In nomine domini; amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo octuagesimo, indictione tredecima, die vero Veneris decima mensis marcii, hora nona ante meridiem vel quasi, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Sixti, divina providentia pape quarti, anno nono venerabiles patres domini Wilhelmus de Aheim prepositus, Valentinus Pernpeckh decanus totumque capitulum ecclesie Pataviensis tunc capitulariter congregati ac capitulum facientes et representantes in nostrum notariorum publicorum et testium infrascriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum presentia prefatus dominus Valentinus decanus tam pro se quam etiam vice et nomine venerabilis capituli ecclesie iamdicte animo et intencione provocandi et appellandi quandam appellacionis scedulam. quam tunc in suis tenebat manibus, in medium exhibuit et interposuit ac de verbo ad verbum perlegit provocavitque et appellavit apostolos aut saltem litteras testimoniales peciit ac alias et alia duxit et fecit, quemadmodum in eadem papiri cedula inferius de verbo ad verbum inserta lacius continentur et habentur, cuius tenor sequitur et est talis: Immortalis deus summum ipsius in spiritualibus et temporalibus statuit vicarium et terris superimposuit, ut iusticiam. quam nobis veluti testamentum suum reliquit, coleret, unicuique, quod sibi deberetur, tribueret, iniuriam patientibus subveniret et alterum ab altero inique ledi non permitteret. Hoc etenim catolicorum pontificum exigit devotio, hoc Romanorum requirit maiestas, ut ipsi a iuris veritate non divertant, in quorum conspectu iusticiam revelare oportet. Tanto namque magis in eis exorbitantia, si quam committerent, detestanda esset, quanto ipsi in omnibus viis eorum contra prevaricatores iusticie intensius debent armari et ideo multa iuris remedio in oppressorum vel opprimi verisimilibus coniecturis timencium a sanctis patribus salubriter sunt adinventa, ut dum odium sibi locum vendicat, dum timor exulat, dum premium aut expectatio ipsius iudicium evertit vel error aut humana fragilitas per gratiam vel favorem incidit, oppressi memoratis remediis in causarum processibus uti valeant et possint. Et proinde nos Wilhelmus de Aheim prepositus, Valentinus Pernpeckh decanus et capitulum ecclesie Pataviensis tam pro nobis quam toto clero; populo et subditis civitatis et diocesis eiusdem necnon omnibus aliis et singulis huic provocationi appellacioni seu verius supplicacioni ac reclamacioni nostre adherentibus vel adherere volentibus gravamina et oppressiones nostras seu metum timorem vel comminacionem eorundem cunctis Christi fidelibus et potissime sanctissimo nostro domino Sixto, divina providencia pape quarto, ac alii seu aliis, ad quem vel ad quos res ista de iuris consuetudine vel stilo fuerit deducenda, innotescere cupientes animo et intencione appellandi provocandi suplicandi reclamandi ac ad beatitudinem suam et sanctam sedem apostolicam pro oportuno remedio recurrendi coram vobis notariis publicis et testibus hic presentibus dicimus et proponimus. quod quamvis iam dudum per felicis recordationis Nicolaum, summum pontificem quintum, pro unione pace et tranquillitate perpetuo solidandis et conservandis necnon ad sopiendas differentias olim inter sanctam Romanam ecclesiam et inclitam Germanie^a nacionem exortas diversa racionabilia et utilia ordinaciones et statuta a partibus hincinde approbata laudata conclusa accepta et concordata compactata quedam et pro firmiori eorum subsistentia per sacrum cetum collegii cardinalium unanimi consensu inita et confirmata fuerint, quibus aperte cavetur, quod in metropolitanis et cathedralibus etiam immediate non subiectis ecclesiis sedi apostolice fiant elecciones, que ad dictam sedem deferri et si canonice fuerint, eas confirmari deberent. Verum cum nuper vacante ecclesia Pataviensi per obitum² olim reverendissimi patris.. domini Vdalrici episcopi ultimi et novissimi eiusdem dum vixit possessoris ibidem, que de nacione Germanica existit nosque debitis observatis solemnitatibus vocatis confratribus nostris absentibus ad certum terminum, in quo quidem termino venerabilem et egregium dominum