CLXV.

129l, 22. Februar.

Andreas dei gratia Hungarie, Dalmatie, Crouvatie, Rame, Seruie, Gallicie, Lodomerie, Comanie, Bulgarieque rex. Omnibus Christi fidelibus, presentes litteras inspecturis, salutem in omnium saluatore. Ad uniuersorum notitiam, lianim serie volumus peruenire: quod cum

anno domini millesimo e, et consensu venerabilium patrum,

archiepiscoporum, episcoporum, baronum, procerum et omnium nobilium regni nostri, apud Album, in loco nostro cathedrali, annu- ente domino, fuissemus coronati, et in regni gubernaculum succes- sissemus iure et ordine geniture, habita congregatione generali, in

veteri nobilium regni nostri, a sanctis progenitoribus nostris

data et concessa, que in articulis exprimuntur infra scriptis, inuiola- biliter firma fide promisimus obseruare.

Art. 1. Primum videlicet; quod omnia iura ecclesiarum, in possessionibus, foris, tributis, et aliis, que ecclesiis, a sanctis, vel aliis regibus, progenitoribus nostris, sive aliis incolis regni nostri data sunt et concessa, conseruamus. Et omnia integraliter restituemus ab ecclesiis occupata.

Art. 2. Item nullum comitatum regni nostri ecclesiis, vel earum prelatis, baronibus, vel nobilibus alicui, vel aliquibus, in perpetuum conferemus. Imitantes in hoc sanctorum progenitorum, regum illu- strium Hungarie, vestigia, pro modulo, et pro posse.

Art. 3. Promittimus etiam, quod dignitates, seu comitatus regni nostri, seu castra, aduenis, vel hospitibus, aut paganis, vel ignobilibus,

160

et bis, qui in regno nostro nocumenta frequenter intulerunt, nulla- tenus conferemus, nee consiliis nostris interesse permittemus.

Art. 4. Necbarones, suas dignitates in certa quantitate pecunie locare permittemus. Nec vices suas, siue iudicatus, in parochia con- ferri ignobilibus patiemur.

Art. 5. Item: nullus sine testhnonio capitulorum vel conuen- tuum, ad presentiam curialium comitum i) vel vice comitum. citari possit. Nec comes iudicium recipere, aut iudicare prcsumat absque quatuor nobilibus nominatis.

Art. 6. Item donationes, que per dominos Belam et Stephanum, inclitos reges Hungarie, felicium recordationum, — — nullatenus reuocamus; cum iidem, mediante iustitia, felici successu et pro- spero, regnum Hungarie gubernauerint, et salubri semper consiliu fuerint vsi.

Art. 7. Nec hoc pretermittimus, quod, quia dominus rex Ladis- I.MIS. frater noster, in etate tenera fuerat constitutus, et regnum Hun garie Tartari frequenter inuaserunt, et quorumdam nobilium regni nostri patres et fratres in defensione regni sunt interempti, donationes pro eorum seruitiis meritoriis, per eumdem regem Ladislaum iuste et legitime factas, iuxta consilium archiepiscoporum episcoporum et consiliariorum nostrorum, per regnum deputatorum, conservari faciemus.

Art. 8. Collationes vero indebitas et iniustas tempore ipsius Ladislai regis factas revocabimus consilio eorundem. Hoc tamen expresso: quod collationes, ab ipso rege Ladislao factas, vsque fe- stum sancti regis Stephani, nunc venturum, apud eosdem, quibus sunt collate, faciemus conseruari. Exceptis iuribus regalibus, videlicet castris, prediis, ciuitatibus, hospitibus et vdnornicis, que nobis omnes et singuli, si qui habent, vel tenuerunt, reddere et restituere pro- miserunt, et assumserunt.

Art. 9. Item palatinum, magistrum tauarnicorum nostrorum. vice cancellarium, judicem curie, ex consilio nobilium regni nostri, ex antiqua consuetudine regni nostri faciemus. Saluo tamen iure Albensis ecclesie et priuilegio, quod Albensis ecclesia nostra in ipsa vicecancellaria habet, et habere dignoscitur ab antiquo.

