DCCXIiV.

Domini mei Consules Wismarie ponunt et querulantur contra dominos lubicenses || et Rostockcenses, qualiter dudum, dum Ciuitates pro defensione maris|| et mercatoris liburnas expediuissent cum stipendiariis et armatis, |j liburne dictorum dominorum lubicensium et Rostokcensium in portum gholuitze peruenerunt et liburna dominorum meorum similiter illuc peruenit. Medio tempore, quo ibidem pro emen- dis cibariis jacuerunt, venerunt probi mercatores, utpote villani de fyne, de langhe- lande, de alborgh et de kallingheborgh in portum dominorum meorum, et ibidem prope ciuitatem cum nauibus et mercimoniis suis, que de Ciuitate Lubek portaue- runt, per tempus jacuerunt. Quidam Vero de ipsis, vt illi de kallingheborgh, petiuerunt conductum a dominis meis, et domini mei conduxerunt ipsos pro iniusta violentia et non pro furto, rapina atque pro aliquo maleficio. Tandem Capitanei et stipendiarii dominorum Lubicensium et Rostokcensium, qui emissi erant, vt stagnum et communes mercatores pro violentiis defenderent, dictos probos merca- tores in portu dominorum meorum et in jurisdictione et libertate ipsorum et sub1 conductu et securitate ipsorum, ipsos mercatores manu armata inuaserunt et ipsos vt malihcos ceperunt et ligauerunt, et in vinculis suis captiuos tenuerunt, et non solum ipsos sed eciam plures Ciues nostros bonis suis priuauerunt. Huiusmodi factum dum domini mei intelligerent, non modicum contristabantur, et miserunt ad ipsos juratum suum famulum et ipsis indicari fecerunt, quod predicti erant probi et honesti mercatores, et quod venissent de Ciuitate Lubek cum mercimoniis suis, et quod essent per dominos meos conducti et securati pro violentia, et fece- runt ipsos rogari, ut ad presenciam ipsorum venirent securi, vellent enim ipsis de2 dictis mercatoribus, pro omni illo, pro quo ipsos incusare vellent, quid justum foret, ordinare. Ipsi vero hoc non aduertentes dicto jurato nuncio animose respon- derunt, quod coram dominis meis agere non haberent, nec ad presenciam ipsorum venire vellent. Relata huiusmodi responsione dominis meis, voluissent domini mei animositatem ipsorum in bono vincisse; miserunt ad ipsos in portum gholuitze

1) Sartorius hat irrig: secnro. Bd. I.

2) Felilt bci Sartorius.

85

674 Ende des 13. Jahrhunderts.

dominos meos hinricum de Zulcen et Gherdinghum, et ipsis omnia premissa fece- runt intimari, videlicet qualiter essent probi mercatores, villani de premissis locis, et qualiter venissent de Lubek et essent per ipsos conducti et securati, et petierunt ipsos, vt ad presenciam ipsorum venirent securi, quia ipsos ad hoc nomine domi- norum meorum securauerunt, et acciperent quid ius lubicense dictaret; quod si coram ipsis dominis meis accipere nollent, vellent cum ipsis mittere ad dominos lubicenses et Rostokcenses, et quid ipsi dicerent, vellent ipsis totaliter1 ordinare. Istis vero nunciis dominorum meorum dicti capitanei et stipendiarii dictorum domi- norum lubicensium et Rostokcensium deliberati responderunt, quod in crastino libenter vellent venire ad presenciam dominorum meorum et totum factum tenere secundum voluntatem suam. Dictis vero nunciis dominorum meorum de vespere de ipsis recedentibus, in eadem nocte dicti Capitanei et stipendiarii unam nauem combusserunt, et quasdam lagenas cum cereuisia fregerunt, et quosdam saccos cum humulo et farina laniauerunt, et humulum et farinam circa litus hinc inde sparserunt, et Schutemanno dominorum meorum, qui pro defensione mercatoris cum dominis meis cum sua Schuta exiuit, caput suum in lagenam cum pice nauali, que teer proprie dicitur, truserunt8 et cum omnibus aliis bonis, tam Ciuibus nostris quam dictis mercatoribus pertinentibus, vias suas velificauerunt. Postea cum domini mei plures monitiones et eciam minas passi erant de illis de Kal- lingheborgh et eciam de Rege danorum, cuius viri erant, presentibus nunciis ciuitatum dimiserunt causam suam cum illis de Kallingheborgh pro utraqne parte ad dominos Stralessundenses et Grypeswaldenses. Qui domini auditis querimoniis et responsionibus, dominis meis pro justo iure pronunciauerunt, quod domini mei ipsis de jure sua bona soluere deberent, ex quo sub3 conductu ipsorum ipsis ablata essent. Adiecerunt eciam, si predicti per dominos meos securati non fuissent, adhuc ipsis bona sua de jure soluere deberent, ex quo non per piratas aut inimi- cos, sed per fauctores et amicos dominorum meorum ipsis ablata essent, et ex quo domini mei hoc de Ciuiloquio suo intimassent, quod omnes mercatores in portu suo Wismarie securi esse deberent. Super huiusmodi pronunciatione domini mei persoluerunt predictis de Kallingheborgh Centum marcas lubicenses. Item persoluerunt illis de fune et de alborgh et aliquibus de Ianghelande, quibus predicta pronuntiatio nota fiebat, ultra LX marcas lubicenses. Sciunt eciam domini mei pro firmo, quod omnibus aliis, quibus nondum soluerunt, omnia, que ipsis ablata sunt, ipsos adhuc soluere oportebit. Violencias eciam et iniurias et contemptum

