a. e*V98 —104, Z p. 210— 225, B 38—40v. Epistola Leodicensium adversus Pascalem papam. Ediderunt a. 1551 Crabbe Secundus tomus concilio- rum p. 809—817; a. 1566 S. Schardius De iurisdictione autoritate et praeeminentia imperiali p. 127—141; a. 1569 in Duodecima centuria ecclesiasticae historiae p. 1110— 1127; a.1611 Goldastus Apotogiae pro Heinrico IVp. 188 — 203; a.1618 in S. Schar- dii Sylloge historico politico ecclesiastica p. 64—71; a. 1644 Parisiis in Conciliorum tom. XXVI p. 702—721; a. 1671 Labbeus Sacrosancta concilia X 630— 642; a. 1690 Broum Appendix ad fasciculum rerum expetendarum p. 176 —184; a. 1714 Harduinus Acta conciliorum VI n 1770—1782; a. 1724 Martene et Durand Coll. ampl. I 587— 594; a. 1775 Mansi Conc. XX 986. b. corr. in Leodiensis B. c. clamat B. d. Babylonia B.

1. Heiurico arcbidiacono et decano ecclesiae S. Lantberti Leodiensis petente, se hoc opusculum confecisse, Sigebertus in libro de viris illustri- bus aperuit sic: „Ipso etiam rogante, respondi epistolae Paschalis papae, qui Leodicensem ecclesiam, aeque ut Cameracensem, a Roberto Flandren- sium comite iubebat perditum iri" (v. Mon. Germ. SS.VI 272). Paschalis papae vero epistola post vastatam anno 1102 dioecesim Cameracensem scripta est die 21 Ian. 1103. E quo concluditur, cum Robertus Flandriae comes iam die 29 Iunii 1103 cum imperatore in gratiam redierit (v. An- nalist . Sax. 1103, Mon. Germ. SS. VI 738), hunc Sigeberti libellum spatio mensium Februarii — Iunii a. 1103 formatum esse. 2. Isai. 21,1. 2.

202 UDALRICI CODEX. 113

1103 hodie est in ecclesia? In Babylone confusae sunt linguae gentium;

br. iun. in ecciesia dividuntur linguae et mentes credentium. Ait Petrus in epistola sua: Salutat vos ecclesia, quae est in Babi- lone collecta1. Hactenus interpretabar, ideo voluisse Petrum per Babilonem signare Romam, quia tunc temporis Roma confusa erat idolatria et onmi spurcicia. At nunc dolor meus mihi interpretatur, quod Petrus prophetico spiritu, dicens ecclesiam in Babilone collectam, praeviderit confusionem dissensionis, qua hodie scinditur ecclesia. Nam quamvis ecclesia sit in Babilone mundi, tamen debet esse collecta per fraternam unanimitatem.

Qui sint turbines ab Affrico, discimus paciendo magis" quam legendo. De terra horribili, a Romana scilicet ecclesia, visio dura nunciata est mihi; inde turbo, ut tempestas venit ab Affrico. Romanus enim praesul, pater omnium ecclesiarum, litteras contra nos mittit R(5berto)2 Flandrensium comiti, quarum exemplar tale est: ian.21 „Paschalisb episcopus servus servorum Dei dilecto filioc R5bertod Flandrensium comiti salutem et apostolicam bene- dictionem. Benedictus dominus Deus Israel, qui in te suae virtutis efficatiam operatur. Quoniam, reversus ab Ierusalem Syriae, in celorum Ierusalem iustae miliciae operibus ire con- tendis. Hoc est legitimi militis, ut sui regis hostes instantius persequatur. Gratias ergo prudentiae tuae agimus, quod prae- ceptum nostrum in Cameracensi parrochia executus es. Id ipsum de Leodicensibus excommunicatis pseudoclericis praeci- pimus. Iustum enim est, ut, qui semet ipsos a catholica ecclesia segregarunt, per catholicos ab ecclesiae beneficiis segregentur. Nec in hac tantum parte, sed ubicunque poteris, Heinricum" hereticorum caput et eius fautores pro viribus persequaris. Nullum profecto gratius Deo sacrificium offerre poteris, quam si eum impugnes, qui se contra Deum erexit; qui ecclesiae Dei regnum auferre conatur; qui in loco saucto Symonis idolum statuit; qui a principibus Dei sanctis apostolis eorumque vi-

a. nimis VZ. b. P. V. c. dilecto filio om. V. d. R. VZ. e. H. VZ.

