19 Al. tribulat, 0- ies in malum.

Cap. 58. v. 6. 1. Timoth.$.v. 8.

JacoW 2. v, 13.

mus illa, quae et in gloriam tuaj omnipotentiae conferan- tur, et humanae saluti, 1 teadnitente, donentur.

Temporibus non procul excursis, quum 2 quorumdam refugarum tumultuosa seditio frequenter vastationes terris inferret, et scandala populis cum excidiis irrogaret, adeo ut captivorum 3 turmas reducere , et desolationes terra:, qux tali concussa sunt peste , 4 quilibet conatus nequeat repara- re , 5 et actum est vi potius 6 necessitatis exortse , quam de- liberatione judicii, ut contra eosdem eisdemque simillimos cum omni fere populo acerrima juramenta daremus a. Unde jurasse nos per attestationem Divini Nominis, conditio juramenti demonstrat, et ne resolvi queat, sacra? scriptura: audoritas instat b; 7 scribitur namque in Exodo : Non assn- mes nomen Dotnini Dei tui in vanum ; neque enim insontem hahebit Dominus eum, qui assumserit nomen Domini Dei sui frustra. Item in Levitico: Non yerjurabis in 8 nomine mei; nec follues nomen Domini Dei tui. Ego Dominus. At vero quia illata pressurarum acerbitas resolvic possit ac de- beat, tam lamentorum et vinculorum 9 error insinuat, quam ejusdem aucboritatis Dominicae prsecepta IO commendat. Etenim juxta veterem Translationem d ita quosdam per Isaiam gravi exprobratione Dominus 11 increpat, dicens: V<e jiliis desertionis , dicit Dominus : Jecistis consilium non per me, et sfonsionem non per spiritum meum, 13 adjicere pe$~ catum super peccatum. l* Item Hieremias : Iniquitates '4 no- stras declinaverunt ista, et peccata nostra amoverunt bona a nobis; quia inventi sunt in populo meo 15 impii, et laqueos statuerunt ad dispergcndos vivos , et comprehenderunt. 16 Ut laqueus instans plenus volatilibus, sic domus eorum 17 pleme dolore. Et per Michaeam ; 18 Heu mihi anima , quia perit revertens ad terram, et qui corrigit inter homines , non est\ omnes in sanguine judicantur; unusquisque proximum suum 10 tribulat tribulatione, in malum manus suas praparant* Ad beneficentiam certe, quae Divinis oculis tanto est gra- tior, quanto et invenitur esse praestantior , sic nos Isaias instruit, dicens: Dissolve colligationes impietatis, solve fa- sciculos deprimentes. Paulus etiam vas eleclionis: Pietas ad amnici utilis est. Et Jacobus : Judicium sine misericordia

. illi

a Agitur enim de eo : utrum juramentum, de capite pleftendis hostibus emis- sum , dum vastationes terris inferrent, adhuc obliget; an vero possint h* inju. rije remitti, et hujusmodi hostibus ignosci. b Pro obligatione juramenti. c Con- donari. d Septuaginta scilicet j textus tamen hic ab ea, quc nunc extat,'mn- nihil difTert.

CONCILIORUM HISPANLE. 201

1 itti qui non fecerit misericordiam ; 2 superexaltat autem * Ai. m fi*t. misericordia judicium. Joannes item: Qui odit fratrem i.Joan^v!*^ suum , homicida est; et scitis , quia omnis komicida non ha~ bet vitam <eternam in se manentem. Et per 3 semetipsum Ve-

. . r r. \ . 3 Al. temetiptam.

ritas: Dtltgtte tntmtcos vestros , benejactte his * qut oderunt Matth. 5.«. 43.

vos. Et iterum : Dimittite, et dimittetur vobis; si autem jj^i.jjjj*1*'

non dimiseritis, nec Pater vester coelestis dimittet vobis pec-

cata vestra. Ecce sunt Dominicae * jussiones hinc inde ad- s ai. jussionis.

stipulata firmissima cautione praecepta, ac proinde quia

sunt divini oris prosecutione taxata , manebunt per omnia

aeterna lege praefixa. Quid ergo ? numquid aut 6 juramenti <j A\% juramenta ju_

iustitiam , aut misericordiae pacem sibi contraire narrabimus, stitiae.> aut juramenti

dum scnptum sit: Misertcorata , et verttas obvtaverunt st- Psaim. 84. v. n.

bi, iustitia , et pax se complexce sunt? 7 aut quia con- „ . .

