In nomine domini Amen. Nos Franciscus dei et apostolice sedis gracia episcopus Warmiensis de Heilsberg communiter appellatus, commissarius a se- renissimo principe et domino domino Friderico Romanorum rege semper augu- sto ad exemplandum, transsumendum et in publicam ac autenticam formam re- digendum omnia et singula privilegia, litteras et indulta a divis Romanorum imperatoribus et regibus ac principibus saeri imperii electoribus ac aliis quibus- cumque magnifico principi et domino domino magistro generali ordinis beate Marie domus Theotunicorum Ierosolimitani totique ordini eidem graciose facta et concessa specialiter deputatus, notum facimus per hoc presens publicum transsumpti instrumentum universis et singulis, quorum interest, intererit aut quomodolibet interesse poterit in futurum, quod nos pridem quasdam litteras commissionis prefati serenissimi principis et domini Friderici Romanorum regis eius vero sigillo rotundo de cera rubea in capsa de cera communi glauci co- loris impresso in cordula sericea viridis brunaticique coloris impendente sigillatas, non viciatas, non cancellatas, non abrasas, nec in aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus vicio et suspitione carentes, in cuius quidem si- gilli medio figura aquile, supra cuius caput hee quinque vocales a e i o v, quam duodecim semicirculi in extremitatibus se attingentes circuire et quilibet eorum clipeum iu se continere, in quibus quidem clipeis diversa arma et clenodia et hee littere in circumferencia: S. Friderici Romanorum reg; deinde clipeus parvus, post quem hee littere: is semper augusti ducis Austrie, Stirie, Karinthie, et iterum clipeus parvus et post illum littere continuate in hiis verbis: Carniole comitis Tirolis e; a tergo vero eiusdem sigilli secretum par- vum de cera rubea impressum, in quo figure quatuor capitum quasi hominum invicem in occipitibus coniunctorum facies suas ad quatuor mundi angulos dirigencium, prout prima facie videbatur, apparebant, nobis pro parte magni- fici principis et domini, domini Conradi de Erlichshwsen, dicti ordinis magistri

generalis, ac eiusdem ordinis sui presentatas cum ea, qua decuit reverencia recepimus. Quarum tenor sequitur de verbo ad verbum et est talis:

Wir Friderich etc. (Newnstad 1443 febr. 19). (v. supra n. 215). Cuius quidem commissionis pretextu in nostra constitutus presencia personaliter venerabilis vir dominus Wichardus Heilsperg, officialis curie ac canonicus ecclesie nostre Warmiensis, prefati domini Conradi magistri generalis et ordinis sui procurator et sindicus, prout de sui procuracionis et sindicatus mandato nobis per patentes litteras prefati domini Conradi magistri generalis vero sigillo sigillatas plenam fecit fidem, nonnullas litteras, privilegia et indulta a divis Romanorum imperatoribus et regibus ac sacri imperii electoribus et aliis principibus presertim concessionis terre Nove Marchie Brandenburgensis trans Oderam vulgariter nunccupate ac mandati investiture ad eandem a domino quondam Sigismundo dive memorie Romanorum rege necnon renuncciationum eiusdem Nove Marchie illustrissimorum principum et dominorum, dominorum Friderici senioris, sacri Romani imperii archicamerarii, lohannis, Alberti et Friderici iunioris, germanorum marchionum Brandenburgensium etc., ac eciam ratihabicionum et confirmacionum omnium predictorum dicti serenissimi et in- victissimi principis et domini Friderici Romanorum regis semper augusti, Austrie, Stirie, Karinthie, Carniole ducis comitisque Tirolis etc., consensumque predi- ctarum concessionum, renuncciacionum et confirmacionum reverendissimorum in Christo patrum et dominorum, dominorum Theoderici Maguntinensis, Theoderici Coloniensis et Iacobi Treverensis archiepiscoporum, ac illustrissimorum princi- pum et dominorum, dominorum Ludovici comitis palatini Reni et Friderici ducis Saxonie etc., sacri Romani imperii electorum, prelibato domino magistro generali et ordiui suo datas et concessas veris predictorum dominorum sigillis sigillatas, salvas, sanas et integras, non cancellatas, non viciatas nec in aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes nobis ex- hibuit et produxit, allegans dictum dominum magistrum generalem ac ordinem suum eisdem litteris, privilegiis et indultis in diversis locis eciam longinquis quam plurimum indigere, timens tum propter viarum discrimina, que inopina- bilia sunt, tum eciam propter vetustatem huiusmodi litteras privilegia et in- dulta lacerari aut in totum deperdi seu anichilari posse. Unde nobis humiliter supplicavit, quatenus predicta privilegia, litteras et indulta originalia transsumi, exemplari ac in debitam et autenticam formam redigi mandare ac decretum nostrum interponere auctoritate regia prefata dignaremur. Nos igitur Fran- ciscus episcopus et commissarius prefatus attendentes supplicacionem huius- modi fore iustam et consonam rationi, volentesque mandatum regium nobis factum et commissum diligenter exequi, ut tenemur, nolentes tamen in pre- iudicium cuiusvis in huiusmodi negocio precipitari seu viam cuiquam precludere defensionis, sed rite et legitime procedere, omnes et singulos sua communiter vel divisim interesse putantes eorumque procuratores, si qui essent in dyocesi Warmiensi seu alibi, pro eisdem per nostras certi tenoris litteras citatorum, quas in valvis maioris ecclesie nostre Warmiensis affigi volumus, fecimus et

