Art. I. Quantum itaque ad religionis negotium attinet, non ob- stantibus pro tempore constitutionibus publicis, sed neque articulo postremo anni 1604 cum is extra diaetam et sine regnicolarum assensu adjectus fuerit, et propterea etiam tollitur, deliberatum est: Ut juxta Sacrae Caesareae Regiaeque Majestatis priorem Resolutionem, ad quam se regni- colae in sua replicatione referunt, nimirum quod omnes et singulos Status et Ordines, intra ambitum regni Ungariae solum existentes, tam Mag- nates, Nobiles, quam liberas civitates et oppida privilegiata, immediate ad coronam spectantia, item in confiniis quoque regni Hungariae, milites Hungaros in sua religione et confessione nusquam et nunquam turbabit, nec per alios turbari aut impediri sinet; verum omnibus praedictis Statibus Ordinibus, liber religionis ipsorum usus et exercitium permittetur, abs- que tamen praejudicio Catholicae Romanae religionis et ut Clerus, templa et ecclesiae Catholicorum Eomanorum intaeta et libera permaneant, atque ea, quae hoc disturbiorum tempore utrinque oecupata fuere, rursum eisdem restituantur.

Art. IX. u. X. Sacra Caesarea et Regia Majestas, Hungariam et Partes eidem adnexas Sclavoniam videlicet, Croatiam et Dalmatiam, per Hungaros Nativos et Nationes ei subjectas et annexas possidebit. Item tam majora quam minora officia regni, etiam externa, et Confiniorum Praefecturas , ex Consilio Hungarico , Hungaris et nationibus ei adnexis idoneis, nullo interposito religionis discrimine conferet.

Ut vero haec omnia majori robore firmentur, omnisque scruplus diffidentiae ex cordibus Domino Botskaio adhaerentium radicitus tollatur, atque hie tractatus et conciliatio stabilior sit: sua Sacra Caesarea Regia Maj. diplomate suo superinde confecto et emanato firmiter promittet, et penes eandem Regnum quoque Bohemiae, Archiducatus Austriae, Marchio- natus Moraviae, Ducatus Silesiae et Serenissimus dux Ferdinandus cum ducatu Stiriae assecurabunt, quod Sua Sacra Caesarea Regiaque Ma jestas hanc reconciliationem cum Hungari« factam inviolabiliter in omni sua parte observabit, et vicina quoque regna ac provinciae nihil, quod vicinitatis jus possit laedere attentabunt.

IVWIII. ^

Landtags Religionargesetze unter Matthias II.

Vom Jahre 1608. Artic. I. c. I. (Vor der Krönung Matth- II. zum König von Ungarn.

Kuzmäny, Urkundenb. z. österr. evang. Kircheuvecht. §

114 Landtags-Religionargesetze unter Mathias II.

Quantum itaque ad primum Constitutionis Viennensis Articulum at- tinet, deliberatum est per Status & Ordines Inclyti Regni Ungariae:

§. 1. Ut religionis exercitium tam Baronibus, Magnatibus, Nobili- bus, quam etiam liberis Civitatibus ac universis Statibus & Ordinibus Regni, in suis ac Fisci bonis, item in Confiniis quoque Regni Ungariae militibus Ungaris, sua cujusque Religio et Confessio, nec non Oppidis et Villis eam sponte ac libere aeceptare volentibus ubique liberum relin- quatur, nec quisquam omnium in libero ejusdem usu ac exercitio a quoeunque impediatur.

§. 2. Quinimo ad praecavenda inter Status et Ordines aliqua odia et dissensiones, ut quaelibet religio suae Professionis Superiores seu Su- perintendentes habeat, statutum est.

Artic. III. (Nach der Krönung). Palatinum vero quod concernit, deliberant similiter iidem Status et Ordines, ut Sua Regia Majestas, duas ex statu Catholico - Romano, et totidem Evangelicae Confessionis perso- nas, eis quam primum nominet ac proponat: ex quibus, quemeunque ad gerendum tale officium magis idoneum fore judieaverint, invocato nu- mine divino, eligere non intermittent.

