LXIX.

1282, Schiedsrichterlicher Sprach des päpstlichen Legaten Philipp über die Streitigkeiten zwischen dem 10. Ang. Bischöfe und dem Capitel von Breslau und dem Herzoge Heinrich IV. von Schlesien (Breslau).

Liber niger privilegiorum episcopal. Wr«t. fol. 436.

In nomine domiiii nostri Jhesu Christi amen. Nos Philippiis, miseracione divina Firmanus episcopus, apostolice sedis legatus, a venerabili patre dorn. Tlioma, d. gr. episcopo et discretis viris capitulo Wrat. ecclesie ex una parte, et nobili viro, dorn. Henrico, duce Slesie et dorn. W га t. exaltera, commii- niter et concorditer in arbitrum, arbitratorem et amicabilem compositorem electi, super varus et diversis questionibus, litibus, controversiis atque discordiis, que inter ipsos occasione quarundam collectarum, exacciouum, munerum, onerum, stacionum, servitutum, jurisdicionum et aliorum gravaminum necnon occupacionum et invasionum ac spoliacionum vil lamm, prediorum, possessionum, decimarum et aliorum jurium, necnon fructuum, proventuum et redituum eoruudem vertebantur et erant, super quibus et de quibus omnibus et singulis necnon et quibusdam de- bitis sive pecuniamm quanti tatibus, que dictus episcopus ab eodem duce petebat et quas sibi, ecclesie sue nomine, ipsum teneri solvere asserebat, necnon et aliis injurüs, violenciis et offensis, quas partes hinc inde intervenisse dicebant, eedem partes in nos de alto et basso compromisennit expresse, nostre jurisdicioui, ar bitrio , laudo, composición!, reforraacioni atque mandato se scienter et sponte а�? voluntarle submittentes, ut hec omnia et quedain alia in instrumento compromissi, facto manu infrascripti notarii hoc eodem anuo et indicioue, die octavo intrante Februario plenius et expressius continentur ')-, auditis et intellectis cum diligencia questionibus et discordiis ac aliis supradictis et nobiscum super hiis habita delibe- racione matura, freti auctoritate et potestate hujusmodi submissions et conpro- missi, dei nomine invocato, nostrum arbitrium, laudum, ordinacionem, disposi- cionem seu mandatum super questionibus, litibus atque discordiis in hune modum duximus proferendum. (§ i.) In primis arbitramur, pronunciamus, ordinamus, statuimus, decernimus atque

mandamus, venerabilem patrem episcopum, capitulum et ecclesiam supradictos necnon civitates, castra, terras, villas eoramque districtus ac homines ipsins ec clesie deberé а�? esse inmunes, liberos et exemptos ab omnibus collectis, exae- ciooibus, muneribus, oneribus, stacionibus, servitutibus, jurisdicionibus quibus- eunque, descensibus violentis ac aliis quibuslibet gravaminibus, quoeunque nomine censeantur ducis prefati, ipsosque absolvimus et absolutos esse decernimus ab omnibus supradictis, nee ipsi duci aut heredibus vel successoribus suis teneri aut deberé in predictis vel eorum aliquo responderé, salvis et reservada eidem duci

1) S. die Urk. N. LXVIII vom 8. Februar 1282.

Urkunden. LXIX. 77

in oivitate sive castro et in territorio а�? districtu Nysensi illis juribus, que bone meniorie G(uilelmus) Sabinensis episcopus, tunc ер. Mntinensis, et Pru- sie ap. sed. legatus in composicione seu ordinacione habita et facta per eum inter bone meniorie Lanrencinm Wrat. ep. et dorn. Henri cum antiqum ducem, avum ducis prefati, noscitnr ordinasse ]), statuentes atque mandantes, quod dnx prefatus atque ejus heredes vel successores a dictis civitate, castro sive districtu vel habitatoribus eoruiidem petere, exigere ant extorquere seu recipere per se vel alios non possint nee debeant per dolum, violenciam seu fraudem, machinacionem vel artem quameunque ultra quam in ordinacione hujusmodi contiuetur.

Pro bono autem pacis et concordie inter episcopum, capitulum, ecclesiam su- (§ a-) pradictos et ducem prefatum ac heredes et successores ipsius, perpetuis tempori- bns juvante domino conservande, permittimus ipsi duci et heredibus seu succes- soribus suis, quod ab episcopo, capitulo et ecclesia supradictis ac hominibus eo- ruudem pro terra sive de terra ipsius ecclesie et hominibus ejus in casibus infra- scriptis possit subsidium postulare ipsique episcopus et capitulum ac homines te- neantur duci, heredibus et successoribus prelibatis subvenire, prout inferius con- tinetur; primo, si ducem ipsum contigerit uxorari; secundo, si filiue ejus similiter uxorem acceperit; tercio, si filiam dncis ejusdem contigerit marital i; quarto, si ipsum ducem contigerit, civitatem vel castrum terre sue Wrat. inmediate conjnn- ctam sive conjunctum, que olim ad ipsam terram Wrat. pertinebat per pecuniam emere pro ipsius terre defensione atque tutela, non quidem ad inpungnacionem aliorum, sed ad defensionem pocius dicte terre; que quidem empcio, si contingat, cum episcopi et capituli predictomm consilio fiat ut ad hujusmodi subsidium te- neantur; quinto, si ducem accingi seu decorari contingerit cingulo militari; sexto, si filius ejus accinctus fuerit similiter cingulo militari; séptimo, si ducem predi- ctum vel heredes seu successores ipsius infra fines terre sue contigerit personali- Hter capi ab hostibus nee aliter quam (per) pecuniam redimi posse, quod iutellexi- mus, cum dux prefatus aut heredes seu successores ipsius, non propulsando sen inpugnando, sed defendendo а�? resistendo et injuriant seu violenciam repeliendo, taliter fuerint captivati ; octavo, si contigerit aliquem adeo gravem exercitum ter ram Wrat. intrare, quod absque pecunia inpediri, vel repelli non possit per in colas et subditos terre ipsius, in quo quidem casn non solum pecunie, verum eciam armatorum subsidium per ipsum capitulum et ecclesiam supradictos de terris et hominibus juxta discrecionem et moderanciam episcopi et capituli eoruiidem, ne cessitate considerata instante, duci, heredibus et successoribus antedictis pro ejusdem terre defensione volumus exhiberi2).

Volumus eciam, quod ipse in terris ecclesie staciones recipiat, prout in po- (§3.) sterum duxerimus ordinandum et seriosins declarandum.

1) Dieser merkwürdige Vertrag vom 6. Januar 1230 steht in Stenzels Urkundensamm- hmg, S. 299.

2) VergL N. XII, S. 22 und N. LVIII.

78 Urkunden. LXIX.

(§ 4.) Volumiis preterea, ordiuamus, arbitrainur atque mandamus, quod dictas dux

infra tres menses postquam hujusmodi arbilrium sibi insinuatum vel dcnunciatum sen in Y Y ralis lau i eus i vel alia ecclesia parrochiali ejusdem civitatis vel dyo- cesis die dominico vel festivo, quando in earum sollempniis aderit parrochianorum ipsius ecclesie multitudo, publice tectum, recitatum et expositum fuerit, omnes villas, possessiones et predia, jura et terras necnou et decimas, quas ecclesia ipsa, videlicet episcopus pro se et camera sua aut prepositus et canonici vel eo- rum aliqui pro capitulo et ecclesia seu prebendis possiderunt seu babuerunt et te- nuerunt a quadraginta annis citra et specialiter decimas de Bichína '). sive per ipsum sive per alium nomine suo babeautur et teneantur, ipsis episcopo, capitulo et ecclesie liberas et expeditas reddere et restituere teneatur, nee episcopum, capitulum vel ecclesiam supradictos super dictis villis, possessionibus, prediis, juribus, terris et deeimis molestet aut molestan faciat, vel a sibi subditis mole stan vel perturban permittat, quin ymmo ipsos ab alüs molestatoribus et pertur- batoribus, jurisdicionis et potestatis sue brachio quantum liceat protegat et defen- dat. Cui duci, si ipse, facta restitucione libera predictorum, dixerit seu cre- diderit se in predictis vel eorum aliquo jus habere, permittimus, ut episcopum, capitulum et ecclesiam supradictos coram eorum ecclesiastico judice couvenire possit et super hiis cum ipsis in judicio experiri.

,5r,.) Pro subtractis autem, dampnis. iiijuriis et offensis, violenciis atque rapinis

episcopo, capitulo et ecclesie supradictis neenon terre et homiuibus eorundem per ipsum ducem seu patrem et patruum, dorn. Wlodizlaum quondam, quibus dux ipse noscitur successisse, aut per alios de consciencia et mandato ipsius seu alias ipsorum nomine illatis et irrogatis aut post illacionem et irrogacionem ipsorum verbo vel facto ratificatis et approbatis per eos, neenon pro debitis, dampnis at que offensis, in quibus et pro quibus predicti pater et patruus dicti ducis, quibus dux ipse in dominio et terra Wrat. successit, episcopo, capitulo et ecclesie supra dictis quoeunque modo obligati vel obnoxii erant, ducem ipsum in quinqué milibus marcis auri et pondus (sic) Wrat. per hoc nostrum arbitrium condempnamus, circa condempnacioneiu hujusmodi moderainine hoc adjeeto, quod si dux ipse infra duos menses post denunciacionem, notificacionem sive insinuacionem per aliquem pre dictorum modorum factam de hoc arbitrio consenserit et acceptaverit, que in ipso arbitrio continentur ipsaque promiserit observare а�? observet, que contiuentur in eo, nee in aliquo articulo venerit seu veniet contra ea, episcopus, capitulum et ecclesia supradicti pecuniam pro condempnacione predicta ab ipso duce sic ar bitrium observante prefatum, petere vel exigere non possint nee debeant, set ab

1) Putschen. Der Bischof Thomas L schenkte dem Capitel: omnes decimas in toto districtu de Bichína secundum quod ab antiquo tempore suis terminis est distinclus, ex parte una a districtu de Namyslav quemadmodum quaedam silva processif, que Preseca est vulgariter appellata, e partibus vero aliis prout suis metis a Cracou et magnae Poloniae ducatibus ipsa Bychina separatur.

