6. Bebo diaconm Heinrico II imperatori Hieronymi in Isaiam expositionem destinans, scribit de suo erga eum studio; de banni potestate ad diaconorum officium pertinente; de suo superioris ordinits desiderio; de gratia septiformi; de festo paschali anni 1020 Bambergae celebrato". 1021 Divo H(einrico), claritate virtutum clarissimo augustorum, Bebo suus, quicquid bene intus et extra meretur habere.

Debita congratulationis munera, quamvis interdum dene- gentur ab ore, plenius tamen presentantur in mente; ideoque, in quantum est corticibus interior fructus utilior, in tantum erit mentis oblatio carior. Sit crgo tibi, caesar carissime, carum, quod carius est in scrinio cordis absconditum: thesaurus scilicet precio- sissimus fidei, cui comparari poterit nulla preciositas auri.

Haec1 me fecit esse sollicitum, quociens audivi, te tribulatio- nibus ullis esse vexatuin. Sed sit benedictus adiutor in opor- tunitatibus et in tribulatione2, quia non deserit sperantes in ses et pia misericordiae suae indicia membris inpendit, dum capiti misericorditer parcit. Salva quidem sunt membra, quam diu caput salute perfrui meretur optata. Sic quoque per salutem rectoris subditus salvabitur orbis.

Unde, qui per verum intellegentiae sensum membra se ca- pitis sentiunt, per compaginem fidei nequaquam dissentiunt ca- piti; immo per amorem salutis propriae esse caput suum ex- optant incolome, quia incolomitatis suae summam credunt in illo constare. Omnis hoc credit, cuius meus lucifero sapientiae sereno diescit4, qui serenissima luce virtutum facere nescit oc- casum. Dum enim stant tua, stare creduntur et nostra; tuaeque firmitatis occasus nostrae infirmitatis creditur certissimus ortus. Hoc, qui sanum sapiunt, credulis intellegentiae oculis semper intendunt; et quia salutem suam esse credunt in capite, caput

a. Descripsi ex fol. 1—7 cod. bibliothtcae Bambergtnsis B IV 18 membr. sacc. XI. Edidenmt Gutendcker in Fiinfundzwanzigster Bericht des historischen Vercins zu Bam- berg 138 sq. et Hirsch Jahrbiicher des deutschcn lieichs unter Heiurich II T. I p. 347 — 553.

1. fides. 2. Pd. 9, 10: „adiutor in oportunitatibus, in tribuliitione". 3. Iudith 13,17. 4. Cf. 2 Petr. 1,19: „et laoifer oriatur in cordibus vestris".

EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6 485

hoc iugiter habent in mente, pro salute capitis in ara cordis 1021 immolantes Deo debita sacrificia laudis.

Felices illi, qui, quamvis non palatio, immolare tamen haec merentur cordis in angulo, quae fructuosissime immolat, quem intriusecus septiformis gratiae1 virtus exaltat. Quisquis enim est in secretario cordis consecratus nec non septiformis gratiae gradibus in corde sublimatus, uon solum sacrificium immo holo- caustum medullatum2 divinis auribus meretur offerre; quamvis numquam mereatur exteriores gradus ascendere. Bonus est ascensus exterior, sed interior multo melior. Inde quorundam improbitas quiescat inquietare quietos et parcat irritare pacis amicos.