1) Coraitatum. S. Capitular-Arehiv.

161

Art. 10. Item: si aliqua potentia extrinscca ad inuadendum regnum nostrum venerit, aut aliqua pars, vel provincia regni ab obe- dientia regia, vel potentia et regni se abstraxerit, aut alienare aliquo modo voluerit, nobiles regni nostri, et Saxones Transiluani, predia tenentes, et more nobilium se gerentes, nobis adstare et adiuuare nos tenebuntur.

Art. 11. Sed si ad oceupandum regnum extrinsecum procedere vellemus, nonnisi pecunia, a maiestate nostra erogata, procedere teneantur.

Art. 12. Hoc etiam expresso: quod nobiles regni nostri et predicti Saxones regni Transiluanie cum nullo baronum nostrorum, uoacti vel inuiti, super factis et negotiis regni nostri intrinsecis vel extrinsecis, absque nobis, sine pecunia, ire tenantur.

Art. 13. item nullam collectam, vel acones, aut descensus super ipsos nobiles et Saxones prenotatos, ac populos eorumdem, recipi faciemus. Nec etiam occasione lucri camerc nostre, vel aliqua alia ratione exigi volumus ab iisdem.

Art. 14. Et si mouetam nostram in regno nostro currerc facere voluerimus, de qualibet provincia quatuor boni homines, cum comite parochiali, ipsam monetam nostram currere faciant, et quambiri.

Art. 15. Nul ipsi monete nostre in regno nostro

fieri permittemus.

Art. 16. Item: Si palatinus in regno nostro ad faciendum iudi- cium processerit, in qualibet prouincia quatuor iudices deputati, cum comite parochiali ire et iudicare debeant. Et ius, quod comitem parochialem in iudiciis contingit, ipsi comiti debeat plene — et persolui.

Art. 17. Si vero palatinus sinistre procedere intenderet, iidem quatuor homines, cum comite ipsorum, prohibere, et nobis intimare teneantur.

Art. 18. Item: statuimus, quod populos archiepiscoporum, episcoporum et ecclesiarum priuilegiatarum, in causis temporalibus nullus iudicum, preter personam nostram possit iudicare.

Art. 19. Et quod nullus judicum archiepiscoporum in foris, seu villis predictorum archiepiscoporum, nobiles regni nostri et populos eorumdem possit iudicare.

Art. 20. Hospites etiam liberarum villarum, regis scilicet et regine, nobiles regni nostri non possint iudicare.

Fontes. Abth. II. Bd. XV. 11

162

Art. 21. Item: impignorationes super transeuntes incolarum regni nostri, penitus nolumus et fecimus aboleri.

Art. 22. Item: omnia tributa, tempore Ladislai regis facta, omnino exstirpentur.

Art. 23. Volumus etiam, quod in locis antiquorum tributorum, populi nobilium et ecclesiarum tributa non persolvant. Sed tantum — — mercatores de aliis regnis ad alia regna transeuntes.

Art. 24. Preterea: Turres, siue castra, super ecclesiis edificata, aut locis aliis, pro nocumento constructa, penitus euellantur.

Art. 28. Item: possessiones, fora, et castra quorumcunque, per violentos detentores indebite occupata, restituantur et reddantur.

Art. 26. Item: decimas frugum, secundum decreta sanctorum regum solvere teneantur. Ha videlicet: quod quilibet nobilis sive Saxo de numero nobilium, de quolibet aratro vnum fertonem pro decimis soluat. Populi autem ipsorum nobilium etSaxonum, de singulis cape- tiis soluant vnum pondus. Et decimator non per se, sed cum homine parochialis comitis dicare debeat. Vsquu festum S. Martini super iura- mento populorum nobilium, ipse decime persoluantur. Post ipsum autem festum credatur decimatorum iuramento.

Art. 27. Item decime viui, in autumpno in specie recipiantur cum musto. Si vero tempus noui uini sive musti in exigendo distu- lerint, extimatio, siue pretium soluatur pro musto.

