In nomine beatissime ac individue trinitatis. Amen. Redemptor humani generis visitans nos oriens ex alto, quamvis communem vivendi modum per precepta docuerit dicens: si vis ad vitam ingredi serva mandata modum tamen maioris perfeccionis non tacuit, cum dixit: qui vult venire post me, abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me. Quem modum vivendi tandem sancti patres distinccione habitum et doctrinis regularum spiritu sancto inspirante introduxerunt prout non minimus est vivendi modus ordinis sanctissimi patris Benedicti, qui tamen ordo modo propter raritatem visitacionum in pluribus locis a primeva institucione multipliciter declinavit. Quapropter beatissimus pates et dominus noster graciosissimus dominus Nicolaus modernus papa quintus ad partes Alemania legatum suum reverendissimum in Christo patrem dominum Nicolaum tit. S. Petri ad Vincula presbyterum cardinalem transmisit ut per eius sollicitudinem et industriam tam sacra religio monasteriorum in dictis partibus collapsa salubriter reviviscat quam ista monastica in locis vigens reformatis proficiendo in melius laudabiliter perseveret. Hinc est quod nos fratres Martinus abbas Scotorum Wienne, Laurencius abbas Cellemarie et Joannes Slitpacher, professus monasterii Mellicensis vices sui abbatis, ordinis sancti Benedicti, Pataviensis dyocesis, visitatores monasteriorum ordinis iam dicti utriusque sexus in provincia Salzeburgensi constitutorum per prefatum reverendissimum in Christo patrem dominum Nicolaum ad visitandum dicta monasteria reformandum, corrigendum ac ordinandum deputati, prout in litteris commissionis eiusdem reverendissimi patris desuper confectis plenius continetur. Tanore presencium notum facimus, quod ad monasterium S. Kyliani in Lambaco predicti ordinis sancti Benedicti, Pataviensis dyocesis secundum commissionem nobis factam visitandi gracia venientes ac visitacionis opus illic exercentes temporalium ac spiritualium eiusdem monasterii statum a personis ipsius monasterii professis diligenter perquisivimus et invenimus ipsum monasterium in spiritualibus et temporalibus viguisse. Quia autem ad nostram commissionem principaliter pertinet providere et agere ut monasteria per nos visitanda, ne dum ad bonum statum tam in spiritualibus quam temporali perducantur, sed eciam in futura tempora in tali statu conserventur. Idcirco preter multas nostras verbo doctrine instrucciones subscriptas ordinaciones ad hoc necessarias et perutiles a nobis collectas professis huius monasterii ab eis observandas relinquimus. [1. De divino officio] Ab opere ergo dei cui secundem regulam beatissimi patris nostri Benedicti nihil preponendum ut incipientes statuimus et ordinamus, ut divinum officium in omnibus et signanter in choro cum reverencia et morum gravitate religiosis cerimoniis atque verborum integritate tractim et cum debitis pausis discantibus et nimiis clamoribus exclusis tam legendo quam cantando ab omnibus huius monasterii regularibus personis devote persolvatur, et spalmodia presertim diurnarum horarum stando peragatur, nec ad spallendum, cantandum vel legendum scolares aut alii seculares fratribus coniungantur officium tamen misse scolares prout necessitas exigit exegerit sine fratribus in loco apto possunt decantare. Item ut presens monasterium cum sacro Specu ac monasteriis ab eo originaliter reformatis in cultu dei ad conformitatem reducatur aliqualem auctoritate nostre visitacionis concedimus, ut dominus abbas et conventus huius monasterii valeant rubicam Romanam assumere at kalendariis concordatis eandem in divinis officiis secundum consuetudinem eorumdem monasteriorum deinceps practicare, absque tamen principalium librorum missalium et cantualium corrupcione. Placet insuper nobis, ut officium cursus de beatissima virgine Maria secundum consuetudinem dictorum monasteriorum agatur. Item ad vitandum nimiam altitudinem et bassitudinem in cantu et ut cultus divinus concordius persolvatur, videtur