CAP. VI.

Confitemur et credimus, San&am atque ineffabilem Tri- nitatem, Patrem, et Filium , et Spiritum SancT;um , unum

Deum

CONCILIORUM HISPANLE. 3i7

Deum naturaliter esse, unius substantiae, unius naturae, unius quoque majestatis atque virtutis. Et Patrem quidem , non genitum , non creatum , sed ingenitum protitemur; ipse enim a nullo originem ducit, ex quo et Filius nativita- tem, et Spiritus Sanctus processionem accepit; fons ergo ipse , et origo est totius Divinitatis. Ipse quoque 1 Pater est essentia sua qui de ineffabili substantia Filium ineffabiliter genuit; Deus Deum , lux lucem ; * ab ipso est ergo omnis paternitas in ccelo et in terra. Filium quoque de substantia Patris sine initio ante saecula natum , nec tamen fa£tum esse fatemur, quia nec Pater sine Filio , nec Filius aliquando ex- titit sine Patre, et tamen 3 non sicut Filius de Patre , ita Pater de Filio ; quia non Pater a Filio , sed Filius a Patre generationem accepit. Filius ergo Deus de Patre , Pater au- tem Deus, sed 3 non de Filio; Pater quidem Filii, non Deus de Filio; ille autem Filius Patris, et Deus de Patre; 4 aequalis tamen per omnia Filius Deo Patri, quia nec na- sci ccepit aliquando , nec desiit. Hic etiam unius cum Pa- tre substantiae creditur, propter quod et homousios fratri dicitur, hoc est, ejusdem cum Patre substantiae s credi- tur; opL»« enim Graece unum , v<n'<* vero substantia dicitur, quod utrumque conjun&um sonat, una substantia. Nec enim de nihilo, neque de aliqua alia substantia, sed de Patris utero , id est, de substantia ejus , idem Filius geni^ tus vel natus esse 6 credendus est. Sempiternus ergo Pater, sempitemus et Filius. Quod si semper Pater fuit, semper habuit Filium , 7 cui Pater esset; et ob hoc Filium de Pa- tre natum sine initio confitemur, nec enim eumdem Fi- lium Dei, pro eo quod de Patre sit genitus, dese&ae na- turae portiunculam nominamus; sed perfectum Patrem, per- fe&um Filium 8 sine diminutione , sine defe&ione genuisse asserimus , quia solius Divinitatis est inaequalem Filium non habere. Hic etiam Filius Dei, natura est Filius , non adoptio- ne, quem Deus Pater nec voluntate, nec necessitate ge- nuisse credendus est, quia nec ulla in Deo necessitas ca- dit, nec voluntas sapientiam 9 praevenit.

Spiritum quoque San&um , qui est tertia in Trinitate persona, unum atque a:qualem cum Deo Patre et Filio cre- dimus esse Deum , unius substantiae, unius quoque esse na- turae; non tamen genitum vel creatum, sed ab utrisque procedentem , amborum esse Spiritum. Hic etiam Spiritus Sanctus nec ingenitus, nec genitus creditur, ne aut si in- genitum dixerimus , duos Patres dicamus , aut si genitum,

duos

i Al. Pater essentia quidem ineffabilis sub- stantia: suae Filium. ineffabiliter genuit; nec tamen aliud, quam quod ipse est genuit Deus Deum. * Ephes. $.v. i j.

3 Al. non ut Filius.

3 Al. non de Filioj ille autem Filius. Ct- tera dttunt.

4 Al. squalis Deus per omnia Deo Patri.

$ ^/.Jw/:creditur.

6 Al. credendus est. Sempiternus quoque est et Filius,quoniam si Pater semper fuit.

7 AI. cujus Patet esset.

8 Al. tione.

sine imminu-

9 Al. pracvenit, sed tantum natura.

318 COLLECTIO MAXIMA

i Al. Patris tantum, nec Filii tantum.

a Al. qui caritas.... amborum esse agno- scitur.

3 Al. utrisque si- cut Filius crediturj sed minor Patre.

4 Al. sed trina et dici.

$ Al. tamen natura- lis substantia creditur.