1) Sartorius liat irrig: communaliter. 3) Sarlorius liat irrig: securo.

2) Sartorius liat irrig: transferunt.

Ende des 13. Jahrhunderts. 675

premissum pro mille marcis noluissent sustinuisse. Quare petunt sibi iustum judi- cium super hiis per vos pronunciari, quia sperant, ipsi domini lubicenses et Rostock- censes debeant ipsis omnia nomine premissorum exposita reddere et de exponendis eripere, quitare et disbrigare.

ffach der auf der Trese befindlichen Vrschrift, einem zwe! Fuss langen und einen halben Fuss breiten

Pergamentblatte, ohne Siegel.

DCCXI/11.

Erich, Herzog der Schweden, versjiricht den Liibeckern Jiir die den Ihrigen auf der Newa weggenommenen Giiler sich thatigst zu verwenden. O. J. (Ende des 13. Jahrhunderts.)

Ericus dei gracia dux Sweorum. Viris honorabilibus et discretis, dominis aduocato et consulibus lybicensibus salutem et paratam |j ad eorum beneplacita voluntatem. Noueritis, quod super bonis, que conciuibus vestris in flumine Ny sub conductu nostro irracio||nabiliter ablata fuerunt, vt scripsistis, partes1 nostras sollicite interponere et ad hoc cooperari volumus cum effectu in quantum possumus, vt || predicta bona eisdem conciuibus vestris restituantur integraliter et soluantur; volentes semper voluntarii esse in hijs et in aliis, que commodum vestrum respi- ciunt et profectum. Valete in Christo.2 Scriptum Wardhborgh, sexta feria post diem omnium sanctorum.

Nach der auf der Trese befindlichen Vrschrift. »

»ccisxtii.

Rathmanner und Gemeinde zu Riga schreiben an den Rath zu Liibeck in Betreff der Fehde, in welche sie wegen einer von ihnen angelegten Briicke iiber die Diina mit dem Deutschen Orden gerathen sind. O. J. (JEnde des 13.

Jahrhunderts.)*

Honorabilibus viris et eorum amicis specialibus, Dominis Consulibus Lubi- censibus, Consules et communitas rygensis omnis fidelitatis soliditatem cum prom- titudine obsequendi. Semper amicus diligit, sed verus in necessitate probatur. || Vestre fidelitatis constanciam credimus non latere, quantam tribulacionem inundatio

1) Sartorins hat irrig: prcces. 2) Slatt dicscr drei Wortc Iiat Sarto ri us ganz unbegreif-

licher Weise gelesen: Dattim in IMoi. 3) Wcgen dieser Zeitbcsliinmung vcrgl. Sartorius nrliiindliclic Ccsch. etc. Bd.2. S. 196. Note 1.