nobis convenire, ut sint duo deinceps continui cantores in utroque scilicet choro unus qui sciat bene cantare et mensuram tenere et specialiter responsoria in matutinis incipiant legentes tamen lectiones versus responsoriorum more solito decantent. [2. Distribucio horarum canonicarum] Item statuimus et ut cuncta divina officia congruis horis premissis debitis signis iuxta tradicionem regule et monasteriorum nostri ordinis reformatorum consuetudinem peragatur, ita ut ad matutinum circa medium noctis excitetur. Ad primam autem diebus ieuniorum hora sexta pulsetur et nona hora undecima terminetur, aliis vero diebus ad primam hora quinta excitetur et nona circa duodecimam finiatur, sed hora vesperarum hyemis tempore extra quadragesimam nec non diebus bine comestionis in estate sic moderetur ut circa quartam regulariter finiatur, diebus autem ieiuniorum in estate ante quintam horam terminantur, hora autem collacionis et completorii ita moderetur, ut estivo tempore circa sextam, hyemali autem quando ieiunatur circa quintam horam completorium finiatur. Et ut hec commodius fieri possint, horologium a sollicito fratre registretur, cui aut alteri fratri officium excitandi committatur. [3. De confessoribus et confessionibus faciendis] Item quia confessionis sacramentalis, si rite fiat, magnus est fructus, ideo abbati iniungimus, ut fratribus suis discretos et luni zeli constituat confessores, inter lepram et non lepram discernere scientes qui potestatem habeant absolvendi fratres in casibus abbati reservatis, ita tamen quod eos propter tales casus abbati remittant, cui infra octo dies si sui copiam habere possint, se presentent, nec confessores aliquem absolvant, qui se modo iam tacto abbati presentare recusaret, neque aliquis fratrum alteri ad placitum confiteatur aut alium absolvat sine licencia prelati aut alterius presidentis vicem abbatis gerentis. Abbas tamen ut vultum pecorum suorum agnoscat omnium monachorum suorum bis in anno vel semel saltem ab adventu domini usque ad pasca confessiones audiat generales, item eciam quantum cura permittit rei familiaris frequenter sit cum fratribus in conventu scilicet in choro, in capitulo ac refectorio et specialiter in matutinali officio ut maior disciplina ex sui presencia servetur personali. [4. De missis celebrandis per fratres] Item quia devota missarum celebracio vivis prodest et defunctis, ideo omnes huius monasterii sacerdotes frequenter et devote missas carent celebrare et nullus ultra tres dies sine causa racionabili et licencia presidentis abstinere presumat, provideat tamen abbas pro confessionum audicione et pro missis privatis congruum et tempus sufficiens ac ministros, ne lecturi missas impediantur, monachi vero non presbiteri singulis ebdomadis confiteri et primis singulorum mensium dominicis secundum ordinacionem iuris debent communicare nec non in festis principalibus secundum laudabilem consuetudinem presentis monasterii. Si tamen aliquis fratrum ex devocione velit frequencius communicare in privato debet sibi concedi. [5. De punicione excessuum et negligenciarum in capitulo] Item quia sine punicione negligenciarum et excessuum vita regularis nequit in longum perdurare, ideo per abbatem aut alium presidentem quotidiana teneantur capitula, ubi post leccionem regule et alia signa dicenda fuerint fratres de suis culpis se humiliter accusent aut per presidentem vel alios seniores religionis zelatores caritative proclamentur et absque personarum accepcione iuxta culpam exigenciam et personarum qualitatem puniantur. Culpe autem generales semel singulis mensibus recitentur. [6. De silencio et transgressoribus puniendis] Item quia virtus silencii est pacis conservatrix et sacre custos religionis, regule et ordinacioni iuris innitentes statuimus ut in locis conventualibus et presertim in refectorio, dormitorio et oratorio et maxime omni tempore post completorium decantatum usque ad capitulum diei sequentis, ab omnibus