Venerabiii comitisse M.3) N.4) fidelis seruus Romanse ecclesiae. In facie coelestis sponsi illud canticum fidelis animae corde et opere, ut soletis, frequentare: gressus meos dirige secundum eloquiura tuum, ut") non dominentur') mei omnis iniustitia"*), et illud: trabe

•) Victorem III.

a) cfr. Ekkehard! chrooicon universale in Pertz Monumenta Germaniae Scriptorum Tom. VI. pag. 227—229, 241, 243.

") Dieser Brief steht im Maouscripte zwischen No. 7. und No. 8. 1) Ruothardus. 2) Errolongo oder Erlungo.

"•) Psalm. CXVIII. 133.

3) Mathilde. 4) H. statt N., nämlich Hugo Cardinaiis diacoous.

5) et statt ut. 6) dominetur.

No. XLL 1112. 117

me post te*), ne negari1) incipiara post greges sodalium tuorum"). Quanto zelo pro unitate ecclesiae decertaotis'), testantur mille pe- ricula, quibus animara nostram3) exposuistis. Et si apud deura bona voluntas pro facto reputatur, quanto magis tara imraensus labor mercede carere non poterit. Impossible est autem ilium raen- tiri, qui per angelum suum ait""): pax bominibus bonae uoluntatis. Vade et beatissimus Paulus, qui, zelum habens non secundum scientiam, ecclesiam persequebatur, ex bono zelo ad scientiam per il enire meruit. Non solum autem voluntas, sed et operum nostro- rum4) gloria et hominibus et angelis innotuit. Nullius potestatis personam in causa dei accepistis, oblatos ducatos9), oblatara mundi gloriara respuistis, damna illata pro lucro reputastis, exeraplo no strum ') Komanura iraperium ad defensionem iustitiae animastis. Tantos fidelium suorura labores deus miseratus7), ne priuarentur fructu suae deuotionis, manifestauit ecclesiae proditores illos. Et sub spetie') pietatis infecerunt panera sanae doctrinas ueneno erroris, ita ut nec innocentiura aniraabus parcent'), quos, ab excommuni- catis baptisatis ") et continuo absque reconciliatione mortuos, ex damnatissimo decreto damnatissimi Anastasij scripto predicauerunt saluari. Cogimur autem apud oranes fidèles lachriraabiliter conqueri super eo, qui salutem etra") ecclesiam predicauit, super eo, quod") operibus et doctrina Sathanse omnes pusillos Cbristi scandalisauit et corda filiorum ecclesiae nouo uulnere percussit adeo, ut, qui parati erant rood pro Romana ecclesia, modo palara predicent, se deo sacrificare, si ilium persequantur, quod") orbera terrae euidenter subuertit, quantum in ipso fuit, quod") fidei fundamenta concussit et irreuocabiliter obduratus leges nouas diuinis legibus opposuit, quod") consilia dei et hominura eque despexit ct uatura") beati Petri, quam uidebatur regera"), in nudas") intollerabiliura errorum retorsit adeo, ut iactati fluctibus iraraensis cogaraur exclamare: do- mine, salua nos, perimus"). Tantis periculis fidèles alcius concussi

•) Cantic. I. 3. ••) Cantic. I. 6.

"•) Evang. Luc. II. 14.

0) Evang. Matth. VIII. 25.

1) uagari. 2) decerlastis. 3) uestram. 4) uestrorum. 5) dueatus. 6) uestro statt nostrum. 7) misertus. 8) specie. 9) parcerent. 10) baptisatos. 11) extra. 12) qui statt quod. 13) qui statt quod. 14) qui statt quod. 15) qui. 16) nauiculam statt uatum. 17) regere statt regem. 18) undas statt nudas.