Art. 28. Item: privilegium, quod cum bulla aurea consignatum fuerit, a cancellario decem marcis argenti redimi debeat, aut marca auri. Si vero sub pendenti sigillo cereo fuerit, a vice-cancellaria marca argenti, et a notario fertone redimatur.

Art. 29. Item es, aut duo pond... et dedi

vnum pondus videlicet.

Art. 30. iudicabimus, ordine iudiciario, causas liti-

gantium cognoscentes.

Art. 31. Item: in quolibet anno, semel omnes barones et nobiles

regni nostri, Albam, ad congregationem debeant conuenire.

De statu regni. Et inquirentes de factis baronum, qualiter quilibet ipsorum in suis comitatibus processerint et conseruauerint iura regai. Et secundum sua merita premia et demerita vel commissa supplicia, ipso die, secundum iudicium nostrum et consiliariorum nostrorum, recepturi.

163

Art. 32. Item: concessimus, quod, si quis nobilium, siue Saxo- ngm predictorum, sine berede decesserit, possessiones sie decedentis hereditarie, emtitie, et etiam aquisite nullatenus debeant confiscari. Sed idem decedens propinquis suis, aut alicui propinquorum, seu uxori, vel etiam ecclesiis, pro remedio anime stie, legare in morte, et conferre in vita, cuicunque voluorit, liberam habeat facultatem.

Art. 33. Item: si qui nobiles, aut alii, nocumenta intulerint, si ex clementia regia parcere personis eorum oporteat, vel debeamus, querulantibus tamen iustitiam omnimodam faciemus.

Art. 34. Item: siquis malefactorum curam aliquo iudice con- uictus aufugerit, nullatenus ipsum recipiemus,nec etiam defensabimus. Et similiter per barones nolumus, nec patiemur dofensari.

Art. 35. Preterea, si aliqui ex ipsis regnicolis nostris vi vel metu, possessiones suas vendiderunt, aut non vendentes instrumenta venditionis contra se prepotentibus confici cohacti fuerunt: si buius- modi violentia siue metus, legitime et rationabiliter constiterit, instru menta taliter confecta, sint viribus vacuata, et penitus red

Art. 36.Item: in possessiones nobilium,seuSaxonum predictorum non possit introire extraneus ratione dotis, aut ratione quarte filiabus debite. Sed heredes decedentium, vel proximiores de goneratione sua, redimant eas secundum extimationem iustam, regni nostri cnnsuetam.

Art. 37. Item: comes parochialis regni nostri ad prea-

dictosSaxonesTransyluanos,nonnisi in tribus articulis, videlicet: furto vel latrocinio, facto decimarum, ac monetarum, debeat iudicare.

Art. 38. Kern, si aliquis ipsorum, per comitem parochialem se senserit aggrauatum, ipsam causam reuocet, et reducat nostri iudicii ad

Art. 39. — cum centum hominibus, infra vel supra

iurauerint, nonnisi quadraginta denarios purgationis soluere teneantur.

Art. 40. Item: si quis nobilium vel Saxonum prefatorum pos sessiones suas, pro suis excessibus et maleficiis ammittere debeat, vel contingat, cognati sui, ac propinqui possessionem ipsam redi- mendi habeant facultatem. Ne in possessionibus propriis, et auitis extraneum doleant possessorem.

Art. 4t. Item: volumus, quod vajuoda Transsyluanus (super) nobiles seu Saxones memoratos partis Transiluanie, et banus totius Sclauonie nobiles partis Dravane, nullatenus descendere possint, nec ipsos in aliquo indebite aggrauare.

11*

164

Vt igitur hec nostra ordinatio. imo potius, a predecessoribus nostris, regibus illustribus Hungarie, primitus obseruata, robur opti- neant perpetue firmitatis, presentes concessimus litteras duplicis sigilli nostri munimine roboratas. Datum per manus discreti viri magistri Theodori Albensis ecclesie nostre prepositi, aule nostre vicecancel- larii dilecti et fidelis nostri. Anno domini MCC. nonagesimo primo, octauo kalendas Martii, regni autem nostri primo anno.