mandavimus ad instar edictorum publicoram, quatenus peremptorio termino in eisdem litteris expresso comparerent in iudicio et iudicialiter coram nobis in castro nostro Heilsperg, ad videndum et audiendum huiusmodi litteras, privi- legia et indulta exemplari et transsumi, transsumptumque huiusmodi in pu- blicam et autenticam formam redigi mandare ac decretum nostrum dicta auctori- tate regia nobis commissa interponere ad perpetuam rei memoriam testesque de et super recognitione sigillorum eisdem litteris, privilegiis et indultis appen- sorum produci, recipi et ad iurandum admitti singulaque sigilla recognosci vel ad dicendum et causam, si quam haberent rationabilem, quare premissa fieri non deberent, allegandum et ostendendum, alioquin prout iustum et iuris foret circa predicta procederemus dictorum citatorum contumacia iu aliquo non ob- stante, citavimus citarique mandavimus et fecimus ad certum peremptorium terminum competentem, videlicet ad diem et horam inferius annotatos. Cum- que in huiusmodi citationis termino non compareret quisquam pro parte cita- torum dictorum, qui causam aliquam, propter quam huiusmodi littere, privi- legia et indulta, transsumi et exemplari non debebant, allegaret, comparuit coram nobis iudicialiter in dicto castro nostro Heilsberg et loco nostro solito et consueto ad iura reddendum pro tribunali sedentibus, dominus Wichardus Heilsberg, procurator predictus et nomine procuratorio, quo supra, litteras huiusmodi nostras citatorias iu valvis dicte ecclesie nostre Warmiensis affixas ac debite executioni demandatas reproduxit, citatorumque in eisdem conten- torum non comparencium contumaciam accusavit ipsosque contumaces reputari et in ipsorum contumaciam privilegia, litteras et indulta predicta transsumi, testes ibidem per eum super recognitione sigillorum privilegiis eisdem litteris ac indultis appensorum productos recipi, ad iurandum admitti et examinari sigillaque huiusmodi pro recognitis haberi transsumptumque per nos cum nostra decreti interpositione auctoritate regia nobis in hac parte commissa autenti- cari et publicari adeoque eidem transsumpto ubique locorum tam iu iudicio quam extra ac quibuscumque curiis tam spiritualibus quam secularibus merito valeat fides plenaria adhiberi, debita cum instancia peciit et postulavit. Nos tunc Franciscus episcopus Warmiensis et commissarius prefatus dictos citatos non comparentes neque termino huiusmodi in aliquo satisfacere curantes sufficienter tamen expectatos reputavimus merito prout erant exigente iusticia contumaces, et in eorum contumacia predictas litteras, privilegia et indulta ad nos recepimus, vidimus, conspeximus, palpavimus et examinavimus diligenter, testesque super recognicione sigillorum eisdem litteris, privilegiis et indultis appensorum coram nobis productos rite recepimus ac in forma iuris ad iuran- dum admisimus iuratosque diligenter examinavimus ac post ipsorum diligentem examinationem omnia et singula sigilla eisdem litteris, privilegiis et indultis appensa pro sufficienter recognitis habuimus, habemus ac haberi volumus. Et quia ipsas litteras, privilegia et indulta post diligentem huiusmodi visionem, inspectionem, contrectatiouem et examinationem sanas, integras, non viciatas, non cancellatas, non abrasas nec in aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus

vicio et suspicione carentes ac veris sigillis supradictorum dominorum regum et principum electorum sigillatas fore comperimus et invenimus; idcirco ipsas litteras, privilegia et indulta ad futurum rei memoriam et propter causas supradictas per discretum virum Wernerum de Putten, clericum Culmensis dyocesis, publicum imperiali auctoritate notarium nostrumque ac curie nostre scribam iuratum ac ceteros notarios publicos infrascriptos transscribi, publi- cari et in formam publicam et autenticam ac exemplar seu presens volumen redigi de commissa nobis auctoritate regia decrevimus et mandavimus, quarum tenores sequuntur et sunt tales. Et primo tenor prime videlicet donationis sive concessionis Nove Marchie domini quondam Sigismundi Romanorum regis sigillo rotundo de cera glauca et commuui in filis sericis nigri croceique co- lorum impendente sigillate, in cuius superficie a lateribus ciboriata, desuper decorata sedes, in cuius medio regis imago vestibus regalibus circumiuncta, corona regia coronata, in dextra manu sceptrum regale, in sinistra vero pomum cum cruce desuper deferens, circa cuius dextrum pedem clipeus parvus, in cuius superficie leonis figura, secus sinistrum autem iterum clipeus parvus, in quo forme trium capitum leonum apertorum et in dextro latere iterum duo clipei, in superiori figura aquile extensis alis, in sub eo leonis forma, in si- nistro vero latere eciam duo clipei; in superiori crux dupplicata, in sub eo quatuor tractus plani per transversum, et hee littere in circumferencia circulari: Sigismundus dei gracia Romauorum rex semper augustus ac Hungarie, Dal- macie, Croacie, Rame, Servie, Galicie, Lodomirie, Comanie Bulgarieque rex, marchio Brandenburgensis necnon Bohemie et Lucemburgensis heres, ut prima facie videbatur, apparebant, sequitur de verbo ad verbum et est talis:

(p. 321 v.) I. n. s. et i. t. feliciter amen. Sigismundus etc. d. d. Po-

sonii 1429 sept. 7 (supra n. 213). Tenor secunde littere eiusdem Sigismundi videlicet mandati investiendi dictum ordinem ad dictam Novam Marchiam consimili sigillo supra descripto sigillate in pressula pergamenea appenso sequitur de verbo ad verbum et est talis:

(p. 323 v.) Wir Sigmund etc. d. d. Preszburg 1429 sept. 8 (s. n. 214). Tenor vero tercie littere videlicet venundationis eiusdem terre Nove Marchie illustrissimorum principum dominorum Friderici senioris, Iohannis, Alberti et Friderici iunioris germanorum marchionum Brandenburgensium etc., quatuor si- gillis eorundem dominorum marchionum de cera rubea in capsulis de cera com- muni glauci coloris impressis in pressulis pergameneis impendentibus sigillate; in quorum quidem sigillorum primi superficie tres clipei, quorum unus quasi in medio aliis maior in quo figura aquile extensis alis, super quem galea coronata tectura seu ligatura galeali circumcincta, a dextris et a sinistris per eandem, acsi vento continue propelleretur, duabusque alis desuper extensis et erectis redi- mita. Sub quo quidem clipeo alii duo parvi clipei, unus a dextria, in quo leonis forma coronata, alius a sinistris, in quo in superiori medietate due quadrature, una videlicet a dextris modicum elevata et alia a sinistris depressa, in inferiori vero medietate eiusdem clipei duo anguli obtusi, unus a dextris eque quadra

