Ratificatio foederis Rononiensis per oralores Vénetos**). Cum de anno MDXXIX die XXIII mensis decembris in ciuilate Bo- nontœ pax el foedus i ni tum fuerit inter sanclissimum dominum, dominum foelicis recordations dementem septiinum ponlificem maximum, in- uictissimum Carolum quintum, diuina fauente dementia Romanorum ira- peratorem semper auguslum, serenissimum Ferdinandum, Romanorum, Vngaiïœ etRohemiœ regem, illustrissimumAndream Griti ducem et excel- sum dominium Venetorum, illuslrissimum Franciscum Sforciam, ducem Mediolani, cuius tenor bic pro expresso habealur, quae pax et foedus successiue propter mortem Clementis ponliftcis maximi denuo approbate et confírmala fuit superiore anno MDXXV ') sub die XX maij in ciuilate Barchinonae per sacratissimum cesaren) el prsefalum illuslrissimum ducem et dominium Venelum siue per magnificum Marcum Antoniura Conlare- num equitem, eorum apud exsarem oralerem, in uim mandati, sibj ad id specialiter concessi die IUI mensis marlij anno domini MDXXXV, quod hic pro inserto а�? sufûcienler expresso haberj uolumus, cum reserualione locj honoratissimj Paulo tertio pontifici máximo, Clementis in sánela sede apostólica successorj, et nunc quoque opportunum uisum sil eisdem Ca rolo quinlo imperalorj et illustrissime Andreas Griti, Venetiarum duej, ob mortem praefati illustrissimi Franciscj Sforciee, ducis Mediolanj, ean-

*) cfr. Tractatus pacis, ligae etc, actum Bononie 23. decembris 1529 in J. Du Mont Corps universel diplomatique Tome IV. Partie II. & Am sterdam et h la Haye 1726 fol. No. XL. pag. 53—58.

**) Mit dieser Überschrift beginnt die gleichzeitige Abschrift, aus wel cher vorliegender Abdruck entnommen ist.

I) MDXXXV. ,

No. LXXXIX. 1536.

dem pacem et foedus denuo approbare et confirmare, qaemadmoduni so- periore anno factum extilit ob mortem sopra scripli papee Clemenlis: iccirco idem illustrissimus Andreas Grili dux et dominium Venetornm mandalum specialiter concessit magnificis Joanni Antonio Yenerio et Marco Antonio Contareno equili, patritijs Venetis, suis apud caesaream maiestatem oratoribus, cum amplissima facultate et polestale, cuius man- dali lenor hic continetur, ad confirmandum et de nouo approbandum cum caesare et alijs supra scriplis confoederatis et quocunque alio, in diclo foedere nominato et comprehenso,2) una cum oranibus capitulis, in eo contentis et expressis, eandemque confirmationem et approbationem sti- pulandum, firmandum et sigillandum. Et quatenus nemo hic reperitur, qui mandatum habeat a serenissimo Ferdinando, Romanorum, Hungaric et Bohemiae rege, ijdem mandatarij quo supra nomine conlentantnr ac- cipere promissionem verbumque caesaris pro ipso serenissimo Ferdinando. Qui ambo dicli mandatarij vnanimcs et concordes laudauerunt, approba- uerunt et ratificarunt, tenore presentium ex ccrta animi scientia laudant, approbant et ratiGcant ipsum foedus et omnia et singula in eo content* et expressa vna cum omnibus punctis, clausulis et articulis, in eo con tentis et expressis, voluntque, quod dictum foedus, non obstante. nt preeferlur, morte prsefati ducis Franciscj, suum integrum et plenum sor- tiatur eiTectum, interea dum ipse ctesar prsedictum ducatum et statum Me- diolanj tenebit aut eum in alium transtulerit et pro omni tempore et in perpetuum. Caesar quoque, sanctissimo iureiurando prominens, in fidae») et verbo regio et caesareo seruaturum se affirmauit4), omni dolo et fraude cessantibus, gratumque et acceptum in perpetuum habilurum, prominens etiam, quod Serenissimus Ferdinandus, Romanorum, Hungariae et Bo hemiae rex, gratum hoc habebit et infra spatium trium mensium a die presentis stipulationis omnia haec ratificabit, qnemadmodum supra scripti etiam mandatarij in vim praefati sui mandati pro illustrissimo duce et dominio Veneto iuramento affirmarunt et praedictum foedus denuo ratifi carunt, reseruantes locum honoratissimum sanctissimo domino, domino Paulo tertio pontifici maximo, ut suo et sanctae sedis apostolicae nomine in diclo foedere intrare et comprehendj possit et valeal, quemadmodum in renouatione dicti foederis superiore anno factum extitit in ciuitate Bar- chinonae, quod et caesarea maiestas et supradictus illustrissimus dux et dominium Venelum pro communi reipublice christianae quiele et Italiae trauquillitate summopere optant, declarantes etiam, quod pariter reserua- tus sit locus illj duej, qui pro uoluntate caesareae maiestatis inuestietur