monachis huius monasterii continuum silencium servetar excepta necessitate aut utilitatis condicione cum licencia presidentis. Quod si quis hanc legem silencii post completorium transgressus fuerit, disciplinam vel commestionem in terra sustineat. Si vero alio tempore in oratorio, dormitorio sive refectorio aut tempore dormicionis meridiane id fecerit a primo cibo privetur aut media vini careat porcione. Quas tamen penas sicut presidens potest aliquibus ex causis augere ita aliis quandoque minuere nunquam tamen totaliter relaxare. Pro recreacione tamen fratrum concedimus, ut extra quadragesimam et adventum domini singulis septimanis semel hora prima usque ad horam secundam generale colloquium de rebus utilibus teneatur. [7. Distribucio horarum pro labore et regulari lecccione] Item quia dicente beato Benedicto ociositas inimica est anime, idcirco volumus, ut huius monasterii professi oracioni, leccioni, meditacioni et labori manuum insistant innitentes vero practice monasteriorum nostri ordinis bene institutorum, horas leccionis et laboris ita determinamus, ut scilicet diebus ieiuniorum post sextam usque ad signum hore none vel post terciam usque ad signum pro sexta, aliis vero diebus post nonam usque ad horam primam leccio regularis habeatur. Horam autem primam post meridiem et diebus ieiuniorum, quibus habetur dormicio meridiana horam secundam laboribus deputamus, ordinacionem illarum horarum in quadragesima abbatis discrecioni commitentes. [8. De proprietate cavenda] Item quia rerum proprietas saluti religiosorum est contraria, ideo auctoritate nostre visitacionis singulis personis huius monasterii professis stricte iniungimus ne aliqua earum proprium per se aut alium occulte sive manifeste habeat aut acquirat, nec aliquid a quoquam hominum sine licentia accipiat aut dare alicui presumat, nec abbas licenciam habendi aliquid ut proprium alicui fratri licite concedere potest. Unde et seriose volumus ne pro singulis fiat distribucio pecuniarum nec panis, vini et caseorum vel huiusmodi de oblais ablatis? sive aliunde, sed pariter fratres in communi refectorio singuli de singulis manducent scutellis remanencie quoque potus et ciborum a nullo fratrum pro sui usu exportentur, sed ad arbitrium abbatis conserventur sive pauperibus erogentur, nec aliquis monachorum de re quacumque sibi concessa meum dicere presumat, nec litteras mittere aut recipere audeat sine licencia superiorum. [9. De provisione fratrum in necessariis] Item ut occasiones huius nequissimi vicii penitus aufferantur, auctoritate, qua supra domino abbati firmiter iniungimus, ut omnibus fratribus suis sufficienter et honeste in victu, amictu lectisterniis et aliis necessariis per se et suos officiales provideat. Cibi conventuales cum diligencia disponantur et condiantur et ad tollendum fastidium discrete alternentur, omnia que ad hoc necessaria, scilicet ova, legumina, casei, sagimen (?), pisces, fructus et similia temporibus debitis in sufficienti copia comparentur. Concedimus eciam, ut diebus ieiuniorum pro conventu quatuor cocta fercula, diebus vero bine commestionis ad prandium tria et ad cenam duo in copia sufficienti singulis fratribus distribuantur. Panis esibilis et bene preparatus conventui apponatur. Vinum mediocre et sanum in competenti quantitate ministretur crapula et ebrietate semper seclusis. A servicio ad mensam similiter a lectura ad mensam nullus eximatur exceptis presidentibus et aliis legitime impeditis, mixtum, panis et vinum non aliud comestibile sit. [10. Prohibicio esus carnium] Item esum carnium et ciborum cum carnibus vel pinguedine carnium conditorum omnibus huius monasterii monachis sanis et fortibus secundum regulam et ex speciali commissione domini legati prenominati prohibemus, qui eciam omnes dispensaciones in contrarium per quemcumque visitatorem factas tanquam regule contrarias litterarum suarum tenore irritas esse decernit. Infirmis tamen et omnino debilibus pro suarum