ture superiori depressus, alius a sinistris quadrature superiori a dextris equa- liter elevatus; in sinistro autem latere forma leonis ad cursum velocem figu- rata cum dextro pede anteriori clipeum superiorem attingens, cum sinistro vero clipeum inferiorem a sinistris, pedem autem dextrum posteriorem sub eodem clipeo, sinistrum vero ad circumferenciam cum cauda protendens, in dextro autem latere leopardi forma cum sinistro pede anteriore superiorem clipeum, cum dextro vero inferiore versus dextrum attingens, pedem autem sinistrum posteriorem sub eodem clipeo et dextrum ad circumferenciam eciam cum cauda girata protendens; de ore enim eiusdem leopardi cedula usque ad circumferenciam et ulterius circumferencialiter circuiens, in qua hee littere: „sigillum Friderici dei gracia marchionis Brandeburgensis et burggravii Nurem- bergensis", ut videbatur, apparebant. In secundi autem sigilli superficie tres clipei quasi equalis latitudinis, unus in superiori parte, in quo figura aquile extensis alis, duo sub eo, unus a dextris, in quo figura leonis erecti, alius a sinistris, in quo in superiori medietate similiter due quadrature, una a dexteris modicum elevata et alia a sinistris depressa, in inferiori vero medietate eius- dem clipei duo anguli obtusi, unus a dextris eque angulo superiori a sinistris posito depressus; alius vero a sinistris inferioris medietatis quadrature superiori a dextris posite equaliter elevatus; a dextris eciam figura angeli clipeum superiorem et sub eo a dextris inferiorem connectentis, a sinistris autem simi- liter figura angeli clipeum superiorem et a sinistris inferiorem similiter con- nectentis; hee vero littere circumferenciales: S. Iohannis d. g. marchionis Brandenburgensis burggravii Nurembergensis, utvidebatur, apparebant; in tercii vero sigilli superficie structura ciboriata, in cuius ciborii dextro latere effigies humana, a sinistro vero latere eiusdem ciborii similiter effigies humana; in structura autem clipeus, in quo figura aquile extensis alis, supra quem galea corona, tectura seu ligatura galeali a dextris et a sinistris ornate circumcincta duabusque alis desuper extensis et erectis decorata; sub quo quidem clipeo duo alii clipei minores superiore, unus a dextris, in quo figura leonis, alius a sinistris, in quo in superiori medietate eciam due quadrature, una a dextris modicum elevata, alia vero a sinistris depressa, in inferiori autem medietate eiusdem clipei duo anguli obtusi, unus a dextris anguli superiori a sinistris posito eque depressus, alius vero a sinistris inferioris medietatis quadrature superiori a dextris posite equaliter elevatus, et hee littere circumferenciales: S. Alberti d. g. marchionis Brandeburgensis et burgravii Nurembergensis, ut vi- debatur apparebant; in quarti vero sigilli superficie quatuor semicirculi in ex- tremitatibus eorum in medio florum se contingentes, in quorum medio clipeus magnus in quatuor partes divisus, in prima quadratura versus dextrum figura aquile extensis alis, in secunda versus sinistrum leonis figura in medietate iuferiori et in angulo obtuso versus dextrum iterum leonis forma et in an- gulo obtuso versus sinistrum iterum aquile figura extensis alis; in semicirculo superiori quedam florisature, sub quibus hee littere: iunior; in semicirculo in- feriori quedam florisature, sed in semicirculo a dextris figura angeli tenentis

clipeum versus eandem partem; in semicirculo autem sinistri lateris iterum figura angeli versus idem latus clipeum tenens et hee littere in circumferencia circulari: S. Friderici marchio' Brandeburgn ac burggra' Nurembergn o, ut vi- debatur apparebant, sequitur et est talis:

