Iusticia.||
Executores iusticie, domini mei. Habeo hanc causam ecclesie Sancti Martini. Venit ad me quidam Stephanus Hederwary, petens certam partem decimarum locari. Nolui, recessit. Misit iterum post paucos dies, sollicitare mirabiliter cepit ita, ut mirabar. Dixi, scitis, quia de Iaurino, de Tatha, de Ilbe (?) locaveram et faciunt bonam solucionem sine litibus. Ait, ego illis omnibus plus prodesse possum ecclesie et proficam et per fidem christianam et humanitatem promitto de solucione suis temporibus. Audita tali fide et promissione, maius esse non potest et subiunxit, adhuc faciam maius: ultra hec bonam possessionem obligabo huic ecclesie. Ego dixi, non curo de possessione, quia fratres expensas et familia requirit. Dixi de Barathy prope est. Ait, non est mei iuris nunc. Rursus ad eum dixi: Habemus cavillaciones, non est spes futuri boni. Remotus parum egressus est foras; confirmans literas, solus semper mecum promittit multa, nil implere volens. Si ducenti vel trecenti floreni aliquando sunt necessaria, mittatis, ad me, semper parata (!) sunt. Tandem adductis (?) literis posuit quandam possessionem, si tamen possessio; videbit (!), ego de possessione nil adverto. Propter pecunias; dixit, non curetis, feci pro utilitate et comodo ecclesie, prout sinceritis. Factum est, -- boni arendatores servant suas obligaciones, -- sed nil preter lites continuas habere potuimus finis.||
Quid dices tu arendator?||
Domini mei, ita factum est totum. Sed in literis adhuc steterit aliquid; videantur. Visis literis ponebatur, si non possem, aut nollem solvere in terminis etc., contra te hec locutus es Nonne (?) habuisses, unde solvere, nil de tuis, de suis ecclesia petit; nil tu dedisti, ecclesia dedit tibi. Ingratus es et Christi patrimonii oppressor. Iam ecclesia de tanta calumpnia, de tanta lite et expensis petit videri iusticiam et satisfaccionem. Per salutem dicit ecclesia, lucrat est plus, quam habuit, decimas Wesprimienses Bude et pertinencia Wesprimiensia, per sex denarios ducillans vina ipsa; et sic iterum supplex iusticiam, ut sit finis. Sub celo aliud nil fieri potest, ut de omni dampno, expensis, iniuria ecclesie satisfaciat et confiteatur recte, fortasse salvari poterit, si non alios quoque fraudavit. In vinculo illo, -- promitto, si non possem, aut nollem solvere -- non posse non est verum, si syncopatum emit sibi; de nolle quid vult nisi ut menciatur et fraudet ecclesiam et voluit decipere cum villa. Non est villa, sed predium ut fertur, quia continet tres colonos et medietas sua, tamen propterea petit et velit salvus de omnibus evadere. Finem expecto.||
De abusione regni, si mencio inducetur, plus celestis iusticia, quam abusio syncopa regni. Iusticia nil obliquum in se habere vult; aut iusticia, si iusticia flat, aut abusio, quia ambe esse non possint. Faciemus iusticiam secundum Dominum Deum; eciam de regni, nescitur, quibus abusionibus non equabitur iusticia, neque oppressus contentari poterit de fraude, cum -- si non possem aut nollem -- non est velle suum, quia promisit et mox obligatus est, si non possem, tunc adhuc solvere potuisses, nil preter fraudem reperiri possunt.||
Domini iusticie executores, ad iusticiam referunt vota. O sanctissima iusticia et veritas, tu enim dixisti, «Ego sum via, veritas et vita». Via es, ut omnes fideliter vivant, nullum fraudent periurio aut alia fraude; veritas in verbis et factis ac operibus; vita beatitudo. Ita nobis indignis tuis famulis visum est, ut ecclesia iuste lamentatur, clamat ad te de satisfaccione, nam oppressor nil dedit ecclesie, sed pocius totum abstulit ecclesie, sicque non videtur racio, cur fraudarent ecclesiam, cum semel promisit per fidem Christianam satisfacere tanquam bonus fidelis servus non plus potuit offerre.||
Si vero super illis verbis non posse aut nolle, non videatur racio, cur non vellet, si semel promisit; et tenetur non de suis, set ecclesie, cum bene et habunde potuit exolvere. De possessione reliquenda pro eis nil sequitur, non est tanti possessio, quia duos colonos fertur habere; non sunt conveniencia; oppressor de nichilo et de ecclesie totum habet, ecclesia de suo nil habet sicque ecclesia nichil obligatur oppressori, propterea nulla via, modo ecclesia sic defraudari debet. Quia conatus omnis et labor illius oppressoris tendebit (!) semper, ut se ditaret, ecclesiam et Te, qui in sacramento habitas et tuos ministros deciperet. Et regni autem nil ad propositum, si iusticiam volumus veram tunc neque audienda sunt verba illa, secus si impotens fuisset ad solvendum aut villam dedisset equivalentem, quedam excusacio ad ipsum tolerasset. Non potest regni constitucio agere in iusticie superioris agere (!); propterea nobis ita visum est, ut tenetur oppressor ecclesie de dampno omni satisfacere, laboribus, fatigis, expensis et iniuriis, quia ipse oppressor in nullo est dampnificatus, sed ecclesia dampnificata et sic contentet ex nunc ad maximum, ad minimum et oppressor publica penitencia puniri in aliorum exemplum et sic persolutis omnibus confiteatur fideliter oppressor de fraude et dolo et, si fuerit alicuius idoneitatis, penitencia non modica affliget eum, prout magna meretur, turbavit ecclesiam, communitatem et Christum, cuius sunt ecclesie et decime.||
Iusticia! Iam non dicam vos servos, sed amicos, si hec feceritis, est gratum et iustum iudicium, fraudem ille prius intendebat.