6 Al.Nnta sidesin- gulis.

7 Al. ergo unaquav que persona unus Deus.

8 Al. Deus tiantur.

enun-

duos Filios praedicare monstremur: qui tamen nec 1 Patris tantum, sed simul Patris et Filii Spiritus dicitur. Nec enim de Patre procedit in Filium, vel de Filio procedit ad san&ificandam creaturam , sed simul ab utrisque processis- se monstratur; 3 quia caritas sive sandtitas amborum cog- noscitur. Hic igitur Spiritus San&us missus ab 3 utrisque creditur; sed minor a Patre et Filio non habetur , sicut Filius propter assumtam carnem , minorem se Patre et Spi- ritu Sancto esse testatur. Hax est Sanclaj Trinitatis relata narratio , quae non triplex , 4 sed Trinitas et dici et credi debet. Nec re&e dici potest, ut in uno Deo sit Trinitas, sed unus Deus Trinitas.

In relativis vero personarum nominibus Pater ad Fi- lium , Filius ad Patrem , Sanclrus Spiritus ad utrosque refer- tur; quae quum relative tres personae dicantur , una * tamen natura per substantiam creditur. Nec sicut tres personas, ita tres substantias praedicamus: sed unam substantiam , tres autem personas. Quod enim Pater est, non ad se, sed ad Filium est. Et quod Filius est, non ad se , sed ad Patrem est; similiter et Spiritus San&us , non ad se , sed ad Patrem et Filium relative refertur; in eo quod Spiritus Patris et Filii praedicatur.

Item quum dicimus , Deus , non ad aliquid dicitur , si- cut Pater ad Filium , vel Filius ad Patrem , vel Spiritus Sanclus ad Patrem et Filium; sed ad se specialiter dicitur Deus. 6 Nam etsi de singulis personis interrogemur , Deum necesse est fateamur. Deus ergo Pater , Deus Filius , Deus Spiritus San&us singulariter dicitur a, nec tamen tres Dii, sed unus est Deus.

Item et Pater omnipotens, et Filius omnipotens, et Spiritus San&us omnipotens singulariter dicitur ; nec tamen tres omnipotentes, sed unus omnipotens; sicut et unum lumen, unumque principium praedicatur. Singulariter 1 ergo ut unaquaeque persona plenus Deus , et totae tres personae unus Deus confitetur et creditur, una illis vel indivisa at- que aequalis Deitas , majestas , sive potestas , nec minoratur in singulis, nec augetur in tribus, quia nec minus aliquid habet, quum unaquaeque persona Deus singulariter dicitur, nec amplius, quum totae tres personas unus 8 Deus enuntia- tur. Haec ergo Sancta Trinitas , quae unus et verus est Deus, nec recedit a numero, nec capitur numero. In relatione enim

