non per vim aut per metum quomodolibet extortas, prefentibus expreffe recognofeimus et prote- 35 ftamur. et promifimus ac promittimus. data fide noftra. et in folidum pro nobis et omnibus noftris. domino wilh duci in Brunf et luneborch. et Strennuis Manegholdo et Seghebando dictis de Monte. Ludolfo de honhorft. Hermanno de Medinghe. Hûnero de Odem, militibus fuis, ad manus ipfius ducis. et omnium fuorum fubditorum follempni ftipulacione premiffa. eundem dominum ducem. Nobiles Minifteriales. Milites. Vafallos fuos. aduoeatum. et Confules а�? burgenfes in Luneborch. et omnes alios fubditos fuos. cuiufcunque ftatus. 40 feu condicionis fuerint. nunquam velle ineufare inpetere. aut quouifmodo inpedire. communiter uel. diuifim In iudicio uel extra, publice uel occulte directe uel indirecte fuper arreftacione. et expenfis tempore arre- ftacionis factis. et exfolucione dictorum CCCCorum florenorum premiffis necnon dependentibus et emergentibus

') concepliu. 2) que.

254

ab ipfis et connexis eifdem contra compoficionem et ordinacionem ante dictas Infuper renunciauimus et renunciamus. actionibus excepcionibus et defenfionibus quibufcunque iuris Canonici et ciuilis Si quibus 1105 contra eandem compoficionem inuare aut ipfam infringere poffemus in toto uel in parte Verumptamen fept dictus princeps dominus, wilh bona noftra que tempore incendij ibidem perdita fuerunt fi qua reperta fuerint 5 vel occupata a dictis villanis vel aliis dicta bona tenentibus et occupantibus coram fe aut commiffariu (uo via iuris, et iuxta morem patrie3) nobis liberam feruauit poteftatem. In quorum omnium euidens teftimonium Sigilla noftra cum Sigillis Strennuorum Johannis de Tzoyfel. Roberti de. pynnol. Ghirandi de caia Koui Militum tractatorum ex parte noftra et teftium in premiflis duximus apponenda. Datum et actum in luue- borch. in domo fratrum Minorum Anno dominj. li. CÖC. LIIII1.0 in Craftino beati. Nicolay Epifcopi. 10 Gedruckt in Sudendorfs Registrum III. pag. 71.

482, Cardinal Bertrand, Bischof von. Sabina zu Magliano. beurkundet Folgendes: Heinrich von Braunschwei; deshalb mit Bann, Suspension und Interdict bestraft, weil er sich das Bisthum Bäldesheim anmasst«. hat um von dieser Strafe befreiet zu werden, sich erboten, das Bisthum mit Schlössern, Städten und Laufe dem Papste Clemens VI. auszuliefern. Nachdem die Auslieferung an die päpstlichen Bevollmächtigten, da

16 Abt zu Marienrode und den Dechanten auf dem Moritzberge zu Hildesheim, erfolgt ist, hat ihn der Abt

von den Strafen absolvirt, Papst Innocenz VI. ihm das Bisthum verliehen und den Cardinal beauftrag" diese Absolution und die Verleihung des Bisthums, auch alle früheren amtlichen Handlungen des Bischofs Heinrich zu bestätigen, das Domcapitel, die andern Capitel, Convente und Geistlichen von der Strafe weg« des dem Bischöfe Heinrich geleisteten Gehorsams zu befreien, die von ihnen oder vom Bischöfe Hein::;:

20 während des Bannes verliehenen geistlichen Aemter und Würden denen, die des Bannes wegen denelba

verlustig erklärt waren, wieder zu verleihen und ihnen die von den Aemtern bezogenen Einkünfte n belassen. — 1354, den 17, December. • XE

In chrifti nomine Amen Anno natiuitatis eiufdem Milleumo trecentefimo quinquagefimo quarto Indictioiit feptima die decima feptima menfis dccembris Pontificatus Sanctiflimi patris et domini noftri domini Im >