virium reparacione esus carnium in infirmaria concedatur. Hospitibus autem supervenientibus et familie presentis monasterii infra eiusdem septa carnes nullatemus ministrentur, sed in stuba familie et domo pro hospitibus deputata. [11. Que sint septa monasterii] Septa autem huius monasterii esse diffinimus ecclesiam, loca conventulia cum orto anexo ac abbatis habitacionem cum edificiis connexis preter stubam deputatam cum cameris suis et stubam familie inferiorem. [12. De ieiunio regulari] Item ieiunium regulare ab omnibus professis huius monasterii secundum capitulem 41. regule observetur, racionabilibus tamen et necessariis dispensacionibus semper salvis. Caveat tamen abbas aut eius vices gerens, ne in dispensando super ieiunio regulari nimis facilis aut nimis strictus sit, et presertim ne idem ieiunium toti conventui absque sufficienti causa relaxet, ne ex hoc observancia veniat in collapsum. [13. Prohibicio murmuracionis] Item quia qunique aliqui religiosi contra provisiones murmurant et aliis occasionem querulandi prestant, huic morbo contagioso occurrere cupientes volumus, ut abbas de provisione victualium cum fratribus timoratis et expertis deliberet ad regulam et monasteria bene instituta respectum habendo et contra moderacionem sic deliberate factam in quantitate et qualitate nullus fratrum audeat murmurare. Et si quis presumpserit in abstinencia vini et duorum ferculorum aut alia abstinencia condigne puniatur, et si alios ad murmurandum provocavit, durius affligatur. [14. De provisione infirmorum et infirmario] Item abbas infirmariam cum cameris lectisterniis ac ceteris necessariis provideat sufficienter committatque officialibus suis, ut fratres secundum suas infirmitates defectum nullum paciantur, provideat eciam infirmarium fratrem sollicitum deum timentem et pacientem, qui eis diligenter ministret et necessaria procuret. Abbas tamen aut prior non nimis sit facilis concedere fratribus ingressum ad infirmariam, indigentibus autem consentiat et non indigentibus racionabiliter disuadeat, quod eciam circa constitutos in infirmaria postquam meliorati fuerint, observandum est. Infirmi vero sic se religiose exhibeant, ut eis fides adhiberi queat et amatores observancie regularis possint iudicari. [15. De vestiario et vestibus fratrum] Item vestiarium fratrum cum pannis et ceteris ad vestitum et lectisternia necessariis tum papiro incausto et huiusmodi per abbatem provideatur sufficienter et secundum eius commissionem per fratrem sollicitum conserventur et dispensentur. Putamus tamen in hiis partibus pro singulis fratribus sufficere duas tunicas albas nocturnales loco camisiarum linearum eis in iure prohibitarum, unam longam tunicam exteriorem, unam cucullam sine manicis et unam cum manicis que floccus dicitur, duo scapularia capuciata unum nocturnale parvum, aliud diurnale maius, unum ad minus pellicium, calceos filtratos pro hyeme et duas simplices caligas et mitras necessarias, nullus tamen monachorum pellicio aut subdudura de pellibus animalium silvestrium utatur. [16. De lectisterniis fratrum] Item stramenta lectorum singulos sit stropodium filtrum sive matracium de lana ovina, duo linteamina lanea tecture quantum exigit indigencia, cervical et capitale de plummis cum nutris et pannis capitalibus. Nullus fratrum in cella sua cistam aut aliud repositorium sub clausura clavis habeat, sed et celle de die sic aperte sint, ut presidentibus liber pateat ingressus, quas cellas abbas et prior sepe visitent, ne fratres superfluo aut aliquid sine licencia retineant. Nemo ceterorum alterius cellam sine speciali licencia intret alias casum abbati reservatum incurrat et nihilominus puniatur. [17. Ut dormitorium post completorium claudatur] Item post completorium dormitorium congruo tempore claudatar levitates discursus et strepitus aliorum impeditivi vitentur. Excedentes autem et clausuram dormitori ex sua culpa negligentes puniantur. Ad dormitorium vero tantum abbas, prior