Non possum tacendo comprimere, quod suadet rationis uti- litas honesta proferre. Proferendi etiam fiduciam non cessat augere spes tuae pietatis expertae. Paride igitur te, aut me prolatio incepta coronet aut veniam simplicitatis agnitio prestet. Quidam, ut audio, non rationem sed voluntatem suam incaute sequentes, dum nesciunt sive pigrescunt congruis computatio- nibus singula quaeque dinoscere, preiudiciis suis diaconibus audent officia concessa negare: ut non licitum habeant regere sive com- primere banno, quoscumque contrarios sentiant dominicae lega- tionis .indicio, nec potestatem habeant banni; quamvis legatio- nibus euangelici fruantur indicii. Yerumtamen non incongrue, velut litteralis3 legatio firmatur sigillo, euangelicam quoque le- gationem firmari credimus banno; quia sine auctoritate banni parum proficit auctoritas euangelici nuncii. Qua quidem ra- tione euangelicae legationis nuncius banno privabitur, sine quo secularium nunciorum ajuctoritas nulla perficitur? Seculares nuncii legationem suam illorum firmant in banno, quorum illis est iniuncta legatio; ideoque quomodo privabuntur auctoritate banni, qui annuntiant populo precepta saluberrima Christi? Qui non incongrue alterum brachium habent exertum, alterum con- tinentiae stola coopertum, ut recalcitrantes, quos non possint lenitatis corrigere verbo, interdum corrigant severitatis euan-

1. Cf. supra T. IV 375 n. 2. 2. Cf. Ps. 65,15. 3. seripta.

486 EPISTOLAE BAMIIERGENNES. 6

1021 gelicae stimulo. Huiuscemodi oflicium quamvis sacerdotalis atque prespiteralis dignitas — aetatis atque scientiae merito — teneat, tamen leviticam dignitatem enangelicae legationis necessaria co- operatio inde non separat; quia provectiores quique tanto magis indigent adiutorii, quanto foecundior in illis erit fructus orandi. Unde Greci valde seniores non gerontas sed prespiteros ap- pellant; ut plus quam senes esse insinuent, quos provectiores vocant. Exemplo igitur levitae Stephani1 in adiutorium illorum ordine congruo eliguntur diaconi, ut senilis matnritas tanto liberius quiescat in exercicio vitae theoreticae, quanto vivaciores coope- ratores habet in adiutorio practicae. Cessent igitur ordini levitico officia concessa negare, qui ordines ipsos nesciunt" in- telkctuali discretione discernere; et sufficiat illis oculosa dis- cretio, quae disceruere sapit album a nigro.

Haec inde non scribo, ut iugum Domini suave et onus eius leve3 prona recalcitrem cervice subire; quia, quamvis inde me conscientia peccati deterreat, spes tamen divinae misericordiae nequaquam adducere cessat. Est enim consolatio magna poeni- tentibus, quia suavis est Dominus universis et miserationes eius super omnia opera eius3. Ex cuius ordinatione si umquam me- rebor altioris ordinis gradu sublimari, adhereat lingua mea fauci- bus meis, si non meminero tui4 tuarumque misericordiarum in tempore dierum meorum. Dulcia sunt faucibus meis eloquia Dominis, ideo cum illis saepius tecum exopto saturari; quoniam quidem ita tuum desidero dulce colloquium, quemadmodum de- siderat cervus ad fontes aquarum6.

Ideo saepius tecum colloquor lingua litterationis cordis in angulo, quia non convenit rusticam. personam loqui palacio; verumtamen interdum ipsa rusticitas oblationes habet minus pro certo spernendas. Non enim spernetur oblatio, quam porrigit sincera devotio; nam agnitio ponderosae voluntatis preponde-

a. nescunt cod.

1. V. Act. apost. 6, 5. 2. Matth. 11, 30: „Iugum enim meum suave est ct onus meum leve". 3. Ps. 144, 9: „Suavis — opera eius".

4. Ps. 136, 6: „Adhaereat lingua — mcminero tui". 5. Ps. 118, 103: „Dulcia — cloquia tua". 6. Ps. 41, 2: „quemadmodum — aquarum".

EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6 487

rabit pondera muneris. Hoc ratuin est atque probatum illorum 1021 aestimatione, quibus est virtutis pondus in mente. Huiuscemodi virtutis tuae securitate confisus, colloqui tecum soleo tanto se- curius, quanto secrecius; nam fidele secretum non est in parte timendum, quia firmatur in illa soliditate, quae claudicare nescit in parte. Quae est illa soliditas? Sine dubio caritas, quae etiam in parte suis amatoribus integra solet semper adesse. Per hanc quantum te caesar dilectissime diligam, proferre verbositas parcat; eius, qui vera caritas est, pocius hoc probetur indicio tempore probationis in apto. Tempore apto non sine causa sub- iuuxi"; quia, quando sibi fuerit aptum, apte reserabitur omne secretum et iuxta mereri uni cuique sunt premia certa virtuti. Faciat igitur inde, qui cordis secreta rimatur, quod sibi miseri- corditer aptum videatur; interim tamen apta creditur eius pro- bitati probitas quaeque fidi colloquii. Ideo, quod dilectionis in- tegritas suadet, collocutio fidelitatis admiscet; ut ex collocutionis indicio tandem agnoscatur vera dilectio.

En movet me caritativa sollicitudob multum: quod cum proprii corporis periclo temptare non dubitas omne periclum; et pergis vincere bello, quod interdum facilius vinceretur ma- turo consilio. Certe. ipsos palatinos nequaquam inde maior cura sollicitat, quam me rusticum, moderatis rebus divina largitate contentum; et quanto pro te maior est mea sollicitudo, tanto intentior cordis oratio.

Verumtamen pussilli cum maioribus gratias Deo insimul agamus, quia, dum pro quiete rei publicae propriae quieti in proximo minime parcebas, inimieos tuos perseverantiae virtute gloriose superabas; ne posthac audeat erigere hostilis levitas cornu superbiae, aut sodalitas anticristi resistere christo Domini. Re vera, ut mihi videtur, quamvis Dei gratia cicius antea tibi- met quod velles occurreret, nec non, quod obstabat, militaris virtus facilius ante propulsaret, laus tamen triumphalis proxime victoriae1 improbos premit terroris maxima parte; ideoque glo-

a. subiuxi cod. b. sollicitudine c.

1. partae ex Ottone Hammersteinensi die 26 Dec. 1020.

488 EPISTOLAE BAMBERGENSEP. 6

1021 riosae perseverantiae finis gloriosius tibimet aucmenta multiplicat laudis.

Tot anxietatibus, dilectissime caesar, divino adiutorio glo- rianter ereptus, cave tamen sapienter in posterum. Quia nocet omne semper incautum et ammonet ipsa discretio temporis, fiat ne quid nimis. Pro zelo iusticiae fortis est rigor intentionis tuae; verumtamen temperamento consilii interdum debet ipsa fortitudo molliri. Quod poterit quasi in clarissimo speculo quis- que cognoscere, si ordinem septiformis gratiae cautis intellegentiae oculis studet inspicere. Inspiciamus igitur illum, septem vir- tutum gradibus congrua distinctione dispositum, cum quibus designati sumus in fronte1, ut confirmetur catholicae fidei virtus in mente. Harum etiam virtutum gradibus in altum debemus ascendere, si deum deorum in Syon merebimur quandoque videre.

Primus ascensionis gradus in timore consistit; quia, ut legimus prophetieam sapientiam testari: Inicium sapientiae timor est Domini". Qui enim timet Dominum, eontinens est iusticiae; et obviabit illi quasi mater honorijicata3. Quae est mater hono- rificata, nisi pietas timori coniuncta? Unde et scribitur: Beatus vir, qui timet Dominum, in mandatis eius cupit nimis4. Quid est in mandatis eius nimis cupere, nisi ad faciendas elemosinas manum largitatis extendere nec non et ultra facultatem prodesse indigentibus velle? Verumtamen, quoniam indiscreta pietas interdum, quantum ad insciciam pertinet, impietas est, tercio gradu scientia scilicet annectitur; ut sciat unus quisque men- suram dandi atque miserendi dinoscere. Sed cum sufficienter plerique dinoscant, quid ad pietatis officia iuste ac mensurate pertineat, inore tamen harundinis interdum nutant vento levi- tatis6, ideoque fortitudo erit in quarto gradu iungenda; ne lentescat iusto rigore scientia. Verumtamen, quia omnia nimia

1. a pontifice confirmante; v. Pontificalc Ronianum (Dc confirmandis): „producit (pontifex) pollice (chrismate intiucto) signum crucis in frontem illius (confirmandi)". 2. Ps.110,10. 3. Eccli. 15,1.2. 4. Ps.111,1. 5. Cf. Matth. 11, 7.

EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6 489

nocent ac mensurata merito placent, fortitudo nimia cum con- 1021 silio erit temperanda, ne per nimium rigorem efficiat, unde post nimio moerore poeniteat. Necessario igitur consilium quinto gradu connectitur, quod habere non possumus, nisi legitimum virum hoc est intellectum advocemus, quem Iesus advocari salubriter am- monebat, quando fatigatus ex itinere supra fontem sedebat1.

Beati, qui scrutantur testimonia eius2 . Quae sunt eius testi- monia nisi pia itineris, hoc est incarnationis eius, indicia? De caelo venit in uterum, de utero in presepe, de presepi in crucem, de cruce in sepulchrum, de sepulchro rediit in caelum. Haec snnt clara itineris eius indicia, haec mirificae pietatis eius testi- monia; beati, qui scrutantur et diligunt illa. Huiusmodi itinere vera sapientia Christus fatigatus hora sexta supra fontem sede- bat3, quando mulieri virum habere neganti dicebat: Vade, voea virum tuum\ scilicet intellectum. Quia, quam diu sensus quin- que6 corporei adulterino sunt erroris dominatui subditi, non ha- bet mens discretionem boni ac mali; quam habet qnisque per- fectus, qui quasi hora sexta intellectuali lumine fit illustratus. Senarius, determinata calculationis quantitate, primus perfectus est numerus actu et opere; ideo in sex diebus creata sunt om- nia, congruae dispositionis ordinatione peraeta. Congruo igitur miserationis in tempore, dum dicitur erranti: In errore nolito persistere; vade, voca virum tuum, quasi hora sexta caelitus intellectuale lumen ostenditur, per quod ad perfectionis litus beatus quisque pervenire merebitur.

Beatitudo consequitur perfectionem, quae fit per intimae recognitionis intellectualem illustrationem, per quam debebimus effugere mortem. Enimvero per quinque sensus corporis quasi per quasdam ianuas mors aut vita ad animas nostras ingreditur. Quicquid enim pulcrescit visu, quicquid blanditur auditu, quic- quid delectat olfactu, quicquid mollescit adtactu, incitat carnem adversus spiritum. Ideoque intellectualis providentiae debet ad- esse forte subsidium, ne carnis mortifera incitamenta prevaleant

1. Ioh. 4, 6. 16. 18. 2. Pg. 118, 2. 3. Ioh. 4, 6. 4. Ioh. 4, 16.17. 5. Ioh. 4, 18: „quinque enim viros habuisti11.

490 EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6

1021 meritumque vitale mentis extinguant. Unde dum sumus in via, fragilitati uostrae panis est necessarius, doctrinae videlicet salu- berrimus cibus; ne forte deficiamus deficiendoque desipiamus, sicut equus et mulus, quibus non est intellectusl.

Animus stulti sic est ut venter pecoris, qui non habet dis- cretionem, dum implet omnem aviditate prona voluptatem. Lex autem animalia quaeque ruminantia ungulasque fissas habentia munda esse decernit3; ideoque sensu discretionis debemus mun- dum quodque discernere, ne redarguamur seu inmunda gustasse seu forte munda gustata turpiter degluttisse. Fissa ungula per- tinet ad discernendum, quid dextrum sit quidve sinistrum; et ut sciamus reprobare malum et eligere bonum5. Ruminatio autem ad eos pertinet, qui, quod audiunt, in memoriae ventre recon- dunt dulciusque ruminando recondita saepius ad os revocant; dum alios reconditi verbi dulcissima ruminatione fructificant, nolentes proferenda gluttire, velut mos est miserande stulticiae. Unde scribitur: Thesaurus desiderabilis requiescit in ore sapientis, stultus autem gluttit illud4. Thesaurum ergo desiderabilem the- saurizemus in corde, ut requiescat in ore; requiescat, non te- mere prodeat.