per-

0 Sequentes propositiones in Symbolo , vulgo S. Atbanasii, leguntur.

CONCILIORUM HISPANLE. 319

personarum numerus cernitur; in Diviniratis vero substan- tia, 1 quid numeratum sit, non comprehenditur. Ergo hoc solum numerum insinuant, 2 quod ad invicem sunt; et in hoc numero carent, quod ad se sunt. Nam ita huic San- cicE Trinitati unum naturale convenit nomen , 3 ut in tribus personis non possit esse plurale. Ob hoc ergo credimus, illud in sacris Literis diclum : Magnus Dominus noster , et magna virtus ejus , et sapientice ejus non est numerus. Nec quia tres has personas esse diximus unum Deum , eumdem esse Patrem, quem Filium, vel eum esse Filium , qui est Pater , aut eum qui Spiritus Sanclus est, vel Patrem 4 vel Filium dicere poterimus. Non enim ipse est Pater, qui Filius; i nec ipse Filius , qui Pater , nec Spiritus San&us ipse, qui est vel Pater vel Filius; quum tamen ipsum sit Pater , quod Filius ; ipsum Filius , quod Pater , ipsum Pa- ter , et Filius, 6 quod Spiritus San&us, id est natura unus Deus. Quum enim dicimus, non ipsum esse Patrem, quem Filium a y ad personarum distin&ionem refertur ; quum au- tem dicimus ipsum esse Patrem , quod Filium, et ipsum Filium , quod Patrem, ipsum Spiritum Sanctum , quod Patrem et Fiiium , ad naturam qua Deus est, vel substan* tiam 7 pertinere monstratur, quia substantia unum sunt; personas enim distinguimus, non Deitatem separamus. Tri- nitatem igitur in personarum distin£tione agnoscimus, uni- tatem propter naturam vel substantiam profitemur. Tria er- go ista unum sunt, natura scilicet, non persona; nec ta* men tres istae personae, separabiles sestimandx sunt, quum nulla ante aliam , nulla post aliam , nulla sine alia, vel extitis- se, vel quippiam 8 operasse aliquando credatur; inseparabiles enlm inveniuntur, et in eo quod sunt, et in eo quod faciunt, quia inter generantem Patrem , et generatum Filium , vel procedentem Spiritum San&um nullum fuisse credimus temporis intervallum , quo aut Genitor Genitum aliquando praxederet, aut Genitus Genitori deesset , aut procedens Spiritus Patre vel Filio posterior appareret. Ob hoc ergo inseparabilis et inconfusa haec Trinitas a nobis et praedica- tur et creditur. Tres igitur personae istae dicuntur , juxta quod 9 Majores definierunt , ut agnoscantur , non ut sepa- rentur. Nam si attendamus illud quod Scriptura san£ta di- cit de Sapientia: Splendor est lucis ceterna , sicut splendo- rem luci videmus inseparabiliter inhaerere , sic confitemur

1 Al. quidenumera- tum.

■ 2 Al. q*^)d in se. I Al. ut tribus.'

Psalm. 146. v. i.

4 Al. et Filium.

5 Al. nec ipse Fi- lius qui Spiritus San- 6lus, nec Spiritus San- dus ipse qui est.

(5 Al. quod est et Spiritus Sanclus.

7 Al. pertinere mon- stramus.

8 Al. operata esse aliquando.

9 Al. Majores defi- niunt.

Paulus ad Hebr. i .v. 3. Ex Sapientxap.^.v.26.

a Corruptus est hic locus in edit. Card. de Aguirrc an. 1753,

32o J: COLLECTIO MAXiMA >

Filium a Patre scparari non posse. Tres ergo illas unius ac i Al. ita inseparabi- inseparabilis naturse personas , sicut non confundimus , 1 ita * ai. pnedtcamus-, separabiles nullatenus 2 praedicamus. Ita nobis hoc dignata quandoquidem hoc est jpSa Tr;nitas evidenter ostendere , ut 3 etiam in his no-

nobis diguata. . f .. .......

3' ai. etiam in omni- mimbus, quibus voluit sigulatim personas agnosci , unara

bus,qmbus. sine aitera non permittat intelligi j nec enim Pater abscjue

..• • Filio cognoscitur , nec sine Patre Filius invenitur. Relario

4 Al. vetat , qux quippe ipsa vocabuli personalis personas separari 4 vetat;

etiam non simui. qUas etiam, dum non simul nominat, simul insinuat. Nemo autem audire potest unumquodque istorum nominum , in f.M. Quum ergo quo non intelligere cogatur et alterum. 5 Quum enim igi-

ha5C* tur hax tria sint unum , et unum tria , est tamen unicui-

que persona; manens sua proprietas; Pater enim asternita- tem habet sine nativitate , Filius aeternitatem cum nativita- te, Spiritus vero Sanftus processionem sine nativitate.

i De his tribus personis solam Filii personam pro libe-

ratione humani generis hominem verum sine peccato de sancla et immaculata Maria Virgine credimus assumsisse, de qua novo ordine novaque nativitate est genitus; novo ordine , quia invisibilis Divinitate , visibilis monstratur in came; nova autem nativitate est genitus, quia intacta vir- ginitas et virilem coitum nescivit, et fcecundata per Spi- ritum San&um carnis materiam ministravit. Qui partus Vir- ginis nec ratione colligitur , nec exemplo monstratur; quod