• / . 1 r • r • ,~ • , 7 atqma.... m

troversiarum lapsus sese m contentione difrundunt, ldeo coment.onem. unius partis assertienem narrabimus non 8 implendam ? Cur 8 AL impleridam, ne alterius assertio partis jacturas comminatur instantiam? Et «lterius assertiopar-

. . j« 1 • tis jaftura. patiatur

quia juramenti custodia ultionem non temperat pavescen- instantiam?

dam, iccirco impietatis atrocitas mortem pariet execrandam?

Absit; etenim * si publicis sacramentorum gestis (quod Deus • Caus.23.q.4.can.i.

avertat) a quibuslibet illicita , vel non bona extitisset Si PMicit-

conditio alligata, quae aut jugulare animam patris , aut age-

re compelleret stuprum sacratissimae virginis , 9 numquid 9 A{ nutnqu-ld to,

non tolerabilius esset stultae promissionis rejicere vota, quam lerabiiius.

per inutilium 10 promissionum custodiam exhorrendam cri- 1Q A[ promjssorunu

minum implere mensuram ? 11 Quid si ita est, quomodo cre- 11 Al- Q-o- si ita

. •« • • • • ,-■» • • cssct,

deretur unms observantia jussionis esse rons pietatis , quum I2 Ai. tribuios ui- emitteret12 rivulos ultionis? aut quaenam '3 illa esse sacra? tlonis-

, . .. . * . , . „ 13 i». lllaessetsa-

observatio legis, quae sacnlegia committeret f4 pravitatis? crae.

vel cujus mensurae aequitas videretur , *$ et ex unius prae- J* jj; j£„"nj*o».

cepti cautela necis exoriretur immanitas truculenta ?a At

nunc non ita contendimus , ut contentionum divortiis con-

citatis, nos ipsos contentionis certaminibus misceamus. 16 Est tt ^/.Estverapax.

vere pax in utroque, quod dicimus; quia sic Spiritus San-

&us iter nostrum ac cursum temperat, ut in «7 nullo de- I? Ai nun0 devhl$

vium hoc a sua dispositione secludat; unde plena iam vo- nos casus a disposi-

,../»..,.. • • 1 /. . tione, vel a se se-

ce, plenion fide , plenissimaque mtentione praedicimus, ciudat. atque in tota san£tae ecclesiae universitate praedicamus pari- ter et optamus, nulla profanatione solius et summae divi- nitatis nomen existere adsumendum, nullo perjurii sacrile- gio indebite proranandum , nullo uspiam contra&u falla- .

Cc ci«

a Pro obligatione juramenti, videntut sibi objicere, quas sequuntur.

202 COLLECTIO MAXIMA

. (

Matth. j. v. 37, Matth. j. v, 34.

1 Al. inter gentium. 3 Ai. pacis Esedera.

3 /4/. tunc fidelius durat , quum ea sa- cramenti.

* Caus.22. q.i.can.i. Omne quod.

4 Al. Omne etiam quod testibus adsti- pulatur.

5 Al. Hinc ut moti- bus humanis.

6 Al. ne Iabans.

Cap. 4J. ». 22.

7 AI. memetipso.

8 yi/. quis alienus.

9 ^4/. vivifica jussa.

to Ai. juramento.

11 Al. quo valet, et ex revelatione.

12 Ai. amovere.

Cap. 29. v. 13.

13 Al. Unde Job ante passionis suae ex- perientiam imprudens vel impendens, pa- tientibus passionis suae patientiam me- morabat, suarumque virtutum.

Cap. 30. v. 2 j.

