JNicolaus episcopus, seruus seruorum dei — — Hludouuicus, subli- missimus rex, per Salomonen?, uenerabilem episcopum ciuitatis Constantie, nostro studuit apostolatui inlimare, quod piae memoriae Hludouuicus imperator, genitor sims. quendam monachum nomine Ansgarium de monasterio Corbeia tulisset et collocasset eum iuxta Albiam fluuium in confinibus Slauorum et Danorum siue Saxonum' in castello Hamaburch inter duos episcopatus Bremen et Verden, de qui- bus tollens ecclesias et decimas ad sustenlationem prouehendi causa prefati2 episcopi clericorumque eius condonasset in predicto loco3, annuente ac sollenipnia sedis apostolicae priuilegia prehente predecessore nostro beate memorie papa Gregorio. Cuius etiam auctoritate in supradicto IVordalbingorum populo sedes constituta est archiepiscopalis in castello superius inemorato Hamaburch; et in eadem quoque sede archiepiscopus, accepto a sede aposlolica pallio, primus est ordinatus Ansgarius, cui a prefato* pontifice delegata esl cura seminandi verbum domini et animas lucrandi deo&. Cuius • delegationis et auctorilatis et pallii acceptionis pagina nobis est a [prefato]6 Hlio nostro Hludouuico [rege] per (jarn dictum]7 Salomonem, sanctissi

2"

12 864. 8

mum episcopum, desünata, iuxta morem sancte Romane ecclesie bullata; per cuius te- norem pagine hec ila fuisse comperimus, sicut pietas nobis iam fati8 regis per fidelera virurn Salomonem scilicet episcopum intimauit. Vnde nos uestigia tanli pontificis et predecessoris nostri sequentes Gregorii omnemque ibi9 deo dignam slatutam prouidentiam agnoscentes, niagnonun principum iiolmn. Hludouuici uidelicel diue recordationis augusti et equiuoci eius filii, excellentissimi regis, tain huius apostolice auctorilatis precepto, quam etiam pallii datione more predecessorum nostrorum roborare decreuimus, quatinus tanta fundatus auctoritale prenominatus Ansgarius10, primus Nordalbingorum archiepiscopus, et pust ipsum successores eius lucrandis plebibus insistentes aduersus temptamenta diaboli validiores existant; ipsumque filium juislniiii. iam dictum Ansgarium11, legatum in omnibus circumquaque gentibus Sueonnm12 sive Danorum, necnon etiam Slauorum, vel in ceteris, ubicunque illis in partibus constilutis diuina pielas ostium aperuerit, publicam evangelizandi tribui- mus auctoritatem12; ipsamque sedem Nordalbingorum Hamrnaburch dictam, in lionore sancti saluatoris sancteque eius inlemerate genetricis u Mario consecratam, archie- piscopalem deinceps esse decernimus, atque ut strenui predicatoris episcopi post decessum14 crebro dicti Ansgarii archiepiscopi persone tantoque officio apta eliga- tur semper successio, sub divini iudicii obtestatione statuimus.

Verum quia Karolus rex, frater sepe dicti regis Hludouuici15, post discessum16 im- peratoris, patris sui pie memorie Hludouuici, abstulit a prenominato loco, qui dicitur Hammaburch, monasterium, quod appellatur Turholt, utpoto quod posl partitionem inter fratres suos in regno suo coniacere videbatur, situm in occidentali Francia, quod illic genitor suus ad supplementum et victum episcopo et clericis eius dederal, coepere, sicut fertur, omnes ministri altaris recedere; deficientibus quippe necessariis sumptilms, ab ipsis recesserunt genlibus, et eadem ad gentes legatio per huiusmodi factum defecit, ipsa quoque metropolis Hammaburch pene deserta facla est. Jgitur du in hec agerentur, mortuus est dioecesis Bremensis episcopus, quae huic conügua esse dicitur; cumque sepe dictus rex et hanc dioecesin vacantem et illam nouellarn Institutionen! cernerei deflcienlem, insuper et utramque lianc ecclesiam, dei permit- tente occulto iudicio, per barbarorum seuitiara admodum attenuatam, querere cepit, qualiter predicta Bremensis ecclesia praedicte nouelle archiepiscopali uniretur ac subderetur sedi, nostro hoc votum roborante decreto. Unde per sepe nomi- natum venerabilem missum, Salomonen! videlicel Constantie ciuitatis episco pum, nobis hoc relatum est conflrmandum ac postulatum est nostra auctoritate roborandum. Nos igitur id subtili perpendentes examine animadvertimus prop- ter instantem necessitatem et animarum lucra in gentibus demonstrata utile fore. Omnia enim, que proficua ecclesie probantur existere et diuinis non resultant precep- tionibus, licita et facienda esse non dubitamus, maxime in tarn novelle christiani- laus plantatione, in qua varü solent eventus contingere. Quamobrem aucloritate omnipotentis dei et beatorum apostolorum Petri et Pauli et hoc nostro decrelo decer

