(1) ministeriare is tot dienstman aannemen, die in welgebore nen en onvrijen verdeeld werden; altare is in rang verhoogen.

(2) Henegouwen was dus geen zonneleen.', zoo als door sommigen beweerd wordt.

(3) cum ea. Een barbarisme , voor secum.

— 165 —

tog Willem van Beijeren tot haren stadhouder in Holland, Zeelanden Friesland (1).

24 September 1346.

Margeritte par le grasce de Dieu Ëmpereres des Ro-

(1J Dit charter was tot nog toe geheel onbekend; men bezat slechts de brieven van keizer Lodewijk, aangaande het be stier van Margaretha, en daaronder vijf, gedagteekend 7 September 1346 te Frankfort. In eenen dezer laatsten (bij Van Mieris II 728) bevestigt de keizer de opdragt van het stadhouderschap over Holland, Zeeland en Friesland door Margaretha gedaan aan haren zoon Willem. Men heeft ge meend dat hiermede de zaak in eens beslist was, zonder medewerking der keizerin; maar hier zien wij , dat zij, waarschijnlijk na 's keizers goedkeuring in zijnen brief ont vangen te hebben, zelve en op eigen gezag, bij dezen brief, gegeven den 24sten September deszelven jaars te Bergen in Henegouwen , haren zoon met die waardigheid bekleedt en zich voortaan , gedurende dit mandaat, geheel aan het be stuur onttrekt.

De inhoud dezer aanstelling is merkwaardig genoeg; wij leeren daaruit inzonderheid, 1°. dat aan Willem door zijne moeder een raad was toegevoegd, die hem in het bestier der zaken behulpzaam was, en 2'. dat hij in het bestier ecne bijna onbepaalde magt verkreeg, uitgezonderd alleen: en tous cas nos signeries toules eskanches, dat ik vertale: behoudens altoos onzer heerlijkheden in allen manieren , benevens het behoud van 's lands vrijheden. Indien ±War- garetha nu aan haren zoon geene andere voorwaarden voor geschreven heeft, begrijpt men dat hij van de verkregene regten ligtelijk een gebruik konde maken , dat legen hare inzigten streed , zonder daarom zijne magt te buiten te gaan: in één. woord, dat deze onbepaalde volmagt lot twisten aan leiding konde geven.

— 16G —

mains adies acroissans (l)t contesse de Hayna, de Hollande , de Zellande et dame de Frise , faisons savoir a tous, que comme nos chiers et redoubtes sires li Em- pereers nous ait remandet que sans nul delay nous nos retrayons pardeviers luy (2), Et par celi cause nous ne poons (3) nos besoignes de nos contes de Hay- nau , de Ilollande , de Zellande et signerie de Frise gou- verner ne delles ordener ensi quil affiert et que mestiers seroit (4). Nous par boin conseil et par bonne delibe- ration sur chou eut, avons kierkiet et kierkons (5) , avons poissant fait (6) et faisons , avons estaulit (7) et estaulissons pour representir no propre personne le duc Willaume de Baviere no chier fil, a gouverner , war- der et maintenir de par nous et en no non tous nos pays et signeries devant nommees et tout chou quilii appartient et qui en dessent (8), al honneur et au pour- fit de nous et de no pais devant dis. Et luy donnons plainne poissanche, commant, commission de mettre, estaulir, roster (9) et autres remettre, se besoins est,

(1) Empereres — adies acroissans, eene vertaling van den bekenden latijnschen titel: Imperatrix semper (in dies) augusta; augustus wordt gewoonlijk van augeo afgeleid : van daar in hoogduitsche brieven, allzeit Mehrer des Reichs.

(2) retrayons par deviers luy, dat wij tot hem terug zouden komen.

(3) poons, oud voor pouvons, gelijk elders (bl. 152) loons voor

louons.

(4) affiert el que mestiers seroit, d. j. gelijk het behoort en nood!o' zijn zoude.

(5) kierkons, belasten , den last opdragen, het tegenwoordige

charger.

(6) poissant fait, magtiggemaakt, d. i. volmagt gegeven.

(7) estaulit, oud voor établi; zie reeds vroeger, bl. 18.

(8) dessent, dat daarvan afhangt of toe behoort.

(9) roster , ontslaan , voor re-óter.

— 167 —

tons baillius, prouvos, castelains , mayeurs, eskievinx et tontes manieres de gens doflisse quelque il soyent ou puissent y estre, lesquels nous ariemes (1) plain pooir de mettre et estaulir, de roster et deffaire, se nous y estiemes presente; et tout chou que fait en sera par no devant dit fil en checas en tout uem partie en nos con tes , signories et pais devant dis, tant et si longement que nous serons hors des pais et par le consel de chiaus qui commis seront deles luy (2) de par nous, nous le tenrons ferme et estaule et ferons tenir en plainne poissanche, tout en le maniere que nous louwissiemes proprement fait, sans nulle cose faire u dire alencontre , sauve nous en tous cas nos signeries toutes eskanches , et sauve a toutes nos boines gens de nos pais devant nommes leur frankises , droitures , previleges et chartres quil ont de nos predecesseurs et de nous. Et ens ou cas que aucuns debas mouveroit entre nous et aulcuns de nos gens toukans nos hiretages, nous donnons plain pooir a no chier fil devant dit de connoistre et de ter miner des debas dessus dis par le conseils de chiaus que nous avons commis avoeic luy u dune partie diaus. Si mandons et commandons a toutes nos boines gens de

no pais devant dis , nobles et non (3), religieus,

bourgois, commungnes de quelconques estat quil so yent , que il soyent enclin et obeissant en che cas a no devant dit fil Guillaume, ensi quil seroyent a nous

(1) ariemes, oud, voor aurions. Zoo ook iets verder louwissiem mes voor Vaurions , estiemes voor étions , en tenriemes voor tiendrions.

(2) deles luy, bij of nevens hem; dit ziet op de edelen die Margaretha haren zoen als vaste raadslieden toegevoegd had.

(3) Hier was in het oorspronkelijke een woord (nobles) onleesbaar.

— 168 —

ge presente y esliemes. Et quiconques feroit alencon- tre , che tenriemes sur luy ensi que celuy qui no signe- rie nous vorroit enfraindre et anientir. En apres nous prometons en boine foy que nous ne nos entremetrons ne ordonerons de nulles causes de nos pais devant dis ne des baines gens demorans ens ce dis pais, tant si longement que nous serommes (1) hors de nos pais u de lun diaus. Et se cause estoit que nous fuissiemes au contraire en tout u en partie , nous prometons et de- clarons des maintenant par ces presentes lettres chou a yestre de nulle valeur. Et pour chou que nous volons que toutes ces coses devant dittes soyent et demeurent estaules et bien tenues, nous avons ches presentes lettres ouweites sayellees de no sayel. Donnees en na ville de Mons en Haynnau , le dimence prochain apres le jour «aint Mahiu lapostele , lan mil trois eens xi/vi.

Een lange perkamentrol, schrift van dien tijd,