Urkunden. LXIX. 79

ipsins pecunie peticione abstineant et désistant; si dux ipse non acceptaverit seu àpprobaverit hujusmodi arbitrium nostrum aut non consentent ei, vel consenserit et ipsum non servaverit, vel si servaverit aliquando et postmodum infregerit illud, seu alias fecerit vel venerit contra ipsum, ex tunc post duos menses iumediate sequentes episcopus, capitulum, ecclesia supradicti pecuniam condempnacionis predicte integraliter petere et exigere possint ab eo per penam in compromisse in nos facto appositam et inferius in hoc nostro arbitrio annotatam.

Predicta quoque omnia et singula mandamus atque precipimus ab ipsis parti- (§ <» > bus inviolabiliter observan sub pena excommunicacionis, quam ex nunc prout ex tunc in ipsos episcopum et majores de capitulo neenon et prefatum ducem auctori- tate et potestate conpromissi et submissionis predicte proferimus in hiis scriptis, ejusdem sentencie suspenso effectu, donee ipsi vel eorum aliqui, quod absit, con tra hujusmodi nostrum arbitrium, laudum, composicionem, reformacionem, decre- tum atque mandatum fecerint seu venerint aut non servaverint, que in hoc nostro arbitrio continentur vel que inposterum auctoritate compromissi et submissionis hujusmodi nos inposterum contigerit arbitran, laudare, decernere, declarare, dif- finire atque mandare, neenon et sub pena mille marcarum auri puri in pondere Wrat. in compromisso prefato appositis et expressis, que pena tociens commit- tatur et peti ac exigi valeat cum effectu a partibus seu parte et Romana eccle sia, quoeiens ab alteriitra seu altera parcium contra factum fuerit sive dictum ar bitrium non fuerit observatum; cujus pene medietas ecclesie Romane aliaque me dietas parti servant i arbitrium cedat et ab ipsa ecclesia pro dicta medietate et a parte servante pro alia medietate contra partem non servantem seu ipsum arbitrium violantem peti et exigi valeat cum effectu, qua pena soluta vel non soluta arbi trium supradictum in sua nichilominus perpetua firmitate perduret et ab ipsis partí- bus inviolabiliter observetur.

Reservamus autem nobis facultatem et liberam potestatem addendi et mi- (§ ?•) nuendi, corrigendi atque mutandi et ipsum arbitrium in tolo et in parte revo- candi eoque revocato aliud seu alia arbitria conponendi, ac eciam proferendi, supplendi et interpretandi et alia faciendi, que in prefato compromisso seriosius continentur, quando, quoeiens, ubi et sicut nobis videbitur expediré.

In quorum omnium testimonium et evideuciam pleuiorem ac perpetui roboris (§8)- fírmitatem suprascriptiim arbitrium nostrum per infrascriptum Philippum notarinra scribi fecimus et sigilli nostri muuimine roboran. Latum et publicatnm fuit supra scriptiim arbitrium per predictum venerabilem patrein dominum Philippum Fir man um episcopum, apost. sed. legatum in 'villa, que vocatur Lipoua, Wratis- lauiensis dyocesis, in viridario cujusdam Voyzlai, habitatoris dicte ville, sub anno domini ¡VILXXX secundo, indicione décima, tempore apostolici domiui Mar tini pape quarti et pontificatus ejusdem anno secundo, die décimo intrante mense Angustí, presentibus religiosis vins, fratre Petro lectore ordinis Predicatorum conventus Wrat. fratre Gualthero Vngaro ordinis s. Marie Theutonico- rum de Wyena, Nicolao de Campsoribus de Regio, et Lucacio des.

80 Urkunden. LXIX. LXX.

Martino de Viigaria, canonici* Albeusis ecclesie, magistro Anthouio de Bonace de Lauda notario et Michaele de Bredeliis de Cremona et aliis testibus ad hoc et rogatis. '.. ,

Eisdeni anno, indicioue, pontificatu et die, prope villain predictam Lipoua, in strata publica versus M or au i am, présentions supraseriptis, tratre G u alt h его, Nicolao, Lucacio et Micbaele testibus, prefatus dominus Firmanus ep. supra scriptam summam quinqué milium marcarum puri pro condempnacione supe- rius ante notatam moderatus fuit, diminuit et reduxit ad medietatem ejusdem tan- tum, videlicet ad summam duorum milium et quingentarum marcarum auri in pon dere supradicto, auctoritate compromissi superius memorati, reservatis sibi lacul- tatein et liberaiii potéstatem addeudi et minueudi, corrigeudi atque mutaudi et alia faciendi, que in compromisse et in arbitrio superius sunt expressä.

Ego Philip pus de Flocis de Cremona, pu bl i cus sacrosancte sedis apo stolice et imperiali auctoritate notarios, predictis interfui et ea de mandato pré lat i doniini episcopi Firman i scrípsi, publicavi meoque signo signavi rogatus.

ьхх. Noveritis '), quod post recessum vestrum, postquam dux gravissimas colle-

1284- ctas extorserat ab hominibus ecclesie maxime in terra Otmucbouiensi, idem dux, couYOcatis quibnsdam certis militibus, dum transisset cum eisdem militibus in terrain de Clodsco2) ad expugnandam quaudam curiam cujusdam militis, nulla indicia expedicione universaliter toti terre, simulata eadem expedicione, postmo- duin máximas et intollerabiles pecunias racione dicte expedicioiiis extorsit et exe- git, missis quibnsdam satellitibus suis, a servientibus nostris in territorio Otmueho- uiensi, a quorum quolibet quinqué marcas de capite suo, exceptis villains ipsorum, et a quolibet sculteto in eodem territorio decern vel quinqué marcas vel amplius sive minus, secundum estimacionem bonorum, те! secundum quod placare poterant, et a quolibet villano in jure The uth oui �? о dimidiam marcam de singulis mansis, in Polouico vero jure conmorantibus vaccam, valoris dimidie maree vel dimidiam marcam argenti, modo omnia pécora cujusdam ville in dicto territorio abducendo et retinendo donee eorundem ducis satellitum ipsi villain graciam invenirent, modo personas aliquas capiendo. Que expedicio, si toti terre universaliter fuisset in dicta, boulines tarnen ecclesie ad ipsam, cum esset extraducatum adregnumBoemie, ire non tenebantur, cum tion nisi ad defensionem in ducatu tan turn ire cum ceteris ter- rigenis teneautur, et si quis tunc hominum ecclesie ire negligeret, dicior puniretur in

1) Dieses Schreiben Bischof Thomas П. ist, wie sich weiter unten zeigt, an Johann Muscat». Archidiaconus von Lencziz gerichtet, welchen der Bischof nach Rom geschickt hatte.

2) Glatz. Herzog Heinrich IV. hatte sich dieser Stadt nnd Landes im J. 1279, nach dem Tode K. Ottokars von Böhmen bemächtigt, und behielt es bis an seinen Tod. Pulkavae chron. bei Dobncr III. p. 240.

Urkunden. LXX. LXXI. 81

vacca, pauperior in ove, secundum consuetudiuem, cujus non extat memoria, antiqui tus observatam, non tarnen tali pena, sicut superáis est expressum, aliquis puniretur. Nos autem, sicut scitis, quia publicaveramus arbitrium '), ipso publicato rogavi- 1284, mus et monuimus eundem ducem per quasdam personas religiosas, ne nostre ее- 12- м*"~ clesie homines in hiis que premisimus aggravaret et elapsis a publicacioue arbitrii duobus meiisibus'-'). per dominos Biidconem, Stephauum, canónicos nostros, et dominum Mirozlaum, capellaiium nostrum, secundum formam arbitrii petivi- mus ab eodciu duce duo milia marcaruin et quingeutas marcas auri, in quibus nobis et ecclesie nostre per idein arbitrium pro dampnis et in juriis, debitis atque aliis gra- vaminibus per patrein, patruuin, dominum videlicet \Y lad i/Jauni, et ipsum du cem illatís, per penani in ipso arbitrio appositam, videlicet exeommunicacionis sen- tenciam et mille marcaruin auri, quia idem dux non servabat arbitrium née servare intendebat, condempnatus fuerat, sub sigillo nostro in scriptis petivimus sub bac forma:

Th(omas), d. gr. ep. Wrat., dîlectis in Christo fratribus, domino Ste- uaa. phano et Budeuoyo, canonicis ejusdem ecclesie, dileccionis affectum cum sa- 1284, lute. Quia jam dudum discordia inter illustrem priiicipem H(enricum) d. gr. d. Slezie et dorn. Wrat. ex una parte et nos, capitulum nostrum et ecclesiam ex altera super varus et diversis licium et questionnai articulis coram venerabili patre et dorn. Philippe Firma 11 o episcopo sed. ар .legato, in quem postmodum tamquam in arbitrum, arbitratorem et amicabilem compositorem per prefatum dorn, ducem et nos, capitulum nostrum et ecclesiam nostram sponte, voluntarie et scienter extitit compromissum, sub pena mille marcaruin auri puri in pondere Wrat. et pena ex eommunicacionis, prout in compromisso super hoc edito plenius continetur, tandem idem dorn. Fir mau us ep. sed. ар. legatus compromisso in se suseepto inter ce tera est taliter arbitratus, difliuiendo, statuendo, decernendo et finaliter preci- piendo sub penis predictis, quod si dorn, dux non acceptaverit sen approbaverit arbitrium prefati domini legati, aut non consenserit ei vel non servaverit, ex tune, post duos menses a tempore publicacionis ipsius arbitrii per nos facte, condempna- cionem pro debitis, injuriis, dampnis et violenciis per patrem, patruuin ipsius et ipsum ducem factis et illatis, videlicet duorum milium et quiugentarum marcarum auri in pondere Wrat. nos et capitulum nostrum nomine ecclesie petere et exigere possimus integraliter cum effectu, per penas superius adnotatas. Et quia duo men ses a tempore publicacionis per nos facte sunt elapsi et idem dorn, dux, moiiitus aliquocieiis et rogatus, ipsum arbitrium non acceptavit пе�? curavit acceptare vel eciam observare, vobis precipiendo mandamus sub virtute sánete obedieucie et sub

12. Mai.

1) Den Schied vom 10. Aug. 1282 N. LXIX, um welchen sich nun der ganze Streit drehet.

