DCCXI.

Reuerendis in christo fratribus, Domino prouinciali, Prioribus, Subprioribus et Vniuersitati fratum predicatorum regni Theuthonie, ad quos presens scriptuin peruenerit, Aduo|jcatus, Consules et commune Ciuitatis lubicensis cum affectu sincero quicquid obsequii poterit et honoris. Inter dominos reuerendos, Episcopum et Canonicos nostre Ciuitatis, ex parte una, |j et nos et Ciues nostros, ex altera, Super quibusdam terminis, respicientibus Prata, Campos, agros et nemora, et super Jure molendinorum dissensiones habite sunt annis iam || pluribus retroactis;

1299. 641

et, ut finem dissensio sortiretur, In arbitros viros religiosos, deum timentes et in omni virtute probatos, scilicet Abbatem Reineueldensem, Cisterciensis ordinis, nostreque Ciuitatis Custodem et Priorem fratrum Predicatorum et minorum extitit compromissum, ut illi potestate sibi tradita inter partes questionum articulos diffini- rent. Arbitrii vero scripture dictorum Episcopi, Capituli et nostri Sigilla concorditer sunt appensa. Quibus ita peractis, Iidem arbitri, priuilegiis et munimentis parcium intellectis, et seniorum testimoniis perauditis, arbitrii sentenciam protulerunt, Cuius sentencie copiam vobis relegandam lator presencium exhibebit. Dictus autem Episcopus et Canonici, sue temeritati contra nos per nimium innitentes, nec sen- tenciam arbitrii seruare, nec trecentas marcas argenti puri, quibus loco pene vallatum erat arbitrium, soluere curauerunt. Ipsi vero, non habentes contra nos veram materiam malignandi, dictauerunt contra nos plures articulos, quos in con- tumeliam nostri mittunt undique, in quibus coram deo sumus penitus innocentes; pro quibus in ciuitate nostra posuerunt in omnibus Ecclesiis interdictum. Sed antequam hoc fieret, Juste per nos ad sedem apostolicam extitit appellatum, sicut patet in ipsius appellacionis copia, vobis per exhibitorem presencium demonstranda. Sed quia pro romane sedis reuerencia fratres nostre ciuitatis, ordinis utriusque, tuti appellacione legitime interposita, prout iura precipiunt, celebrare presumunt, dictus Episcopus et ipsi Canonici, et ad procuracionem eorum ceteri suffraganei domini Bremensis archiepiscopi, ipsos fratres nimis inhumaniter persecuntur, contra eos undique litteras mittunt, eos prophanos vbique pronunciant, ipsos predicare non sinunt, coram eis celebrare nolunt, eos ab ecclesiis expellunt, ac ipsos hospi- tari prohibent et inpediunt, ne eis deuotorum elemosinis succuratur. Hiis ita se habentibus, quadam vice nostre ciuitatis portatores et huiusmodi condicionis homi- nes, pro precio diurno laborare consuetos, emisimus, vt rubeta de nostris pratis et locis palustribus resecarent, et ea propter fenum colligendum ad messionem graminum adaptarent. Qui cum essent multi, misimus eis illac cibos et cereuisi- am ad vescendum. Erat autem ibidem in vicino quedam episcopi curia, ubi cum familia curie disceptabant. Intrantes autem curiam, ebrietate perfusi, eandem curiam destruxerunt. Que multitudo feria sexta, cum totus populus ciuitatis esset in comestione, Ciuitatem intrans, In rebellione ebrietatis eiusdem Canonicorum curias concussit ibidem, et cum superueniremus, eos conpescere nequiuimus deo teste. Quicquid enim in eo factum erat, sine nostro iussu et sine nostro scitu et consensu noueritis contigisse. Nichilominus tamen, contra nos inue(h)i non cessantes, et nostram innocenciam nouis iniuriis pregrauantes, pro hiis factis alienis nos excommunicant, Iicet, ut patet in appellacionis copia, per nos prius appellacio Bd. I. 81

1299.

legitima fuerit interiecta. Quare petimus diligenter, quatinus, nostram innocenciam intuentes, et nostris iniuriis conpatientes, contra dictos infestatores nostros tempore et loco, cum comode potueritis, nos dignemini defensare, sinistris eorum detractioni- bus aurem credulam adhibere non volentes; vt hoc in omnibus quibus potuerimus deseruire fideliter teneamur.