25 cencij diuina prouidencia pape VI anno fecundo Nouerint vniucrfi prefens jnftrumentum publicum infpectur Quod Reuerendiflimus in chrifto pater dominus Bertrandus diuina gracia Epifcopus Sabinenfis Sancte Romir.' ecclefie cardinalis in prel'encia infra fcriptorum teftium mandauit michi Nycolao de Romanis de Ausini apoftolica et jmperiali auetoritate Notario feribe fuo, ut feriberem et notarem ac in publicum redigerea documentum, quod bodie prefatus dominus papa fibi oraculo viue vocis commifit omnia et fingula infra feripo

30 In primis quod cum olim venerabilis pater dominus henricus de Brunfw nunc Epifcopus hildenfemenfi pretendens fe electum et conlirmatum canonice et confecratum in Epifcopum hildenfemenfem, fe in bilden femenfem eceleiiam intrufit ac eam et jura et bona ipfius diueius oecupaffet et occupata detinuiffet E propterea nonnullas exeommunicacionis fufpenlionis et inturdicti ac alias penas et fententias latas auctoriteS apoftolica et alias ab bomine et a jure, ac conftitucionibus prouincialibus et Synodalibus ineurriffet, DciaA

35 ad cor rediens, et culj)am fuam in bac parte bumiliati fpiritus contricione cognofeens, felicis recordaciorj domino Clementi papa VI, bumiliter fupplicaffet, ut cum ipfe omni jure fi quod fibi in eadem hildenfemew eccleüa uel ad illam pretextu electionis confirniacionis et confecracionis huiufmodi quomodolibet competw cedere Et Caftra villas terras poffeffiones bona et jura dicte ecclefie in manibus dicti domini Clementis pat* vel illorum aut illius, quos vel quem ad id duceret deputandos uel deputandum, libere et effectualiter ponen

40 foret paratus cum eo milericorditer agere, Sibique de oportune ablblucionis beneficio, ab buiui'modi exfom municacionis fentencia prouidere, ac penas alias relaxare huiufmodi, de benignitate apoftolica dignaremur Mt'ß que dominus Clemens papa huiufmodi fupplicacionibus inclinatus Venerabilibus patribus domin is in Riddag» hulen et in Betzingherode Monafteriorum abbatibus balberftadenfis et hildenfemenfis diocelium, ac decao«

3j Hier fehlt expo/lulandi.