85*

676 Ende des 13. Jakrhunderts.

aque et Dune a multo tempore nobis intulerit ad nunc instans, priuando nos de insula, que portum efficit, Ryga dictum, in eo, quod || fluminis meatus et glacies defluunt super civitatis nostre murum inpetu vehementi. Hec igitur necessitas ad hoc nos induxit, quod quoddam opus, dictum bolewerch, in Dunam construxioius, habens in profundo aque VII vlnas || ad removendum impetum meatus aque et ad glaciem depellandam, in quo magnos sumptus fecimus et iabores; Etiam homines conducticii ad opus istud laborantes, singulis diebus quater Rigam transierunt, de quo crebro transitu nos plurima impedimenta pertulimus temporis et jacturam. Ob istud dampnum et necesse Consules intra se cogitantes consultum judicabant, quod ponerent pontem trans hanc aquam super sua, ubi ripa ab utraque parte cedit civitati, nulli in prejudicium et in impedimentum, sed ad communem vtilita- tem tam spiritualium quam secularium personarum, ita quod spacium transitus hujus pontis continet in latitudine XXXIII pedes, exceptis aliis spaciis, per que alie naves, ut pram et piratice transnatant competenter. Item huic ponti alium fecimus pontem mobilem, dictum tochbruge, quem parvus juvenis aperit et recludit Cum istum construeremus pontem, fratres milicie hoc grauiter tulerunt: eciam per hunc pontem postes, seu longos transposuimus asseres, donec pons seu tochbruge pararetur. Interea contigit quod prehabiti fratres debebant liburnam vnam per istum ducere pontem, et in diluculo valde mane, nobis ignorantibus, miserunt eorum seruos, qui postes trans pontem ductas resecarent. Qu0 percepto grauiter indoluimus et misimus post dominos de domina nostra, post predicatores et minores et post Commendatorem de curia cum suis fratribus interrogando, vtrum factum istud fuisset eorum scitu et consensu; qui publice recognouerunt quod sic, et pro tali facto se plenissime responsuros. Quibus nos: econtra1 vellemus, quod civitati C marcas constitisset, quod non esset factum, ob infamiam que vobis in partibus inde emergeret transmarinis. Ad que Cornmendator contutneliose respondit: „Quid vobis vestre C marce sunt? parate, edificate, et quicquid1 X diebus edificaveritis, ego dimidio die deponam." Tandem quidam consulum ei responderunt:5 „Commen- dator, monete seruos vestros, ut ammodo4 non eant per civitatem cum eorum armis, nobis in dampnum, alioquiu obviabitur forsan eis.'c Qui nobis respondit sic subsannando: „Qui vestrum?5 vos eis obuiare?8 Ibi de vestris mallem mori manibus quam succumbere de paganis." Posthac interrogauimus, qualiter cum eis viuere deberemus et qua securitate manere? Qui suos nuncios ad vicemagistrum se

1) Sartorius liat irrig: cqualiter. 2) Sartorius hat irrig: quicquam. 3) Sartorins hat irrig: respondendo Domine. 4) Sartorius hat irrig: quominits. 5) Sartorius hat irrig: vos. 6) Sartorius hat irrig: obviarctis.

Ende des 13. Jahrhnnderts. 677

asseruit missurum et quidquid ei magister rescriberet, se facturum. Nos itaque, maturo habito consilio, nostros cum eorum ad vicemagistrum misimus nuncios, qui laboriosa obtinuerunt prece, quod ista steterint in pace post reditum nunciorum diebus octo; quibus reuersis nobis nunciauerunt, quod magister nobis omnes litte- ras libertatis, ab eo habitas, retrax[er]it et cassauit, m lignis, siluis, aquis, pascuis, in strant ripis, in piscatia, in itinere per terras eorum; addens vbi nostra bona per eorum transirent terram, occupanda et detinenda esse, quoad pontem istum deponeremus: quod si nollemus, Se depositurum dixit, Etiamsi tota substantia ordinis pro eo deberet consumi. Domini de domina nostra, prepositus et sui majores fratres et minores interuenerunt secundo, vt in longiorem prorogassent diem, ex quo treuge non fuerant longiores; et non poterant obtinere apud Com- mendatorem, sed negavit, nisi tunc nos pontem deponeremus prius. Tandem prefati domini, prepositus et fratres Commendatori supplicabant, vt liceret consu- libus super ista pro se respondere, quod tandem admisit. Consules vero adhuc supplicabant, vt pons stare permitteretur, cum in nullius impedimentum et preiudi- cium esset factus, et benefacientes treugarent ad minus ad aduentum domini archiepiscopi, et donec eis verus veniret magister; et quum hii duo domini ad propria in unum1 venirent, si possent nobis aliqua monstrare quod contra ius quidquam construxerimus, eis talem emendam nos exhibituros promisimus, ut eos deceret cederetque in honorem; Si vero nos possemus eis ostendere iuste proces- sisse, quod nos permitterent vti iure. Nullis itaque adiuti precibus, quum super nos ipse Commendator magis ap magis invalescebat truculentibus* suis minis, exivimus demum, et inito consilio reuersi, ad sedem appellavimus apostolicam, ponentes nos et nostra, nostram civitatem, et vniuersam libertatem, quam nobis nostri precessores et progeniti3 hereditarant, et a quibus ipsa ad nos extitit devo- luta, propter quam plures4 honorabiles viri, domini, mililes et servi, mercatores et peregrini, eorum fuderunt sanguinem, ut terram istam facerent liberam, et vt nobis nostri contulerunt predecessores, sic hanc, in protectionem apostolice sedis ponimus, sue nos committentes sanctitati. Neque enim huiusmodi conculcatio et persequucio coram domino archiepiscopo, nec ab eorum magistro, licet sepius attemptauerimus, poterat retractari. Insuper omnia supra dicta, cum appellacione papali, minime curaverunt, quin5 congregarent multam magnitudinem de eorum subditis in nostrum dampnum pariter et ruinam; de turri eorum construentes duo

