In nomine patris et filii et spiritus sancti. Amen. Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod nos frater Thomas Berardi, domus milicie Templi magister humilis, et frater Hugo de Revel, domus hospitalis sancti Io- hannis Ierosolimitani magister et pauperum Christi custos, et frater Anno de Sangerhusen, domus hospitalis sancte Marie Theotonicorum magister, de as- sensu et voluntate fratrum nostrorum ad laudem et gloriam et honorem do- mini nostri lhesu Christi ac universalis ecclesie necnon summi pontificis san- ctissimi patris nostri Alexandri quarti, cui soli post deum obedire tenemur, et ob salutem et prosperum statum tocius christianitatis, firmam pacem et gratam concordiam facimus et statuimus ac firmiter ordinamus, videlicet de omnibus et singulis questionibus et querelis, que inter nos et fratres nostros in regnis Ierosolimitano, Cypri et Armenie, principatu Antiocheno et comitatu Tripolitano mote snnt et que de cetero movebuntur, exceptis castris, castella- niis, villis et casalibus, que in compositione presenti non intelligantur inclusa, sed alibi per nos. vel procuratores nostros in iudicio ecclesiastico vel seculari super eisdem possimus movere questiones, prout nobis et fratribus nostris me- lius videbitur expedire. Est igitur statutum et ordinatum inter nos et fratres nostros, quod magni preceptores nostrarum domorum regnorum Ierosolimitani, Cypri et Armenie ac etiam terre Antiochene et Tripolitane et castellani Grati et Margati et preceptor Tripolitanus, inter quas aliqua contentio mota erit, super ea vicissim loquantur et tractent ac pro posse nitantur bona fide et di- ligenti studio ipsam ad concordiam revocare infra mensem proximum, postquam unus predictorum a preceptore denuntiante ipsi preceptori illam controversiam esse motam fuerit requisitus. Si vero non possit concordare de illa discordia sopienda, debent infra unum alium mensem proximum subsequentem eligere de fratribus sue domus in dictis regionibus existentibus unum vel duos pront viderint expedire, ita tamen quod preceptor, qui controversiam motam notifi- caverit alteri preceptori, super qua cbncordia est tractanda, primo eligat et nominet arbitros unum vel duos et alter preceptor, cui denuntiatum fuerit, teneatur eligere subsequenter infra tercium diem unum vel duos; qui arbitri iurare debeant tactis sacrosanctis ewangeliis, se super questionibus, controver- siis, querelis bona fide et sine strepitu iudicii processuros, ita tamen quod si super controversiis et querelis nequierint concordare, prephati preceptores de

bent eligere unum ex fratribus tercie domus illius controversie non participis in eisdem regionibus morantem, qui cum aliis arbitris intersit medius et com- munis ad illam discordiam sopiendam, qui similiter iuret ut alii duo arbitri; et totum et quicquid dicti arbitri vel maior pars eorum pronuntiaverint, sta- tuerint, laudaverint vel dixerint eorum voluntate seu arbitrati fuerint in scriptis vel sine scriptis die feriato vel non feriato, exceptis diebus feriatis ob divinam reverentiam inductis partibus presentibus vel absentibus iuris ordine servato vel non servato, debet a nobis inviolabiliter observari. Arbitri vero commu- niter electi debent infra mensem unum proximum, ex quo electi fuerint, tra- ctare et inquirere super controversia mota prout viderint expedire, et infra octo dies alios proximo subsequentes debent pronuntiare et statuere id, quod eis vel eorum maiori parti visum fuerit ordinandum. Sed si magni preceptores non concordarent de communi fratre et medio eligendo, debent infra meusem unum subsequentem per se vel alios benigne et humiliter requirere et suppli- care magistro vel locum eius tenenti tercie domus, ut dignetur eis concedere unum fratrem pro mota discordia concordanda. Qui teneatur in continenti ex suis fratribus unum eis concedere, quem utrique parti magis viderit et cogno- verit esse utilem et eommunem. In arbitros autem electi si arbitriurn recipere recusarent, debeant secundum eorum religionem a suis superioribus recipere arbitrium coherceri nec alibi mittantur, nec etiam aliqua eisdem interim a suis superioribus iniungantur, quorum occasione arbitrium retardetur, donec discor- dia fuerit terminata; nec possint alia occasione suscipere arbitrium quam in- firmitatis evidentissime excusari. Sed si arbitrorum aliquis