Fredericum Mawrkircher, utriusque iuris doctorem, canonicum et capitularem prefate ecclesie nostre Pataviensis necnon illustrissimi principis et domini, domini Georgii inferioris superiorisque Bauarie ducis etc. cancellarium, communi omnium consensu nullo discrepante concordi voce in nostrum ac ecclesie nostre Pataviensis futurum episcopum elegimus, qui quidem venerabilis pater eleccioni huiusmodi de se facte humiliter assentiens eandem acceptavit et ratificavit ac decretum desuper in forma debita fieri et confici ac illud deinceps per oratores et procuratores nostros et prelibati domini nostri electi sanctissimo domino nostro summo pontifici debito tempore presentari fecerimus et eandem eleccionem in forma solita confirmari cum instancia postulaverimus ac sanctitas sua oretenus eisdem oratoribus et procuratoribus nostris vive vocis oraculo responderit intencionis sue nec fuisse nec esse quidquam contra compactata predicta fieri debere, quin ŷmmo. si quid contra tam canonicam et ordinariam eleccionem in futurum afferetur, iusticiam sese haud denegaturum, sed pocius administraturum ac prout de iure deberet processurum, recepit etc. Hiis tamen omnibus non obstantibus minimeque attentis et in non modicam lesionem nostram ac iurium prefate ecclesie necnon compactatorum huiusmodi ac universe Germanice nacionis grave preiudicium ex venerabili et egregio viro, domino Paulo Wann, canonico Pataviensi, confratre oratore et procuratore nostro ex urbe Romana redeunti decem diebus nondum elapsis cum gravi cordis dolore intelleximus, qua tamen occasione ignoramus, sanctitatem suam quendam reverendissimum dominum Georgium de Hêsler, titulo sancte Lucie in Silice presbyterum cardinalem. in episcopum ad dictam ecclesiam Pataviensem confirmasse³ seu eidem alias providisse, de quo haud parum admirandum est et quam grandis et periculosa res nobis et ecclesie predicte existeret quantumve scandalum, si quo pacto supradicta executioni demandanda forent, immineret. facile consideratur, presertim cum predicta compactata ut predicitur inita facta approbata ac per modum mutue conventionis ac statuti confirmata veluti principium illorum ostendit, de iure naturali ac gencium existant, que nullo alio iure tolli possent, constitucionem quoque vel statutum in contractum transiens in preiudicium eorum, quibus per eandem ius quesitum existit, tolli non posse manifestissimi iuris est, nec ius ex contractu celebrato cum principe quesitum subdito ab eo absque iusta causa aufferri debet. Denique predicta compactata irritantis decreti clara munita ac firmata existunt, que etiam superioris et eius executoris manus ligari iure consulti tradunt et licet forte serenissimus dominus noster, dominus Fredericus Romanorum imperator semper augustus etc. vigore cuiusdam bulle sibi a predicto moderno sanctissimo domino nostro summo pontifice obmisso iuris ordine et non attentis compactatis huiusmodi ut dicitur concesse ius ad eundem episcopatum esse pretenderit, de quo tamen hactenus numquam constetit nec constare potuit, et si qua bulla ut prefertur emanasset, cum omni eius processu et inde secutis appellacionis remedio fuerit et sit suspenssa, mirandumque esset ecclesiasticas personas talibus ligari mandatis. Preterea quamquam summus pontifex possit contra legem generalem quedam speciali beneficio indulgere, illud tamen iure disponendi dumtaxat presumitur facere considerata racionis equitate, ut sancta Romana ecclesia, que mater est iusticie, in nullo videatur ab eadem dissentire, eapropter non est presumendum, si dominus noster papa Sixtus tempore concessionis dicte bulle et confirmacionis de predicto cardinali emissa fuisset plane informatus de tenore dictorum compactatorum et quantam iacturam Pataviensis ecclesia per prefatam assertam bullam et dictam pretensam confirmacionem incurreret et dampnum, quod easdem non fecisset vel admisisset. Summus enim pontifex in concedendis privilegiis seu facultatibus hoc attendere censetur, ut ea privilegia tantum seu rescripta. que vel ob religionis vel necessitatis vel exhibiti obsequii graciam concedit, neminem relevando ita divitem faciant, quod aliorum