118 'so. xu. im.

plane fateutur, zelum quidera dei sed nou secundura scientiam se habuisse in eo, quod tantae peruersitalis auctori adminuenda1) et fanorcm prebuerint. Et cum uulnera uulneribus saepe cruentur*), cum minora damna ad euitanda maiora pro lucro deputentur, quis suflicict admirari nouum genus genus') peruersae dispensationis, vt uulnere cordis sanetur morbus manus uel pedes4) uel cuiuslibet par- tis exterioris corporis? Tain peruersae dispensationis confusionem, tarn seue curationis uenenata remedia cum pro loco ofQcij nostri huiniliter saepe, aliquando autem et pedes osculando, per plures annos diuersis raedicaminibus consiliorum de corde errantis eijcere niteremur, nouus Pharao, quem modo emendaturum se promillebat, post paulo obduratus, inemendata predicare et scripto confirmare, nemine subscribente, noua presumptione et intollerabili errore in concilijs non timebat. Intellcxit igitur Romana ecclesia, quod non dimitteret opprimere populum domini luto et latere') Aegipliae ser- uitutis, nisi in") manu forli et selo') fidei, a conuicta') potenü gladio uerbi dei, hereses illius in Lateranensi conciliof), cui pre- sens potius corporaliter quam spiritualiter presidebat, in übertäte spiritus, nemine resistente, publice condemnauit8). Sed quia irre- uocabilis permansit, quia priuilegium potestatis apostolice uerbis et fortis9) et scriptis in abusionein uertit, ipsa nos coegerunt pericula clamare publice contra perfidiam illius, qui natum'") beati Petri irapellebat in abundum ") prolundissime infidelitatis. Est autem priuilegium Romanae sedis semper assistere per Cardinales presby- teros et dyaconos ipsi suramo poutiGci uel uicario ipsius sedis, id") ei, quam") ipsa sedes sacrosaneta os suum facit, per quem et cum quo predicat, per quem sacraraenta administrat, per quem et cum quo firmanda conCrmat et improbanda improbat, qua non subscribente inualida est publica summi pontiGcis sententia. Hinc est, quod beatus Jeronimus, ueteris et noui testamenti interpres

t) cfr. Concilium Lateranense V. Kalendas Aprilis anno 1112 (in Har- duin's Acta Conciliorum Tom. VI. Pars II. pag. 1899 —1914, und Labbeas Concilia Tom. X. pag. 767-784.

") Judith. V. 10,

1) adminicula statt adminuenda. 2) curentur. 3) genus mufs

ausfallen. 4) pedis. 5) in mufs ausfallen. 6) zclo. 7) acciacU statt a conuicta. 8) condemnaret. 9) factis statt fortis. 10) naui- culam statt natum. 11) abyssum statt abundum. 12) hier fehlt est. 13) quem.

No.XLI. 1112. 119

fidelis, doctor specialis Roman» ecclesiae, presbyter Cardinalis de priuilegio diuino eiusdem alme sedis iure considens, eiusdem alme sedis vicario, sancto papa3 Damaso, scribens, aitf): Romani cul- minis recedat ambitio. Cum successore piscatoris discipulus Christi loquor. Ego, nulluni primum nisi Christum sequens, beatitudioi tuae, id est eathedrae Petri communione consorcior'). Super illam petrara sedificatam ecclesiara scio. Quicunque extra lianc agnum comedit'), profanus est. Si quis in Noe archa non fuerit, peribit regnante tempore diluuij. His uerbis beati Jeronimi, Romani Car dinalis, plane intelligitur, quod Romana sedes nulluni primum nisi Christum sequitur. Extra quam quia Liberiusft) et Anastasiusftt) communicando excommunicatis agnum comedere praesumpserit *), a Cardinalibus sanctae sedis ut profani damnati sunt. Hinc est, quod trecenti episcopi Marcellinum daranare non presumpserunt absque Romana ecclesia, quse ad hoc eundura uicarium suum subtili exa- mine perduxit, ut se ipse primus damnaret et in damnationem sui primus subscriberet, sicut legitur in gcstis Romanorum pontificum, quoniam prima sedes non iudicabitur a quoquam. Et cum illo damnati sunt tres Cardinalis4) presbyteri, Vrbanus, Castorius et Juuenalis, et duo Cardinales dyaconi, Gayus et Innocentius, qui, eius custodes deputati serui5) uiccs sui oilicij, cum6) in tentatione reliquerant, quae ') a tentationis periculo renouare 8) vel cum ipso inori debuerant*). Hinc est, quod episcopi sub tertio Leone papa et Carolo magno Rome congregati in synodo dixcruntxx): Nos apostolicam sedem, qua; est caput oranium ecclesiarum, iudicare non possumus, sed ab ipsa et uicario eius omnes nos iudicamur. Habet enim eadem sedes fidei maiestatem et custos') poteslatem,