Nach dem auf der Trese befindlichen Originale, mit daranhdngendem noch ziemlich wohlerhaltenem

Siegel nebst Contrasiegel.

Dccxn,

Instruction zu Gunsten des Raths zu Liibeck fiir den Procurator der Stadt beim PapstUchen Hofe, die Streitsache mit dem Bischofe Burchard betreffend. 1299.

]VIagister Johannes Felix. Noueritis, quod, postquam recessistis de Lubeke, inter Canonicos et Ciues quidam casus inopinabiles euenerunt, et sciatis, quod in maiori Ecclesia ipsius Ciuitatis sub turri est per se specialis parrochia, ita quod quedam platee ipsius Ciuitatis cum aliquibus viliis extra Ciuitatem positis pertinent ad eandem; et cum Episcopus posuisset interdictum, et per totam Ciuitatem in parrochiis singulis pulsaretur tempore oportuno, eo quod se non habeant pro interdictis, propter prouocationes, sicut scitis, legitime interiectas: Tandem vnus canonicorum, custos ecclesie, turrim reclusit et sibi clauem de hostio ipsius turris retinuit; et cum hoc parrochiani viderent, quod ipsis esset campanarum aditus omnino preclusus, timebant sibi ex hoc periculum imminere, videlicet ut si forte euentu inopinabili, diurno uel eciam nocturno tempore, aliqua domus igni succende- retur in ipsa parrochia, non possent per pulsum campanarum, ut moris est, populum congregare ad auxilium eis in suis tribulationibus impendendum, et in aliis casibus, ubi vsus est necessarius campanarum; et ideo quosdam de parrochia dicti parochiani direxerunt ad predictum custodem, petendo ipsum pluries sub bono testimonio, ut concederet eis clauem de dicta turri, ut fabricari sibi consimilem procurarent, ita quod unam sibi redderent et aliam pro suis vsibus retinerent: et cum idem custos ipsis hoc denegaret, iili nomine suo et nomine quorundam1 eiusdem parrochie sancti nycolai, assumpto sibi fabro, qui cum instrumentis arti- ficialibus ad hoc aptis seram de hostio turris deposuit, [et] fabricata sibi claue eandem seram apponi, sicut prius fuerat, procurarunt. Custos vero predictus nomine suo et concanonicorum suorum huiusmodi per querimoniam ad suum detulit episcopum Lubicensem. Ipse autem Episcopus ad instanciam custodis et canonico-

1) Es liat erst geheissen: vniuersitatis; die beiden obigcn Worter sind iibcrgeschrieben.

1299. 643

rum scripsit consulibus quasdam litteras suas, continentes quod quinque viros de supradicta parrochia sancti nycolai, qui • predicto facto interfuerant, quando sera fuit deposita, monerent et inducerent, ut emendam facerent de sacrilegio perpetrato. Deinde idem custos cum quibusdam suis concanonicis comparuit in presencia con- sulum in eorum consistorio consedencium; vocatis itaque predictis quinque viris a consulibus, qui cum aliis suis quibusdam conparrochialibus comparuerunt, excu- santes se de talibus, quod sepedictam seram violenter seu malitiose non deposuerint, sed tantummodo propter necessitates superius recitatas, et idcirco non credebant se emunitatem ecclesie violasse nec sacrilegium incurrisse; sed in hac responsione ipsi custos cum suis canonicis minime sunt contenti, et quia precedens littera episcopi comminationem continebat, si nollent emendare, velle contra quinque viros supratactos procedere nominatim, et ex eo, quia timebant se indebite pregra- uari, iidem quinque pro se et vniuersitate tocius sue parrochie sedem apostolicam prouocarunt. Et licet episcopus huic prouocationi non detulerit, apostolos tamen dedit, quos habent consules sui sigiili munimine consignatos.