14 Al. sttber eo. Pr0wr0.24.tM i.

ciae confingendum. Nam si, attestante Veritate, propter profanationem perjurii evitandam, prohibetur omnino ju- rare , quum dicitur : Sit sermo vester: Est est, non non; quod autem plus his est, a malo est; quomodo impunitum erit, nomen tantae gloriae voluntarie profanasse , dum in eo taxata fides dignoscitur interiisse? vel quatenus pacis fcede- ra 1 in gentium dissidia ligabuntur , si non juramenti pacla san&iori integritate serventur? Etenim omne , quod in 3 pa- cis foedere venit, tunc solidius subsistit, quum juramenti hoc interpositio roborat. Sed et omne, quod animos amico- rum conciliat, 3 tunc fixius durat , quum eos sacramenti vincula ligant. 4 * Omne, quod testis adstipulat, tunc verius constat, quum id adje&io jurationis affirmat. Quod si et te« stis deficiat, innocentis fidem sola jurisjurandi taxatio ma- nifestat. J Hinc et ut mentibus humanis divina voluntas pan- deret, quod volebat, 6 ne labens fragilkas pro incerto te- neret, quod inviolatae Veritatis promissio exprimebat, per Isaiam loquitur, dicens: Ego Dominus , et non est alius; in 7 memetipsum juravi. Si ergo tantae institutionis limite sunt votiva juramenta servanda , 8 quis alienorum a veritate haec adstruat execrabiliter violanda? Stabunt ergo sacrae au- ftoritatis 9 vivida jussa , nec vana profanatione erunt aliqua- tenus temeranda.

Verum * ne juramenta , qua? data sunt, videantur in nos ita penitus miserationum conclusisse praecordia , ut nullam de pietatis affe&u animae viscera concipiant indulgentiam paritura , sic stabilitis contra&ibus 10 juramenti, sinum mi- sericordiae aperimus, atque ita cundis Deo placita devotio- ne misereri censemus, ut nos nec juramenti cautio reos, nec inhumanitas faciat exsecrandos. Occurrere certe misero- rum ruinis debet subsidio unusquisque 11 quo valeat, et re- levatione alienae vindidbe a se Dei 12 removere vindictam; libat enim Domino prospera, qui ab affli£tis pellit adver- sa. ^3 Inde Job, ante passionis experientiam impudens pa- tientibus , quod in passionis suae patientia memorabat, suarum virtutum catalogum texens, inter caetera sic con- neclit: Benedi&io perituri super me veniebat, et cor viduce consolatus sum. Et paulo post: Flebam quondam T4- super his erat, et compatiebatur anima mea pau-

eum

peri. Hinc Salomon: Erue eos, qui ducuntur ad mortem,

et

a Declarat, ratum fuisse juramentum , remitti nihilomtnus posse pcenas , in hostes juramento constitutas; idque ob misericordiam lapsis debitam.

CONCILIORUM HISPANLE. 203

et qui trahuntur ad interitum 1 liberare non cesses. Quibus r Al. Uforare »<?

san&ae au£toritatis instru&i decretis, nec san&um Nomen **""'

profanasse nos constat, quod nullatenus profanandum 2 vox 3 &• v& nostrae.

nostrae praedicationis insinuat, et indulgentiae visceribus ad-

apertis , licet oris sui professione damnati, difficile 3 me- sJ|Vi.' mereantura"

rerentur absolvi, juxta quod scriptum est: Sanguis tuus 2. Reg. i.v. 16.

super caput tuum; os enim tuum loquutum est adversum

te\ et iterum : Ex ore tuo justificaberis , et ex ore tuo con- Matth, l2 v 3?

demnaberis', tamen pietatis intuitu , et parcendi viam 4 pan- 4 ai. pandimus, et

,. t • • _ i- tjt • misericordiae.

dimus , qui et misericordiam prorogamus. Hujus sane pro-

missionis incaute crudam, cruentamque temperare senten-

tiam , illa quam maxime compellimur caussa, quod hax Dist; 13. can.i. Duo

duo mala, licet sint omnino cautissime praecavenda , ta- mfa^ tentare wt

men si periculi necessitas ex his unum 5 temerare compu- temperare.

lerit, id debemus resolvere , quod minori nexu noscitur

6 obligare. Quid autem ex his levius, quidve sit gravius, 6 obiigari.

