Num. I. Conititutio de expeditione Romaiia vulgd Imperat. Carolo Crasso attributa.

In nomine sancte & individue Trinkatis, Karolus divina favente gratia Rex Francorum & Roraanorum. Si predecefforum nostro- rum morem sequiraur, non solum presentibus, fed & succedenti- bus lubvenire nitiraur. Hac de causa universorum cognoscat ex- perientia, qualiter dum pronostra consecratione, coroneque per- ceptione proficiscendi tempus ad Apostolicara sedem instaret, cum quam multis Priucipibus annum Wormatie transegimus; ibique om- nem Reipublice statum utilem & honestum confirmare , nocivum atque contrarium radickus exstirpare decrevimus. Interim dum hec agerentur, casu contigit Principes cum militibus de Romana expeditione, que tune instabat, acerbe contendere, constringeu- tes eos multo plures Halspergas de beuefieiis iuis fibi ducere, quam illi fatereutur fe posse vel iure debere. Sed quoniam hoc non ab aliquo antecessorum nostrorum terminatum suit, dignum duximus, uteorum altercationi finem &modum imponeremus, at que decretum, &certam aliquam legem super omni Romana expe ditione concederemus. Statuimus ergo & decrevimUs, cum con- seniu tam spiritualium, quam secularium Principum ibidem nobis- cum affidentium, quando pro corona nostra vel aliqua Regni uti- litate aut honore Romana expeditio a nobis vel a succelloribus no- stris preparetur, ad omnium nobiscum euntium preparationem an- nus cum VT. ebdomadibus pro indueiis detur, & talker per totura regnum fidelibus nostris indicetur. Cuicunque autem secundum fyme legem eadem expeditio imperetur, li ad Curiam Gallorum,

-. i\ .: too

DlPLOMATARIUM MlSCELLlTM. 37$

hoc est in campum, qui vulgo Rungalle dicitur, Dominum suum nou comitetur , & ibi cum militari apparatu non representetur; feodo preter hos, qui cum gratia dominorum suorum remanserint, in conspectu nostro absque spe recuperationis priverur. Qui au- tem per hominium five liberi five famuli dominis fuis adheserint, quot decem mansos in beneficio pofiideant, tot brunias cum duo- bus scutariis ducant; ita tamen, ut pro Halsperga tres marcas, & pro singulis scutariis Cngulas raarcas accipiant: & sic eundo ac re- deuijdo cum hoc stipendio sine omni dominorum dampno vel ex pense, in quantum ipsis dominis placuerit, fideliter serviant. Si autem forte, quod absit, accidat, utidemmilitesdiverfos dominoe propter diversa beneficia acquirant, ne aliquod beneficium inde- bitum vel sine fervitio remaneat, singuli singula debita singulis domiuis persolvant; videlicet quantum ab ipsis si irent accepturi erant, tantum fe daturos cognoscant, vel in prefato loco ut di ctum est, feodura amittant, nisi aliqui a nobis vel a Regno sine inbeneficiati: lii si nobifcum vadant, nolumus ut feodum amit tant, fed stipendia nisi voluntate Dominorum non pretermittant. Similiter de Ecctesiarum filiis vel domesticis, id est, ministeria- libus, vel quorumcunque Principum clientela, qui cottidie ad serviendum parati esse debent, statuimus, ut quicunque V. man sos in beneficio poflideant, domino suo, ad quem pertinent, bru- niam cum uno scutario ducant, & hoc in arbitrio dominorum pen- deat, quos ducant, a quibus stipendia accipiant, quibus Halfper- gas concedant. Ipsis, etiani ad itineris preparationem V. fibre sue monete in stipendium tribuantur, & duo equi, unus currens, alter ambulans addantur: ac duobus sociis soumarius victilibus be- ue oneratus committatur , qui ab ipsis ad opus dominorum dili- .genter custodiatur. Ipsi quoque in dominorum tamdiu vivant pro- curatione, quamdiu in cepta vadant expeditione, & quicquid a rebeilibus regnis pugnando acquisierint, partes duas ad domiuoa