Item post hec, tempore succedente, videlicet in Rogationibus, iterum dicti parrochiani sancti nycolai, de quibus supra dictum est, inter horam terciam et sextam volebant intrare ecclesiam suam ad recipiendum relliquias et vexilla, ut cum sua processione aliis parrochiarum processionibus obuiarent, sicut pro deuotione populi et veneratione sanctorum et ab antiqua consuetudine est ab ecclesia intro- ductum et hactenus obseruatum. Ipsi canonici, hoc prescientes, procuraverunt seram hostii lapidibus obstrui et cemento, et intrinsecus apposuerunt ad hostium bancos et sedilia et alia que poterant, ut per hoc laicis introitum impedirent; ex huiusmodi multitudo populi in tantum prouocabatur, quod cum impetu quodam et vehemencia hostium aperuit contra voluntatem canonicorum, qui obstruxerant hostium atque seram. Item post hec alio tempore, cum nobilis domina Magnopolensis cum sua familia, tam militibus quam aliis suis pedissequis, intraret ipsam ecclesiam sancti nicolai ad audiendam missam, quidam laicus de ipsa parrochia cum aliis sequebatur; sed quidam scolaris ad hostium pro custode positus, volens ipsum laicum ab hostio repellere, ne intraret, idem tamen laicus malis suis gratibus introiuit; sed ab hoc aliqua alia violencia non processit, et licet episcopus de hiis consules incuset, quod predictos parrochianos in tali errore defendant, quod tamen non fecerunt consilio, auxilio uel mandato.

Insuper Episcopus Consules incusat, quod contra interdictum campanas pulsari faciant. Item quod mortuos in Cymiterijs sepeliunt per laycos. Item quod lelhanias et processiones fecerunt absque clericis, hoc est in rogationibus. Item

81 •

644 1299.

quod juuenes et bacularij semel uel bis in ecclesia beate virginis vesperas canta- uerunt. Si quid de premissis factum sit, de pulsatione campanarum, uel de sepulturis Iaicorum, vel de processione in rogationibus, uel de vesperis cantatis a iuuenibus et baculariis, licet non processerit de mandato consulum, nemo tamen videtur in hoc deliquisse, eo quod vniuersitas Ciuitatis et singuli ex eisdem se non habeant pro interdictis, et presumendum est, si omnes laici dicte Ciuitatis essent sacerdotes siue clerici, celebrarent super sua legitima prouocatione.

Item accidit, postquam esset positum interdictum et Canonici clausis ianuis celebrarent, ipsi tamen occulte quasdam personas masculos et matronas intromiserunt 5 tandem cum hoc perciperetur, quidam serui alieni, vagi et indo- miti, absque alicuius mandato motu proprio inuestigare volentes, que speciales persone admitterentur in diuinis, in ecclesiam beati nycolai peruenerunt, et quibus- dam tam masculis quam matronis superiorem vestem, hoc est togam, distraxerunt.

Item Episcopus incusat consules, quod apud nouam curiam suam, in solo ipsius ecclesie, violenter quedam sata exarare et subuertere, Et similiter ligna in predicto loco succidere presumpserunt; ad hoc respondent consules, quod in solo episcopi uel ecclesie nec arauerunt nec ligna succiderunt, sed in suo solo, hoc est Ciuitatis, arauerunt et ligna succiderunt; quod, inquam, solum diu ad se et ad Ciuitatem pertinere contendebant, Et iterum de nouo eis extat per arbitrij senten- tiam adiudicatum.

Super premissis articulis omnibus et singulis, sicut iam dictum est, consules sunt inculpabiles et immunes; Qui articuli omnes et singuli tanguntur in quadam littera Episcopi, que est directa consulibus in hec verba.