Cautissimae quidem discretionis oculis quisque debet inten- dere, quid loquendo proferre quidve reticendo debeat abscondere. Quam discretionem ipse solummodo potest nobis intellectus osten- dere, cum quo quasi quodam hauritorio potabimur aqua sa- pientiae, quatinus consilium virtutesque predictas ad salvandas animas habere mereamur in mente.

Ecce, utillima et honestissima series septiformis gratiae in timore Domini, qui est inicium sapientiae, incipit et in sapientia finit; quae adtingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter6.

Ideoque, dum scntum cautelae in consilio positum tibimet, dilectissime caesar, manu dilectionis exhibui, totam seriem no- strae confirmationis explicui; ut quasi quibusdam firmissimis

1. Tob. 6,17; Ps.31,9. 2. Levit.11,3. 3. Isai.7,15. 4. Prov. 21,20. V. Sabatier Bibliorum versiones antiquae T. II p. 330. 5. Sap.8,1.

EPISTOLAE 1SAMBERGENSES. 6 491

columnis firmetur tuae soliditas mentis. Ut enim predixi, ex firmitate tua constabit firmitas nostra et status rei publicae ex tuae firmitatis debet statu constare. Columnae, quibus fabrica regni constabat, ah! ah! ex maxima parte ceciderant; ideoque ex firmitate solummodo tuimet ingenii temporaliter constabit firmitas regni.

Unde iuxta illud propheticum per experimentum proprii laboris dicere potes: Laboravi sustinens1. Sustinendo laboras, qui per erroris insauiam inpacientes pacientiae humero sustentas; ipsosque pacienter sustines, qui tot tibimet audent inferre labores. Certe, si non tanta esset virtus sapientiae tuae, plurimos per- deret levitas insipientiae suae; per quam multi peribunt, quando te iusto pioque rectore carebunt. Qui enim semet ipsos regere nesciunt, carere rectore quomodo poterunt? Veraciter propheta- bitur illis lamentabile ve, quando carebunt procnrationis tuae paterno regimine; quoniam quidem stulticiae suae dulcedo com- mutabitur atrocissimi doloris absinthio. Quando enim illos un- diquessecus hostilis inpugnat adversitas nec non civilis discordiae fatigat atrocitas, tunc placere iucipis, qui displicebas; et cuius modo amara sunt precepta, dulcescis in memoria; et si te mere- rentur rectore potiri, videretur illis delectatio summa vivendi.

O quam multi, timoris tui pondere pressi, ovinum iam vul- tum, animumque habent pro certo lupinum; qui, si carerent magistro timore, quasi indomita fierent cervice cornupetae, eadem religione venerantes fasque nefasque. Unde non inmerito ama- tores pacis optant tibi gaudia salutis ac prosperitatis tempore longo; et in tantum haec unus quisque optat ardentius, in quan- tum in ipso est ardentior virtus.

Te quidem occidente, omnia, quae ad virtutem pertinent, creduntur occidere, quae sub defensione tua iocunditate iam vernant optata. Agricolae namque laetantur in campo; clericalis virtus gaudet in choro; pro distributis divinae gratiae donis unus quisque concessis instruitur studiis; et per virtutis tuae defensiones optatas dives sibi videtur ipsa paupertas. Egomet 1. Isai. 1, 14; Ierem. 6, 11.

492 EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6

1021 intrepidus inde testem illum adhibeo, cui lucent abscondita cordis abysso.

Si mererer te iocundissimum defensorem habere, parum curarem plns acquisitis acquirere seu altioris dignitatis gradum ascendere; nisi faceret ille dulcissimus questus, qui est et erit in lucrandis animabus. Verum .dulcis illa lucratio sit in illo, per cuius ordinem congruit pars universo; et sit in sua pietate, quicquid inde cordi tuo dignetur inspirare. In illum confido, cuius in spiramine istec tibimet adscribo; quatinus fructum servi- tutis optatae quandoque merear dominationi tuae plenius ex- hibere.