1. 1 Petr. 5, 13. 2. II.

UDALRICI CODEX. 113 203

cariis de ecclesiae domo sancti Spiritus iudicio expulsus est. 1103 Hoc tibi ac militibus tuis in peccatorum remissionem et aposto- ltD'21 licae sedis familiaritatem praecipimus, ut his laboribus et trium- phis ad coelestem Ierusalem Domino praestante pervenias. Data Albani 12 Kal. Februarii".

Super his litteris cuius lumbi non repleantur dolore1? Febr.- Super his me obstupefecerunt tenebrae3; nec tantum pro horrore periculi quantum pro horrenda novitate rei: quod tam lacri- mabiles litterae potuerunt scribi a matre contra filias suas, quamvis peccantes. In iudicio Salomonis expressa est magni- tudo maternae pietatis, quando, iudicante Salomone, ut infans, pro quo contendebatur, gladio divideretur, maluit mater filium suum sub aliena muliere vivere quam gladio iudicis dividi. Dicit" Ysaias: Babilon dilecta mea versa est mihi in miraculum3. At ego dico: Roma dilecta mea mater versa est mihi in mira- culum. Quid enim tam mirabile, immo quid tam miserabile?

Vidit olim David angelum Domini stantem, extento gladio super Ierusalem4. Nos, filiae Romanae ecclesiae, ecce videmus Romanum pontificemb, qui est angelus Domini, stantem extento gladio super ecclesiam. David orabat: ne populus occide- deretur. Angelus noster, porrigens" R(5berto) gladium, orat: ut occidamur.

Unde iste gladius nostro angelo? Iubente Iesu discipulis, ut vendita tunica emant sibi gladium6, dicunt discipuli: Do- mine, ecce gladii duo hic; et lesus: Satis est6. Ut ex patrum dictis colligimus, est unus gladius Spiritus, quod est verbum Deid, de quo Iesus ait: Non veni pacem mittere, sed gladium1; et propheta: Maledictus, qui prohibet gladium suum a san- guine6. Hunc gladium distringit Iesus magis contra carnales affectus quam contra mundi assultus. Est et alter gladius spiritualis; quo mortificatis vitiis carnis", emitur corona mar-

a. Dic B. b. praesulem B. e. porrigens porrigens V. d. Domini V. e. on». V.

1. Isai. 21, 3. 2. Cf. Isai. 21, 4. 3. Isai. 21, 4. 4. V. 2 Reg. 24,17. 5. Luc. 22, 36. 6. Luc. 22, 38. 7. Matth. 10, 34. 8. Ie- rem. 48,10.

204 UDALRICI CODEX. 113

1103 tyrii. Cum ergo duos tantum gladios a Domino apostoli ha- br -Iun'beant, unde iste tercius apostolico gladius, quem in nos porrigit R(8berto) armigero suo?

Forte recurrit apostolicus ad Ezechielem prophetam; ut, de manu eius tercium arripiens gladium, vadat ad dexteram sive" ad sinistram1, cedendo bonos et malos. Dicit enim Deus Eze- chielib prophetae, ut duplicetur gladius et triplicetur gladius interfectorum'2. Puto, non dabit propheta tercium gladium apostolico. Propheta namque — duos euangelii gladios ostendens per duos unius gladii usus — gladium apostolico dandum du- plicat; dicens: Gladius, gladius exacutus est et limatus; exacu- tus, ut cedat victimas, limatus, ut splendeats. Exacutus" est, quia, ut ait leronimus: Qui malos percutit, in eo quod mali sunt, et habet gladium interfectionis, ut occidat pessimos, minister Dominiest4; limatus est, ut sincere praedicetur verbum Domini. Triplicato gladio armat propheta interfectores; quia, ut ait Paulus, non sine causa iudex gladium portat1. Hic est gladius interfectionis magnae, qui me cum Ezechiele obstupescere facit8. Quem enim non faciat corde tabescere, quod apostolicus, ad vivi- ficandum unctus, accingitur in nos tercio gladio interfectorum! O utinam placatus dicat Deus etiam nunc angelo percutienti: Sufficit; nunc contine manum tuam7.