2) hier fehlt: »dictam pacem et foedus«. 3) flde. 4) hier fohlt »candem pacem et foedus«.

No. LXXXIX. 1536. 215

de praedicto ducatu Mediolanj, inlelligaturque in foedere comprehensus illis modo et forma, quibus praefatus quondam illustrissimas Franciscus Sforcia, dux Mediolanj, comprehendebatur. Datum in ciuilale Neapolis die X mensis Februarij M.D.XXXV5).

Tenor mandatj:

Andreas Griti, dej gratia dux Venetiarum etc. Cnm, defuncto il- lustrissimo domino Francisco Sforcia, duce Mediolanj, inter quem, san- ctissimum dominum, dominum foelicis recordationis dementem papam septimum, caesaream et catholicam maiestatem, serenissimnm Ferdinan den, Romanorum regem, eius fralrem, nos dominiumque nostrum anno domini MDXXIX die XXIII mensis decembris in ciuilale Bononiae pax et foedus initum fuit, opportunum sit uisum, quod eadem pax et foedus denuo approbetur et confirmelur, quemadmodum, mortuo supra scripto papa demente, superiorj anno factum est: iccirco freti singularj fide et prudenlia nobilium et dilectissimorum ciuium nostrorum, Joannis An- lonij Venerij et Marci Antonij Contareni equitis, oratorum nostrorum apud caesaream maiestatem, consiliariorum nostrorum, solemnitate seruatae •), pro nobis successoribnsque nostris ac Yeneto dominio ex certa animi nostri scientia eosdem nobiles et oratorcs nostros creauimus, constitui- mus, ordinauimus et deputauimus in procuralores, actores, faclores, syndicos et mandatarios noslros specialiter et expresse ad confirmandum et denuo approbandum dictam pacem et foedus cum omnibus capilulis in eis expressis dictamque confirmalionem et approbationem stipulandum, firmandum et sigillandum cum serenissimo et inuictissimo principe et domino, domino Carolo, diuina fauente dementia Romanorum impera- tore semper augusto, et serenissimo domino, domino Ferdinando, Ro manorum rege, seu cum eorum agenlibus et procuratoribus, ad id spe cialiter deputalis et deputandis, pro quo serenissimo Ferdinando, non existente eius mandato, intendimus, quod uerbum caesaris sufficiat, cum reserualione locj honoratissimi sanctissimo summo pontifici Paulo terlio et illj duci, cui caesarea maiestas inuestituram dabit Status Mediolani, dantes et concedentes eisdem syndicis et procuratoribus nostris ad prae- missa amplissimam faccltalem et potestatem promittendi et in animam nostram iurandi, siculi nos ipsi cum nostro senatu facere possemus, si adessemus, promittentes, nos firmam ratamque habere et tenere dictam confirmationem et approbationem. In cuius rej testimonium has nostras') fierj iussimus et sigillo noslro plumbeo pendente munirj cum manuspro- priae subscriplione. Datum in nostro ducalj palatio die XXIIII ianuarij indictione nona MDXXXV).

5) MDXXXVI. 6) seruata. 7) hier fehlt: »Hieras«. 9) MDXXXV1.