2) Der Schied wurde nach Urk. LXXIII und ХСШ in die b. Gregorii (12. März 1284) publicirt, und am 12. Mai waren demnach seitdem 2 Monate verflossen.

11

82 Urkunden. LXXI. LXXII.

pena excommunicacionis quas in vos ex nnnc prout ex tune fe ri inns in hiis scriptis. si nostri mandati extiteritis transgressores, quatenus ad prefatnm dom. ducem per- sonaliter accedentes, nomine nostro, capituli et ecclesie petatis duo milia marca- rum auri et quingentas per penas supradictas, excommunicacionis scilicet et mille marcarum auri. Quidquid autem vobis responderit ant dixerit dux prefatus, nobis sub proborum virorum testimonio vestris Uteris referatis. Hoc autem nostmm man- datum, visis nostris presentibus uteris, in continenti exeqnamini diligenter. Datum in Othmuchow, anno domini MCCLXXX quarto, IUI. idus meiisis Maji.

13. Mai. Ql,i dux, habita litera nostra predicta apud se per noctem, per quam mone-

batur, in crastino convocatis abbatibus et aliis religiosis et quibusdam vicariis ec clesie nostre responsum dedil per eosdem nuncios nostras, ut patet in litera se- quenti, que talis est:

Lxxii. Venerabili in Christo patri ac domino Th(ome), d. (gr.) ep. Wrat., Ste-

i312M»i phanus et Budiuoyus, canonici Wrat. fidèle servicium cum salute. Paterni-

12! M«i! tatis vestre literas in die beatornm Nerei et Acbillei et Pancracii martyrum rece-

pimus in hec verba: Th(omas) d. gr. ep. Wrat. dilectis in Christo fratribus etc.

12. Mai. ut gupra (N. LXXI), volentes igitur mandatis vestris, ut tenemur mérito et debe-

mus, obedire, eodem die statim cum magistro Mirozlao, cappellano curie vestre, accessimus ad dominum H(enricum) d. gr. d. SI. et dom. Wrat. et eum juxta seriem vestrarum literarum, prout snperius est expressum, monuimus, presentibus Rudolpho, Laurencio presbyteris, Boguslao subcantore, Michaele, Mi rozlao vicariis ecclesie kathedralis ad hoc vocatis specialiter et rogatis, ut vo bis et ecclesie vestre, sub penis in arbitrio notatis mille marcarum auri et senten cia excommunicacionis satisfaceret de duobus milibus marcarum et de quingentis marcis auri, debitis occasione dampnorum illatorum per patrem, patruum ipsius dncis etperipsum ducem, et tunc magister Mirozlaus dixit eidem duci: „domine, vos incidistís in sentenciam excommunicacionis et in penam mille marcarum auri. eo quod elapsi sint duo menses et vos arbitrium non servastis nee servare curatis."

13. Mai. D,1X ver0 dixit : quod vellet nobis die crastina responderé. Veniente itaque die

crastina vocavit nos ad capitulum monasterii s. Marie et coram viris religiosis, ab batibus Lamberto et duobus fratribus ejus Gerhardo et Henrico de Kä me ne к'), Fridrico et fratre ejus Sifrido de Henrichow2)» Nicoiao et

1) Lambert war seit 1283 Abt des Cistercienser-Klosters Kamen/., SSO. 1 M. von Fran kenstein.

2) Friedrieh war seit 1280 Abt des Cistercienser-Klosters in Heinrichen, NNW. % M. von Münsterberg.

Urkunden. LXXII. LXXIIJ. 83

fratre ejus Nicoiao de sancta Maria1) et aliis religiosis, Marti no, Michaele, �?е и rico, Miro/Л а о vieariis ecclesie kathedralis, ad hoc vocatis et rogatis, tali ter respondí t: quod non curat de arbitrio, nee servavit arbitrium, пе�? vtilt ser vare et domino episcopo et ecclesie sue in millo tenetur, quia de omnibus est jam satisfactum eisdeni. Et hiis dictis et aliis inultis recessit. Lude paternitati vestre, juxta inandatum vestrum, hec presentibus uteris uostris curavbnus intimare et eas- dem patentes in signum execucionis facte nostris sigilUs fecimus consignan. Da tum Wrat. die eodem et anuo domini MCCLXXXIIII.

Et sicut premisimus per nostras literas, quas singólas singulis misimns, capi tulo nostro. abbatibus s. Vincencii2), s. Marie et conventibus eorundem, Pre- dicatoribus 3) et Minoribus4) et ceteris religiosis et secularibus clericis in civitate Wrat. constitutis, significavimus, qnia petivimus a domino dace per supradictos nostras nuncios dictain summain pecnnie per penam mille marcarura auri et excoro- municacionis sentenciam, appositam in arbitrio, in quam excommnnicacionis senten- ciam, non serrando arbitrium, ex vi ipsins arbitrii dux incidit ipso facto, quarum literarum tenor talis est:

Th(omas), d. gr. ep. Wrat., capitulo suo Wrat. ac religiosis viris ac dis- lxxiii. cretis, abbatibus s. Vincencii, s. ¡Marie et conventibus eorundem, priori de .i284', ordine Predicatorom, gardiano de ordine fratnnn Minorum et conventibus eorun dem Wratizlauie salutem et sinceram in domino karitatem. Cum vos non lateat, quod in die beati Gregorii pape nuper pretérito, in nostra ecclesia kathedrali, pre- 12. Man. sentions abbatibus, viris religiosis et aliis clericis secularibus et populo ad hoc specialiter convocatis, compromissum et arbitrium publice legi fecimus et exponi, factum, latum et publicatum per venerabilem patrem et dominum . . Firmanum ep., ap. sed. leg., in quem, tainqiiam in arbitrum, arbitratorem et amicabilem coni- positorein per ill. principem H(enricum), d. gr. ducem Slezie et dorn. Wrat., ex parte una et nos et capitulum nostrum nomine ecclesie ex altera, sponte, scien ter а�? voluntarle extitit compromissum, sub pena excommnnicacionis videlicet et mille marcarum auri, que pene parti non servanti vel non acceptant! arbitrium per idem arbitrium infliguntur, et quia idem dominus dux monitns aliquociens et roga-

1) Nicolaus Qwosz war seit 1283 Abt des Augustiner Chorherrenstifts b. Mariae virg. in Breslau.

2) Das Prämonstratenser-Kloster z. heil. Vincenz (damals) bei Breslau. Abt war s. 1271, Wilhelm. Die beiden Klöster, der Augustiner Chorherren und der Prämonstratenser zu St Vincenz, waren immer die reichsten und angesehensten Klöster in Breslau.

3) Das Dominikaner-Kloster zu St. Albert in Breslau.

4) Das Minoriten-Kloster zu St. Jacob in Breslau. ^ .

11*

84 Urkunden. LXXIII. LXXIV.

tus arbitrium ipsum non acceptavit nee curat acceptare vel servare a tempore pu- blicacionis, ut premisimus, sollempniter per nos facte, et duo menses a tempore publicacionis sint elapsi, infra quos menses debuit acceptare predictum arbitrium vel servare, ne pretextu ignorancie possitis aliqualiter excusan, in hoc vestras consciencias oneramus, significantes vobis, predictum dominum ducein in penam mille marcarum auri et excommunicacionis sentenciam incidiese. Datum in Oth- muchow, anno domini MCCLXXXHII, quarto ydus Maji.

Quibus litteris ipsi abbates religiosi et ceteri clerici receptis, nobis scripse- runt sigillis suis appositis in hec verba:

Lxxiv. Yenerabili et in Christo reverendo patri а�? domino T h (orne), d. gr. Wrat is2»?' eP'' S'Vincencii, e. Marie Wratizlauie, de Henrichow, deCamencz ' abbates, prepositus s. Spiritus ') et prior s. Math ye2), s. Ely z ab eth plebanus, de s. Maria Magdalena vicarius3) Wratizlauie, de Olesniz4) et de Los- sow cruciferi5), de Swidnicz, de Richinbacli, de Munstirberg, de Brega, de Wrozona6), de Domazlaw7), de Nemche8), de Vraz9) ple- bani, necnon fratres Petrus lector, Viricus, Henricus, Nicolaus ordinis Predicatorum et fratres, Henricus de Bren10), Henricus guardianus, Her rn an nu s lector, Gyco ordinis Minorum, reverenciam humilem et devotam. Ve is. Mai. stre paternitatis literas sabbato in sero suscepimus reverenter, in quibus super fa cto nom. ducis et ecclesie vestre nostras reddebatis consciencias oneratas, se- quenti vero mane dominus dux nobis omnibus et aliis quam pluribus sapientibus tarn clericis quam layéis convocatis inter alia sue assercionis argumenta literam audi tori s contradi �? toriariim curie Romane publice legi fecit, per quam idem gene

1) Das im J. 1214 gestiftete Hospital zum heil. Geiste in Breslau. Klose's Breslau 1. о. OtSO.

2) Das im J. 1253 gestiftete Hospital zu s. Elisabeth des Hauses s. Mathiae der Kreuz- träger mit dem rothen Sterne ; Probst war Walther. Fiebiger acta magistrorum etc., in Stenzel: script rer. Siles. H. p. 287.

3) Die beiden Kirchen zu s. Elisabeth und zu s. Maria Magdalena in Breslau waren immer die Hauptkirchen dieser Stadt.

4) Klein Oels, SSO. % M. von Ohlau, Tempelherren. S. Stenzels Jahresbericht der hist. Section der Gesellschaft für vaterl. Cultur vom J. 1837.

5) Lossen, SO. % M. von Brieg, Commende der Johanniter, в) S. oben S. 11, Anmerk. 28.

7) Domslau, SSW. 2 M. von Breslau.