255

fancti Mauricij in monte extra muros bilden fuis dediflet litteris in mandatas quod poftquam ipil uel duo aut vnus eorum Fortaliciorum Caftrorum Opidorum villarum municionum et aliorum bonorum quorumcunque, ac jurium fpiritualium et temporalium ad menfam Epifcopalem ipfius ecclefie hildenfemenfis quocunque et vbicunque fpectancium realem et veram, а�? puram et fimplicem refignacionem, a dicto domino henrico auctoritate apoftolica recepiffent, ille ipforum qui fuper hoc foret requilitus eidem domino henrico abfolu- б cionis beneficium ab huiufmodi excommunicacionis et alijs quibufcunque fentencijs contra eum per quof- cumque proceiTus fiue alias ab homine uel a jure prolatis, abfolucionis beneficium juxta formam ecclefie auctoritate predicta impenderé procuraret, iniungendo ei pro modo culpe penitenciam falutarem, et alia que forent iniungenda de jure Et nichilominus omnes penas fpirituales et temporales quae auctoritate huiufmodi proceffuum uel alias occafione premifforum incurrerat, eadera auctoritate relaxaret et difpenfaret fuper irre- 10 gularitate huiufmodi cum eodem Ac omnes inhabilitatis et infamie notas feu maculas premifforum uel alicuius eorum occaiione per eundem dominum henricum contractas aboleret, ipfumque dominum henricum habilitaret et habilem redderet, ac integre pleni ftatus efficeret ficud erat ante electionem huiufmodi, ac fi nullas inhabilitatis et infamie, ac irregularitatis maculas fiue notas aliquatenus incurriffet, prout hec et alia in litteris apoftolicis exinde confectis plenius continetur, Deindeque per prefatos, Abbatem in Betzingerode et 15 decanum receptis auctoritate predicta a prefato domino henrico de omnibus Caftris fortalicijs terris villis poffeffionibus municionibus et quibufcunque juribus. ad Epifcopatum hildenfemenfem fpectantibus et toto ipfo Epifcopatu, refignacione dimiffione et ceffione, ipfe Abbas recepto a dicto domino Henrico juramento de ftando mandatas ecclefie atque fentencijs Sibi de huiufmodi abfolucionis relaxacionis difpenfacionis abolicionis et habilitacionis iuxta formam dicti mandati apoftolici beneficio prouidiffet, prout exinde confiare dicitur 20 publicum jnftrumentum, Demumque predicto domino Clemente papa fublato de medio prefatus Sanctiffimus pater dominus Innocencius papa, nullis alijs abfolucione relaxacione difpenfacione abolicione et habilitacione fuper hiis factis, de perfona ipfius domini henrici, ecclefie fupra dicte hildenfemeñ, de fratrum fuorum confilio prouiderit, preficiendo eum ipfi ecclefie in Epifcopum et paftorem, declararet ipfe dominus Sabinen, jntencionis ipfius domini Innocencij pape fuiffe tempore dicte prouifionis de ipfo domino henrico facte ecclefie fepe dicte, 25 et adhuc eue, ipfum dominum henricum, fi forte non fuiffet per dictum Abbatem de Betzzingerode plenarie abfolutus, a penis fentencijs et proceffibus fupra dictis feu fuper eifdem, abfolucione, relaxacione, difpenfa cione, abolicione et habilitacione, aliquis forfan interueniffet defectus, feu forma dicti mandati apoftolici, per eofdem Commiffarios feu dominum henricum feruata plenarie non fuissent Et fi poft abfolucionem et alia fupra dicta idem dominus henricus, in priores penas, fentencias et proceflus, quibus premiflorum occafione 30 ligatus fuerat, reincidiflet, et eis tempore dicte prouifionis ligatue exifteret, ab omnibus huiufmodi penis fentencijs et proceffibus abfoluiffe, et habuiffe et habere pro plenarie abfoluto, Et quod idem dominus Sabinen auctoritate apoftolica fupra dicta fuppleret de ipfius domini pape plenitudine poteftatis omnem defectum qui interueniffet quomodolibet in predictis, ac prouifionem et promocionem predictam gratam et ratam haberet non obftantibus omnibus fupra dictis Et fuper irregularitate per ipfum Epifcopum fie ligatum, 35 forfan contracta, celebrando diuina uel inmifeendo fe illis non tarnen in contemptum clauium, difpenfaret. Item quod fi prefatus dominus Henricus antequam fuper prouifione de perfona fua per dictum dominum papam facte ecclefie fupra dicte, litteras apoftolicas recepiffet, et oftendiffet adminiftracionem bonorum et jurium fpiritualium et temporalium dicte hildenfemenfis Ecclefie fe ingeffiflet, ac quicquam de ipfius ecclefie pro- uentibus percepiffet, ac Canonici et Capitulum dicte ecclefie, et alia Capitula et Conuentus, alijque clerici 40 et ecclefiaftice perione Ciuitatis et diocefis hildeñ, eidem domino henrico ut Epifcopo hildenfemenfi paruerunt et intenderunt contra decretalem felicis Kecordacionis domini Bonifacij pape VIII fuper hoc edite que incipit Iniuncte nobis etc pocius ex ignorancia juris, quam contemptibiliter veniendo Ipfe dominus Sabinen fuper remiffione penarum dicte decretalis valeat de oportunis remedijs prouidere. Item quod cum dictus dominus Henricus Epifcopus tempore quo prenominatam ecclefiam indebite detinebat Ac nonnulli Abbates et Capi- 45 tulum hildenfemenfe et nonnulla aliarum Ecclefiarum Capitula, et Monafteriorum Conuentus neenon clerici