(p. 325.) Wir Friderich der alter etc. d. d. 1443 oct. 16 (supra n. 216). Tenor vero quarte littere, videlicet ratihabicionis et confirmacionis predictorum dicti serenissimi principis domini Friderici Romanorum regis, vero eius maie- statis sigillo de cera communi glauci coloris in filis sericeis brunatici viridisque coloris impendente sigillate, in cuius superficie ab una parte sedes regalis cibo- riata a lateribus et sursum multipliciter redimita; in cuius medio imago regis corona regali, supra quam crux parva coronata, indumentis regalibus induta, in dextra manu sceptrum, in sinistra vero pomum cum cruce desuper deferens, et in dextro latere extra ciborium duo clipei, unus superius, in quo quinque aquilarum figure extensis alis, supra quem cedula, has quinque continens vo- cales a e i o v; sub eo vero due leonum figura, una quasi dorso suo, alia vero erecta pedibus suis anterioribus clipeum eundem sustentantes; alius clipeus inferius dyametraliter in duas partes divisus, in una versus regis imaginem tres leonum figure, alia versus circumferenciam plana, in cuius medio quadra- tura elevata; sub hoc clipeo figura leonis, eundem clipeum quasi capite susten- tantis, ab eadem eciam parte ymagini regis magis propinque et in ciboriata sede iterum duo clipei, unus sursum, alius vero deorsum, in quorum quolibet figura aquile extensis alis, in latere autem sinistro extra sedem ciboriatam iterum duo clipei, unus superius, in quo forma leonis, supra quem figura cedule sine literis; sub clipeo vero due leonum forme quasi clipeum deferentes; sub illis autem alter clipeus, in quo figura aquile extensis alis, sub quo figura leonis eundem in ore deferens; in eodem eciam latere ymagini regis magis propinque et in sede ciboriata iterum duo clipei, unus superius planus, quem planus tractus per transversum equaliter elevatus dividit, in sub eo figura leonis; sub ymagine vero regis et quasi inter pedes eius signetum de cera rubea impressum, in quo figure quatuor capitum quasi hominum in occipitibus eoniunctorum facies suas ad quatuor mundi angulos dirigencium; sub pede vero ipsius sedis et dicto secreto cedula cum hiis litteris: qui natus est in die Mathei sub anno domini m cccc xv; in circumferencia duo circuli cum hiis literis: sigillum maiestat. Friderici dei gracia Romanorum regis semper augusti ducis Austrie Stirie Karinthie et Carniole comitisque Tirolis etc. In alia vero parte dicti maiestatis sigilli septem semicirculi, quorum extremitates in glo- bulo lilium deferente se contingunt; iu quorum medio figura aquile extensis alis, supra cuius caput semicirculus unus, in quo clipeus, in quo pluvialis cappellus ad instar cappellorum prelatorum zona et toldis redimitus, supra quem clipeum galea coronata tectura galee circumoruata, et supra illam galeale signum quasi rotale dicti capelli figuram in superficie habens; in semicirculo immediate sub eo et secundo a dextris iterum clipeus in duas partes equales, videlicet ab angulo acuto sinistro ad angulum obtusum a dextris per tractum