6 ai. coiiigitur, non si ratione 6 colligitur , non potest esse mirabile; si exemplo, «ru muabiie. non ^ s£ngUiare_ ]\j"ec tamen Spiritus Sanftus Pater esse

credendus est Filii, pro eo quod Maria eodem San&o Spi- ritu obumbrante concepit, ne duos Patres Filii videamur asserere , quod utique nefas est dici. In quo mirabili con- 1 ' ceptu , aedificante sibi sapientia domum , Verbum caro fa- Joan. u v. 14. ftum est, et habitavit in nobis. Nec tamen Verbum ipsum

7 Al. itaincarnem. 7 ita in carne conversum atque mutatum est, ut desisteret

Deus esse, qui homo esse voluisset; sed ita Verbum caro faclum est, ut non tantum ibi sit Verbum Dei, et homi- nis caro , sed etiam rationalis hominis anima ; atque hoc to- tum et Deus dicatur propter Deum , et homo propter hominem. In quo Dei Filio duas credimus esse naturas, „ „, . . unam Divinitatis , alteram humanitatis; 8 quas ita se una

8 Al. quas lta in se . ... t^. . . , ,

una Christi persona Chnsti persona inivit, ut nec Divinitas ab humanitate, nec U9V/jV personx unus humanitas a Divinitate possit aliquando sejungi. Unde per- estChristus; vet per- feclrus Deus, perfeclus et homo in unitate 9 persona? unius

sons creditur Chri- ^ Christus> Nec famen quia duas diximus FiHo eSSe na-

10 ai. duascaussa- turas,10 duas caussabimus in eo esse personas; ne Trinita-

bimur. f

CONCILIORUM HISPANLE. 321

ti, quod absit, 1 accedere videatur quaternitas. Deus enira 1 ai. accidere vi- Verbum non accepit personam hominis, sed naturain, 3 et deat»r- .

r. r~. .. ..' . a .4/. et in Kternum

m aeternam personam Divinitatis temporalem acccpit sub- personaDivinitatis. stantiam 3 carnis. Ita quum" unius substantiae 4 credamus esse J^^' carnis' Item Patrem, et Filium , et Spiritum San&um, non tamen di- 4 ai. credimus esse cimus , ut hujus Trinitatis unitatem Maria Virgo genuerit; Deum Patrem- sed tantummodo Filium , qui solus naturam nostram in uni- tate personae suae assumsit. Incarnationem quoque hujus Fi- lii Dei totaTrinitas s operasse credenda est, quia-insepara- 5 ai. operata esse. bilia sunt opera Trinitatis. Solus tamen Filius formam ser-*- vi accepit in singularitate personae, non in unitate Divinae naturae, in id quod est proprium Filii, non quod commu- ne Trinitati; quae forma illi ad unitatem personae coaptata est, id est, ut Filius Dei et Filius hominis unus sit: Ghristus. :rc

Item idem Christus 6 in dnabus naturis, tribus exdat sub- 6 Al. fo his duabiis. stantiis , Verbi, quod ad solius Dei essentiam rererenduin !ft

est, corporis , et animae, quod ad verum hominem perti- . - , r" net. 7 Habet igitur in se geminam substantiam Divinitatis 7 ai. Habet ergo. suae, et humanitatis nostrae. Hic tamen 8 pro eo-..quod de 8 AL ^ hoc Deo Patre sine initio prodiit, natus tantum ( nam' neque? Dc0,7^ j'^ fa£tus , neque prasdestinatus accipitur) per hoc tamea quodv .•><> de Maria 0 Virgine natus est, et natus, et fa&us, ct praedesti- 9 ai. Virgine natus natus esse credendus est. Ambae tamen in illo eenerationes W*} fa£ius >et Pra?~

• , t> • 1 'destinatus. ......

mirabiles, quia et de Patre sine matreante saeonaa est gev nitus,et in fine saeculorum de marresine patre. est gene- ratus : qui tamen secundum quod Deus* est , creavit Ma+i riam ; secundum quod homo , I0creatusest a tl^Iaria : ipso; io:vi/.creatus!estex et Pater Matris, et Filius. Item et per hoc quod Deiasv m«I* MatPris\ e?tt- est aequalis Patri; per hoc quod homo , minor est Patre.> Hus. item per hoc. Item et major et minor 11 se ipso esse credendus cst; in „ Ai.se ipso cre- forma enim Dei etiam ipse Filius se ipso major est propten dendus. humanitatem assumtam , 12 qua Divinitas major est j in for>; I2 AL qujanivini- ma autem servi, se ipso '3 minor est, id est humanitate, tas^ ■. :. ::i .\k i ■