t) Hieronymi operum 1. c. Tom. II. pag. 90. tt) cfr. De sancto Eusebio presbylero Romae in Ada Sanctorum Augusti Tom. III. Antwerpiae 1737. fol. pag. 166 u. 167 unter dem 14. August; Ana- stasii bibliothecarii de vitis Romanorum pontificum Tom. III. Romae 1728. fol. pag. 11.

■ftt) cfr. Anastasius bibliothecarius 1. c. Tom. III. pag. 206 u. 207.

x) cfr. Concilium Sinuessanum (in Harduin's Acta Conciliorum Tom. I. pag. 217—220, und in Labbeus Concilia Tom. I. pag. 938—946).

XX) cfr. De canonica purgatione Leonis papae etc. (in Harduin's Acta Conciliorum Tom. IV. pag. 936, und in Labbeus Concilia Tom. VII. p. 1156).

1) consocior. 2) comederit. 3) prxsumpserint. 4) Car-

danales. 5) secundum statt serui. 6) eum statt cum. 7) quem. 8) reuocare. 9) custodit.

120 So. XU. 1112.

diuino priuilegio sibi concessaret'), ut ait beatus Julius f), aperirc regnura et claudere quibus uult, quia eius voluntas ab euangelij voluotate non discordat sed Christi sponsa cum Christo dicet'): Non possura a rae facere quicquara, sed sicut audio, iudico*), id est non ad libitum, sed serui') dei legem quod iuslura est decerno, ne, si ex corde suo prophanauerit4), ex ueteri lege mortis sententia feriatur, ex nouo testamento dispositionis') seueritate puniatur. Hinc est, quod Petrus depositionem minatur successori suo Cle- mcnü, admiranda; sauctitatis uiro, si post elcctionem negligent') prsedicauerit, si ligauit7), quod non expedit ligari, et solui"), quod non expedit soluift). Hinc est, quod Romana ecclesia, priuilegio et potestate Petri uerbo Christi dcuota'), per unum Cardinalero, beatum Eusebium, ligauit publice errantem Liberium, prius canonice electum et pro fide catholica exilium et pericula immodica perpes- sumttt)- Hoc priuilegio munitus Eusebius Liberium recedendo ab eius communione ligauit et eum hereticum declarauit et ab eius communione Romam reuocauit*) iuxta uerbura domini, specialiter Petro et per Petrum Roman» ecclesia: dicentis"): Si oculus tuus scandalisat te, id est, si pastor, qui quasi oculus ad prouidendum presidet, in facie ecclesia; errauit a fide, erue eum et proijce abs te. Hinc etiam non incongrue detur10): si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus""). Et beatus Augustinus; Ccepisti, inquit, habere fratrera tuum tanquam publicanum, ligas eum in terra, sed ut iusle facias uide. Nam iniusta uincula iusti- tia disrumpit. lllud etiam considerandura, quod, sicut Chan1') iuste

t) cfr. Julii papae rescriptum contra Orientales pro Athanasio et eeteris (in Harduin's Acta Conciliorum Tom. I. pag. 562, und in Labbeus Goncilia Tom. II. pag. 484).

tt) cfr. Epistola Clementis ad Jacobum fratrem domini (in Harduin's Acta Conciliorum Tom. I. pag. 40, und in Labbeus Concilia Tom. I. pag. 84).

ttt) cfr. Anastasii bibliothecarii de vitis Romanorum pontificum Tom. III. Romae 1728. fol. pag. 11.

x) cfr. De sanclo Eusebio presbytero Romae in Acta Sanctorum Augusti Tom III. 1. c.