9 872. 13

nimus secundum reuerentissimi regis Hludouuici volum, ipsas predictas dioeceses, Hammaburgensem scilicet et Bremensem, non deinceps duas, sed unam esse et vocari subdique sedi, quae predecessoris nostri decreto archiepiscopali est munere sublimata, restituta dumtaxat de Bremensis ecclesie rebus episcopatui Ferdensi parte inde ante47 ablata. Nullus vero archiepiscopus Coloniensis ullam sibi dein ceps in eadem dioecesi vindicet potestatem. — — — — — — —

Scriptum per manum Zachariae, notarii18, regionarii et scriniarii sanctae Ro- manae ecclesiae, in mense Maio, indictione VI.'9 Bene valete.

Data pridie calendas Junii, per manum Tiberii primicerii sanctae sedis apo- slolicae, imperanle20 domino piissimo augusto Ludovico, a deo coronato magno imperatore, anno quintodecimo, indictione duodecima.20

Das Original der Urkunde ist verloren gegangen. Die älteste Abschrift ist die in der Vita Anskarii cjp. 23 erhaltene; doch beginnt diese erst bei „Cuius delegationis", und es fehlt dort auch der Schluss. Diese liegt dem gegenwärtigen Abdruck zu Grunde, wie sie in der unverfälschten Stuttgarter Handschrift erhalten ist (A). Den Anfang geben wir nach Lappenbergs Abdruck (Hamb. ÜB. I., XIV, pag. 21), der den Cod. Vic[elini], Lindenbrogs Cop. (f. 380. sq.), Staphorst L, 1, p. 41, Caesar (C, bei Fabricius: Me- mor. Hamb. IL 770) und Crantz (Metropolis lib. L, c. 38, 39) verglichen hat. Von Varianten sind folgende zu merken: 'Danorum et Slauorum Saxonumque: Crantz, Lind. — 2iam* fati: C. — 3 inter — loco fehlt im Cod Vic. — 4prelato: Vic, C. — *dei: Crantz, Lind. — Hier beginnt die Abschrift in A. — • pre- fato fehltA.; prelato: C od. Vic. — 7 iam dictum: fehlt A. — 8 praefati: L. — 9 ibidem: L. — 10 Anskarius: A. ■— 'l Anskarium: A. — legatum geben A, C. — 1-2Sueonura, Danoruiu, Farrie, Norueorum (Norweorum), Gronlondan (Gronlondon), Islandan (Islondon), Scrideuindan (Scridevindun), Slauorum, necnon omnium septentrionalium et orientalium nationum quocunque modo nominatarum delegamus et sibi suisque succes- soribus uiccm nostram perpetuo retinendam publicamque euuangelizandi tribuimus auctoritatem: Cod. Vic.! — Adam. Brem. L, c. 29: Papa Nykolaus tarn ipsum Ansgarium quam successores eius legatos et vica- rios apostolicae sedis constituit in omnibus gentibus Sueonum, Danorum atque Sclavorum. — 1 sgenetricis: A , Vic; gcnitricis semper virginis: cett. — ,4discessum: Vic. — ,4Hlud. fügen A. und C. bei. — l6discessüm: A. — decessum: Läpp. — 1Tante fehlt bei Lappenberg. — ,8Das folgende fehlt bei Crantz; regionarii et scriniarii fehlt bei L. — I9 indictione duodecima: Crantz; ind. IL: L. — I0imperante — duodecima fehlt L. •— Adam Brem. (I., 29): „Privilegium papae notat annum domini 858, qui est ab ordinatione archiepiscopi vicesimus nonus". Adam muss also „indictione VI." gelesen haben. Das „Datum4' führt aber auf 864. Dahin weist sowohl die „ind. duodecima" am Schlüsse, als auch der annus imperii, da Ludwig II. 850, Ostern (Apr. 6) zu Rom vom Papst Leo IV. gekrönt wurde (Böhmer p. 61.). — Gedruckt auch bei Lünig: Spicil. eccl. I., Fortsetzung, Anh. p. 73.