Interim tamen sit hoc lingua litterationis exhibitum, donec exhibitio linguae fructuoso conprobetur in opere. Ad manum autem gratanter accipito munus presens, quod porigit sincera devotio; per quam habebis omne promptissimum, quicquid utili- tatis est in cordis mei arca reconditum.

Unde huiusmodi promissionis partem ex parte iam videtur 1020 exigere digna recordatio paschalis festi, quod iocundissime tecum Apr'17 celebravimus in anno priori1. Non enim tam divina tam reli- giosa cejebritas erit oblivioni tradenda; immo memoriale suum non delebitur in secula. Nullus quidem, qui erat ibi, c^lebritatis huius poterit umquam oblivisci; nullus inquam illorum, quibus religiositas est amica virtutum. Cejebritas haec creditur divinitus ordinata atque concessa, aliter enim non fieret hitmanitus ordine tam venerando finita.

Ecce vicarius sancti Petriqui principalis prerogativa digni- tatis potestatem habet ligandi atque solvendi, in die caritatis, Apr. 14 quae dicitur mirifico testimonio caritativi beneficii coena" Domini, venit ad hospicium, quod intimo votob cordis tui in Babunber- gensi loco Deo est sanctoque Petro paratum, ut carissimi ho- spitis adventu iocundissimo Deo nostro caritatis tuae agnosce- retur esse iocunda laudatio. Qualiter autem advenerit et qualiter ordinata nec non missalibus ornamentis induta turba

a. cena cod. b. voto in litura.

1. anno 1020, Apr. 17. 2. Benedictus VIII.

EPISTOLAE HAMBERGENSES. 6 493

clericalis occurrerit, prout possum singula recordando distin- 1020 guere, scribendo haec non aggravabor exponere. Apr'u

Hora prefati diei, quando officium missale cetabrari tem- pus admonuit, equitando taliter paratus advenit, qualiter ad al- tare sanctum accessit. Quatuor chori in occursum eius fue- runt decenter ordinati. Primus in ulteriori fluminis ripa," supra pontem alter in altera, tercius ante urbis ostium, quartus ante aecclesiam in atrio tecum. His ita ordinatis congruisque can- tibus suavitate canora atque modulatione distincta finitis, post- quam orationes ante tria altaria prostratus finivit, nec non epi- scopali cathedra consedit, clerus Te deum laudamus, et e con- trario Kyrrie leyson unanimiter cantaverat populus, quasi dicerent cum concordi cantico psalmistae: Psallam spiritu, psallam et mente1. Re vera cor illud erat adamantinae duriciae, quod non potuit tunc conpunctio vera mollire. Interim, ut confido, non erat ad tempus ibi cor tuum, immo ibi locorum, unde psal- mista suspirans ait: Quam dilecta tabernacula tua, domine vir- tutum; concupiscit et deficit anima mea in atria Domini3, et iterum: Melior est dies una in atriis tuis super milia3. Ideoque te non penituit pro preparanda in caelo mansione Christo de- disse, quicquid umquam ab illo merebaris accipere. Sed iam ordinem inceptum exequamur.

Angelico igitur ymno finito, postquam salutationis humilli- mae meritis ab illo accepisti osculum caritatis debitumque munus caritativi resalutaminis, surrexit. Et egressus foras, ante ianuam aecclesiae poenitentes suaque delicta confitentes nexibus pecca- torum miserando dissolvit4, nec non in aecclesiam introduxit; ut per illum digni fierent paschalis gaudii, qui pro peccatoribus voluit immolari. Deinde lecto euangelio, debiti sermonis officium implevitcunctisque illuc advenientibus remissionis dona necessaria tribuit; nec non ad benediceuda crismatis oleique sacramenta6

a. hoc loco interpunctum est in cod.

1. 1 Cor. 14, 15. 2. Ps. 83, 2. 3. 3. Ps. 84, 11. 4. „De re- conciliatione poenitentium, quac fit in quinta feria coenae Domini" v. Pon- tificale Roinanum. 5. de benedictione chrismatis ct olei facienda „in quinta feria coenae Doruiur v. Poutificale Romannm.