216 No. LXXXIX. 1536.

Itlem Andreas Griti dux manu propria subscripsit.

Hieronimus Alberto secretarius in Ii de in subscripsit.

Joannes Antonius Yenerio orator.

Marcus Antonius Contareno eques orator.

Aloy: Leone secretarius.

Ha?c copia, diiabus praecedenlibus paginis et huc dimidia comprehensa. descripta est e literis originalibus, subscriptis ut supra et sigillo paruo saneti Marci impresso munitis, et concordat cum dictis iam originalibu» literis, per me Joanuem Obernburger csesareae maiestatis secretariuro or- dinarium collata.

J. Obernburger.

Ratificatio foederis Bononiensis per csesarem*). Carolus etc recognoseimus et notum faeimus tenore piiesenlium vni- uersis. Cum alias in ciuitate Bononiae sub die XXIII mensis decembris anno doraini MDXX1X inier foelicis recordalionis dementem seplimum ponlificem maximum, nos ac serenissimuin prineipem, dominum Ferdi- nandum, Romanorum, Hungarise et Bohemia; regem etc, fratrem nostrum charissimum, illustrem ac syneeere •) nobis dilectos Andream Grille du- cem et dominium Yenelorum et illustrem quondam Franciscum Sforciam, ducem Mediolanj, pax et foedus initum fuerit ac deinde post obilum su- pranominati quondam Clementis pontiCcis ad tollendum quamuis hsesita- tionem, qua; forsan propter ipsius obitum generari poluisset, in ciuitate nostra Barcinonae tarn per nos quam per predictum illustrem ducem ac dominium Venetum seu eorum apud nos oratorem, spectabilem, sincaere,0) nobis dilectum Marcum Antonium Contarenum equitem, in vim mandati, sibi ad id specialiter concessi, dali die IUI mensis martij anno domini MDXXXV, quod hic pro inserto ac sufficienter expresso haberi volumus, id ipsum foedus laudalum, adprobatum, ratificatum, comprobatum et, iu quantum opus esset, de nouo percussum fuerit cum consensu, quod san- ctissimuspater noster dominus Paulus tertius in eodem foedere suo et san- cta? sedis apostolicae nomine intrare et comprehendi possit modo et forma, quibus dictus quondam papa Clemens comprehendebalur, cumque, de- funeto nuper predicto quondam illustri duce Mediolani Francisco Sfor- cia, opportunum visum sit huiusmodi foedus denuo adprobare et con- firmare ac praedicti illustres dux et dominium Venetum spectabilibus, syncere ") nobis dilectis Joanni Antonio Venerio et predicto Marco An tonio Contareno, suis apud nos oratoribus, speciale mandatum dederint

*) Mit dieser Überschrift beginnt die gleichzeitige Abschrift, aus wel cher vorliegender Abdruck entnommen ist. 9) sincere. 10) gincere. 11) sincere.