• T-v' • • • • -K.T • . 13 At. minot^est;

quae minor Divimtate accipttur. Nam sicut per assumtam car- idem humanitate.

nem *4 non tantum a Patre, sed a se ipso minor accipitur, ita> -f^Ai: non tantom

secundum *s Divinitatem coaequalis est Patri; et- ipse et- Patre»se4.seiPS0-

. ... 1 t-T-"i-- • 15 ^4/. Divimtatem,

Pater major est homine , quem soia riln persona assumstt.i; qua est «quaiis; vei ltem in eo quod quaeritur-, 16 utrumr posset Filius sioaequa1 < qu* ^.mram^S' lis , et minor esse Spiritu Sancto , sicut Patri nuqc '7 aequaT> 17 a\. «quaiis et PsC I&^nunc minor Patre creditur essei, responderarras 5 secun- tri,et Si)lritu1,

Ss dum

* Quat sequuntur verba referuntur a Mag. Sent, in III. dist. j. num. i. tamquam ex Tolet. IL Error hic ex eo forte provenit ,-quod numerus undecimus Arabigus similis fit numero secundo Romano. 1 w

ut '- i\V. I i

>

3?.2 COLLECTIO MAXIMA

. .. r . dum formam Dei, aequalis est Patri et Spiritui San£to ; se-

:' cundum formam servi, minor est Patre et Spiritu San£to, quia nec Spiritus San£tus, nec Deus Pater , sed sola Filii persona suscepit carnem,per quam minor esse creditur illis personis duabus. Item hic Filius a Deo Patre et Spiritu

1 At. Sanflo sepa- , San£to inseparabiliter discretus creditur esse persona, ab

rabilis creditur. Vel T . r

Sanfto separabiiiter homine autem assumta natura. ltem cum homme unus ex- se*.?autem* awJtmo. tat persona, cum Patre vero et Spiritu Sancto natura 2 Di-

2 ai. Divinitatis suae vinitatis sive substantia. Missus tamen Filius, non solum a %^z 'ai. missus esse Patre , sed ab Spiritu Sanclo 3 missus credendus est, in eo credendus est, in eo qUOd ipse per Prophetam dicit: Et nunc Dominus misit

quod per Prophetam 1 r r> • • /C <-» • •■ ••

dicitur. tne , et 4 Spritus Sanctus: a se ipso quoque missus accipi-

isaix 48. v. 16. t r ro eQ qUOCi inseparabilis non solum voluntas, sed

4 Al. Spmtut ejus, '• r . 1 £ . . X . . .»

a se ipso. operatio totius Trmitatis agnoscitur. *» riinc enim qui ante

j 41. Hic emm. S2ECUla Unigenitus est vocatus, temporaliter Primogenitus

6 ai. propterDivi- factus est: Unigenitus 6 propter Deitatis substantiam , Pri-

nitatis. . ° • o •

7 Ai. propter assu- mogenitus 7 propter assumtae carnis naturam, 8 m qua, sus- "JfWJi; cepti hominis forma iuxta evangelicam veritatem, sine peo

8 Al. m qua susce- ~ . » o .. . r.

ptav. . ^ cato conceptus, sine peccato mortuus creditur, qui solus

ne peccato natus' si" Pro noDls peccatum est fa£tus, id est, sacrificium pro pecca-

ne. tis nostris. Et tamen passionem ipsam , salva Divinitate

.., „ :r: • ••■ v. sua , pro deli£tis nostris sustinuit, mortique adjudicatus et

to Ai. mortem ac- Gruci, veram carnis IO mortem excepit, tertio quoque die

°propria sus- virtutei11 propria sua suscitatus , e sepulcro surrexit.

citatus a sepuicro. . . Hoc erep exemplo capitis nostri confitemur, 12 veram

12 Af. vera fide re- ~ . °r\. c . r •vt .

surreaionem. neri resurrectionem carnis omnium mortuorum. '3 Nec m

13 Af, Necinaere. aerea Vel qualibet alia carne (ut quidam a delirant) surre-

. j c>uros nos credimus , sed in ista qua vivimus , consistimus, -;tri ■ et movemur. .. . ■.[

,„ ., , n i' Peracto hujus san£tae resurredtionis exemplo , idem Do- minus noster atque Salvator paternam ascendendo sedem repetiit, de qua numquam per Divinitatem discessit.