494 EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6

1020 duodenos cooperatores pontificalis ordinis habuit, senos scilicet Apr'U in latere altaris utroque; ut congruus mysticae consecrationis videtur ordo deposcere. Apr. H. 15 Item quinta et sexta feria officium, quod celebrandum fuit, ipse celebravit.

Apr. 17 In matutinis autem laudibus dominicae resurrectionis pa- triarcha de Aquileia1 lectionem primam, archiepiscopus Ra- vennas3 secundam, legitque ipse apostolicus terciam3. Ad missam autem plena processio ita iu omnibus ornata atque ordi- nata fuit, velut apostolicam dignitatem condecuit; taleque fuerat ibidem divinae servitutis officium, quale decebat sollempnitatem sollempnitatum. Et post divina cum pleno cornu humanis commodis nec defuit copia.

Inter haec tam optata tamque iocunda iocunditas tibimet est et erat maxima: quia, quod vovisti, debitor fidelis reddi- disti; concordans ammonitioni psalmistae: Vovete et reddite4. Ostendis enim in reddendo, voti tui sit qualis intentio. Fac ergo quod facis, operare quod operaris; vanitas vane loquatur, num- quam intentio bona frustrabitur.

Sicut enim ex radice bonae arboris fructus bonus oritur, sic intentionem bonam merces bona ac felicissima sequitur. Ideo- que intentionis tuae merito tua iam fructuosissime pollet novella plantatio6. Polleat, polleat; invidentes aequitas divina subver- tat, ut cadant casu perenni, nisi mereantur ab errore converti.

Ecce non vacat a mysterio, quod ab ipso die remissionis, in qua domnus apostolicus civesque apostolici portantes pacem Apr. 24 advenerant6, summa festivitas eiusdem loci7 in decimo8 conti- gerat. Clarum est inde coguosci, votum tuum perfectum esse perfectione decalogi.

Nisi enim plenitudinem legis, dilectionem" scilicet Dei et

1. Poppo. 2. Heribertus. 3. V. Tres lectiones „Ad matutinum" dominicae resurrectionis in Breviario Romano. 4. Ps. 75, 12. 5. ec- clesia Banibergensis. 6. i. e. a die 14 April. 1020. 7. dedicatio ecclesiae S. Stephani Bambergensis, a Benedicto VIII facta die 24 April. 1020. 8. die 24 Aprilis; die decimo post diem 14 Aprilis. 9. Rom. 13, 10: „Plenitudo crgo legis est dilectio".

EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6 495

proximi in corde tuo haberes, non te cum omnibus tuis illi1 suisque servitoribus dares; ut vivus et mortuus illorum sis ser- vus in secula, dum ad servitutem Dei a te sint illis previsa quaeque necessaria. Pro remuneratione huius perfectionis unxit te Dominus oleo leticiae pre consortibus tuis3. Et qui te ad regendum populum in vicem suam temporaliter elegerat, per vicarium principis apostolorum votum tuum perficere atque con- firmare pia dispositione curabat; ut in ipso dispositionis ordine voluntatem eius credula virtus possit agnoscere. Ex parte agnitionis meae, medulla cordis ab intima, ordinator tuorum sit benedictus in secula; omniaque tua magnificae sint eius pie- tati commissa.

Laudem scribo tuam, tua laus ne vesperet umquam; Quin semper clari clareScat lumine scripti, Claris dum scriptis remanet pars debita laudis. Sed, cadat ut tecum laus haec, nimis auguro certum, Flebilis et finis studiis contingat honestis. Inde tibi longae deposco tempora vitae, Laetus ut imperio consistas tempore longo; Insuper et requiem merearis habere perennem. Lector dicat: amen; faciat sic clausula finem.