infirmitate apertis- sima teneatur, ab illo, qui eum elegerat, alius eligatur, qui sit de religione fratris taliter excusati, ita tamen, quod, si aliquis magistrorum habet necesse aliquem de arbitris supradictis sue domus et magnis negociis sue religionis mittere ultra mare, eidem liceat in passagio, dummodo aliquem ydoneum et utilem ipsi negocio terminando in continenti in locum ipsius missi ultra mare teneatur subrogare. Arbitri vero sic electi possint, dummodo eis videatur ex- pedire, exigere iuramentum de veritate dicenda a preceptoribus et castellanis, fratribus et aliis quibuscunque personis, quos super ipsa controversia scire cre- diderint veritatem. Sed si contingeret aliquem preceptorum non facere electio- nem arbitrorum superius annotatam vel non compellere arbitros sibi subditos, ut superius est expressum, per suum superiorem eligere et electos cogere com- pellatur in continenti omni occasione postposita, et ut intersit tractatui et inquisitioni ac concordie iniende. Verumtamen si aliquis frater de domo Theu- tonicorum in tercium vel quintum eligatur et propter hoc eum ire oporteat in terram Tripolitanam, Antiochenam vel regnum Cypri, eidem a partibus neces- saria ministrentur, dum tamen sit in tercium vel quintum electus, ire teneatur et debeat de voluntate sui magistri vel locum eius tenentis vel alius eque ydoneus. Fratres vero domorum ipsarum debent sibi bona fide ubique consu- lere, manutenere et iuvare ac sine mala ingenio defensare expensis suarum domorum contra inimicos fidei ortodoxe, ita videlicet, quod in regno Ierosoli

mitano et in terra Tripolitana et Antiochena et in regno Armenie debet una domus alteram, cum requisita fuerit specialiter, adiuvare bona fide, salva evi- denti necessitate regni Ierosolimitani et munitionibus castrorum domus, que taliter fuerit requisita. Attamen si fratres domus Theotonicorum irent in ser- vicium aliarum domorum seu alterius earum in terram Tripolitanam vel An- tiochenam, in eo casu providebitur eis de omnibus expensis victualium tam pro fratribus, quam etiam equitaturis ab illis, in quorum servicium eos con- tigerit accessuros. Si autem per regnum Ierosolimitanum citra flumen Iordanis ad earum alterius requisitionem ire contigerit fratres dicte domus Theutonico- rum, sibi per mensem expensis propriis providebunt. Mense vero transacto domus, a qua fuerint requisiti, eisdem in necessariis victualium tam pro fra- tribus quam equitaturis tenebitur providere et eos per tres menses subsequen- tes tenere vel amplius ad eorum Theotonicorum beneplacita voluntatis. Utraque autem domus Templi et hospitalis sancti Iohannis cum expensis propriis dictam domum Theotonicorum ubique citra mare defensare tenebitur ac iuvare contra inimicos fidei ortodoxe. Si vero contingat, quod deus avertat, quod aliquis frater alterius domorum iniecerit manus violentas in aliquem fratrem alterius domus, ad peticionem preceptoris, cuius frater passus iniuriam fuerit, proce-v datur ad emendam iuxta statuta religionis domus illius, cuius frater manus violentas iniecerit, et nichilominus frater, qui iniuriam fecerit, mittatur ad partes alias, ubi domus habeant, ad voluntatem preceptoris fratris illius, qui fuerit passus iniuriam. Statuimus etiam et firmiter ordinamus, quod, si aliquis predictarum domorum preceptor voluerit emere in terra cismarina et Cypro aliquam rem immobilem, cuius precium non excedat quantitatem mille bisan- tiorum sarracenatorum, preceptor ille, qui talem facere voluerit emptionem, notificet superioribus aliarum1 domorum existentium in civitate vel loco, ubi fuerit illa res, et post talem denuntiationem preceptores sive3 superiores, quibus hoc fuerit denuntiatum, non intromittent se de illa re emenda nec prestet pre- ceptori denuntianti aliquod nocumentum. Verumtamen si aliquis preceptor do- morum voluerit emere in terra cismarina et Cypri rem aliquam immobilem, cuius precium excedat quantitatem mille bisantiorum sarracenatorum, fiat de- nuntiatio supradicta et talis emptio sit communis inter ipsas domus, si hoc voluerit domus, que super hoc fuerit taliter requisita, exceptis feudatibus et censivis et dominio sue domus, in quibus alie domus nihil habere possint nec requirere. Si vero dicta emptio rerum immobilium immediate iungeretur alteri domorum, in qua fratres morarentur, illi domui, cui fuerit vicinior dicta em- ptio, pro ipso precio debeat remanere. Hoc autem expressim ordinamus, quod, si preceptor alterius ipsarum domorum voluerit emere aliqua mobilia in civi- tate Acconensi sue domui necessaria, preceptores aliarum domorum, postquam eis fuerit nunciatum, non se intromittant nec illam emptionem impediant; ve- rumtamen emptione completa preceptor, qui emerit, preceptoribus aliarum do- morum de illa re empta, quotam partem habere voluerit, usque ad terciam pro quolibet preceptore reddere teneatur, soluto sibi precio pro rata, quo con