Nichil dico in christum Domini, sed vicem nostram doleo. Sed nisi christus Domini8, veniens ad caulas ovium, intrasset in speluncam purgare ventrem2, non praecidisset David oram clamidis eius10. Si quis est David, inveniens hunc christum Domini" dormientem omnesque milites eius dormientes, non mittat manum in christum Domiui; sed tantum tollat hastam eius et sciphum aquae, qui est ad caput eius dormientis".

a. et B. b. eczechiele V. c. exacuatus 1'.

1. Ezech. 21, 16: „Exaeuere, vade ad dexterum sive ad sinistram". 2. Ezech. 21, 14. 3 Ezech. 21, 9. 10. 4. Hieronymi comment. in Ezech. L. III c. 9, Opp. ed. Vallarsius T. V 92. 5. Rom. 13,4. 6. Ezech. 21,14: „hic est gladius occisionis magnae, qui obstupescere eos facit"; 15: „et corde tabescere". 7. 2 Reg. 24,16. 8. Saul. 9. 1 Reg. 24, 4. 10. 1 Reg. 24, 5. 11. Paschalem II papam. 12. 1 Reg. 26,11.

UDALRICI CODEX. 113 205

Hanc hastam, quam contra nos erexit, ostendo cunctis; hunc 1103 sciphum" aquaeb, qui est ad caput eius dormientis, porrigo Febr'-11 cunctis ad gustandum; ut sapiant omnes: quam insipida sit auctoritas legis eius, qua distrinxit gladios laicorum in cervices clericorum. Si liceret dicere salva apostolicae dignitatis reve- rentia, ipse nobis videtur dormisse. Dormierunt cum eo omnes consiliarii eius, quando conduxit sibi vastatorem ecclesiarum Dei.

Precepit Paulus, ut verbum episcopi sit sanum et inrepre- hensibile1. Nos ergo non infirmamus aut reprehendimus verbum episcoporum episcopi. Sed quia apostolicus non debet deviare ab apostolo, quaerimus humiliter per singula: utrum haec apostolici verba2 sint per omnia gravitate apostolicae auc- toritatis sana et inreprehensibilia.

Ecce, ut pater dilecto filio2 salutem mittit et aposto- licam benedictionem promittit. Sed ut multis videtur, non ea illi opera indicit, quibus salutem et benedictionem a Deo promereri possit.

Benedicit Deum, qui in eo eam efficatiam suae vir- tutis operatur, quod ecclesiam Dei debellat et depopulatur, ac per hoc caelestis Ierusalem aditum ei pollicetur. Num" recta via dilectum filium dirigat, ipse pater nobiscum videat.

Ut utamurd verbis Augustini summatim collectis: Deus, qui dixit: Ego sum Deus faciens pacem et creans malum4, sicut cetera suaviter disponit6, ita haec etiam disponit: ut bonum pacis per bonos faciat, malum vero belli per malos creet. Utens enim Deus animis hominum pro voluntatibus et meritis eorum, digna dignis opera imponit; ut digna dignis praemia rependat, bonis bona pro bonis, malis mala pro malis. Quis umquam po- pulum Dei, quis umquam ecclesiam Dei impune persecutus est? Quociens peccabant filii Israel, suscitabat Deus hostes, qui con- tererent" peccantes. Castigabat Deus, quos amavit; et dampna-

a. cyphum Z. b. om. V. c. Nunc V. d. Ut ntamur — eo mandante fecit? om. B. e. conterent V.

1. Tit. 2, 8: „verbum sanum, irreprehensibile". 2. in epistola su- prap. 202. 3. Roberto comiti Flandriae. 4. Isai. 45, 6.7. 5. Sap. 8,1.

206 UDALRICI CODEX. 113

1103 bat illos, qui vicio suo tales erant, ut per eos mala malis in- or. - lun. ferre{. Dicit Deus per prophetam: Vocabo ab aquilone servum meum Nabuchodonosor, quifaciat omnem voluntatem meam. Quam voluntatem, nisi ut peccantes disperderet? Hunc servum suum Deus pro merito talis servitutis in bovem convertit. Pec- canti David ait Deus: Ecce ego inducam malum super te de domo tua1. Hoc malum executus Absalon, fugato patre suo, in- vasit Ierusalem. Numquid per hoc meruit celestem Ierusalem? Per Ysaiam dicit Deus: Ve Assur, virga et baculus furoris mei ipse, in manu eius indignatio mea; ad gentem fallacem mittam illum et ad populum furoris mei mandabo illi, ut auferat praedam et diripiat spolia3 et reliqua. Cur Deus intentat: Ve Assur, qui mala, quae fecit, eo mandante fecit? Ve mundo ab scandalis dicit Deus; necesse est, ut veniant scandala; ve tamen homini" illi, per quem scandalum venit3. Hoc leronimus sic exponit: Cum necesse quidem sit, ut veniant scandala, ve tamen homini, qui, quod necesse estb ut in" mundo fiat, facit suo vicio, ut per se fiatAl.