Borchardus dei gratia Episcopus Lubicensis. Honorabilibus viris et discretis . . Aduocato et Consulibus Ciuitatis eiusdem Salutem in domino. De vestra mira- mur prudencia, cur ad appellationis beneficium conuolaueritis et sedis apostolice iudicium expecieritis, ex quo eiusdem sedis sententiam per potentiam et violenciam preueni(s)tis. Porro nuper vestram discretionem monuimus, quatenus illos sacrilegos, qui in domum domini idem in corpus ipsius ecclesie committentes sacrilegium in late sententie Canonem inciderunt, compescere ac ad satisfactionem compellere curaretis. Sed quia iam dictis malefactoribus non solum per venie facilitatem delinquendi facultatem tribuitis, verum eciam eorum manifestum errorem defenditis, Iidem denuo in id ipsum animati, interim, cum in nostra ecclesia diuina agerentur officia, hostium ecclesie magno impetu excusserunt, Sacerdotes sacrosanctum ex- plentes mysterium, immo ipsum verum deum presencialiter in altari confectum, tumultuosis ausibus nequiter turbauerunt. Nunc quoque tercio percusso hostio

1299 645

violenter intrauerunt ecclesiam, et facta turbatione diuinorum, ut prius, in quendam clericum, custodem hostii, insultum facere presumpserunt. Ex quo non tantum diuine maiestatis offensa, sed etiam ex Reuerendarum personarum presencia, vide- licet Illustris domine Magnopolensis sueque Familie ac militum plurimorum, grauia scandala sunt exorta. Insuper contra interdictum nostrum Campanas pulsatis, et nostre maioris Ecclesie campanarium pulsare, sub vite et rerum obtentu, contra prohibitionem ecclesiasticam compulistis, mortuos in Cymiteriis sepelitis, Diuinorum eciam mynisterium offitiorum, veris tantum et sacratis sacerdotibus deputatum, per laicos tanquam per pseudo sacerdotes in dei contumeliam expleuistis. Lethanias eciam et processiones sollempnes absque clericis facere presumpsistis, quod non solum diuinarum set eciam humanarum legum auctoritas detestatur. Domum quo- que domini, que domus orationis vocatur, fecistis sicut speluncam latronum, dum in ea quandam et honestam matronam cum sua pedissequa, et quosdam clericos et alios famulos eciam verberatos, suis vestibus per vestros satellites spoliastis. Quam ob rem expediencius esset nobis a diuinis omnino desistere et tam legitimas excu- sationes nostras apostolicis auribus intimare. Preter hec quedam sata, que apud nostram nouam curiam, in solo, quod semper possedit ecclesia, vestra propria appellatione pendente, violenter exarare et" subuertere presumpsistis, Similiter ligna in predicto loco succidistis, Cum tamen nos paratos frequenter obtulerimus et adhuc offerimus, super omnibus et singulis que aduersum nos habere vos existi- matis, et maxime super arbitrio, cuius occasione violencias excercetis huiusmodi, in supradicte sedis apostolice examine respondere. Honestatem igitur vestram horta- mur diligencius et monemus, quatinos in predictis studeatis consulcius agere,' et eas, quas per vos uel per alios attemptastis violencias, cum satisfactione debita retractare. Alioquin appellationi vestre nobis vsquequaque deferendum non videtur, cui et vos personahter non defertis. Datum in poresce, Anno domim M CC nona- gesimo nono, feria secunda proxima post diem penthecosthes.