stat; exceptis mulis, equis, camelis et asinis et omnibus aliis animalibus vivis, de quibus liceat cuilibet preceptorum emere pro sue beneplacito voluntatis. Insuper statuimus et ordinamus, quod, si contingat aliquam elemosinam vel donationem fieri alicui de tribus domibus super censivis, burgesiis vel signoria aliarum domorum et aliis bonis descendentibus ab eisdem, preceptor domus, cui elemosina seu donatio facta fuerit, teneatur vendere infra annum seculari persone de dominio domus, a qua descendunt predicta, ita quod domus, cui servicium debetur, non possit de hoc servicio sibi debito defraudari. Ac eciam duximus statuendum, quod, si aliquis nostrum habeat in custodia bona alicuius, quicunque sit confrater vel alius et alter nostrum predicta bona capiat vel capi faciat seu preceptorum aliarum domorum, debeat preceptor illius domus, cui bona erant recommendata, petere emendam vel satisfactionem a preceptore alterius domus, qui taliter forefecit, et ipse facere emendam teneatur preceptori petenti secundum ordinacionem et dispositionem superius annotatam, videlicet ut fratres, sicut superius dictum est, cognoscant et diffiniant de plano et sine strepitu iudicii super offensa predicta, dum tamen hoc procedat de voluntate illius, cuius bona fuerint. Quodsi ille, cuius fuerint bona, noluerit hoc, domus illa, que dicta bona habuerit in custodia, non debeat se de hoc intromittere. Si vero contingat aliquos homines, qui sint de tribus domibus, habere discor- dias inter se super rebus mobilibus vel alia qualibet occasione, preceptores do- morum teneantur predictas discordias ac etiam querelantes sedare et pacare secundum dispositionem et ordinationem superius annotatam, salvis hominibus legiis et feudatis, quorum questiones secundum assisias et consuetudines loco- rum, ubi degunt, debeant terminari. Quodsi homines unius domus ad terram alterius causa morandi venerint, bailivus, in cuius bailiva dicti homines deve- nerint, bailivo alterius domus significare tenetur infra octo dies post adventum ipsorum a tempore sue sciencie. Qui si probati fuerint homines esse alterius domus, per obedienciam fratris et scribe iuramentum fiat secundum usum regni Ierosolimitani. In terra vero Antiochena et Armenie et Cypri fiat, prout ibi de approbata consuetudine observatur. Postquam probatum fuerit, ut superius est expressum, in terra Tripolitana taliter observetur, quod, si homines alterius domus, qui causa morandi ad terram alterius devenerint, ad requisitionem cuius fuerint homines, arrestentur. Et si aliquo debito fuerint obligati illi domui, congregatis utriusque domus bailivis infra octo dies, quod probatum fuerit per religionis promissionem fratris et iuramentum scribere et servientis infra men- sem sequentem illa domus, ad cuius terram devenerint, dictum debitum solvere te- neatur, si in terra sua voluerint dicti homines remanere et dictus bailivus ipsos voluerit retinere. Quos quidem si retinere recusaverit, debet eosdem arrestare, donec de dicto debito illi domui, de cuius terra venerint, fuerit satisfactum. Si vero solvere recusaverint homines cum familia et rebus suis bailivo alterius do- mus, de cuius terra venerint, reddere teneatur. Ac eciam pro bono tocius christia- nitatis duximus statuendum, quod fratres alterius domus et eorum homines contra reliquam vel reliquas non possint nec debeant arma sumere vel portare. Si vero