8) Nimptsch, SW. 7 M. von Breslau.

9) Auras, SO. 2% M. von Wohlau.

10) Heinrich Graf v. Brene war im J. 1281 zum Erzbischofe von Gnesen gewählt worden, was er ablehnte. S. Stenzels script, r. Sil. II. S. 109, 474 u. 481 und Bandtke's Ana- lecten, S. 237. Guardian war 1282 Hermann.

Urkunden. LXXir. LXXV. 85

raliter protestatio, quod negocium arbitra inter vos et dominum ducem ad audien- ciam Romane curie est deductum et super eo judex certus est ex parte summi pontificia delegatus. Quamobrem visum est nobis omnibus et aliis sapientibus ibi dem presentibus, dictum dominum ducem, quantum ad presens, non esse vitandum, nisi aliud clarius elucescat, presertim cum plures de majoribus membrorum eccle- sie vestre presentes extiterint, qui coram nobis omnibus eidem duci libere commu- nicaverunt et, bis petiti a nobis, nee consilio suffragari curarunt nee predictis as- sercionibus domini ducis aut prefatis uteris aliquid in contrarium objecerunt. Uni- versi autem et singuli vestram providenciam exoramus et sincerissima fide quantum licet consulimus, quatenus prudenter pensatis dispeudiis ecclesiarum, personarum et conscienciarum ad imponenduni bonum finem huic flebili controversie velocem operam applicetis. Datum Wrat., idus Maji.

Quibus ex eonnn parte uteris nos receptis, quia elucidius volebant sibi decla- rari, quod eis significaveramus, ipsis literas nostras misimus per magistrum Pe- trum et dorn. Michaelem capellanos nostros, qui magisterPetrus indie aseen- i2S4, sionis domini, hora tercia, in choro Wrat., abbatibus, religiosis et secularibus cleri- 18- м*'- eis civitatis Wrat., ad hoc specialiter convocatis, publice legit et exposuit ipsas literas. Magister autem Luduicus, qui presens aderat una cum dorn. Petro no tario ducis, dicens se procuratorem supradictorum, nullum tarnen ostendens man- datum procuratorium, sine scriptis dixit: „appello, si iste litere aliquod gravamen contineant contra ipsos." Predictarum autem nostrarum literarum tenor talis est:

Thomas, d. gr. ep. Wrat., providis viris et discretis, s. Vincencii, s. lxxv. Marie Wrat., de Heynrichow et de Kameucz abbatibus, prepósito s. Spiri- 1284, tus et priori s. Mathye, s. Elizabeth plebano, de s. Maria Magdalena vi- '*'' cario Wrat., de Olesniz, de Lossow cruciferis, de Swidnicz, de Mun- stirberg, de Brega etc., ut supra (N. LXXIII), salutem in vero salutari. Ve- stras literas sub sigillis vestris per dominum Härtung um rectorein ecclesie de Bichina reeepimus nobis missas, in quibus inter cetera vobis, ut asserebatis, vi sum est et omnibus aliis sapientibus ibidem presentibus, dictum dominum ducem, quantum ad presens, non esse vitandum, nisi aliud clarius elucescat, pro eo, quod idem dominus dux vobis omnibus et aliis quampluribus sapientibus tarn clericis quam layeis convocatis inter alia sue assercionis argumenta literam auditoris con- tradictoriarum curie Romane publice legi fecit, per quam idem generaliter protesta- tur, quod negocium arbitrii inter nos et dominum ducem ad audienciam Romaue curie est deductum et super eo judex certus est a summo pontífice delegatus et presertim cum plures de majoribus membrorum ecclesie uostre presentes extiterint,

86 V Urkunden. LXXV. .. . \

qui coram vobis omnibus eidem duci libere commuuicavenmt et, bis petiti a vobis, не�? consilio suffragari curarunt nee predictis assercionibus domini ducis aut prefa- tis Uteris aliquid in contrariiim objecemnt. Et qnoniam in vestris Uteris universi et singiili nostram providenciam exorabatis et sincerissima fide, quantum Ucebat vo bis ut dicebatis, nobis consulebatis, quatenus pensatis dispendiis ecclesiarum, personarum et conscienciarum, ad imponendum bonum finem flebili coutroversie ap- plicare velocem operam curaremus, nos autem, pensàtis dispendiis nostre ecclesie et aUarum ecclesiarum nostre dyocesis, personarum et conscienciarum, volentes ecclesiam in suis juribus et libertatibus deo anímente, quantum possumus, conser vare, et ne persone ecclesiastice opprimantur perpetuo et ad pressens conscience aggraveiitur, nuper scripsimus et significavimus sicut per easdem vestras literas recognoscitis, quod per penas, videlicet mille inarcariim auri et seutenciam ex- cummunicacionis in arbitrio appositas, quas pars non servans arbitrium iucurrit ipso facto, quod arbitrium in presencia vestra et multorum aliorum publice legi fecimus et exponi, quod nemo ex vobis vel aliis dicere se ignorare potest vel aliquatenus per ignoranciam excusare, a domino duce non servante arbitrium necvolente servare, petivimus, sicut scitis, quia a tempore publicacionis ipsius arbitrii juxta formam ejusdem arbitrio non paruit sepedicto, duo milia marcarum auri et quingentas, in quibus est idem dominus dux pro injuriis et dampnis ecclesie illatis si non serva- ret vel non acceptaret arbitrium nobis et ecclesie per idem arbitrium condempna- tus. Per hec igitur dicta ignorare non potestis, ipsum domiuum ducem ex vi arbi trii in senteuciam excommunicacionis et penam pecnniariam iucidisse et utrum, cum sciatis ipsum iucidisse in sentenciam excommunicacionis ex forma arbitrii, sit vitandus nee ne, constitucio ejusdem Iegatil), vos clarius edocet et informat. Cu jus constitucionis est inter cetera taUs tenor: „Precipimus, quod omnes et sin- guli prelati et clerici universi, tarn exempti quam non exempti, eujuseunque digni tatis, ordinis vel religionis existant, excommunicacionis sentenciam ordinariam vel delegatam jurisdicionem habendum vel a jure seu canone in quaseunque persona* prolatam, postquam eis per denunciacionem illorum prelatorum vel judicum vel alio quoeunque modo de tali sentencia constiterit, inviolabiliter observent, se suosque subditos subtrahendo aliosque a communione talium excommunicatorum in saluta- cione, ósculo, cibo, potu ac divinis officiis expressius prohibendo. Si qui vero proprie salutis immemores et hujus sánete constitucionis nenien libertaos ac cen sure ecclesiastice contemptores tales excommunicatos dennnciare ac in predictis et aliis, in quibus excommunicati de jure sunt vitandi, vitare et a sibi subditis de- nunciari ac vitari faceré dyabolica fraude contempserint, si singulares sive private persone fuerint excommunicacioni, si coUegium aut universitas ecclesiastica secu- laris aut regularis fuerit connu ecclesie seu monasteria ipso facto ecclesiastico subjaceant interdicto." Et cum ejusdem Iegati constitucio alia, que perpetua est.

1) Welche in unseren Archiven nicht mehr tórhanden ist.

\ ' Urkunden. LXXV. LXXVL 87

babeat: „quod quicunque in loco interdicto célébrât, iucorrit excommunicacionis senteuciam ipso facto," in hoc ergo provide voluimus et volmnus vestras conscien ces exonerare, si ipsinn dominum ducem, quern vóbis signifícavimus ex vi arbitra, quia ipsum arbitrium non servat excommunicacionis seutenciam incidisse, duxeritis evitaiidiiin, cujus conträrium facientes vestras oneratis cousciencias, penas ex- communicaciouis et iuterdicti incurreudo iu coustitucionibus superius aunotatis. Nee vigor arbitra propter testimonio (sic) litterarum auditor!* coiitradictoriarum curie Romane, quae ipse dorn, dux publice legi fecit, poterat aliquatenus ener van, cum, etsi judex delegatus a sede apostólica super ipso arbitrio, ut dicitis, esset (latus, îiondum tarnen, quo ad partes, ejus jurisdicio esset cepta et non testi- moniis sed assercioni non testis sed testium sit credendum, nee in excusacionem restrain potestis probabiliter assumere, quod, sicut scripsistis nobis, aliqui majo res de nostro capitulo communicaverint domino sepedicto, quod propterea et vobis liceat exconununicato communicare, quia non minus ardebit, qui cum multis ardebit. Rogamus igitnr et liortamur vos iii domino, qnatenus deum babentes pre oculis, iu participacione bujusmodi vestras conscieucias informetis, ne. si aliud feceritis vos contingat easdem cum vestrarum animarum periculo onerare. Datum in castro Oth- inucbow, anno domini MCCLXXXIIH, in die ascensionis domini.

Non obstantibus autem predictis uteris nostris et decläracione earuudem, in quibus eisdem signifícavimus manifeste, ipsum ducem ex vi arbitra in excommuni- cacionis seutenciam incidisse, abbates et conventus ipsorum de s. Vincencio, de s. Maria, Predicatores et Minore» et fratres de s. Mathya, nolentes habere pre- dictum ducem pro excommunicato, divina oiïicia celebrant coram ipso, et quia sei- mus, dictos abbates et conventus eoruin, Predicatores et Minores et fratres de s. Mathia ipsutn ducem, qui ex vi arbitrii in excommunicacionis seutenciam incidit velle in divinis officii« nullatenus evitare, scripsimus eis taies litteras iterato :

T h (omas); d. gr. ep. Wrat., providis viris et religiosis, fratri . . priori to- lxxvi. tique conventui domus Predicatorum in civitate Wrat. salutem in vero salutari. 1384. Cum, sicut nostis, signifícavimus tarn capitulo nostro quam nniversis abbatibus, '"'■M*' clericis, religiosis et secularibus, ill. principem H (en rien m), d. gr. ducem Sle- lie et dorn. Wrat. ex vi arbitrii quod non servavit nec servare curat in excom municacionis sentenciam incidisse, liortamur vos in domino et rogamus, quatenus omnes, quoscunque constat vobis vel constiterit excommunicacionis vinculo iii- nodatos, in salutacione, ósculo, cibo, potu, oracione ac divinis officiis evitetis, caventes, ne, quod absit, in constituciouem domini Philippi episcopi Fir-

88 Urkunden. LXXVI. LXXVII. LXXVIII.

niani. sed. ар. leg., vos contingat involvi, cujus constitucionis est inter cetera talis tenor1):

Super hiis igitur que premisimus finniter observandis et perpétuant faabentibus firmitatem paterno aflectu universitatem vestram duximus exhortandam, alioquin, ne per contrarium facientes nervus disrumpatur ecclesiastice discipline et aliquali- ter ecclesia dei cujuspiam contrarietatis scandala paciatur, dicta sive facta con traria preiuissis studiose curabimus nunciare superiori prout in hac parte expedie nt universa et singula deferentes. Datum in castro Otmuchow, VIII. kalend. men- sis Junii, anno domini MCCLXXXIIII.