14 ai. in fine sa- Illic ad dexteram Patris sedens, expectatur J4 in finem cuiomm. :( saeculorum judex omnium vivortim et mortuorum. Inde

ij Ai. ad ferendum. cum sanctis omnibus veniet *S ad faciendum judicium , red- 'dere unicuique mercedis proprias debitum , prout quisque .! gesserit in corpore positus , sive bonum , sive malum. Ec- clesiam.sane catholicam pretio sui sanguinis comparatam cum eo credimus in perpetuum regnaturam.

Intra cujus gremium constituti, unum Baptisma credi-

mus

1 >

a Errot Origenistarum et Bardesanistarum. Vide Hieron. epist. ad Pammach. ct Ocean. • . ...:

CONCILIORUM HISPANLE. m

mus et** confitemur in remissione omnium peccatorum. t confitemur re-

Sub qua Fide, 2 et resurreclioriem mortuorum et cre- miss''onem. dimus , et futuri saeculi gaudia expectamus. credfmusT veraciter

Hoc tantum orandum nobis est et petendum , ut quum peracto finitoque judicio , tradiderit Filius Regnum 3 Deo 3 ai. Deo et Patti. Patri, participes nos efficiat regni sui; ut per hanc Fidem, qua illi inhaesimus, cum illo sine fine regnerrujs..

Haec est confessionis nostrae Fides exposita , per quam ■ '•■ omnium haereticorum dogma 4 perimitur , Fidelium corda 4 AL perimitur> ^ mundantur, per quam etiam ad Deum gloriose acceditur, suam omnium 'fide- cujus sacrosan&um saporem sub triduano dierum jejunio DeumV. "racros^ndo continua relationum cojlatione ru&antes, ad ea-quae sub- ?a.P°re»sub triduano

• 1. , . . jejunio... collatione

nexa sunt, sequenti die discernenda transivimus. orantes... diedecer-

nenda transivimus.

CAP. VII. ExConcilio BracharensllILanno 675. can.i.

■ ■

De Fide.

lTi"i.

- CJredimus in unum Deum, Patrem omniporentem , fa-

ttorem cceli et tcrrae, visibilium omnium et invisibilium «

conditorem; * in unum Dominum Jesum Christum, Filium % Al. et in umim

Dei Unigenitum , ex Patre natum ante omnia saecula ., Deum Don»r»"n.

ex Deo, lumen ex lumine, Deum verum ex Deo vero,

natum, non factum, homousion Patri (hoc est, ejusdem cum

Patre substantiae) per quem omnia fa&a sunt, quae in cce-

lo et quae in terra: qui propter nos et propter nostram sa-

lutem descendit, et incarnatus est de Spiritu 6 Sanclo , et $ Ai sanct01 natU3

ex Maria Virgine homo fa&us , passus sub Pontio Pilato, «MariaVh-gine.Ho-

, . j. j. . , mo factus , passus est

sepultus , tertia die resurrexit, ascendit m ccelos , et se- sub Pontio. det ad 7 dexteram Patris , inde venturus judicare vivos 7 ai. dexteram Dei et mortuos , cujus regni non erit finis. Credimus et in JJJ"* gi0eria™udTcare Spiritum Sanftum , 8 Dominum et vivificatorem , ex Patre 8 ai. Dominum vi- et Filio procedentem, cum Patre et Filio adorandum et Vlficat0rem* glorificandum , qui loquutus est per 0 Prophetas ; in unam 9 AL prophetas et catholicam atque apostolicam ecclesiam. Confitemur unum unam sanftam catho-

. ,->• 'licam, et apostolicam.

baptisma in remissionem 10 peccatorum, carnis resurrecho- 10 ai. peccatorum, nem mortuorum , et vitam futuri saeculi. Amen. «cpectamus resurre.

Ss % . CAP.

324 COLLECTIO MAXIMA