*) Evang. Joan. V. 30. ") Evang. Matth. XVIII. 9. —) Evang. Matth. XVIII. 17. 1) concessam. 2) dicit. 3) secundum statt serui. 4) prophe- tauerit. 5) depositionis. 6) negligenter. 7) ligauerit. 8) soluerit. 9) donata. 10) dicitur. 11) Cham.

No.XLI. 1112. 121

roaledicitiir'), qui humanara patris tcntationem risit, ita benedietus deus Heliae, qui DCCC*"Lt* sacerdotes, dyabolica tentatione appre- heosos et ipso actu deprehensos, propria manu interfeeit"). Be nedicts deus Eusebij martyris, qui ex precepto legis primus in palrem suura, apostantem Liberiuni, spiritualiter manum misit. Hoc priuilegio Koniaua ecclesia Anastasij papte apostantis communionem deseruit, qui consequenter diuino nutu percussus est, ut patent1) appareat, Petri priuilegium potius Romana3, sedis esse, quam solius Romaoi pontificis, et domini, ligare in coelo Romanura pontificero, quem Romana ecclesia in tcrris, exigentibus meritis, ligauerit. Ex quibus solo9) clarius ostenditur, in illa parte sacrosancte sedis ma- lere Petri priuilegium, ubi et') Petri aequitate fertur iuditium. Li- erius excommuDicatis non resipiscentibus, vnitatem ecclesise scin- endo, communicauit, et quod Liberius duas ecclesias fecit, causa je non nisi uoa esse potest, araisit de qua scriptum est: vna aica mea"'). Anastasius extra ecclesiara ab Acacio baptisatos et dinatos nullam laesionem de excommunicati manus impositione urrisse Anastasio imperatori per epistolam mandauitf), sed papa Jens et imperator recipiens uterque ad exemplum seculorum ful- e percussus interijtff). Judicat autem deus semel in id ipsum. lei iudicauit in causa Ananiae et Saphirae, fraudare ecclesiam itam sit periculum '). Semel iudicauit in causa Anastasij pape, mmunicatis communicare et salutem extra ecclesiam predicare tum sit sacrilegium. Semel iudicauit in causa Giezi, quanta pra uendere minimum sancti spirilus donum"). Hinc est, quod Joquimur4) deus et secundo non repetit. Praedictam Anastasij epistolam quidam huius temporis noui doctores renouare non *unt et baptisandi paruulos apud excommunicatos, scriptum isij renouando, heresim, antiquitus ab ipso deo fulgure dam in auctoritatem reuocando, licentiam dederunt et hoc modo i extra ecclesiam predicauerunt, irao hac predicatione sc

cfr. Decreta Anaslasii papae II. ad Anastasium Augustum No. VII. luin's Acta Conciliorum Tom. II. pag. 950, und in Labbeus Concilia . pag. 1280).

Anastasius bibliothecarius 1. c. Tom. III. pag. 206 u. 207. Genes. IX. 25. *•) III. Reg. XVIII. 19 u. 40.

Cant. VI. 8.

VcU Apost. V. 1-11. 00) IV. Reg. V. 19—27. latenter. 2) solc. 3) ex statt et. 4) loquitur.