*Quamvis sis cunctis merito laudandus in actis, Est tamen haec laudum clarissima gemma tuarum: Quod nimis odibiles odis tu maxime fures, Nec cessas digna sceleratos perdere poena, Qui furtis mundum devastant more luporum Et faciunt plures luctu miserando gementes. Ah! qualis questus dominis est inde paratus, Quis deus est venter3 tantummodo, nec deus alter. Tales iusticiae per amorem prorsus abhorre, Atque diabolicam furum prosterne catervam;

a. Qui sequuntur versus in codicit fol. 233 Hierongmi in 1sniam expositioni ad cxitum productae adhaerent.

1. Dco. 2. Ps. 44, 8: „ unxit te Deus, deus tuus, oleo laetitiae prac consortibus tuis". 3. Philipp. 3, 1!).

496 EPISTOLAE BAMBERGENSES. 6. 7

1021 Dives inopsque tibi petat ut pia premia Christi

Tali pro merito. Iam, caesar amande, valeto. Pax Christi tecum. Tua sit quoque gratia mecum, Cuius firma fides mihi stat carissima merces.

7. Bebo diaconus Heinrico II imperatori mittit postremos S. Gre- gorii moralium libros octo". 1014-1024 Ecce partem Moralium, quam petisti, caesar tibi carissime tribuo; et cum parte totum, quod habet vera dilectio. Quam1 per integritatem bonae voluntatis nec ipsa diminuit diminutio partis, immo in ininutissima parte totum etiam meretur habere. Inde gratanter accipito, quod prestat vera dilectio; nec tantum te delectet preciositas muneris quantum devotio preciosa donantis.

Cognitor universitatis sciat, quantum mens mea te, dilec- tissime, diligat; et iuxta agnitionem meriti pondus reponderet premii. Premium inde non appeto, nisi quod meretur ipsa di- lectio; scilicet: ut gratissimum pignus dilectionis tuae fiat mihi integritas gratiae, pro qua, dum vixero, devotissimae servitutis studio servire minime cessabo. Sufficit enim mihi gratia tua.

Qui cordis intuetur abyssum, sciat desiderium meum; et

iuxta scire suum faciat hoc '. s. t Quia non tau-

tum propter temporale lucrum quantum per

verae dilectionis affectum nec non per rei publicae com(modum);

optans et orans, ut salvus hic diutissime viva(s)

orare, qui propriam salutem sauo intellegentie

merentur agnoscere. Dum enim vivis errantesque virtute (sa- pi)e(ntia)e premis, pro distributis divinae gratiae donis unus quisque concessis fruitur studiis; et per partes pacis optatas dives sibimet videtur ipsa paupertas. Pro huiusmodi tranquilli- tate atque quiete (et sa)nitate tua s(aepiu)s debent orare; quia tuae firmitatis occasus nostrae infirmitatis fit certissimus ortus,

a. Descripri ex fol.172 codicis bibliothccae Brimbergcnsis B V 6', membr. saec.Xl, postremos iS. Grerjorii inoralium libros octo coutinentis. Ediderunt Gutenacker in Funfundzwanzigster Bericht des historischm Vercins zti Bamberg p. 167 sq. et Hirsch Jahrbiicher des deutschcn lieichs unter Heinrich II T. 1 553.

1. venuu dilcctionem.

EPISTOLAE BAMBERGENSES. 7. 8 497

et ex infirmitate capitis infirmitas oritur certissima membris. 1014-1024 (Jnde egomet, in quantum ex parte divinitus concessa propriae salutis vitale commodum cum orationibus et elemosinis roboro, tuum quoque roborare non cesso; supplicans, ut ab illo robur salutis merearis accipere, qui te ad regendum populum suum gratuita pietate dignabatur eligere et dona misericordiae, quae inceperat in te, misericorditer ipse perficiat.

Quam dulcia fancibus meis eloquia tua, domine! Verum- tamen, quamvis sint super mel et favum ori meo1, tamen haec moderamine consulto conpesco, donec concedente Deo aptior col- loquendi contingat occasio. Interim tamen in hac parte moralium fiat tibi, dulcissime, dulce colloquium, ut per dulcedinem lec- tionis memoria fiat dulcorata scriptoris.