Lxxvii. Item, Miuoribns fratribus scripsimus sub eodem tenore cum suo ministro ad

25^M»¡ capît,inu" provinciale in Wratizlauia congregatis:

T h ( oui as), d. gr. ep. Wrat., providis viris et religiosis ministro S ах о nie et diffinitoribus ceterisque fratribus de ordine Minorum ad capitulum Wratizlauie congregatis salutem in domino omnium salutari. Cum significaverimus olim tarn ca pitulo nostro quam universis abbatibus, clericis, religiosis et secularibus etc. ut supra in proximo precedenti (N. LXXVI).

Item, scripsimus, abbatibus de s. Vin �? en ci о, de s. Maria et conventions eorundem sub forma simili et teuore.

Lxxvni. Th(ornas), d. gr. ep. Wrat., providis viris et discretis etc. Cum sicut no-

2512Mâ'i st's signincaverimus tam capitulo nostro, quam universis, abbatibus, clericis religio- ' sis et secularibus ill. principem H(enricum), d. gr. ducem SIezie et dorn. Wrat. etc. ut supra (N. LXXVI).

Et licet, sicut supra premisimus, significaverimus abbatibus supradictis, Pre- dicatoribus et Minoribus et fratribus de s. Mathia, ipsum ducem ex vi arbitra in excommunicacionis sentenciam incidisse, ipsi tarnen nee pro excommunicato eum habere volunt пе�? tamquam excommunicatum evitare, licet capitulum nostrum et quidam de secularibus clericis ipsum vitent. Qui dux idem arbitrium nee observât пе�? observare intendit, ymo modis omnibus quibus potest ipsum nititur inpugnane et ad bee, ut inpugnet, mittit ad curiam magistrum Ludwicum, cui quantum pote- ritis resistatis; cetera lator.

1) Hier folgen in der Handschrift dieselben Worte wie N. LXXV S. 86 Z. 15 т. u.: Pre- cipimus bis S. 87 Z. 2: ipso facto.

Urkunden. LXXIX. 89

Ista que précédant scripta sunt dorn. Johanni Muse ate in uno rodali et missa per magistrum Pet rum, eui magistro Petro datum est memoriale de verbo ad verbum tale:

Primo excipiatiir contra procuratores ducis, quod non sunt audiendi ut procu- i-xxix. ratores ipsius ducis, quia eo tempore, quo eos constituit, exeommunicatus fuit, i1?4'.

?uia idem dux in captivitate sua auctoritate propria tenuit fratrem suum, ducem /Onradum, qui snbdyaconus erat et est '); item et alium subdyaconum, Jaco- bum, cancellarium dicti ducis fratris sui, tunc plebanum in D eu in, et ita in duas sentencias canonis incidit, a quibus non potuit absolvi, nisi per sedem apostoli- cam vel ejus legatum. Et si dixerint: eum esse absolutum, ergo per consequent confitentur, eum fuisse excommunicatum, et nisi probent, eum absolutum esse, non sunt audiendi.

Item, quia confregit scrinia cum armatis, cum quibus iutraverat, primo in sa cristía fratrum Predicatorum, secundo in sacristía fratrum Minorum in Wrat., que júnete sunt choro ipsorum fratrum, et sic propter emunitatem violatam ecclesie, tarn jure communi quam ex constitucione dorn. Firma ni episcopi olim ap. sed. leg. in Ungaria et Polonia ex diiplici violacione in duas excommunicacionis sentencias incidit ipse dux. Unde procuratores ipsius, ab eo sic excommunicato constitua, non sunt audiendi, nisi prius ostendant, ipsum absolutum esse ab eo, qui absolvere potuit.

Item, quia propria auctoritate in Bicbina decimas occupavit per plures an uos et adhuc detinet occupatas; item, quia in territorio O t mucho ui en si in plu- ribus villis maudavit per satellites suos, violenter accipi decimas et pro se retinet, et omues invasores decimarum per constituciones provincialis synodi Gneznen- sis7) et eciam per statuta felicis recordacionis dorn. G u id oui s, olim in partions Polonie ap. sed. legati, incurrant excommunicacionis sentenciam ipso facto.

Ergo idem dux, quia in vasit décimas, ut predict um est, excommunicacionis sentenciam incurrit, et ita procuratores sui, ab ipso sic excommunicato constituti . non sunt audiendi ymmo pocius repelíendi. Item, Lodwicus specialiter repel- lendus est tamquam exeommunicatus, quia postmortem m agis tri Ol ri ci cantoris Wratislauiensis curiam quam idem cantor abecclesia canonice tenuit datam sco-

1) Konrad, ältester Sohn Herzog Konrads von Glogau, des Oheims Herzog Heinrichs IV. von Breslau, wenigstens seit 1286 Herzog von Sagan, wurde 1286 Probst des Bres lauer Domcapitels, und nennt sich urkundlich 1299 Patriarchen von Aquileja.

2) Der Cardinal hielt 1267 eine Synode der Gnesner Provinz in Breslau, von der Dlu-

�?oss lib. Vil, p. 781 Nachricht giebt, doch von Zehntangelegenheiten nichts anführt, dagegen enthalten die handschriftlich vor mir liegenden Bestimmungen einer Provin- ziat-Synode, welche der Erzbischof Janislaus von Gnesen 17. Sept. 1262 hielt, merk würdige Festsetzungen über die Zehntentrichtung.

12

90 Urkunden. LXXIX. LXXX. LXXXI.

Iastico post mortem dicti cantoris per dorn, episcopum, auctoritate ducis occupaverat et sie in exeommunicacionem ineidit ex constitucioiie facta per dominum episcopum de consensu capituli, que constitucio omnes violentos oecupatores domorum cano- nicorum katfaedralis ecclesie in castro exeommunicacioni involvit et dominus epi- scopus, lee ta in eboro publice dicta constitucione, ipsum L(udwicum) deuuncia- vit exeommunicatum et nichilominus exeommunieavit, prius tarnen eodem L(ud- wico) moni to apud domum eandem ').

(M»i).

LXxx, Tenor littere misse domino Bernardo prepósito Misnensi.

1284- Regraciamur vobis, quod tamquam vir providus et sollicitus de nostro com-

modo et honore compassione dueti terminum circa nos in nostre ecclesie tribula- tos2). Que tri 1шlacio, deo teste, non a nobis seu ex facto nostro aliquo eciam minimo originem ullam sumpsit, nisi quod ab arbitrio olim jam duduin lato per ve- nerabilem patrem dominum P(hilippum) recedere non credimus, cum ab eo sine gravissima et irrecuperabili jactura ecclesie nostre et nostro vituperio et dampno perpetuo recedere non possimus, in cujus legati arbitrium primo et principaliter sponte ac voluntarie dominus noster, ill. princeps dux Slezie et dorn. Wratizl. sub certis penis se obligando consensit, sicut in compromisse plenius continetur, et nos, licet tunc inviti, in eundem dominum legatum sub eisdem penis consensi- mus una cum nostro capitulo subsequent. Non ergo nos aliquas habemus contra prefatum dominum nostrum controversias, sed patimur ab eo contra deum et justi- ciam in nostra ecclesia et ipsius hominibus graves injurias et dolores. Et quia, ut scripsistis, nobis vultis vestri consilii et Iaboris suffragio ad nostri honoris pro- cessum et ecclesie profectum secundum possibilitatem vestram anhelare fideliter et dispendia precaveré, quid agere debeatis voluistis vobis per nostras litteras intimari, nos au tern petimus et rogamus, quod quantum vobis possibile est animum predict] prineipis vestro consilio informetis, ut ipse saluti anime sue consulens et honoris sui augmento persuadens, ecclesiam non molestet et id teneat, ad quod spontanée se submisit, a quo nos, sicut premisimus, propter adject as recedere non possumus nee audemus.

Lxxxi, Tenor littere misse decano et ceteris canonicis Wratislauiensibus.

1284, Licet nunc (non) modicum oporteat contristari propter pressuras varias et di-

17. Mti. versa gravamina, que ecclesie et personis ecclesiasticis inferuntur, vos tarnen, dilecti fratres et filii, viriliter agite et confortamini, potens (poterit) enim dominus

1) Das Datum der Ausstellung, 1. Juni, ergiebt sich aus N. LXXXIV.

2) Hier fehlt etwas, vielleicht: ecclesie statu tribulatos invenirc cogitastis.

Urkunden. LXXXI. LXXXII. 91

нов et vos eripere deas noster cam sue placuerit voluiitati. Hortamur autem tos, cousulimus et mandamus, ne ex participacioue excomniunicatoruin quorumcunque in »rarem excommunicacionis laqneum incidátis et ne ex facto vestro ceteri clerici nostre dyocesis in perniclem status et yirium ecclesie occasionem sumant aliquam vel exemplum. Datum Otmucbow, in vigilia ascensionis domini. Et vicariis sub eadem forma.