planum divisus, in cuius superiori parte tres corone et inferiore similiter tres; supra quem galea tectura redimita pro signo galeali sex similes coronas, tres in uno ordine supra et tres in alio ordine infra per tractum planum divisus deferens; in semiquidem circulo sub eo immediate et tercio iterum clipeus in superficie figuram valve aperte, duabus tabulis unam a dextris et aliam a sinistris continens; supra quem galea tectura soliti decoris ornata similem supra se valve figuram pro signo deferens galeali, in semicirculo autem sub illo immediate et quarto iterum clipeus ab angulo acuto sinistro ad angulum obtusum dextrum per tractum plauum equaliter divisus, in cuius qualibet parte figura leonis caudam supra dorsum suum baiulantis, supra clipeum autem galea coronata solitis ligaturis circumcincta erectam supra se figuram leonis in capite suo opus decoris quasi ex pennis strutionum factum habentem de- ferens pro signo galeali; in quinto semicirculo iterum clipeus equaliter per tractum elevatum dyametraliter divisus, quem tres tractus plani similiter elevati unus citra medium versus angulum acutum dextralem per indirectum eundem tractum dyametralem contingens usque ad extremitatem lateris si- nistri, alter ab angulo acuto ad angulum obtusum eundem tractum dya- metralem intersecans, tercius a parte dextra in angulo obtuso iterum eundem tractum dyametralem contingens parum ultra se extendens, supra quem clipeum galea coronata consueta tectura decorata, desuper ala extensa et erecta, in qua iterum planus tractus desuper per alios tres indirecte intersecatus re- dimita; in semicirculo autem sexto iterum clipeus, in quo due piscium figure dorsa sibi mutuo vertentes, oribus suis angulos acutos, caudis vero angulos obtusos clipei, una a dextris et alia a sinistris incurvatim attingentes; supra clipeum autem galea coronata ac solitis tecturis decorata, supra quam due si- miles piscium figure ventribus adinvicem versis caudis sursum protensis, ori- bus vero coronam galee quasi contingentes, in quarum medio figura mulieris erecta; in septimo semicirculo iterum clipeus in duas partes equaliter dya- metraliter divisus, in cuius una parte, videlicet ad dextrum, figura aquile ex- tensis alis, in alia. autem parte, scilicet ad sinistrum, duo tractus equales mo- dicum elevati dyametraliter protensi, supra quem galea coronata tecturali or- namento solite decorata, supra quam figura aquile coronate extensis alis erecta, in cuius collo immediate supra humeros eius tractus planus per transversum, m angulis vero quasi acutis a contingcncia semicirculorum supra descriptorum ab extra causalis infra scripte figure, videlicet in angulo primo causato a se- micirculo supra caput aquile posito et immediate a dextris sequente ymago angeli alas dilatantis; in secundo vero angulo forma volucris unam alam, vi- delicet dextram quasi ante se extendentis, cum sinistra vero se contegen- tis; in tercio autem angulo forma quasi draconis alas habentis unam, vide- licet sinistram, alam ante se extendentis, cum alia vero, scilicet dextra, se contegentis; in quarto angulo forma draconis quasi reptantis et flosculum in ore gestantis; in quinto autem angulo figura draconis quasi similis; in sexto vero opus quasi simile; in septimo autem angulo iterum angeli figura alis

dilatatis et in circumferencia circulus has continens litteras: aquila Ezechielis sponse missa est de celis, volat ipsa sine meta, quo nec vates nec propheta evolavit alcius a e i o v, ut videbatur, apparebant, sequitur et est talis:

(p. 328.) Wir Friderich von gotes gnaden Romischer kunigk etc., d. d. Nuremberg 1444 sept. 14 (supra n. 217).

Intus: Wir Fridrich der elter etc. Frankenforde 1443 oct. 16 (su- pra n. 216).

Tenor autem quinte littere eciam ratihabicionis predictorum reverendissimi in Christo patris domini Theoderici archiepiscopi Maguntinensis, sacri imperii ele- ctoris etc., vero eius sigillo de cera viridi in capsa rotunda de cera glauca et communi in zona sericea rubei coloris impendente impresso sigillate; in cuius superficie quatuor semicirculi in extremitatibus se contingentes, in medio quorum ymago presulis ornamentis pontificalibus induta, in sinistra manu for- mam libri clausi, in dextra vero crucem deferens, in dextro autem latere ipsius ymaginis clipeus, in quo figura rote cum octo specubus, in sinistro latere ite- rum clipeus in duo equalia per transversum divisus, in superiori due figure stellarum, in inferiori una, et hee littere circumferenciales: „Sigillum f Theo- drici + archiepiscopi f Maguntini" ut videbatur apparebant, sequitur de verbo ad verbum et est talis:

(p. 332 v.) Wir Dietrich von gotes gnaden der heiligen kirchen czu Mentz ertzbischoff etc. d. d. Nuremberg 1444 sept. 21 (supra n. 218).

Intus: Wir Fridrich von gotes gnaden Romischer kunig etc. d. d. Norenberg 1444 sept. 14 (supra n. 217).