122 No. XU. 1112.

ipsos et communicantes sibi ab vnitate ecclesiae, a doctrina sancti Spiritus diuiseruot. Et cum ex symbolo catholicas fidei firmissime teneamus, vnam esse catbolicam ecclesiam, in qua sola datur re- raissio peccatoruin, quidam nouelli et nimium diligentes magistri, ex uerbis Anastasij remissionem peccatorum extra ecclesiam asse- rentes, duas, quantum in ipsis fuit, ecclesias fecerunt et ioconsutilem fidei uestem, cuius figuram milites Pilali, sorlem mittenies, integram reliquerunt"), antiquorum1) heresim') renouatores, scindere non ü- muerunt. Cum innumerabilium hominum corporalis interfectio morti unius animae, sicut beatus Augustinus in epistola ad Auxilium scri- bitf), aequiparari non possit, noui propiciatores innumeras iniio- centum') animas, ab exeommunicatis baptisari concedentes, inferno et aeternse morti prodiderunt. Insuper ab angelicas4) et alias fideles scripturas reclamantes ad iutellectum erroris uiolenter intorserunt, quasi Petrus polestatem aeeeperit ligandi, que ligari non expedit, ucl soluendi, quasi generaliter intelligeuda sint9) Eunodij') Papiensis episcopi, quibus, personaliter pro saneto Symacho7), de falso cri- mine impetito, agens, inter caetera aitff): Quis sanetum esse du- bitet, quem apex tantaj dignitatis attollit? Nec8) personaliter de saneto Symacho9) dicta quidam subuersi et aliorum subuersores ad generalem intellectum, lege dei reclamante, uiolenter intorserunt, quasi Marcellinus, Liberius, Anastasius canonice electi non fuerunt"), quos subsequens error merito deiecit. Exemplo beati Ambrosij abusi sunt, episcopos et prineipes seculi, neque sponte confessos in con- cilio neque legittime conuictos, prepostero potius quam iudiciario ordine preeipitatis legibus condemnantes, quasi beatus Ambrosius imperatorem Theodosium, antequara sponte confiteretur, ligauerit uel de extorta confessione iudicauerit, quem licet presentialiter con- uictum et sponte confessum saluo tarnen honore exeommunicauit. Testatur autem spiritus sanclus, quanta sit heresis et idolatria,

t) Aurelii Augustini epistolarum über, epistola LXXV. in Tom. II. Operum D. Aurelii Augustini. Basileae 1569. fol. pag. 341.

tt) cfr. Ennodii libellus apologeticus pro synodo in Magni Felicis Eu- nodii episcopi Ticinensis opera. Jac. Sirmondus emendavit. Farisiis 1611. 8*. pag. 324.

•) Evang. Joan. XIX. 23 u. 24.

1) antiquarum. 2) heresium. 3) innocentium. i) euangeiieas statt ab angelicas. 5) hier fehlt verba. 6) Ennodij. 7) Symmacho. 8) Hec statt Nec. 9) Symmacho. 10) fuerint.

Ho. XLI. 1113. 123

distorqaere precepta legis uel exempla sanctorum aliter, quam con- uenit. Et licet Sodoma predicaret peccata sua, tarnen, ne iudex quisquam absens absentem presumat iudicare, ait1): üescendam et uidebo, utrum clamorem, qui uenit ad me, opere corapleuerint'). Hinc est, quod reus homicidij tcnetui'), quisquis seruura suum absque iudice necauit. Sunt etiam, qui abuluntur uerbis beati Petri dicentisf): quibus Clemens non loquiraur3), nec uos eis lo- quimini, quasi tautus paslor aliqucm absque iudiciario ordine dam- Diodum uel uitandum docuerit, cum ipse Judas ab ipso domino ideo non sit eiectus, quia presentialiter non est accusatus. Sunt etiam, quibus ipsa ueritas rcputatur in mendatium, dum de uerbis leritatis deludunt inentes simplicium, dicentes: nemo iudicet primam edem, iustitiam temperantem, quasi quisquam sane mentis primam tdem arguat in Iiis, quae salua üde temperari pro4). Huiusmodi uidam a nobis imo a lege dei inexorabili odio dissentiunt, dum •r nos libertatem docende hereseos se perdidisse intellexerunt. d uerbum doraini manet in aeternum, quod in membris aposto- ae sedis conservatur perpetuum. Ait enim Petro: Ego pro te jaui, Petre, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conuersus i/irma fratres tuos"). Oro autera per labores, quos pro ecclesia tulisti9), ne ipsorum fruetu labor') uos priuari paciamini. Et >us zelo dei auxilium et consilium totis uiribus toto corde pre- tis, eisdem apostantibus eodem zelo secundum sententiam7) nos9) is fidei catholicae quam cuiquam parti deseruisse *) ostendatis, auorem nostrum10) subtrahendo, eos, qui erecta ceruice contra i inexorabiliter nituntur, a totius mundi proditione reuoceris1'), >atiatur inclita überlas animi nostri"), sub umbra alarum no- im ") nouos errores coalescerc uel antiquos reminiscere14) et titus sepultos resurgere. Quid ualet contra simoniacam here- iribus tantis decertasse, si eis, qui duas fecerunt ecclesias, ericulo fidei communicantes"), maxime cum Romana ecclesia