Artic. IX. und X. Ut omnis gubernatio, dignitasque Consilii Hun- garici, item Cancellariae auetoritas, per Suam Reg. Maj. de facto restau- retur, eaque ex Consilio Hungarico idoneae personae conferatur; nec non omnia officia majora aeminora etiam tricesimae eorumque praefecturae, tam in hoc Hungariae, quam aliis sibi adnexis, Dalmatiae, Croatiae et Sclavonicae Regnis, per nativos Hungaros, nationesque subjectas et an- nexas, de caetero administrentur, statutum est; Caveatque Sua Maj. Regia sufficienter praedictis Statibus et Ordinibus Regni, ne externae nationes deinecps, et alterius nationis homines, in gubernationem Hungaricam un- quam se ingerant: neve in Rebus Hungaricis, aliorum, quam Hungaro- rum consilio, ex omnibus partibus regni Hungariae, atque etiam Sclavo- niae ex ordine quoque Nobilium, in praesenti adhuc diaeta collecto, juxta Decret. 3 Uladislai Regis Art. 7. et Ludovici II. Art. 39 absque religionis discrimine, eadem Majestas Sua utatur.

Artic. XI. Confiniorum vero praefecturas et Capitaneatus, tam in hoc, quam supradictis Regnis, Hungaris nativis, aliisque subjectis et an- nexis nationibus, idoneis videlicet et bene meritis personis, adhuc sub hac diaeta, Majestas Sua Regia ex Consilio Hungarico conferat. Imo et officia supremorum Capitaneatuum, praesidii Vesprimiensis et Neogradien- sis, nativis Hungaris, excepto pro nunc Jaurino (ita tamen ut ibidem, juxta antiquum morem et consvetudinem, Hungari Vice - Capitanei, cum pristina auetoritate et potestate de caetero interteneantur, idemque supre- mus Capitaneus Jaurinensis juribus regni subjaceat, et suam post regiam Majestatem dependentiam a Palatino habeat, neque se in jurisdictionem Dominorum terrestrium ingerat, contrariumque faciens, juribus regni sub- sit) Dominis videlicet' Baronibus, seu nobilibus in regno possessionatis; capitaneatum vero Comaromiensem, ut nativo Hungaro, bene meritae personae sine ullo religionis discrimine conferat, obnixe petunt.

Artic. Xm. Praeterea nee hoc praetermittendum Status et Ordi nes censeat, plerasque hactenus ojtaerelas ad se ab Hungaris delatas fu- isse, quod ipsis in Regiis et liberis civitatibus etiam Montanis et Scla

Unter Ferdinand II. gebrachten Gesetze die Religion betreffend. 115

vonicis, neque domos emere liceat, neque ad alia publica munia exer- cenda in propria ipsorum patria admittantur. Ideo statutum est, ut in omnibus Civitatibus absque respectu nationum judices primarii et sena- tores deinceps eligantur, ac aliae etiam quaevis dignitates sine ullo reli- gionis discrimine Hungaris, Germanis et Bohemis seu Sclavis quamcun- que civitatem inhabitantibus mixtim et alternatim de caetero tribuantur: liberumque sit Hungaris nativis domos in medio ipsorum absque con- tradictione emere atque aedificare, resque ipsorum in vicinam quamcun- que civitatem juxta decretum Ferdinandi regis A. 1553 Art. 62. invehere et conservare.

Vom Jahre 1609. Artic. XXIV. De tricesimarum officiis, Sua Maj. cum domino thesaurario conferet, et tam in his, quam etiam prae- fecturis et Capitaneatibus distribuendis, observentur articulus Viennensis nonus et decimus, et anni praeteriti articulus decimus, superinde editi.

Artic. XLIV. Officium judicis et aliorum, in Civitatibus liberis et montanis, oppidisque privilegiatis, absque ullo religionis vel nationis dis crimine, Hungaris videlicet et Germanis et Bohemis seu Sclavis, aequa- liter tribuantur, liberumque sit eis, in medio ipsorum domos emere, juxta articulum praeteriti anni superinde editum, quem hoc loco renovandtim ducunt, hac addita poena, quod quoties per Civitatenses contra praesens Statutum peccatum fuerit, toties in poena bis mille florenorum hungari- calium, Suae Majestati Regiae ad Fiscum regium applicandorum, cou- vincantur.

Vom Jahre 1618. Artic. LXXVII. In negotio religionis reno- vatur articulus primus anni 1608 ante coronationem editus.