1) Sartorius liat hier „omninm" gelesen, was abcr wcder dcn Scbriftxugen, noch dem Zusammen- hange entspricht. 2) Sartorius hat irrig: trucidantibns. 3) Sartorius hat irrig: proge- nitores. 4) Sartorius hat irrig: quidcm. 5) Sartorius hat irrig: qnum.

678 Ende des 13. Jahrhunderts.

propugnacula, tercium per murum eorum contra ciuitatem, obserantes ianuas curie et ecclesie eorum, turrim et menia eorum lapidibus, et viris bellicosis, sagittariis munientes, et hoc1 in VI"1 feria, sicut die altera treuge in sabbato expirarunt. Nos ista nobis in grauamen fieri videntes, eis nos preparauimus ad resistendum. Demum ipso die expirationis treugarum, videlicet Viti 'et Modesti martyrum, Domini de dumina nostra venerunt in medium, cum majoribus et minoribus fratribus diem ad vicemagistrum obtinuerunt equitandi. Duo scilicet fratres de majoribus duoque de minoribus equitabant temptaturi, si aliqualis posset composicio ordinari; sed medio tempore, quum nunctii essent absentes, omnia stare deberent pacifice, et ultra post eorum reditum III septimanis. Quid autem nuncii consequuntur, non- dum scimus, sed committimus Deo soli. Preterea in harum tempore treugarum fratres non admittunt, ut aliqua bona in frumento et exspensis in nostram ciuita- tem ducantur ab eorum ruriculis, nec alicui ciuium nostrorum licet per terras eorum equitare. Similiter et bona nostra detinent occupando. Vobis itaque, vobis tamquam probatis et fidelibus amicis nostris, hec adversamina gemisonis vocibus gravibusque precordiorum doloribus compellimur querulari enormes angustias, que nobis incubuerunt et incumbunt, nobis demerentibus in nullo. De quibus nullo valemus iure eripi et defendi, supplicantes vestre honestati multa prece, quatenus nobis consilio et auxilio assistetis, vt libertatem nobis a vestris parentibus liberam factam, et multo terrore et strage obtentam, taliter observemus quemadmodum nostri in nos laboriosius asportarunt. Eciam pro eo habeatis consilium cum ciui- tatibus adiacentibus et vicinis, omni dubio semoto, scientes, quod vobis ad quevis beneplacita astabimus fixa fide. Quecunque predicta circa intendere decreveritis, nobis literatim3 demandetis, cogitantes eciam intra vos, si propter hec fratribus domus Theutonicae litteras mittere volueritis speciales. Super omnia vos preca- mur, si qui ad vestram venerint presentiam, iilos nobis mittatis, nostri respectu servicii promouentes. Eciam sciatis fratres nullatenus admittere, quod ad molen- dina eorum molamus, vnde nobis necessarium erit de farina, quam4 nobis ordinari precamur.*

Auf der Ruckseite sfeht: Honor(abilibus) Dominis Consulibus Lubicensibus et Communitati ibidem.

Kaeh dem auf der Trese befindlichen Originale.

1) Sartorius liat irrig: ipse. 2) Sartorius liat irrig: tercia. 3) Sartorins hat irrig: litcraliter. 4) Sartorius liat irrig: quantum. 5) Sartorius hat irrig: ponuntur.

Ende des 15. Jahrhunderts. 679