No. LXXXIX. 153G. 217

et concesserinat,J) ad confirmandum et de nouo approbandum dictam pacem et foedus cum omnibus capitulis, in eis expresáis, eandemqae confirmationem et approbationem stipulandum, firmandum et sigillandum nobiscura et cum praefato serenissimo fratre noslro, rege Ferdinando, uel nostris agentibus et procuratoribus, specialiter ad id deputatis et deputandis, ita tarnen quod, non existente mandato predicli serenissimi fratris nostru ,s), regis Ferdinandj, verbum nostrum pro eo sufficiat, et prout haec et alia in eodem mandato, concesso et dalo die XXIIII ianuarij anno dominiMDXXXV14), latius continentur: nos itaque, inprsedictam I5) pacem et foedus in suo robore permanere ac in omnibus suis capitulis et continentijs inuiolabiliter obseruari taliterque prouidere cupientes, utie) ne, sublato ex humanis praefato quondam duce Francisco Sfortia et quod ad manus nostras autoritate et iure imperiali ducatus ipse re dactas sit, aliquis defeclus ex parte huiusmodi ducatus et status Medio- lani appareat, eandem pacem et foedus in omnibus suis capitulis et con tinentijs pro nobis et praefato serenissimo rege Romanorum etc, fratre nostro charissimo, pro quo, non existente eius mandato, verbum nostrum caesaroum") et regium interponimns et de rato promittimus, пе�? non pro dicto statu et ducalu Mediolani, quam diu ipsum in nostra manu et potestate habuerimus siue in alium trantulerimusIe), et in perpetuum laudauimus, confîrmauimus, adprobauimus, ratificauimus ac tenore prae- sentium laudamus, ralificamus, approbamus et confirmamus et, quatenus opus est, de nouo percutimus in omnibus prout in precedenti foedere, promittentes in verbo et fide nostra imperialj et regia, nos huiusmodi foedus et pacem ac omnia in eis tractate, conuenta et expresse (quate nus nos et dictum statum Mediolani concernunt) rata, grata et firma habi taros eaque obscruare, exequi et adimplere velle, dolo et fraude remo- tis, declarantes et consentientes, quod, non obstante morte praefati quondam ducisFrancisciSforciae, dictum foedus suum plenum et perfeclum inter nos et praefatos contrahentes superstites effectnm sortialur et quod tarn ex nostra imperialj et regia persona et causa et pro commuai beneficio totius lia— lise, quam etiam ratione dicti status et ducatus Mediolanj, quam diu il ium in nostra manu et potestate relinuerimus siue, ut praemiltitur, in alium transtulerimus tarn 19) et in perpetuum 20) nos quam ille, cui con- cesserimus, ex nunc prout ex tunc in praefato foedere comprehendamur, et comprehensi omnino censeamur, quemadmodum prffalus quondam dux Franciscus comprehendebatur, reseruato etiam loco praefato Sanctis21) in Christo patri domino Paulo pape tertio, quum eius sanctitas suo et

12) concesserint. 13) nostri. 14) MDXXXVI. 15) supradictam. 16) ut muss ausfallen. 17) cassareum. 18) transtulerimus. 19) tarn muss ausfallen. 20) hier fehlt: »tarn«. 21) sanclissimo.

218 No. LXXXIX. 1536.

apostolicse sedis nomine huiusmodi foedus intrare et in eo modis et for- mis, quibus foelicis recordationis papa Clemens olim comprehendebalur, comprehendi dignabitur, harura lestimonio literarum, manu noslra sub- scriplarum et sigilli nostri appensione munitarum. Dalum in ciuitate nostra Neapolj die decimo mensis februarij anno domini MDXXXVI, imperij nostri XVI et regnorum nostrorum XXI.

Ratificalio capitulalionis*). Ferdinandus etc recognoscimus et notum facimus tenore presentium vniuersis. Cum alias in ciuitate Bononiae sub die XXIITI ") mensis de- cembris anno dominj MDXXIX inter fflicis recordationis dementem septimum pontificem maximum ac inuiclissimum principem, dominum Carolum quintum, Romanorum imperatorem Semper auguslum etc, fra- trem et dominum nostrum charissimum, ac nos et illustrem ac syncere ") nobis dileclos Andream Griltj ducem et dominium Yenetum et illustrem quondam Franciscum Sphortiam, ducem Mediolanj, pax et fedus ini- tum fueril ac deinde post obilum sopra nominati quondam pontificis ad tollendem quamuis haesilalionem, que forsan propler ipsius obitum gene- rari potuisset, in ciuitate Barchinona tarn per prelibatam maiestatem cs- saream quam prefatum illustrem ducem et dominium Venetorum seu eo- rum apud eam oratorem, spectabilem, syncere14) nobis dilectum Marcum Antonium Contarenum equitem, in vim mandali, sibi ad id specialiter concessi, dati die IUI mensis marlij anni domini MDXXXV, quod hic pro inserto ac sufficienter expresso haberi volumus, id ipsum fe,dus lan- dalum, approbatum, ralificatum, comprobalum et, in quanlum opus esset, de nouo percussum fuerit cum consensn, quod sanctissimus in Christo pater nosler, dominus Paulus terlius, in eodem federe suo et sante, sedis apostolice, nomine intrare et comprehendi possit modo et forma, quibus dictus quondam papa Clemens comprehendebalur, cumque, defuncto nuper prediclo quondam illustri duce Mediolanj Francisco Sphortia, oportunum") visum sit huiusmodi f^dus denuo approbare et confirmare ac prefali illustres dux et dominium Venetum spectabilibus, syncere ") nobis dileclis Johanni Antonio Venerio et prefalo Marco Antonio Conta- reno, suis apud predictam maiestatem cesaream oraloribus, speciale mandalum dedyint et concesserint ad confirmandum et de nouo appro- bandum dictam pacem et fedus cum omnibus capitulis, in eis expressis, eandemque confirmationem et approbalionem stipulandum, firmandum et