detrimenta non circumspiciendo eosdem in paupertatis miseriam deiciant illud apostoli ad memoriam revocans, quod ad Corinthios scribens ait: non enim volumus, ut aliis sit remissio, vobis autem tribulacio. Quibus sacra lex principum concordans dicit, quod rescripta contra ius elicita ab omnibus iudicibus debeant refutari, nisi forte aliquid contineant, quod alterum non ledat et prosit petenti vel crimen indulgeat suplicanti, et ob has quidem res dicit Leo papa quartus: ideo permittente domino suprema capita sint pastores hominum effecti, ut illud minime excedant, quod patres nostri sive in sanctis canonibus sive in humanis legibus affixere. Hii etenim, qui talis modi excessus contra sanctorum saluberrima instituta agunt, cum ipsi id, quod predecessores eorum divino statuerunt, consulto intactum non relinquunt. Et ideo licet suprema potestas legibus suis soluta existat, tamen illud diligenter attendere debet, quod quam preclare iure consultus ait. digna vox est maiestate regnantis legibus alligatum se principem profiteri. Nam cum ab omnipotenti deo de auctoritate iuris auctoritas principis dependeat, tunc maius est submittere legibus principatum quam leges principatui sive imperio, quia diceret: maior honor est, maior convenientia, cum imperium sit de fortuna. Hoc etenim principum moderacioni in posterum convenit, ut que racionabiliter ordinata sunt et instituta, nulla refragacione in posterum maxime absque evidenti utilitate vel necessitate turbentur. Quo ergo pacto supradicta bulla⁴ sicuti prefertur divo cesari data mereri deberet effectum, que nec cum canonum nec cum legum ratione nec denique cum aliqua equitate concordat. Ex qua etiam immerito alia quam de prefata canonica eleccione contra pretacta compactata forte facta fuit provisio seu confirmatio. Et propterea si etiam non cognitio, sed dumtaxat executio in vim eiusdem demandata esset, adhuc tamen de veritate precum iusticia mediante inquiri deberet, ut si fraus, si importunitas vel alius defectus intervenisset, de negocio et tali confirmacione cognosceretur, maxime cum res grandis sit et magnum preiudicium ecclesie generet. Ideo nos Wilhelmus prepositus, Valentinus decanus ac capitulum ecclesie Pataviensis prefate, quorum maxime interest et prout naturalis iuris ratio postulat inprimis, ad hoc vocari audiri et res ipsa cum cause cognicione et debita iuris solemnitate purificari discuti peragique aut procedi debuisset, cum preiudicium illud non temporale, sed perpetuum nostrum et ipsius ecclesie existat et nedum nos. sed et predictorum compactatorum intuitu universam germanicam nacionem concernat. Sed quia predicta observata non sunt, ideo patet, quod exorbitanter et nulliter processum est contra predictas raciones ac pacta, obligaciones et conventiones speciales, que ut predicitur iuris gencium et naturalis sunt, nullo alio iure tolli possunt. Nam licet hec pacta conventiones et obligaciones a principio fuerint voluntatis et a parcium dependebant consensu, tamen cum partes ipse easdem ultro citroque communi consensu et voluntate applicarunt, de post nonnisi mutuo consensu ab eisdem resilire potuerunt, ut eadem causa corruptionis sit, que et generationis fuerat, nec etiam presumitur principes nationis Germanice, si qui fuerint, qui litteras ad sanctissimum dominum nostrum pro domino cardinali de Hesler dederunt, per easdem voluerint a compactatis predictis recedere, cum nec in eisdem de tali recessu aliquam specificam mentionem fecerint, quin ŷmmo pocius mentem eorum in contrarium declarare statuerunt et sic nec ex illis mentem sanctissimi domini nostri predicti motam esse seu moveri debuisse nec etiam in bulla seu rescripto illo cesari dato sanctissimum dominum nostrum illis derogare nec illud voluisse vel disposuisse apparet. Itaque nec fectum intencionis tollunt nec ius tercii, sive illud causetur ex iure gencium sive ex iure positivo. Que cum ita sint, nos Wilhelmus prepositus. Valentinus decanus ac capitulum prelibati propter dictam pretenssam^b confirmacionem et processum nullo iuris ordine servato habitum tanquam non vocati nec auditi nec ad aliquam nostri defenssionem^b admissi, quod