et sacrista claves habeant, qui sacrista et plebanus pallas altarium, corporalia, sacculos calicum ornatus et omnes vestes ad dei cultum pertinentes nitidas et mundas esse procurent. [18. De balneo] Item volumus, ut balnea non nimis frequenter et iuxta regulam iuvenibus tardius concedantur, similiter locio pedum cum hospitibus et sabbato inter fratres semel saltem infra quindenam practicetur. [19. Ne mulieres ingrediantur septa] Item quia presencia mulierum libidinis prebet incertivum, igitur firmiter statuimus, ut nulla unquam mulier ad chorum et intra supradicta monasterii septa ingredi permittatur, dempta parte ecclesia posteriori, et si aliqua ab aliquo fratrum eciamsi mater eius fuerit, intra dicta septa introduceretur, in terrorem aliorum ab abbate puniatur, et quia claustrum a claudendo nomen accepit, talis semper locorum conventualium clausura servetur, ut extraneis personis eciam laycis non liber pateat ingressus et fratribus egrediendi sine licencia occasio aufferatur. [20. Ne monachi vagentus extra monasterium] Item quia teste beato Benedicto vagari extra monasterium non expedit animabus monachorum, igitur roro monachis huius loci egrediendi de monasterio licencia concedatur, nec quisquam illam obtineat nisi ex evidenti necessitate aut utilitate abbati exposita et per ipsum approbata. Egressuro vero per abbatem terminus redeundi prefigatur, infra quem, si ceassante legitimo impedimento venire neglexerit taliter ut ceteri metum haberant, puniatur. Exeuntes vero de monasterio vestibus utantur religiosis pro via deputatis aut talibus quales in monasterio deferre consueverant. [21. De noviciis] Item quia continuacio vite regularis pendet ex noviciorum colleccione et eorum religiosa instruccione, igitur eis magister instituatur, qui verbo et exemplo ad lucrandas animas aptus sit eos in cunctis, que ad eorum pertinent salutem ac vitam regularem diligenter informet necessaria ipsis procuret, in temptacionibus eos consoletur, nemo aliorum de eorundem cura sine licencia se intromittat, qui toto tempore probacionis sue cucullam sine manicis in lateribus totaliter apertam et scapulare deferant in partibus inferioribus rotundum, ut ita habitus ipsorum ab habitu differat professorum. Qui probacionis tempore finito si ydonei ad religionem reperti fuerint secundum regulam sub debita forma expressam faciant professionem sine munerum recepcione sive conviviorum provisione. [22. De consiliariis] Item ut abbas levius onus ferat pastorale ordinamus, quod ipse habeat aliqos fratres consiliarios, cum consilio conventus pes cedulos eligendos, quorum consiliis in casibus dubiis utatur. Causas tamen, que conventus consensum aut sigillum requirunt, sed prius quam tales incipiantur ad conventum deducantur, et deficiente uno consiliariorum quovis modo in locum suum abbas aleum eligat cum consilio reliquorum. [23. De sigillo conventus et clenodiis reponendis] Item futuris dampnis monasterii efficacius obvenire cupientes statuimus ut sigillum conventus pluribus dissimilibus clavibus in archa bene firmata teneatur quas omnes vel ad minus duas conventus publice in capitulo fratribus committat timoratio, qui nullam litteram sigillari permittant, nisi antea lecta et audita conventus aut maior eius pars capitulariter consenserit. Similiter privilegia, clenodia, pociora monasterii ac notabilia pecuniarum reposita sub diligenti custodia et pluribus clavibus teneantur, quarum unam ad minus conventus retineat. [24. De racionibus faciendis] Item ut status huius monasterii clarius cognoscatur, volumus, ut abbas ad minus semel in anno coram prefatis consiliariis aut aliis per conventum electis de omnibus per eum et suos officiales percaptis et distributis plenam racionem facere teneatur. Cellerarius autem et alii officiales quociens abbati placuerit racionem facere teneantur. [25. De priore claustrali] Item in spiritualibus abbas vicarium utilem priorem videlicet claustralem instituat, qui