Sciatis eciam, quod feria sexta proxima ante festum penthecostes et in vigilia fuit sectio lignorum, de qua fit mencio in precedenti littera Episcopi; et propter hoc scribit in datis suis feria secunda penthecostes. Post hec vero proxima quinta feria et sexta pro comuni vtilitate ipsius Ciuitatis Consules ad exstirpandum quedam rubeta et Iigna, iterato, ut prius fecerant, quasdam leues personas, videli- cet portitores siue latores et consimiles, emiserunt; vt autem ipsos laborantes magis beniuolos redderent, ipsis ad bibendum bonam seruisiam emiserunt. Erat autem locus ille, vbi laborabant, vicinus curie Episcopi, que noua Curia siue koldehof

6U> 1299.

dicitur, de qua eciam curia fit mencio in arbitrip, quod edificia deponi et fossata debeant coequari, sicut in sententia arbitrij, quam habetis, plenius est expressum.

Cum autern idem populus laborans multum et bene biberat, eo quod sepius in communi audierat, quod secundum sententiam arbitrii deberet curia demoliri, sine aliquo mandato cuiusquam, per se, motu proprio, eandem curiam inuaserunt. et cum in cellario Episcopi bonum vini potum idem populus hauriret, quasi inebri- atus per incendium ipsam curiam deuastauit. Ex tunc sine omni mora siue temporis interuallo idem populus intrauit ciuitatem in hora comestionis, et cum festino cursu et vehementi impetu canonicorum curias inuasit; et cum in eorum cellariis plus hauriret, tanto feruencius et tamquam furibundi homines eorum curias concusserunt. Cumque consules hoc intelligerent, festinanter accesserunt et ad hoc prohibendum prestiterunt opem et operam quantum poterant efficacem, ut idem populus desisteret ab insolencia sic incepta: qui tamen populus per consules et alios eorum cooperatores, quos ad hoc inducere poterant, non valuit prohiberi. Erat enim multitudo ipsius populi tanta et quasi innumerabilis, et omnes persone et singule leues et viles, et propter hoc compesci non poterant ullo modo. Et ab omnibus predictis insolencijs Consules, tam consiiio quam mandato, innocentes se asserunt bona fide. Timentes nichibminus, quod propter tales excessus, licet ab ipsis sint inculpabiles, tamquam contra nocentes episcopus posset procedere contra ipsos, Vnde ad cautelam habundantem, ne Episcopus propter huiusmodi contra Consules procedat, et eciam super articulis in precedenti littera Episcopi contentis, vbi comminatio intercessit, dicti consules sedem apostolicam prouocarunt: et hoc accidit die viti et modesti martirum. Sed quia adhuc super ista prouocatione apostolos ab episcopo consules non sunt adepti, vobis transmittere nequiuerunt. Cum autem episcopus ipsis dederit infra XXX dies, ut promisit, vobis cum aliis iam datis apostolis pro parrochialibus sancti nycolai, sicut superius est narratum, per alium nunctium sub manu publica uel sub sigillo autentico quam citius transmittentur.

Item post hec feria sexta post Johannis Baptiste direxit Episcopus consulibus litteram, in qua iterum reiterauit premissos articulos omnes, circa finem illius littere excommunicando consules in hec verba: Vos igitur vniuersos et singulos diligenter requirimus et monemus, quatinus infra nouem dies, a receptione presen- tium computandas, quarum tres pro prima, tres pro secunda et tres pro tercia monitione prefigimus, super pretactis excessibus ad satisfactionis exhibitionem et reconciliationis gratiam recurratis; Alioquin in vos et vnumquemque vestrum et in illos, qui vobis in hiis auxilium, consilium uel fauorem prestiterint, publice uel

1299. ©47

occulte, quamuis sententiis et pena Cardinalis ligatos esse nobis dubium non «xistat, auctoritate ordinaria ex nunc ut extunc excommunicationis sentenciam proferimus in hiis scriptis. Datum et actum in vtin, Anno domini MCC nonagesimo nono, Vll kl. Jubj.