7 rationis acumine investigemus. Etenim dum perjurare com- 7 ^l, pietatis acu- pellimur, creatorem quidem offendimus , sed nos tantum- mine > «*/_pi*

r , . 1 . , purx rauonis acumi-

modo maculamus; quum vero noxia promissa complemus, ne.

et Dei jussa superbe contemnimus , et proximis impia cru-

deUtate nocemus , et nos ipsos 8 crudeliori mortis gladio 8 ai. crudeiiori gia-

trucidamus; illic enim duplici culparum 0 telo percutimur, dl°' ^ telo perimi.

hic tripliciter iugulamur. Resrat ergo, 10 ut eo nostra per- mur.

\ . '° .... o . . . k 10 Al. ut hsc no-

gat sententia , quo misencordiae patuerit via; quae lta Do- stra pergat sententia, mino probatur accepta , ut plus eam cupiat , quam sacri- 9ua misericordja;...

r. r . t.r . 1 .r,. 1 . . quse ua m Domino.

ncia veneranda , dicente lpso: JMisericordtam 11 volui, et Matth. 9.». 13. non sacrificium. Ac indulgentiae concessa licentia , misera- 11 AL vol°e*

. . . J. . P . . . . '. . concessa sentenua.

tionis lpsius opus m glonosi principis potestate redigimus; ut quia Deus illi miserendi aditum patefecit, remedia pie- tatis ipse quoque non deneget; quae ita Principali discretio- ne 12 moderata persistunt, ut et illis sit aliquatenus miseri- 12/f/.moderataper-

j« ^ m I :• 1 sistant , ut et illis

cordia contributa, et nusquam gens aut patna per eosdem ita siu aut periculum quodcumque perferat aut ja&uram , haec miserationis obtentu temperasse sufficiat.

Ceterum quascumque juramenta pro regiae potestatis salu- te ,'3 vel contraclatione gentis, et patriae, vel hactenus sunt 13 At. vel conmta- exacta, vel deinceps extiterint exigenda, omni custodia omni- t,one* que vigilantia insolubiliterdecernimus observanda,a membro- rum truncatione mortisquesententia Hreligione a penitusab- 14 Al. religatione soluta. Sed ne pravarum mentium versuta nequitia 1J nosmet ^j'^' nosmetipsos. ad perjurii quandoque devocet culpam, nec a san&ae fidei re-

Cc 2 gu-

a Hoc ett: excepto juramento de morte , vel membri mutilatione alicui inferenda.

ao4 COLLECTIO MAXIMA

gula hanc asserat venire sententiam , tam divinae au&oritatis oracula , quam praecedentium patrum asserta, huic narrationi Caus. sa. q. 4. can. 9. curavimus innedtenda. Etenim incommutabilis 1 idemque 7Tm3? wdemque semper existens Dei summi natura praxellens , sua saepe in semper existens Dei Sacris Literis leeitur mutasse promissa , et pro misericordia

natura parcens, sua ° . TT ,* ... * . . ., ...

sacpe. temperasse sententiam. Unde quamhbet sit lmpassibihs

2 ai. immutabiiis. arnue 2 immutabilis , identidem deitate firmissima , crebro

idem quidem , vel * 7 ,'

ejusdemque Deitatis tamen ejus et juramenta leguntur , et poenitentia, qua; sa-

!imaS1crebro?firm,S" cr's extant 3 adoperata. Jurare namque Dei, est a se ipso

3 ai. mysteriis a- nullatenus ordinata convellere; pcenitere vero , eadem or- doptata, vei adoper- jjnata ^ qUUm voluerit, immutare. Sic enim per Hieremiam

Cap. 18. v. 7. dicit: Repente loauar 4 adversus pentem , et adversus re-

4 Al. aiversum gen- 1 ,. * . ° , .n ,

tem , et adversum. gnum , ut eradicem , et destruam , et aisperaam lllud. o/ ; Al. illa super poenitentiam egerit gens s illa a malo suo, quod loquutus mal°- sum adversus eam, agam et ego posnitentiam super malo

Cap. 33. v. 13. quod cogitavi, ut facerem ei. Et per Ezechielem: Si dixe-

6 Ai. justo viro. ro 6 justo, auod vita vivat, 7 et 'confisus in justitia sua , fe-

7 Al. etconversusa .J . . ,7 ...

justiiia sua. cerit mtquitatem , omnes justiti<e ejus oblivioni tradentur,

quam.Al' w,qwta,e' et ins iniquitate sua , quam operatus est, in ipsa morietur.