potens sit in opere et sermone, ut exemplo verboque doctrina fratres suos instruere possit in bono et a malo revocare. [26. De cellerario] Similiter cellerarium secundum capitulum 31. regule ad tale officium idoneum constituat, qui ad arbitrium ipsius necessaria pro monasterio procuret alque custodiat et impensas ad eius officium necessarias retineat et victualia conventui et infirmis ministret iuxta modum prenotatum, cui si necesse fuerit pro solacio alius frater deputetur, qui magister coquine ad despensator poterit nominari. [27. De plebano] Item quia parochia ad curam huius monasterii pertinens hactenus per fratres conventuales regi consuevit, que residenciam extra monasterium non requirit dominus abbas pro tempore ad eius regimen proficiat fratrem presbiterum religiosum vite exemplo honestum et doctrine verbo ydeneum ad curam animarum, ne populus negligatur, cui si necessitas exegerit presertim tempore quadragesime coniungat cooperatores utiles sive sint monachi sive presbiteri seculares ad audicionem scilicet confessionum et administracionem sacramentorum aliorum. [28. Ut officiales petant se absolvi a suis officiis] Item ordinamus, quod singulis annis circa festum purificacionis beatissime virginis Marie prior, cellerarius, plebanus et alii huius monasterii officialos, in plena congregacione capituli petant se a suis commissionibus absolvi per abbatem, qui tamen non nimis sit facilis ad mutandum officiales sed cum consiliariis tractet et per se cogitet, qui sint aut non sint absolvendi. Item nullus monachorum demptis officialibus administracionem habentibus infra huius monasterii septa existens aliquam pecuniam sine licencia retinent per diem naturalem, prior tamen servare potest noviciis peccunias apud se deponere volunt. [29. Pene] Item futuris turbacionibus obviare cupientes domino abbati stricte mandamus, ne occasione ad nos deductorum in ista visitacione per fratres sine verbo sive scripto aliquam eorum corrigendo aut alias quovis modo presumat molestare sub graui pena per nos aut alios visitatores sive ordinarium loci sibi irremisibiliter infligenda. Sub eodem mandato et debita pena fratres volumus in hoc negocio obligari, et si qui eorum conspiratores aut conspiracionis contra abbatem auctores reperti fuerint, graviter puniantur. [30. Exhortacio abbatis ut serventur predicta] Item seriose dominum abbatem requirimus quatenus diligenter invigilet, ne nostre ordinaciones, prohibiciones et statuta per suam aut sui prioris negligenciam in contemptum veniant aut collapsum, alioquin si secus fecerit non in merito sui officii iacturam habebit formidare. Et ne aliquis per ignoranciam premissorum se valeat excusare abbati qui pro tempore fuerit, precipimur, ut hanc cartam diligenter custodiat futuris visitatoribus pro reformacione huius monasterii deputandis presentandam, cuius copia penes priorem habeatur et singulis annis ad minus bis integre et distincte in conventu legatur, quam quidem cartam in singulis suis articulis nemo quacumque dignitate aut auctoritate preterquam apostolica prefulgeat audeat revocare. [31. Quod leccis duarum cartarum potest omitti] Item quia pluralitas cartarum fastidium audientibus et confusionem intellectus solet generare auctoritate nostre visitacionis concedimus, quod dominus abbas et conventus huius monasterii duarum predictarum cartarum omittere possint leccionem, in premissorum omnium evdens testimonium presentem nostre visitacionis cartam nos fratres Martinus et Laurencius abbates prenominati cum fratris Johannis predicti nostri cooperatoris assensu proprium sigillum non habentes nostrorum sigillorum appensione munire curavimus. Datum in predicto monasterio s. Kyliani martiris in Lambaco vicesima prima die maii anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo secundo.

Source Fulltext: StiAL, Kopialbücher, HS 19, P. Augustin Rabensteiner OSB: Documenta monasterii Lambacensis Bd. IV, ab anno 1450-1460, S. 164-178, Nr. 1860