contingat, quod aliquis nostrum absentet se de partibus cismarinis vel regno Iero- solimitano, se absentans ante suum recessum roget aliarum domorum magistros, ut domus sua sit eisdem specialiter commendata et magistri domus absentantis se teneantur iuxta posse manutenere et defensare atque fratribus eiusdem domus, cum requisiti fuerint, bona fide super petitis suum consilium impertiri, et ma- gister, qui se absentaverit in illis partibus, in quibus moram trahet, alias domos habeat commendatas et eas teneatur defensare et earundem fratribus bona fide consilium exhibere. Duximus etiam ordinandum, quod, si magister et conventus hospitalis sancti Iohannis moveret questionem de obediencia contra magistrum et fratres hospitalis sancte Marie Theotonicorum, neutra predictarum domorum in questione predicta teneatur servare formam compositionis presentis. Duxi- mus etiam statuendum, quod non possit unus nostrum in dominio alterius do- mus de cetero emere, appaltare, scambire, nec alio modo acquirere rem quam- cumque nec rationem seu ius ipsius domus retinere vel habere quoquo modo nec in custodia recipere,-nisi de ipsius, cuius fuerit dominium, processerit vo- luntate. Insuper statuimus et ordinamus, quod, si contingat aliquem magistrum in aliqua domorum de novo creari, magister noviter creatus teneatur bona fide predictam compositionem servare et custodire et custodiri facere, donec vixerit, et hanc compositionem teneatur in suo capitulo generali coram duodecim fratri- bus de aliis duabus domibus facere recitari et iurare observare hanc compositio- nem et observari facere. Et nos quolibet anno debemus facere legi et recitari et successores nostri in capitulis nostris generalibus hanc compositionem et pre- cipere et mandare fratribus, ut ab omnibus inviolabiliter observetur. Preceptores autem et castellani cismarini et Cypri domorum nostrarum, quociescunque creati fuerint, simile iuramentum facere teneantur et alios preceptores et castellanos et alios bailivos sibi subditos hanc compositionem et concordiam iurare faciant ipsos inviolabiliter et fideliter observare. Que omnia et singula supradicta de consensu et voluntate fratrum omnium domorum nostrarum convenimus et pro- mittimus invicem per stipulationem sollempnem firmiter attendere, observare et non contravenire. Quod si contra predicta vel aliquid predictorum veneri- mus et compositionem predictam in partem vel in totum servare recusaverimus, obligamus nos invicem sollempni stipulatione ad penam mille marcharum ar- genti solvendarum parti servanti predicta. Que pena tociens committatur et solvatur parti servanti predicta, quociens ventum fuerit contra predicta vet aliquid predictorum, et pena predicta commissa soluta vel non, rata maneant nihilominus omnia et singula supradicta; obligantes nobis invicem pro omni- bus et singulis supradictis nos et domos nostras et omnia bona domorum no- strarum habita et habenda, immobilia et mobilia ubicunque melius apparentia. Et ad maiorem firmitatem compositionis presentis prepositis et tactis sacro- sanctis ewangeliis iuravimus ad sacrosancta dei ewangelia predicta omnia et singula fiftniter attendere et observare et non contravenire, hoc acto expressim inter nos, quod illa domus, que in penam inciderit, compellatur predictam penam solvere per alias duas domos, et magistri et conventus predictarum

duarum domorum sub obligatione et promissione predicti iuramenti prestiti teneantur cum toto eorum posse compellere domum, que in penam inciderit, penam solvere et predicta servare; renuntiantes invicem omnibus privilegiis et immunitatibus nobis concessis et concedendis, quibus contra predicta vel aliquid predictorum nos et domos nostras tueri aut iuvare possemus. Ut autem de predictis omnibus et siDgulis baberi valeat in posterum plena fides, presens scriptum exinde fieri fecimus bullis domorum nostrarum plumbeis roboratum. Actum Accon in domo Sepulcri Dominici anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo octavo die nona mensis octobris presentibus venerabili3 patre do- mino Iacobo dei gratia patriarcha Ierosolimitano, apostolice sedis legato; nobili- bus viris domino Iohanne de Ybellino, domino Azoti, conestabulo et baiulo regni Ierosolimitani; domino Gaufrido de Sarginis, senescalco eiusdem regni; domino Iohanne de Valentinis, domino Cayfe; domino Stephano de Savignino; magistro Guillelmo decano Acconensi et archidiacono Tyrensi et aliis quam pluribus.

III, 168. Addit rubricator: Amen. Notamus hie, quod inter testes Henrici Kazareni archiepi- scopi 1259 oct. 24 apud Accon occurrit: „Frater Henricus Theotonicus magnus praeceptor hospitalis in Accon" sine dubio ordinis s. Iohannis; Pauli I, 163. 1. aliorum B. 2. siues B. 3. supplevi .