Si autem dixero impio : morte morieris, et egerit poeniten- tiam a peccato suo , vita vivet, et non morietur. Si ergo nostra conversio sic divinam mutat sententiam; cur mise- 9 Ai.-vel pressur* rorum tantae lacrimae 0 vel pressura tam crudam non tempe- temperent.6 eai "°n ret ex miseratione vindi&am ? Hinc etiam populo Israeli- tico saepe ultio suspenditur, et Ninivitarum perditio divi- lusuium At Ver° il nx sententlx permutatione sedatur. IO At vero illustri lau- ii ai. hujusce rei ^um tltVL^° praeclarus au&or Ambrosius in libro de Offi- Cap. jo. ciis primo 11 hujuscemodi rei caussa sic loquitur : 12 Est 13 AU ^et lacZm enim con^a offcium nonnumquam , promissum solvere ,li sa- custodjre. cramentum custodire , ut Herodes , qui juravit, quoniam

thura. 'quicqwi t*' 14 quicquid petitus esset, daret flice Herodiadis; et necem

16 Al <rU>igaret' ■ Joannts prastitit, ne promissum 1J negaret. ]Sfam de Jephthe

quid dicam , quiimmolavit fliam, qua 16 sibi viUori pri- mum occurrerat, quo votum impleret quod spoponderat, ut quicquid sibi primum occurrisset, offerret Deo? Melius fue- rat nihil tale promittere , quam promissum solvere parrici- Cap.\i. dio a. Item in lib. cl. »7 Purum ieitur, ac sincerum opor-

17 AI. Purum ereo. . , ir ci . 'f

tet esse ajjeaum , ut unusquisque simplicem sermonem pro-

18 Ai. fratrem cir- ftrat, vas suum in sanBitate possideat, nec ,8 fratrem in cumscriptione verbo- circumscri'ptione verborum inducat; nihil promittat inhone-

rum seducat. '. ....... 1 r

19 AL atsipmmit- stum, 10 <tc st promiserit, tolerabihus est promissum non fa-

tere qwerat, tolerabi- Cg* lius.

a Sumitur pro homicidio a patre illato.

CONCILIORUM HISPANLE. 205

cere , quam facere quod turpe sit. Scepe plerique constrin- gunt se jurisjurandi sacramento, et quum ipsi cognoverint promittendum non fuisse, sacramenti tamen contemplatione faciunt quod spoponderint, sicut de Herode suprascripsimus, qui saltatrici pr.cmium turpiter promisit, crudeliter solvit. Turpe est, quod regnum pro saltatione promittitur, crude- le, quod mors Propheta 1 jurisjurandi religione donatur. Quanto tolerabilius 2 tali fuisset perjurium sacramento? Et post pauca de 3 Jephthe disserens : Miserabilis, 4 inquit, necessitas , quce solvitur parricidio. Melius est non vovere, quam s vovere id quod sibi is cui promittitur, no/it exsol- vi. Et post paululum: ISfon semper igitur promissa 6 sol- venda sunt. Denique ipse Dominus, sicut scriptura indi- cat, frequenter suam mutat sententiam.