Quid multis opus? Ecce opera iustae miliciae, quibus pater filium, papa caelestis regis militem inbuit, per que possit contendere ad caelestem Ierusalem: impugnando scilicet ecclesiam Dei.

Gratias inquit prudentiae tuae agimus, quod prae- ceptum nostrum in Cameracensi parrochia executus es. Qualis et quanta sit vastitas et contricio Cameracensis' ecclesiae, quis recolit sine dolore? Ego quidem, filia Romanae ecclesiae, condolebam Cameracensibus pro affectu germanitatis. Nunc vero, audiens: hec mala eis inferri praecepto apostolicae auctoritatis, iam amplius doleo. Quia timeo matri meae, ne in eam redundet illud, quod Deus dicit per os Ysaiae: Ve, qui condunt leges iniquas, et scribentes iniusticiam scripserunt, ut opprimerent in iudicio pauperes et vim facerent causae humi-

a. om. B. b. om. V. c. in om. B. d. veniat B.

1. 3 Reg. 21, 21. 2. Isai. 10, 5. 6. 3. Matth. 18, 7. 4. Cf. Hie- ronymi comment. in Matth. L. III c. 18, Opp. ed. Vallarsius T. VII 138.

UDALRICI CODEX. 113 207

lium populi mei; ut essent viduae praeda eorum, et pupillos 1103 diriperent1 et reliqua. Tantam ecclesiae desolationem, tantam 1 "br' h pauperum et viduarum oppressionem, tantam praedarum et ra- pinarum inmanitatem et, quod his gravius est, promiscuam bo- norum et malorum occisionem, hec et peiora his praecepto apostolici facta esse, quis crederet, nisi ipse suo se ore prodi- disset? Taceo, Cameracensem episcopatum in duos esse di- visum iudicio Romanae ecclesiae. Taceo Walcherum — qui apostolici2 consensu et auctoritate probatus et" prior ordinatus fuit — subito exordinatum excommunicatum; et alium3 ei sub- ordinatum4. Hec iuste necne gesta sint, in Dei pendet sententia.

Non invehimur in christum Domini, ad quem pertinet solli- citudo omnium ecclesiarum. Sed quia apostolicus haec mala sibi asscribit et ecclesiae vastatori per gratiarum actionemb applaudit, super his mirandum an magis sit dolendum, nescio. Cui hoc magis sit periculosum, iubenti an obedienti, cui hoc magis sit dampnosum, facienti an pacienti, quis homo discernet? Nos, attoniti hac novitate rerum, querimus: unde sit hoc novum exemplum, ut praedicator pacis suo ore et alterius manu in- ferat ecclesiae bellum?

Contra barbarorum et inimicorum Dei assultus concedunt canones etiam clericis arma ad defensionem" urbis et ecclesiae. Bella vero indici ecclesiae per auctoritatem canonicam, nusquam scripturarum legimus.

Quero, quod nescio; dico, quod scio. Pacem Iesus, pacem apostoli, pacem apostolici viri praedicant; peccantes arguunt, obsecrant, increpant in omni pacientia et doctrina6. Inobedientes iubet Paulus dure increpari". Quomodo dure increpentur inobe- dientes, dicit Iesus: Si peccaverit in te frater tuus, corripe illum, primo solus solum, secundo cum duobus aut tribus testibus, tercio cum ecclesia. Si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus1. Hinc ait Augustinus: Ulud, quod ait

a. et om. V. b. om. B. c. defessionem B.

1. Isai. 10, 1. 2. 2. Urbani II. 3. Manassem. 4. anno 1095. 5. 2 Timoth. 4, 2. 6. Tit . 1,13. 7. V. Matth. 18,15—17.

208 UDALRICI CODEX. 113