Epistola dementia ad Jacobuni fratrem domini (in Harduin's Ada rum Tom. I. pag. 43, und in Labbeus Concilia Tom, I. pag. 88). Genesis XVIII. 21. Evang. Luc. XXII. 32.

hier fehlt dominus. 2) tenetur. 3) loquilur. 4) possunt 5) pertulistis. 6) laborum. 7) scientiam. 8) uos. uisse. 10) uestrum. 11) reuocetis. 12) uestri. 13) uestra- 143 renasci statt reminiscere. 15) communicatis.

124 No. XLI. 1113.

sinodali iuditio Turbani errores damnauit1) et ab eius commanione spiritus sancti iuditio recesserit. Sunt, qui sinistra interpretatione peruertunt, que diciuus, et dicunt dos arundine') agitatam*) eo quod volumus mentis') perfidie agitari. Quisquis ille est, sciat, quia in coelo est iudex') meus et conscius meus"). Quisquis ille est, perpendat, quid sit, quod beatissimus Paulus, enumeratis qui- busdara suis laboribus et periculis, subiunxit""): Insipiens factus sura, uos me cogistis"). Nos etiam si exeraplo tanti patris insi- pienter loqui cogimur, iongum est enarrare persecutiones et peri- cula et quod in roortibus frequentcr fuimus, quod regia; maiestati et alijs principibus pro causa dei nasipos6) obiecimus, quod sura- mos honores, nobis oblatos, pro nihilo duximus, quod plus quam quindecim annis ex diuitijs ad inopiam et landein ad exilium trans- iuimus, ita ut essemus abiectio seruis nostris, quos prius diuitijs auxeramus. Scripsi maiestati7) nec immemor gratis, quam exhi- buistis paupertati nostrae. De caetero apud deum opto et oro apud uos, ut consulatis laboribus suescentis') matris nostrse, Roraanae ecclesife, et nostro') honori. Et licet moDitore non egeatis, urget tarnen Charitas Christi monere, ut potius res ipsas et pericula con- sidentis"), quam in uocibus uanis uideamur") immorari. Deus autem, qui dispersa coDgregat, qui facit vtraque unum, precibus ccclesite et auxilio et consilio nostro") reuocet ad concordiam et unitatem catholicam sacerdotiura et regimen"), et dies nostros") disponat in pace, ut, diuinitatis") errantium uestigijs, pedes Jbesu liberius positis16) amplecti et uerbum ex ore illius, qui est prin- ceps pacis, de noeuis17) audiref).

t) Es folgt darauf:

Item decrela ex eoncilio Paschalis, quod babuit Rom».

Anno dominice incarnationis millesimo cenlesimo deeimo facta est in Laleranensi ecclesia synodus presidente domino Paschali secundo papa in- dictione III. Nonas Marcij, vbi hac capita edita suol: Apostolorum canonibus slatutum est, ut omnium negociorum — (Das Folgende findet man unter Con- ciltum Lateranense III. Nonas Martii MCX. in Harduin's Acta Coneiliorom Tom. VI. Pars II. pag. 1895—1898, und in Labbeus Concilia Tom. X. p. 764.)

') Evang. Matth. XI. 7. ") Job. XVI. 20. "*) II. Corinth. XII. 11.

1) damnauerit. 2) arundinem. 3) uentis statt mentis. 4) testis statt iudex. 5) coegistis. 6) nos ipsos statt nasipos. 7) hier fehlt uestrx. 8) senescentis statt suescentis. 9) uestro. 10) considerelis. 11) uideamini. 12) uestro. 13) rrgnum. 14) uestros. 15) deui- tatis statt diuinitatis. 16) possitis statt positis. 17) deuotius statt

de noeuis.

No. XLII. XUII. 1139.