Intus: Wir Frederich der elter d. d. 1443 oct. 16 (supra n. 216). Tenor sexte littere eciam ratihabitionis predictorum dicti reverendissimi in Christo patris et domini, domini Theoderici archiepiscopi Coloniensis et sacri imperii electoris, eius vero sigillo de cera viridi in capsula rotunda de cera glauca et communi in sona serica rubei coloris impendente impresso sigillate, in cuius superficie crux lata in extremitatibus modicum elevata, in qua cli- peus per tractum planum modicum elevatum in equalia per transversum di- visus, et hee littere in circumferencia circulari: „Secretum Theoderici archi- episcopi ecclesie Coloniensis", ut videbatur apparebant, sequitur de verbo ad verbum et est talis:

(p. 336 v.) Wir Dietrich von gots gnaden der heiligen kirchen zcu Collen erczbisschoff etc. d. d. Nuremberg 1444 sept. 20 (supra n. 219).

Intus: Wir Fridrich von gotes gnaden Romischer kunig etc. d. d. Norenberg 1444 sept. 14 (supra n. 217).

Intus: Wir Frederich der elter d. d. 1443 oct. 16 (supra n. 216). Tenor vero septime littere eciam ratihabitionis predictorum dicti reverendis- simi in Christo patris domini Iacobi archiepiscopi Treverensis, sacri imperii electoris, eius vero sigillo de cera viridi in capsula rotunda de cera communi glauci coloris in zona sericea rubei coloris impendente impressa sigillate, in cuius superficie crux lata, in qua clipeus et in illo tractus latus ab angulo

acuto dextro ad angulum obtusum sinistrum protractus, in quo figure tres testarum concharum in Theotunico vulgari mosschelen, et hee littere in cir- cumferencia circulari: „Secretum Iacobi dei gracia archiepiscopi Treverensis" ut videbatur apparebant, sequitur de verbo ad verbum et est talis:

(p. 340.) Wir Jacob von gots gnaden der heiligen kirchen zcu Trier

ertzbisschoff etc. de 1444 sept. 21 (supra n. 221).

Intus: Wir Fridrich von gotes gnaden Romischer konigk etc. de

1444 sept. 14 (supra n. 217). Intus: Wir Frederich der elter etc. de 1443 oct. 16 (supra n. 216). Tenor autem octave littere eciam ratihabicionis predictorum dicti illustrissimi principis et domini Ludovici ducis Bavarie, comitis palatini Reni ac sacri im- perii electoris, eius vero sigillo de cera rubea in capsula rotunda de cera com- muni in filis sericeis flavei albique colorum impendente impresso sigillate, in cuius sigilli superficie tres clipei, unus a dextris, in quo leonis figura, alter a sinistris, in quo figure cuneorum seu rutarum, quorum aliqui equaliter ele- vati et alii equaliter depressi per indirectum protensi, inter quos clipeos ter- cius angulo acuto sinistro elevatus et cum angulo dextro circumferenciam at- tingens planus, in cuius medio quedam concavitas et angulus obtusus parum elevatus, supra predictos clipeos galea tectura redimita, supra quam pro ga- leali signo figura leonis erecta et coronata pedibus galeam tenens et caudam in dorso deferens, et hee littere in cedula ab acie dextra clipei dextralis in- cipiente usque ad circumferenciam circumferencialiter circuiente et eundem circulum intersecante et protendente quasi ad angulum acutum sinistrum cli- pei sinistralis: S. Ludovici dei gracia comitis palatini Reni sacri Romani im- perii archidapiferi et Bavarie ducis 4 2 d c° 2 ut videbatur apparebant, se- quitur de verbo ad verbum et est talis:

Wir Lodwig von gotes guaden pfaltzgraff bei Rein etc. d. d. Heidel-

berg 1444 oct. 13 (supra n. 222).