Item sciatis, quod Archiepiscopus Bremensis habuit concilium cum suis suffraganeis, in quo de instancia Lubicensis Episcopi fuit statutum, ut Iubicenses fratres predicatores et minores vitarentur per totam prouiciam in diuinis, et quod non admitterentur ad predicandum uel ad confessiones audiendas: quod hodie seruatur. Nec eciam admittuntur ad colligendas elemosinas contra ipsorum priui- legia et contra justitiam et consuetudinem hactenus obseruatam; et secundum hoc Episcopi, maxime Bremensis et Lubicensis, videntur esse excommunicati et incidisse in penam pecuniariam secundum sententiam Cardinalis: quod videre et colligere poteritis in ipsa sententia, que incipit: In nomine domini. Dudum etc, quam apud vos retinetis. Et si vos hoc probare contingat. super hoc ad consules remissionem petatis, et vobis sub autentico sigillo uel manu publica transmitti procurabunt. Item si obiectum fuerit contra consules, quod prohibuerint fieri oblationes, ut dicitur quod facere velint, hoc consules negant simpliciter se fecisse.

Post predicta super quibusdam casibus fuit quedam appellatio interiecta, qui casus in eadem appellatione recitantur in hec verba. In Nomine Domini, Amen. Quidam Casus in Ciuitate Lubicensi nouiter euenerunt; videlicet quod inuentum fuit quoddam cannale in Curia Domini Aluini, canonici Lubicensis, per quod cannale de cloaka ipsius immundicia defluxit in foueam, ex qua vicini aquam haurire consueuerunt; ob hanc autem deformitatem, quia populus cibum suum ex ea sepius preparauerat, prouocatus, cum festinanti indignacione ipsam cloacam cum quibus- dam aliis edificiis concussit. Preterea quidam sacerdos Hinricus dictus Danzekrone in hospitio suo cum quadam legitima cuiusdam viri feria secunda ante diem beati laurencij in adulterio est inuentus; tandem ipsa femina suam redemit vexationem, satisfaciens detentoribus tunc temporis, et ab eisdem taliter est dimissa 5 postmodum vero feria quinta in dicto hospicio idem clericus et dicta femina conuenerunt, et cum quidam, ut ipsos comprehenderent, insimul ad cameram, in qua erant, accederent, grauiter se volnerarunt, calcantes in quosdam clauos, qui fixi erant per asseres et positi in via pro laqueo accedencium; sed cum nullus directe ad cameram posset accedere, eadem femina per aliud hostium retrorsum abiens, multis videntibus recessit; clericum vero recedere voluntarie permiserunt. Ex hiis fuit vicinia et alia multitudo populi congregata, et vehementibus et iratis animis eandem cameram cum annexis edificiis concusserunt; et quia de hiis factis Consules

648 1299.

et commune Ciuitatis auxilio, consilio seu mandato sunt inculpabiles et immunes, et se offerunt esse paratos super premissis cuilibet contra eos agere volenti respon- dere et stare iuri coram iudice competentj; Timentes nichilominus hac occasione se contra iusticiam indebite pregrauarj. Ne igitur ex dictis causis in grauamen dicto- rum consulum et vniuersitatis dicte Ciuitatis, per vos, venerande in Christo pater Domine Borcharde Lubicensis Episcope, seu per alium uel alios procedatis per sentenciam excommunicationis uel interdicti, uel aliquid aliud in eorum preiudicium attemptetis uel attemptari procuretis, ordine iudiciario pretermisso: Ego Johannes ad hoc procurator seu sindicus constitutus, vice dictorum consulum et vniuersitatis predicte et nomine procuratorio, in hiis scriptis sedem apostolicam appello et apo- stolos primo, secundo et tercio peto cum instancia mihi dari, personas dictorum consulum et jura Ciuitatis Lubicensis cum rebus mobilibus et immobilibus et cum omnibus religiosis, tam clericis quam laicis, ipsis in hac causa adherentibus seu adherere volentibus, dicte sedis protectioni supponendo et omnium presencium testimonium inuoco de premissis. Actum et appellatum in vigilia Laurencij Martiris.

JSach dem auf der Trese bcfindlichen Originale, ohne Sieget.