tamen per procuratores nostros cum debita instancia petivimus et rogavimus, et alia multiplicia gravamina, que suo tempore. prout de iure possumus et debemus, deducere parati sumus, de quibus omnibus, si sanctissimus dominus noster summus pontifex plene fuisset informatus, nequaquam presumendum est sanctitatem sumam quidquam tale admittere voluisse. Sencientes igitur nos supradictos ac nobis adherentes seu adherere valentes ac iura res atque ecclesiam nostram communiter et divisim multipliciter gravatos et in futurum plus gravari posse a dictis gravaminibus illatis et inferendis censurarumque et processuum comminatoribus omnibus aliis et singulis exinde secutis seu sequendis ac ceteris quibuscumque preiudiciis illatis seu inferendis nichil aliud petentes quam iusticie administracionem, que nulli eam petenti est deneganda, quam etiam presentibus humillime et quod possumus, instantissime petimus et petitam esse protestamur solemniter et prout de iure petere possumus atque debemus pro nobis ac omnibus aliis supradictis et ut prefertur, nobis adherentibus ac adherere volentibus ad sanctissimum dominum nostrum summum pontificem et eius sanctam sedem apostolicam, tanquam per adversa motiva, iniquam suggestionem et odiosam declaracionem seu importunam precum instancia seductum seu verius circumventum ad bene et melius informandum in hiis scriptis provocavimus appellavimus supplicavimus et reclamavimus provocamusque appellamus suplicamus ac reclamamus cum protestacione de prosequendo huiusmodi nostram appellacionem et ceteris clausulis oportunis solitis et consuetis salvo iure addendi mutandi et minuendi et corrigendi ac aliam vel alias appellacionem sive appellaciones de novo interponendi aliasque, prout fuit et est moris, curie atque stili, super quibus omnibus et singulis supradictis dominus Valentinus decanus pro se ac nomine predicti venerabilis capituli sibi omnibusque aliis et singulis, quorum interest intererit interesse poterit, quomodolibet in futurum a nobis notariis publicis infrascriptis unum vel plura publicum seu publica fieri et confici peciit instrumentum et instrumenta. Acta sunt hec Patavie in stuba capitulari iam dicti capituli sub anno indictione die mense hora et pontificatu quibus supra, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Vdalrico Helltaler, sepedicti capituli sede vacante reddituario in Wienna, Petro Vbera^eckher, decano in Mautarn, magistro Henrico de Wennding, Erhardo Schewtz alias Leb et Johanne Weittschach. vicariis chori ecclesie Pataviensis sepedicte, presbyteris dicte diocesis, testibus ad premissa vocatis, rogatis et specialiter requisitis.||
Et ego Erasmus Wu^eerer, clericus Salczburgensis diocesis, publicus sacra imperiali auctoritate notarius ac decanatus ecclesie Pataviensis scriba iuratus, quia suprainserte appellacionis interposicioni apostolorum peticioni et protestacioni omnibusque aliis et singulis premissis, dum sic ut premittitur fierent et agerentur. unacum honorabili viro domino Georgio Euerdinger, connotario meo subscripto, ac testibus prenominatis presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu mea propria scriptum exinde confeci subscripsi publicavi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis signavi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus et requisitus.||
Et ego Georgius Euerdinger de Wels, clericus Pataviensis diocesis, publicus sacra imperiali auctoritate ac officialatus curie Pataviensis notarius atque scriba iuratus, quia supradicte appellacionis leccioni interposicioni apostolorum peticioni et protestacioni omnibusque aliis et singulis premissis, dum sic ut premittitur fierent et agerentur, unacum honorabili viro domino Erasmo Wu^eerer, connotario meo prescripto, ac testibus prenominatis presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu alterius me alias legittime prepedito fideliter scriptum exinde confeci subscripsi publicavi et in hanc publicam formam redegi signoque et nominibus meis solitis et consuetis signavi in fidem et testimonium premissorum rogatus et requisitus.

Source Fulltext: FUCHS, Göttweig III (=FRA II/55, Wien 1902) S. 143-149