256

et ecclefiaftice perfone Ciuitatis et diocefis hildenfemeii eidem domino henrico adherentes predictis et alijs fufpenfionis excommunicacionis et interdicti, penis, fentencijs, et proceffibus tunc ligati ac inhabiles et irreguläres ad quos quas feu que Canonicatuum prebendarum et dignitatum perfonatuum et officiorum ac adminiftracionum et aliorum quorumcunque beneficiorum, cum cura uel fine cura et locorum ecclefiafücoram 5 electio, prefentacio collacio prouifio confirmacio et inftitucio feu queuis alia difpoficio, alias predictis penis fentencijs et proceffibus non obftantibus pertinebat quainuis fic ligati ac priuati omni jure eligendi prefen- tandi conferendi prouidendi confirmandi et inftituendi, nonnulla Canonicatus, prebendas dignitates perfonatus et officia adminiftraciones beneficia et loca huiufmodi de facto alias tarnen canonice contuliffent et proui- diffent de ipfis ac ad electiones confirmaciones et inftituciones in et de illis procedere, et eas attemptare, et

10 rccipientes ea, in ipfa fe intrudere prefumpfiffent, et ea detinuiffent occupata hucufque et detincnt de prefenti Ipfique et nonnulli alij clerici et ecclefiaftice perfone feculares et reguläres diuerforum ordinum dictaruni Ciuitatis et diocefis eorum Canonicatibus prebendis dignitatibus perfonatibus officijs adminiftracionibus et alijs beneficijs cum cura uel fine cura et locis ecclefiafticis, quecunque fint et quocunque nomine nuncupentiir per dictos proceffus penas et fentencias feu a jure aut conftitucionibus prouincialibus et fynodalibus priuati

15 fuiffent, eaque nichilominus detinuiffent hucvfque et detineant de prefenti, eis, a, dictis proceffibus penis et fentencijs primitus abfolutis ad ipfa Canonicatus et prebendas dignitates perfonatus Necnon officia admini ftraciones beneficia et loca ecclefiaftica quecunque fint et quocunque nomine nuncupentur dummodo eis alias canonice collata fuerint, et in illis non fit alteri fpecialiter ius quefitum, eofdem clericos et perfonas aucto- ritate fua apoßolica plene reftituere ac cum eis difpenfare quod illa valeant licite retinere, eaque iplis

20 duntaxat de nouo conferre et prouidere de illis Ipfofque in illorum corporalem poffeffionem induci mandart Ipforumque Canonicatuum prebendarum dignitatum perfonatuum officiorum adminiftracionum beneficiorum et locorum fruetus redditus et prouentus medio tempore indebite pereeptos eifdem clericis et perfonii remittere et donare Et omnia et fingula in premiffis et circa ea et quodlibet eorum neceffaria et oportuna, de quibus ipfi domino Sabinen videbitur expedire facere et concedere, per fe uel alium feu alios poflit de

25 gracia fpeciali In contradictores et rebelles cenfuram ecclefiafticam exercendo, Huic autem Inftrumerw idem dominus Sabinen ad maioris roboris firmitatem fuum mandauit appendi Sigillum Acta funt hec Auinione in hofpicio dicti domini Sabinen videlicet in eius maiori Camera prefentibus Reuerendo in chrittn patre domino Johanne dei gracia Epifcopo Nemaufen Ac venerabilibus et diferetis viris dominis paulo <k Sanctogemino Archiprefbitero vrbeuetaii ac Guillielmo de Moftaoiolis Canonico Ruteneä Cappellanis ac petro

30 de Bana et Egidio Buorgois et Gauardo de Buya clericis vticen Morinefi et Aquilegeii diocefium familiaribus eiufdem domini Cardinalis et alijs teftibus iuratis et rogatis.

Ego Nycolaus quondam Chettoli de Romanis de Auximo, apoftolica et Imperiali auetoritate Notarius ei nunc eiufdem domini Sabinen Scriba mandato eiufdem domini Sabinen de predictis Omnibus per me feribendis et in formam publicam redigendis dum indefinenter vnacum dictis teftibus interfui anno jndictione

35 die et pontificatu fupra feriptis, eaque de dicto mandato. et rogatu feribere propria manu feripfi et in hane publicam formam redegi Signo meo appofito confueto.