Dominis Stephane et Laurencio officiali, canonicis. Ex relacione viro- i-хххи. rum fide diguorum intelleximus, quod dorn. Sbrozlaus prepositus noster, cujus V¡®4.; consilio et consensu et aliorum prelatorum et canonicorum nostre Wrat ecclesie arbitrium inter ill. principem etc. ex una parte, nos, capitulura et ecclesiam.no- stram ex altera, per dorn, legatum latum, extitit publicatum et eodem prepósito di lucide protestante, ipsiim arbitrium sanctum, justum et honestum esse et ratum, modo asserit, idem arbitrium nullum esse et ex eo secutas sentencias non teuere, ex quibusdam causis, quas secundum formant compromissi frivolas reputamus, forte immemor ipse prepositus, quod ad presens omittimus, illius, quod dicitur: quod quisque propria voce [dilucide protestatus est in eundem casum non valet proprio testimonio infirmare ') et ejus, quod dicitur: quod arbitrium illorum qui eliguntur sub pena, licet iniquum sit, tarnen tenetur, licet possit per superiorem forsitan retractan -), assumeus sibi idem prepositus, quod quasi superior in hoc casu possit de ipso arbitrio, quod sibi nullo modo convenit, judicare et ea opi- nione, licet frustratoria et vana ductus, ipsi dorn, duci, qui dorn, dux juxta formant arbitra in excommunicacionis incidit sentenciam pro eo (quod) ipsum arbitrium non observât, libere in hiis que sunt a jure prohibita participât, in recordacione non babens constituciones dorn, legati: quod clerici, qui excommunicato communicant in prohibais, excommunicacionem majorem contrahunt cum eodem 3). Unde mandamus vobis, nt hujus rei investigata diligeucius veritate, ad prefatum domi num prepositum cum hiis preseutibus nostris litteris personaliter accedatis, requi- rentes ab ipso, qualiter de eodem arbitrio conscienciam habeat in formatai», an eo modo, sicut olim coram nobis et nostro capitulo, cum ipsum justum, sanctum et oportunum asseruit, aut, sicut nunc asserit, esse nullum, et quidquid vobis re spondent nobis per vestras litteras referatis, ut juxta responsionem ipsius sciamus nobis et vobis consulere in hac parte4).

1) �? 10. X. de probationibus.

2) �?. 2, X. de arbitris.

3) Wohl die nicht mehr vorhandenen Statuten des Bischofs Philipp von Fermo. Vergl. N. LXXV.

4) Dieses Schreiben muss nach dem 18. Mai erlassen seyn, wahrscheinlich vor dem 1. Juni.

12*

92 Urkunden LXXXIII. LXXXIV.

Lxxxin. Tenor literarum missarum priori et subpriori rel eomm rices gereuti totique

12^ conventui fratrum ordinis Predicatorum apud Wrat. necnon et priori provinciali et eciam fratri Vincencio in Frankinberg '), visitatori dictorum fratrum Pre dicatorum.

In stuporem non inmérito nobis venit, quod cum vos nunquam ab ecclesia no stra, que mater vestra est, scissuram aliquam feceritis, sed semper in ejus per- manseritis unione, ipsam juxta vestre possibilitatis modulum sustentantes, unde hoc evenerit, quod confrater vester, Wilhelmus dictus Qwaz, impetum faciens in nostra ecclesia cathedrali, cum agi deberent processionis misteria, divinum of ficium perturbavit et non solum, tamquam advocacionis officium pro parte dorn, ducis gerens, sed magis assumens partes judicis, cepit de dorn, legati arbitrio in choro publice in presencia plurium judicare, dicens : ipsum arbitrium nullum esse et per consequens ex vi ipsius arbitrii, licet idem dux ipsum non servaret, eun-

* dem ducem in nul lam excommunicacionis sentenciam incidisse, et statini egressus

de choro, convócate populo in cimiterio ecclesie kathedralis, ipsum ducem non esse vitandum nee esse excommunicatum ex vi arbitrii manifestissime predicavit. Ne autem tanta (eméritas, si inpunita remaneat et facti perversitas presumptoribus transeat in exemplum rogamus vos, ut juxta discrecionem vestram pro tanto ex- cessu eidem fratri W (i J lie lino) penam condignam et penitenciam imponatis, nos vero scandalum nostrum et ecclesie nostre non valentes dissimulare, ut idem fra- ter Wilhelmus puniatur in eo in quo dcliquid (sic), predicacionis sibi prohibe- mus officinm per totam nostram dyocesin in hiis scriptis2).

ь xxx iv. Tenor littere misse per magi strum Pet m m domino Johanni Muscat e.

1284, Th(omas) d. gr. etc. próvido viro etc. Qualiter diversis gravaminibus et ve- xaeionibns per dorn, ducem Wrat. nos et clerus noster ecclesia et homines ejus- dem affligimur incessanter et quomodo circa factum arbitrii, quod vobis adhuc presentibus in Wrat. publicatum fuit, nostra procédant negocia, per latorem pre- senciiim vobis transmittimus absque sigillo quoddam rodale, hoc est in quadam cédula involuta, ut vos, ipsa cédula cum diligencia perfecta, circa vestra nego cia possitis plenius informan et dominis Latino cardinal!, Firm an o episcopo, quondam aposto!, sed. legato ac alus, qui in curia Romana in defensionem ac tuicionem nos et ecclesiam suscipientes protegeré a quibuslibet inpugnatoribus earn volunt, nostra gravamina et violencias, que ipsi ecclesie inferuntor, claráis ex plicare. Sicut autem vobis, cum a nobis recéderais, injunximns viva voce, sic et nunc injungimus, rogantes quantum possumus, ut per prefatos dominos, cardi

1) Yon den Dominikanern in dieser ehemaligen Stadt bei Frankenstein ist gar nichts weiter bekannt /

2) Auch dieses Schreiben dürfte zwischen 18. Mai und 1. Juni geschrieben seyn.

Urkunden. LXXXIV. LXXXV. 93

nalem et Firnianum episcopum, quibus eciam nostras litteras dirigimus et per alios amicos, si quos habetis vel habere potestis in eadem curia, cum omni dili gencia et conatu totis viribus apud sedem apostolicam insistatis, ut, quam prinuun fieri poterit, ipsum arbitrium per eandem sedem ex certa sciencia confirmetur, quia quamplures asserunt et credunt firmiter apud nos, qui lovent partem ducis, quod nisi sub bulla domini pape appareat idem arbitrium, ipsum ducem aliquomodo non astriugat. Instetis eciam vi ri liter, ut super contentis in tenore ipsius arbitra ab eadem curia detur pervigil et propicius nobis et nostre ecclesie executor, quia nisi hec que premisimus obtenta fuerint, ipsum arbitrium, quod deberet esse pro remedio et libértate ecclesiastica, erit nobis et toti clero perpetua confusio et ec- clesiam penitus destruet, ita quod ultra non adiciet ut resurgat. Et sciatis, quod dom. dux mittit ad curiam magistrum Ludwicum, qui debet ipsum arbitrium in- puguare, vel forte ut aliquos judices optineat extra curiam, coram quibus super ipso arbitrio questio ventiletnr, qui si idem arbitrium inpugnare in curia voluerit, inventis aliquibus jurisperitis et fidelibus qui non prevaricentur, in negocio viriliter resistatis, caventes maxime, ne super arbitrio questio extra curiam aliquibus ju- dicibus com mit ta tur, quia tunc mortui essemus et ecclesia peri ret, cum propter potenciam ipsius ducis nullus vel tamquam advocatns seu procurator pro parte ecclesie coram talibus judicibus änderet proponere aliquid aut eciam allegare. Et quoniam in omnibus, in quibus possumus, vos intendimus relevare, magistrum Petrum capellanum et notarium nostrum, exhibitorem presencium, qui predicta negocia propriis prospexit oculis et manibns con tree tavit, ad vos transmittimus, ut ea que scribere non potuimus vobis referai viva voce et ut in hiis et aliis nego- ciis, que nos habere forte continget in Romana curia vos subportet, cum quo vo- lumus et rogamus, ut nostra omnia negocia faciatis, non ob aliam causam nisi quod tucius et melius res geritur per duos quam per unum et quod a pluribus queritur facilius invenitur et propter alios diversos casus, sicut contingere solet circa corpora propter egritudines, que insistere negociis prohibent propter molestias quas iuportant, et si forte ob aliquas necessitates vos de curia exire contingeret, vel alteram ex vobis, quod unus semper ex vobis procurator pro nobis et nostra ecclesia in curia remaneret quoadusque deo adjuvante negocia nostra fine quo dens voluerit terminentur. Datum Otmuchow, kalend. mensis Junii, anno do mini MCCLXXX quarto.

Th(omas) d. gr. etc. dilecto in Christo fratri magistro et domino Johann i lxxxv. Milonis canónico etc. Regraciamur vobis, quod nostra et ecclesie nostre ne- 1lí®4'. gocia, matris vestre, quantum vobis est possibile promovetis, sicut ex tenore ve- trarum litterarum nobis didicimus plenius directarum, in quibus eciam nobis inter cetera scribebatis, ut aliquem procuratorem cum mandato coufecto sub sigillis, nostro et capitnli nostri ad curiam mitteremus, quod ob id nos credimus vos

.-'

94 .- Urkunden. LXXXV.

scripsisse, quia nondiim ad vos venerat tioster canonicus, dominus Johannes archidiaconus Lan �? hi �? i ens is, quem ad vos et ad curiam ipsam, jux ta vol Untä tern vestram sicut credimus cum mandato sufficienti misimus informatum et ut idem dominus Jo(hannes) archid. Lan �? hi ci en si s non afficiatur magno tedio propter difficultatem et arduitatem negociorum nostrorum et ecclesie nostre, que in curia pre manions suis babet mittimus ad ipsum capellanum et uotarium nostrum. magi si ru m Petrum, qui ipsum in hiis et aliis negociis nostris et ecclesie nostre juxta possibiiitatem suam adjuvet et subportet, cum quelibet res per duos tucius et melius geri valeat quam per шипи. Et quoniam firmum est judicium quod phiri- moriim seutenciis roboratur, rogamus vos, ut, sicut bene incepistis, pro libértate nostra et nostre ecclesie laborare, ecclesiam ipsam, que vos tempore necessitatis non deseret, prout poteritis melius, quod vestro honori congruit adjuvêtis prefatis dominis Jo(banne) et magistro P(etro) circá negocia nostra et ecclesie nostre tractanda pro vestris viribus assistentes, prihcipaliter ut per adjutorium dorn. La tí ni cardinalis ep. Hostiensis et Welletrensis1) et dorn. Firmani ep. et aliorum amicorum vestrorum, quorum nobis patrocinia prodesse poterunt, confir- macio arbitrii quanto ricins fieri poterit apud se dem apostolicam ex certa scien- cia valeat obtineri et quod dominus archiep. Gneznensis ecclesie et sufiraganens suns ep. Wladizlauiensis executores quos ad hoc fidèles et ydoneos credi mus, super ipso arbitrio a sede apostólica deputentor. Et si, ut vóbis prius