A a a | defer

374 Monum. Canon. Chiemseensis

deferant, tertiam fibi pro consolatione retineant. Gtuos autem non pascunt doinini, ad ipsos reportent tertiam partem sui acquv- siti. Singuli vero Principes habeant suos oflicionarios speciales, Marscalcum, Dapiferum, Pincernara & Kamerarium, qui IV. quan- , to plus sunt laboraturi, tanto plus in stipendio, in vestitu, in equi- tura pre ceteris sunt honorandi; scilicet unicuique istorum X. li- bre cum trbus equis tribuantur, quartus Marscalco addatur, quo rum unum ad precurrendum, alterum ad pugnandum, tertium ad spatiamlum, quartuin ad loricam portandum. Isti vero tales re- manere cupientes, si apud dominos impetrare valeant, quotman- sos poslideant, tot libras sue monete, vel totum frustum feodi in illo anno pro stipendio persolvant. Ut autem nostrum inipe- rium ab omnibus Inbeat supplement um, hoc constituiraus, & fir- miter precipimus, ut singuli Buringi decera, cum XII. funibusde canapo solidos dominis suis impendant, & insuper soumarium cum capistro concedant: quem si domini voluerint, ipsi ad primam na- valem aquam perducant; Mansionarius V. solidos, Absarius XXX. denarios, Bunuiarius XV. quorumlibet larum possellbres VI. sup- pleant. Et ut hec nostri decreti auctoritas inviolabilem & incor- ruptam in dei nomine apud omnes fucceflbres nostros obtineat emunkatem, cunctis presentibus qui aderant astipulantibus manu propria supter 6am roborare decrevimus, & annuli nostri sigillo tflignari iuflimus. Signum Karoli gloriosiflimi Regis. Hernustus Kotarius ad vicem Lutwardi Cancellarii recognovi, data VIII. Idus Iunii anno ab Incarnatione Domini N. I. X. DCCXC. regni autem eius XXII. ante conlecrationem. Actum Wormatie feliciter Amen.

Not. Multa nobis svaserunt ut celeberrimam hanc de expeditione Roffiana constitutional!, etiamnum post curas Geba\eri, viri sumini, ex codice nostro Chiemseenfi , icerata prælectione ederemus. Noveramus M. Velserum ipl'am C. Rittershulio , ex Codice antiquo LL. Bajuvario- rum descriptam coinmunicaffe : indeque suspicio nata erat nobis , hunc nostrum ilium die ipstua quem tractavit Velseros, cum leges prefatas,

Capi-

DlPLOMATARIUM MlSCELLUM. 37£

Capttttlarium excerpta , actaque synodi Dingolfinganæ in vulgus publi- caret. Verum enim vero evanuit haec conjectura , postquam collatio- ne inter Codicem nostrum ac Ectypon Velserianum facta, deprehendis- semus in illis variantes Lectiones quam pluriinas idque in rebus quo- que præcipui moinenti. Dabitur nobis forsitan aliquando facultas no* vam editionem LL. Bajuvariorum ex Codice IngolstacHenii antiquiffi- mo , utpote sæculo VI11. suppati, & nostro Chiemseensi , qui ad ini- tia seculi X£I. affurgit, adornandi, variosque in illis errores emendan- di. Heic loci de sola constitutione, quain modo recitavimus, folliciti sumus. Monuimus modo Codicem membranaceum eximium, ex quo de- scripsimus iilam, secnloXlI. ineunte fuiffe exaratum: quod præter lit- terarum figuram abunde probat Chronicon Chiemfeenle LL. Bajoar. annexum, atque in anno iii8« deficiens. Atqui vero constitutio de expeditione Roinana, in ultima membrana legitur , alia quidem manu Utteris consignata : quæ tamen fines seculi XII. neutiquam superaret; uti quidem ex ipso htterarum dustu constat; maxime vero ex Codice traditionum Chiemseensium apparet, eadem manu, eodem atramento ad annum usque 1190. deducto, Postquam hoc pacto ætatem exemplari* nostri aflecuti sumus, facile concedetur npbis, principem illud tenere locum inter reliqua omnia, quæ novifl'e hucusque contigit nobis: Vel serianum puta, Hoffmannianum, ac Senckenbergianum : adeoque lectio- nem constitutionis ipsius ad norinain nostri aptissime dirigi poffe imo debere. Jam vero fas fit nobis, post centum alios xquos ineritorura 111. Senckenbergii xstiinatores , ingeniosam viri doctiffuni solertiam ce- lebrare;. qui constitutionem de qua nunc sermo est, novo recefluiim Imperil corpori insertorus; textum eius passim dbrruptum ex prxfatis exemplanbus tribus, quautumvis in diversa abeuntibus, ita fere resti- tuit, ut noster illam exhibet Codex, vel inde maximi faciendus.