Vir quoque sanctissimus Augustinus 7 vestigationis acu- mine cautus , inveniendi arte praecipuus, asserendi copia profluus, eloquentiae flore venustus, sapientiae fru&u fce- cundus, haec in suis narrat affatibus: Duo sunt omnino ge~ nera mendaciorum, in quibus non magna culpa est, sed ta- men 8 non sunt sine culpa , quum aut jocamur , aut proxi- tnis mentimur. Illud primum in jocando ideo non est perni- ciosissimum, quia non fallit; novit enim ille cui dicitur, joci caussa esse dtctum; secundum 9 autem ideo mitius est, quia retinet nonnullam benevolentiam. 10 Ideo ipse : Jsfon au- jerat, inquit, veritas misericordiam , 11 non misericordia impediat veritatem. Si enim pro veritate, aut quasi rigida veritate , oblitus fueris misericordiam, non ambulabis in via Domini, in qua misericordia et veritas obviaverunt sibi.

Beatus etiam Gregorius 12 Papa, et libris et meritis honorandus, atque in Ethicis assertionibus pene cundis me- rito praeferendus , sic in libris infert Moralibus: Quia ergo Behemoth a iste l* ita inexplicabilibus nodis ligat , ut ple- rumque mens H in dubio adduffia , unde se a culpa solvere nititur , 1 s inde culpa ardtius adstringatur , reUe dicitur: Nervi testiculorum ejus perplexi sunt; argumenta namque machinationum illius quo 16 magis laxantur , ut relinquant, eo magis implicantur, ut terreant. Est tamen quod ad de- struendas ejus versutias utiliter 17 fat. Et quum mens inter tninora et maxima peccata constringitur, si omnino nullus sine peccato evadendi aditus patet, minora semper eligantur. Quia et qui 18 murorum undique ambitu, ne fugiat, clau-

di-

• Intellige diabolum in sententia Gregorii.

1 Al. pro jurisjuran- di religione datur.

2 Al. tale fuisset.

3 Al. Jephthe dispu- tans.

4 Al. deest: inquit.

5 Al. vovere id quod sibi,

6 Al. solvenda omnia sunt. Denique ipse Deus.

7 Al. investigatio- nis acumine, Super Psal.5. ad illud: Perdes omnes.

8 Al. non est sine culpa , quum aut joca- mur , aut pro miseri- cordia mentimur; illud primum inchoandum,

9 Al. autem minus est, ideo quia.

10 Al. Idem ipse: Non auferat.

11 Al. nec miseri- cordia.

12 Al. Papa, et vi- tx meritis.

Lib. 32. cap. 17.

13 Al. iste tam in- explicabilibus.

14 Al. in dubium.

1 > Al. inde in culpa arbltius.

Job 40. v. 12.

16 Al. magis rela-

xantur implican-

tur, ut terreant.

17 hl.fiat j ut quum mens.

18 Al. murarum am- bitu.

206 COLLECTIO MAXIMA

1 At. majusest, jatn sxculorum finitorum dodtissimus , cum re- verentia.

Cap. 31.

2 Al. malum incau- te , vel male et incau- te.

Lib. 2. de Summo bo- no, cap. 32.

3 Al. fratribus suis.

ditur, ibi se in fugam praciptat, ubi brevior murus invenitur.

Nostri quoque saeculi Do&or egregius, ecclesiae catho- licae novissimum decus, prxcedentibus aetate postremus, doclrinae comparatione non infimus, et quod 1 majus est, in sazculorum fine docKssimus , atque cum reverentia no- minandus , Isidorus in libro Sententiarum secundo hax pro tali narrat negotio: Jsfon est conservandum sacrameti- tum , quod 2 male incaute promittitur; velut si quispiam adulter<e perpetuam cum ed permanendi jidem polliceatur. Tolerabilius est enim sacramentum non implere , quam per- manere in stupri Jiagitio. Similiter in Synonimis: In malis promissis rescinde jidem , in turpi voto muta decretum ; quod incaute vovisii, non facies; impia est promissio , qu<e scele- re adimpletur. Haec de sacris Paginis , aucloribusque prae- cipuis brevissime sufficiat praelibasse; nam plurima colli- gere poterit, qui hax attentius legendo quaesierit. Ceterum quibus hasc nequaquam sufficiunt, vel hinc sumant cum rubore silentium, quia optat Vas electionis anathema esse a Christo pro 3 fratribus nostris, quam perdurare crudeli- bus in delidis.