in nomine sancte et indiuidue trinitatis. Heinricus dei gracia Bawarie et Saxunie dvx. Quia diuina clementia sorte dignitatis et gracie fecit nos plerisque morlalibus precellere^ conuenit auctorem dignilatis et potestatis agnoscere et ei in omni graciarum actione, prout ipse dederit, respondere; quod tunc digne facimus, si ecclesias dei in sua religione defensare, ampliare et magnificare ad honorem dei studeamus. Quapropter notum iacimus tarn futuris, quam presentibus, quod nos pro remedio anime nostre et domini Lolharii imperatoris, aui nostri, et pa- rentum nostrorum, auctoritate et permissione gloriosi Romanorum imperatoris Fri- derici tres epischopatus in Sclauia ad dilatandam Christiane religionis deuotionem per dei graciam instituimus: Raceburgensem, Lubicensem et Zverinensem, et

110 1174. 113

singulos trecenüs mansis dotauiraus. Raceburgensi ecclesie terram Bvtin cum niniii sua integritate, a fluuio, qui Pucis Fluuius dicitur, usque ad cumulum lapidum prope villam Bvnestorp, et sie per medium stagnum Lipsc. et abhinc directe usque ad quendam lapidem magnum, et ab eo usque in communem siluam, pro ducentis et quinquaginta mansis assignanles, alios quinquaginta mansos cum villa Rodemozle, Cithene, Clotesuelde, Verchowe ex permissione et uoluntate Bernardi comitis sub eadem iuris übertäte suppleuimus. I l autem quieti illorum et paci in futurum prouideamus, constituimus firmiler inhibentes, ut null! liceat in predictis mansis aliquas exactiones uel peliciones f'acere, sed liberi sint ab omni grauamine et a wogiwotniza, qui census ducis dicitur. Dedimus etiam Raceburgensis ecclesie fratribus villam Bardentorp trans A l bim cum suis attinenciis, silnis. pascuis, pratis: et omnem iurisdicionem nostram in ea, scilicet tarn man US. quam colli iudicium, eidem ecclesie libere remisimus. Quasdam insuper villas Raceburgensi occlesie in usus episcopi destinatas in quietam possessionem contulimus. ut eisdem bonis absque omni contradictionis impedimento tarn modernus. quam omnis successor post ipsum episcopus utatur, scilicet in terra Raceburg Verchowe, in Brezen uillam Lubimari, Maliante, Gressowe, in Waninge \hilKr. in Boiceneburg Benin, in Sadelbandia Pulrowe, in Gamma tres mansos, in Dartzowe Biscopestorp: hec omnia cum omni iure et Übertäte donauimus. De capitalibus uero causis, ubi- cumque coloni tarn villarum tstarum, quam predictorum trecentorum mansorum infra terminos tocius episcopatus composuerinl. due partes episcopo et ecclesie, tercia aduocato prouenial; alie uero cause omnes, preter iudicium tantum colli et manus, quocumque casu emerserint, ad episcopum et ecclesiam uel eorum dispensatorem referantur. Ceterum etiam nunc remittimus, quod tarnen in priuilegiis ante datis nullatenus admittere uoluimus, ul predicti coloni ecclesie ad placita nostra, que marketinc vocantur, uenire non artentur, expeditionem tarnen ducis cum triginta clipeis semel in anno ad sex septimanas, et hoc infra Albim, sequantur, et borc- \vi-rc. circulum scilicet Raceburg, cum aliis comprouincialibus operentur; a quo tarnen iure cuilibet episcoporum libere decem worwercos emancipauimus. Census autem Sclauorum per omnes terminos horum triuni episcopatuum erit de unco tres mensure siliginis, qui dicitur kuriz, solidus iinus. loppus lini n uns. pullus unus. Ex hiis habebit sacerdos parrochialis duos nunimos et tercium modium. Damus etiam Raceburgensi episcopo et suis successoribus et libere prestandas remittimus omnes, tarn fundatas, quam fundandas, per tolam Sadelbandiam ecclesias: el eius- dem prouincie decimas, quas de gracia et permissione, et hoc sine feodo, tenemus episcopi, liberas esse episcopo, cum sibi placuml, recognoscimus. Cui etiam terminos episcopatus sui usque ad locum. ubi Bilna Albim influat, designauimus, annuente nobis el operam dante domino Hartwigo sancte Hammenburgensis ec clesie archiepiscopo, cum consilio et fauore tarn Hammenburgensis. quam Bre- mensis capituli. Ordinauimus quoque, ut quolibet predictarum ecclesiarum episcopo

114 1174. 111

decedente nullus aduocatus uel alia persona bona episcopi presumal inuadere uel in suos |iisusl' marinpaiv. ne sacrilegium incurrat, sed secundum canones prima pars pro anima episcopi pauperibus distribuatur. secunda in usus ecclesie, tercia successuri episcopi subsidio reseruetur. Hanc ilaque trdditionem nostram banno apostoüco et episcoporurn Evertnodi Raceburgensis, Conradi Lubicensis, Bernonis Zverinensis corroborari statuimus. Eos uero, qui predicta ad honorem dei et beate virginis Marie tarn rationabiliter ordinata aliquo conamine infringere pre- Mini|iscriiii, ab omnipotente deo et beatorum Petri et Paul! el predictorum epi- scoporum auctoritate gladio anathematis a Christi fidelibus abscisos et in elernum dampnandos nemo tidelium ambigat. Huius rei testes sunt: episcopi supra nomi nal! Euermodus Raceburgensis, Conradus Lubicensis., Berno Zverinensis. Anseimus prepositus, Fridericus palatinus de Calaheim, Bertoldus marchio de Voburg, Ka/e- marus de Di in in. Pribizlauus de Mikelenburg, Bernardus comes de Raceburg, Guncelinus comes de Zverin, Adolphus comes de Scowenburg, Hermannus comes de Luchowe, Wlradus comes de Dannenberg. Adolphus comes de Nienkerken et frater eius Reimbertus, Hermannus Hode. Jordanis dapifer. .losarius frater eius el alii quam plures, tani laici, quam clerici. Datum JWerteneburg ('). anno domi- nice incarnationis millesimo ('"lAY'IIH". regnante Friderico glorioso Romanorum imperatore.

Nach dem Original im bischöflich Ratzeburgischen Archive in Neu-Streut/.. Da.s vortrefflich erhaltene Siegel an grün seidener Schnur ist das gewöhnliche ( Orig. Guelf. III. Tab. l, Nr. 3). Die Invocations- formel ist mit verlängerten Buchstaben geschrieben. — 'usus ist im Originale ausgelassen. — Die hier beurkundete Handlung fällt, da der Bischof Konrad von Liibek hier noch als Zeuge genannt wird, be kanntlich aber (nach Arnold. Lub. I, c. 8) wahrend der Wallfahrt Herzog Heinrichs (1172) starb und zu Tyrus bestattet ward, spätestens in den Anfang des Jahres 1172. Denn am 13. Januar d. J. trat der Herzog (nach Arnold, Lub. l, c. 3) von Braunschweig aus seine Wallfahrt an. Andererseits rouss sie ihrem Inhalte nach später fallen als die oben unter Nr. 101 mitgetheilte Urkunde vom 19. September 1171. Doch igt der Inhalt der vorstehenden Urkunde wahrscheinlich auf derselben Versammlung wie jene erste rerhandelt; denn die Zeugen der Nr. 101 kommen auch in dieser Nr. 113 vor. — Gedruckt: Westphaleu H. p. 2045; Schröder, P. M. I, S. 461; bei Lappenberg, Hamb. [TB. I. S. 219 im Auszuge.