• scripsimus, magister Ludwicus pro parte ducis ad curiam veniens, ipsum ar- bitrium volu(er)it impugnare, propter deum assnrgite una cum prefatis Jo(haune) et P(etro), adjunctis eciam amicis vestris quos in curia habere poteritis nobiset ecclesie nostre favorabilibus et propiciis viriliter, et fideliter sicut de vobis con- fidimus resistatis, ne quod per Firmanum ep. pro nostre libértate ecclesie rite et legittime ordinatum est, per cavillaciones, falsas suggestiones et frivolas occa sions quorumcunque in subversione ecclesie nostre et perpetuam confusionem no- stram et tocius cleri nostri valeat et possit aliquomodo infirman, nec unquam, si

« potest fieri, admittatis, quod extra curiam negocium inpungnacionis ipsins arbitrii aliquibus judicibus committatur, quia propter potencian! ipsius ducis et violeuciara

«nec procuratores nec advocatos poterimus invenire, qui pro parte ecclesie coram talibiis judicibus auderent proponere aliquid aut eciam allegare, et magis volumue et eligimus, ut si nostra ecclesia confundí debet, in presencia dorn, pape et ¡peius cardiualium jacturam sustineat et ruinam, quia tunc nostre negligencie quippiam non poterit imputari, si autem extra curiam ventilabitur negocium ipsius arbitrii confundemur penitus et eciam irremediabiliter demergemur. Noveritis eciam, quod appellaciones, quas dominus dux contra nos et nostram ecclesiam faciebat, nun- quam potuimus sub sigillo ejusdem domini ducis habere, licet ab ipso sepius no-

.1). Dieser war ein Dominicaner, welche es überhaupt mit dem Bischöfe hielten, während die Minoriten diesem wie den Dominicanern gegenüberstanden. Ptolem. Lncens. bist. - " eocles. lib. XXIII, �?. 26. ,i .

Urkunden. LXXXFL 95

bis petiverimus exhiberi. Datum Otmuchow, kalend. men.sis Juni i, anno do- mini MCCLXXX quarto.

Th(omas) d. gr. etc. dominis magistro Jobanni Milonis et Johanni lxxxvi. archidyacono Lanchiciensi etc. Dominus dux Wratizlauiensis. nos et no- ,284>. strain ecclesiam vexacionibus gravibns et varus et injuriis lacescens, rapinis et ' ivm' collectis innumerabilibus affligit nostros homines incessanter, arbitrio per domi num legatum inter nos et ipsum dominum ducem lato et publicato nolens parère, ymmo magistrum Ludwien m mittit ad curiam, ut vel ibidem idem arbitnum in- pugnet yel extra curiam jiidices obtineat pro parte dncis, coram quibiis idem ar- i bitrium inpungnetur. Propterea instantissime vos rogamus, quod cum patrocinio dorn. Latini cardinalis et dorn. Firmani ep. et aliorum amicorum, quos in curia habere poteritis, defensioni ipsius arbitrii, si in curia questio super ipso arbitrio ventilata fuerit, insistatis et totis viribus, quibus potestis resistatis, ne aliquibus judicibus hoc negocium ipsius arbitrii extra curiam committatur. Magis enim vo- Iumus et eligimus ut si nostra ecclesia confundi.debet, in presencia domini pape et ipsius cardinalium jacturam sustineat et ruinam, quia tune nostre negligencie non possit quippiam imputari. Si autem extra curiam negocium ipsius arbitrii ven- tilabitur, confundemur penitus et ecclesia nostra irrecuperabiliter demergetur, quia propter potenciam et violenciaui ipsius ducis, ad defensionem ipsius arbitrii nec procuratores nec advocatos poterimus invenire. Circa hanc materiam vobis ad presens non scribimus, quia post latorem presencium in continenti nuncium nostrum magis ydoneum cum negocio plenius informato ad vos destinabimus subsequenter, vos tarnen, sicut viri industrii, medio tempore laboretis, ut idem arbitrium per se- dem apostolicam ex certa sciencia confirmetur et super eo exequendo detnr ydo- neus executor, scilicet arebiep. Gneznensis et suus snffraganeus ep. Wladiz- Iau i en si s, propriis ipsorum nominibus non expressis, et sub illa juris clausula, quod si ambo interesse non poterunt etc. Hoc tarnen adicimus, quod propter ni mios terrores et graves, incussos nobis ex parte dicti ducis, mortis vel captivita- tis nobis incumbentis,'recepimus nos in castro nostro Otmuchow, in quo quasi captivi jacemns, ita quod eciam castri valvas egredi non audemus. Hoc eciam sciatis quod Zbiluchelz, congregaos quam plu rib us satellitibus, habita licencia ducis in nocte beati Petri martyris, presente anee ipso in castro et nobis in curia u. nun. nostra Wratizlauie jacentibus, cum primum sompnum omnes facerent dominum Jo(hannem) scolasticum nostrum, quia nobis assistít in negocio ecclesie quan tum potest, ut occideret violenter irruit domum suam, irrumpens portas et hostia, quem non inveniens, quia premunitus fiierat et se reeeperat in ecclesia, illa nocte equos sex et res quamplures. abstulit et adhuc publice eis utitur et eas detinet oecupatas. Datum Otmuchow, kalend. mens. Junii, anno domini MCCLXXXIV.

96 Urkunden. LXXXVIl.

i.xxxvu Veiierabili et in Christo reverendo patri а�? domino Ph(ilippo) d. gr. ep.

1284, Firman o quondam apost. sed. leg. Th(omas) ejusdem miseracione etc. fidèle in domino dileccionis obsequium cum salute. Quod pro remedio nostre ecclesie vestra sanctitas arbitrando decrevit, nobis et ecclesie ipsi conversum est in di- spendium et gravamen. Dominus enim dux \V rat., qui ante arbitrium violencias et injurias contra ecclesiam exercebat, priorem violenciam nunc transceudens, secun- dis excessibus villas ecclesie quamplures in territorio О tin u eh oui en si, quod a tempore cujus non extat memoria est ecclesie speciale, per judicium baronum suo- rum lay com m detinet occu patas, ad quorum presenciam in derogación em universa lis privilegii clericalis, quod in favorem clericorum et in odium laycorum est in- ductum, fecerat nos ci tari, licet nos de foro nostra exceperimus, asserentes, quod nos et clerus nosier super villi« et possessionibus ecclesie ipsi duci respon deré coram layéis minime debebamus, super quibus parati eramos cum eodem ex- periri coram judice competen ti, sed ipsi bus excepcionibus non admissis, posses sionem villarum predictarum domino duci nobis absentibus adjudicarunt, in reli quia vero villis et civitatibus ejusdem territorii, quas nonduni occupavit, homines ecclesie vexavit et adhuc incessauter vexât collectis et exaccionibus intollerabi- libus in tan turn, quod necesse sit incolis ipsarum, desertis propriis domibus et agris, habitaciones, que non contingunt ecclesiam querere alienas ; quosdam vero, ut ab eis extorqueret pecunias, captivavit, intendens ipse dux per hec gravamina nos ab observacione per vos lati arbitrii revocare, quod arbitrium idem dux nee observât nee observare intendit, pretendens quasdam occasiones, ex quibus dich, idem arbitrium nullum esse et sic se ad illius observanciam non teneri, que tarnen per compromissi tenorem, sicut vestra discrecio recolit, sunt explose. Nos vero, publicato arbitrio sicut debuknus ex forma ejusdem, intelligentes, quod idem dux ipsum arbitrium servare nullatenus iutendebat, per nostras patentes litteras signi ficamos capitulo nostra, abbatibus, Predicatoribus et Minoribus fratribus et aliis religiosis et secularibus clericis nostre civitatis, prefatum dorn, ducem ex vi arbi trii in penam mille marcarum auri et in sentenciam excommunicacionis incidisse, adicieutes eisdem ex vestre legacionis constitucionibus, quemlibet excommunica- tum esse vitandum in divinis officiis et aliis, quocunque modo constaret cuipiam, aliquem excommunicacionis esse sentencia innodatum. Et quidam eorum nolentes intelligere ut bene agereut, licet constaret eis ex nostra significacione dominum ducem in excommunicacionis sentenciam ex vi arbitrii, ut premisimus, incidisse, magis affectantes ignoranciam, eundem ducem quasi nullius excommunicacionis notam incurrerit apud suas ecclesias in divinis officiis admittunt, coram ipso mis- sas publice celebrantes. Et quoniam nos proprie defensionis desolati sumus auxi lio, qui actibus nostris pro inbecillitatis infirmitate nobis prodesse non possimus, nos et nostram ecclesiam ante pedes vestros ponimos, lacrimabiliter supplicantes, quatenus vos induti viscera misericordie ecclesiam ipsam, priusquam passa nau fragio™ in suis juribus peni tus submergatur, proteccionis vestre presidio subleve- tis, machinacionibus et insidiis earn deprimencium utiliter et salubriter occurrentes,

Urkunden. LXXXVII. LXXXVIII. 97

ut arbitrinm per vos provide, juste et sánete latum, per sedem apostolicam, cujus est ecclesias defensare, ex certa sciencia confirmetur et quod ab eadem sede ad idem arbitrinm firmiter exequendiiin detur pervigil exequtor. Rogamos eciam liumi- liter, pater et domine révérende, ut si quis pro parte domini ducis apud sedem apo- stolicam litteras impetrando vel alias impediendo ipsius arbitrii apparuerit iinpung- nator, propter denin et libertatem ecclesie, ne littere super ipso arbitrio impetren- tur vel quolibet alio modo obpugnetur benigno auxilio succurratis, maxime cum vi- deatur in bac parte quodammodo vestrum negocium inpungnari. Datum in castro Othmuchow, kalendis mensis Junii, anno domini MCC etc.