Intus: Wir Fridrich von gotes gnaden Romischer koning etc. de

1444 sept. 14 (supra n. 217). Intus: Wir Frederich der alter etc. de 1443 oct. 16 (supra n. 216). Tenor vero none littere eciam ratihabicionis predictorum dicti illustrissimi principis et domini, domini Friderici ducis Saxonie ac sacri imperii electoris, eius vero sigillo de cera rubea in capsula rotunda de cera communi glauci coloris in zona rubea sericea impendente impresso sigillate, in cuius sigilli su- perficie quatuor semicirculi in extremitatibus se contingentes, in quorum medio quinque clipei, unus in semicirculo superiori, in quo forme duorum gladiorum manubria versus angulos obtusos et acucies versus angulos acutos habentes per modum crucis se intersecantes, in semicirculo vero versus dextrum iterum cli- peus, in quo leonis forma pedes sursum et dorsum deorsum vertentis, in semi- circulo tercio inferiori iterum clipeus, in quo figura aquile extensis alis, in semicirculo autem quarto et versus sinistrum iterum clipeus, in quo figura leonis pedes deorsum et dorsum sursum vertens, in medio autem predictorum

clipeorum et seinicirculorum clipeus magnus, in quo quinque plani tractus modicum elevati per transversum protensi, super quos figura serti ab angulo acuto dextro ad angulum obtusum sinistrum protensa, et hee littere in circum- ferencia circulari: „S. Friderici ducis Saxonie, Thuringie lantgravii et mar- chionis Misnensis", ut videbatur, apparebant, sequitur de verbo ad verbum et est talis:

Wir Fridrich von gotes gnaden herczog czu Sachsen d. d. 1444 sept. 21 (supra n. 220).

Intus: Wir Fridrich von gotes gnaden Romischer kunig etc. d. d.

1444 sept. 14 (supra n. 217). Intus: Wir Frederich der alter etc. d. d. 1443 oct. 16 (supra

n. 216).

Et quia prefatas imperiales pariter et regales ac dicti sacri imperii electorum litteras donacionum scilicet, investiture, renunciationum, ratihabitionum et con- firmationum predictarum nobis in notariorum publicorum supra et infra no- minatorum et plurimorum aliorum fidedignorum testium ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia exhibitas et productas earundemque sigilla attente consideravimus et vidimus ac, sicut premittitur, ipsas sanas, integras et illesas, non abolitas, non viciatas, non cancellatas, non abrasas vel suspectas sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, ac recognitis veris sigillis su- pradictorum dominorum sigillatas invenimus atque de verbo ad verbum simul cum presenti transsumpti volumine mandavimus et fecimus legi et auscultari diligenter in nostra presencia; et tandem post diligentem examinationem, auscultationem et collationem presentis transsumpti cum litteris originalibus predictis reperimus et invenimus huiusmodi transsumptum seu exemplum de verbo ad verbum absque addicione seu detrimento cum ipsis originalibus to- taliter concordare et in nullo penitus discrepare, nos Franciscus episcopus Warmiensis et commissarius prefatus auctoritate regia nobis in hac parte con- cessa pro tribunali sedentes decreto perpetue valituro statuentes firmiter sta- tuimus et decernimus, quatenus presenti transsumptarum litterarum volumini plena et omnimoda fides adhibeatur et adhiberi debeat in quibuscumque locis et curiis, iudiciis et extra sicut ipsis litteris originalibus supra descriptis et insertis, atque ut eandem vim et vigorem habeat et iuris sorciatur effectum et sortiri debeat ceu littere originales predicte, tribuimus et impartimur aucto- ritatem, ita videlicet ut, ubicumque locorum presens transsumptum tam in iu- diciis quam extra visum, exhibitum vel productum fuerit, eandem vim et robur firmitatis, credulitatis et probationis habeat et teneat, acsi ipse littere origi- nales supra descripte omnes aut ex ipsis aliqua seu alique ostense et exhibite coniunctim seu divisim forent vel producte1.

V, 319 — 352 v. 1. Hic textus desinit nec sigillatum fuit transsumtum. Originale trans- snmtum Francisci episcopi, quod est in Regimontano archivo, citat Voigt Die Erwerbung der Neu- mark. Berlin 1863. 277 n. 1 ad annum 1448. Quatuor appensa sigilla praeter illius episcoporum testium sunt.