*) Diese Überschrift steht dem Conceptc zur Seite, aus welchem vorliegender Abdruck entnommen ist.

22) XXIII. 23) sinecre. 24) sincere. 25) opporlunum. 26) sincere.

No. LXXXIX. 1536. 219

-es

sigillandum cum prenominata maiestate cesárea et nobiscum vel noslris 'agentibus et procuratoribus, specialiter ad id deputatis et depulandis, "~ ita tarnen quod, non existente mandato nostro, verbum maiestatis sue. ,л* cçsaree, pro nobis sufficiat, prout hec et alia in eodem mandato, con- а* cesso et dato die XXHil ianuarij anno dominj MDXXXV"), latius con- ^ tinentur: nos itaque, supradictam pacem et if dus in suo robore per- raanere ac in omnibus suis capitulis et continentijs inuiolabiliter obser van taliterque prouidere cupientes, etî8) ne, subíalo ex humanis prefalo Sl quondam duce Francisco Sphortia et quod ad manus sue, cesareç maiestatis . |tj aulhoritate et iure imperiali ducatus ipse redactus sit, aliquis defectus .£. ex parle huiusmodi ducatus et status Mediolanj appareat, premissa prius ratihabitione nostra et emologatione verbi caesarei predicli ac omnium , eorum, quç sepenominata maiestas cesárea nostro nomine а�? pro nobis et in persona nostra premissorum occassione interposuit, egit et pro- j misil, quam per presentes facimus et factam esse voluraus, eandem pacem ac fedus in omnibus suis capitulis, continentijs, punctis, clausulis et verborum expressionibus pro nobis imperpetuum laudauimus, confirma- uimus, approbauimus, ralificauimus ac tenore presentium laudamus, ra- tificamus, approbamus et confirmamus et, quatenus opus est, de nouo percutimus in omnibus prout in precedenti fçdere, promittentes in verbo nostro regio, nos huiusmodi fedus et pacem а�? omnia in eis tractata, conuenta et expresse, quatenus nos et dictum statum Mediolanj concer nant, rata, grata et firma habituros eaque obseruare, exequi et adimplere velle, dolo et fraude remotis, declarantes et consentientes, quod, non obstante morte prefati quondam ducis Francisci Sfortiae, diclum fedus suum plenum et perfectum inter nos et prefatos contrabentes superstites sortiatur efTectum, reseruato etiam loco prefato sanctissimo in Christo patri, domino Paulo pape tertio, cum eius sanctitas suo et apostolice se- dis nomine huiusmodi fedus intrare et in eo modis et forrais, quibus fe- licis recordationrs papa Clemens olim comprehendebatur, comprehendi dignabilur, et quod pariler reseruatus sit locus i Iii duci, qui pro volún tale maiestatis cesaree inuestielur de dicto ducatu Mediolani, inlelliga- turque in federe comprehensus i 1 Iis modis, quibus prefatus quondam il- lustris Franciscas Sfortia dux Mediolani comprehendebatur, ha ru m testi monio literarum, manu nostra subscriptarum et sigilli nostri appensione munilarum. Datum in oppido noslro Ynsprugk die sexta martij 1536.

27) &IDXXXVI. 28) et muss ausfallen.

220 No. XC. 153G.