Domino Latino cardiuali. Quod pro remedio nostre ecclesie venerabilis pa- lxxxviiî. ter dorn. Ph(ilippus) ep. Firmauus, quondam apost. sed. leg. decreverat et ™*\ ordinaverat arbitrando, in quern ill. princeps H(enricus), d. gr. dux SIezie et dom.Wrat., pro se et successoribus suis et nos, ecclesie nostre nomine, tamquam in arbitrum, arbitratorem et amicabilem compositoremsub pena mille marcarum auri et excommunicacionis sentencia quas penas pars non servans arbitrium ipsum in- curreret ipso facto, id nunc grave affert nobis dispendiiim, quoniam idem dux ante promiilgacionem ipsius arbitrii nos et ecclesiam nostram diversis injuriis et violenciis molestabat, nunc valde transcendens secundis excessibus primas mole stias, nobis afflictis intollcrabilem aiTliccionem ad dens, in quodam territorio, Ot- muchow dicto, quod est nostre ecclesie speciale, villas máximas quadraginta et amplius occupatas detinet, innixus judicio laycorum baronum suorum quorundam, quasi ipsi lay ci nos, episcopum et clerum nostrum, super villis, prediis et posses- sionibus ecclesie ex aliqua possent contra sacros cañones consuetudine judicare, cum tarnen non liceat alicui layco, episcopo legem dare, com layci sint inferiores clericis et inferior sedes superiorem judicare non possit, ymo ipsos láyeos manet nécessitas obsequeudi, non auctoritas imperandi. In aliis autem villis et civitatibus, quas non occupavit, nostre ecclesie homines vexât exaccionibus et collectis innu- merabilibus incessanter, tot onera et muñera sórdida et quevis gravamina infe- rendo, ut ipsi ecclesie et nobis in eisdem hominibus nichil juris videatur penitus remansisse, intendens idem dux, cum arbitrium idem non servet nec servare inten- dat, per hec gravamina nos ab observacione arbitrii similiter revocare. Nos autem, qui sumus proprie defensionis desolati auxilio et qui actibus nostris pro iubecillita- ûs infirmitate nobis prodesse non possumus, contra tantam violenciam nos premen- tem, nos et ecclesiam nostram ante pedes vestre ponimos sanctitatis, lacrimabili- ter exorantes, ut vos induti viscera misericordie nos et nostram ecclesiam, que tam grave naufragium in suis juribus patitur, priusquam invalescente malicia ре- nit us demergatur, patrocinio vestri auxilii propter deum dignemini suffulcire, ut vestra cooperante gracia procuratores nostri confirmación em arbitrii per venerabi- lem patrem dominum Ph(ilippum) Firmanum ep. lati et promulgati inter dominum

13

98 Urkunden. LXXXVIII LXXXIX. XC.

ducem et nos a sede apostólica ex certa »ciencia valeant obtinere et quod ab ea- dem sede ad idem arbitrium firmiter exequendum detur pervigil executor. Spera- mus enim, quod si hec per vestram graciam nostri procuratores fuerínt assecuti, nostra ecclesia resurgens adhuc poterit relevan. Datum kalendis mensis Junii anno etc.

Lxxxix. Venerabili et in Christo reverendo patri а�? dorn. Jacobo, dei providencia

1294! s. Marie in Cosmidin dyacono cardinali Th(ornas) capellanes suns, ejusdem gracie episcop. Wrat., reverenciam cum obsequio quo potest débitant et devotam. Quod pro remedio nostre ecclesie venerabilis paterdom. Ph(ilippus) Firmanus ер. etc. sicut dorn. Latino scriptum est (N. LXXXVIII), hac addita clausula in fine: et adeo quidem per ipsum ducem spoliati sumus et ad exinanicionem deducti, quod ad presens de rebus nostre ecclesie non possumus aliquod parare obsequinm, sicut vobis nostra domino teneremur. Hoc eciam vestre paternitati duximus humili- ter intimandum, quod propter nimios et graves terrores nobis incussos ex parte dicti ducis mortis vel captivitatis nobis incumbentis recepimus nos in castra nostra Otmuchow, in quo quasi captivi jacemus, ita quod eciam castri valvas egredi non audemus. Datum Otmuchow, kalendis mensis Junii, anno dorn. MCCLXXX quarto.

�?е�? est responsio dorn, episcopi facta dom. duci Wratizlauiensi per ma- gistrum Johannem filium Gosuini cautorem Wratizlauiensem ').

xc. Placeat domino duci acceptare arbitrium, a quo nee directe nee indirecte pos-

1284, sumus nee audemus recédera et super hoc det nobis litteras patentes cum majori (jam?) gjgiHo et ostendat cum effectu restituendo villas et alia que occupavit et accepit, quemadmodum in arbitrio continetur. Et hoc facto placet nobis, quod terminus competens statuatur, in quo rogetur dominus archiepiscopus quod veniat, de cujus consilio parati erimus tractare de missione nunciorum ad curiam. Et ut libere ad locum eundem venire possimus sufficiens rancio nobis et nostris canonicis securi- tatis per dominum ducem prebeatur veuiendi, standi et redeundi.

1) Wahrscheinlich ist diese Antwort im Anfange des Juni 1284 auf Anfrage des Her zogs gegeben worden, wie man aus der Stellung des Schreibens zwischen denen vom

zogs gegeben worden, wie man 1. und 9. Juni vermut hen muss

Urkunden. XC. XCI. 99

Item, codem anuo in die sanctorum Primi et Feliciani, per dominos Petrum 1234 cancellarium et Laureucium officiaient canónicos Wrat., presentibus dominis 9-Jnni- Milegio decano, magistro Andrea archidyacono, Johanne scolastico, Jo banne cantore, Nicoiao custode, Helya, Martino, Henrico, Bndiuoyo canonicis Wrat. missa est littera de Otmuchow duci, cujus tenor talis est:

T h (orna s), d. gr. ер. Wrat., dilectis in Christo fratribus, dominis Petro XCI- cancellario et Laurencio ofliciali etc. Orta jam dudum discordia inter ill. princi- 9 j^¡ peni II (e 11 ri t- и m), d. gr. d. Slezie et dorn. Wrat., ex parte una, et nos, capitu- lum nostrum et ecclesiam nostrum ex altera, super varus et diversis licium et que- stionum articulis, coram venerabili pâtre et doni. Ph(ilippo) Firm ano ер. apost. sed. leg., in quem postniodum tamquam in arbitrum, arbitratorem et amicabilem compositorem per prefatum dominum ducem et nos, capitulum nostrum et eccle siam nostrain sponte, voluntario et scienter extitit compromissum sub pena mille marcarum auri puri in pondereWratizlauieusi et pena excommunicacionis, prout in compromisso super hoc edito plonius continetur, tandem idem dorn. Firm an us ep., apost. sed. leg., compromisso in se suscepto, inter cetera est (alitor arbitra is: Volumus preterea- - ')• Ft qnoniam a tempore publicadonis dicti arbitrii per nos facte in ecclosia kathedrali abbatibus et aliis religiosis necnou clero et populo pro pter hoc specialiter convocatis tres menses jam quasi sunt elapsi, infra quos, juxta tenorem arbitrii, prefatus dom. dux restituere debuit villas, possessiones etc. nt supra (N. LXIX § 4), mandamus vobis in virtute obediencie et sub pena excom municacionis quam ex nunc prout ex tunc in vos ferimus in hiis scriptis, si manda- tum nostrum neglexeritis adimplere, firmiter injungentes, ut ad prefatum dom. du cem accedentes personaliter rogetis, mouoatis et salubriter inducatis enndem, quod bonori suo, fame et anime consulens, universa predicta restituât et restituere fa- ciat, antequam spacium ipsorum mensium, quorum dies ultimus est in die sancti 1284, Barnabe apostoli, penitus elabatur, significantes eidem, quod cum dolore referimus, jBIU' si predicta non restituerit, iterum incidet in penam mille marcarum auri ex vi arbi trii, et facto proprio excommunicacionis sentencia involvetur. Datum, die et anno predictis.

Que littera per dom. Petrum cancellarium et dom. Laurencium official �? m predictos in presencia dom. Martini et domini Nicolai presbyterorum, vicario- 1284, rum ecclesie kathedralis, ipsi duci in curia sua Wrat., sabbato post vesperas ex- 10-Juni- hibita fuit et partim lecta, et licet earn ad plenum audire noluerit ductus consilio

1) Hier folgt aus dem Schiede vom 10. August 1282, N. LXIX § 4, S. 78 Z. 1, von Wort zu Wort die Stelle von: volumus preterea, ordinamus u. s. w. bis Z. 15: pro- tegat et defendat

13*

100 Urkunden. XCl. XCTI.

dorn. Bernhardi propositi Misnensis, cancellarius tarnen predictus tenorem ejusdem littere ipsi duci verbotenus integraliter explanavit. Quam litteram ad ¡se dux ipse accepit, sed ad earn responsum penitus nullum dédit, ymo dixit: „consulo vobis, nobilibus terre mee, quod cum tali legacione vel Iitteris hujusinodi ad me iiullo modo de cetero veniatis" et bac comminacione eis imposita ad legacionem predictam et litteras nil respondit. Quibus, cancellario et olliciali, ad dorn, episco- pum a prefato duce nulla responsione habita reversis, dorn, episcopus, habito consilio, misit per doni. Mirozlaum capel I ami m suum litteras suas in die beati Viti domino arcbiepiscopo in hec verba:

xcii. Paternitati vestre cupimus esse notum, quod inter cetera, que in arbitrio con-

1^'. tinentur lato per venerabilem patrem dom. Ph(ilippum) Firmanum ер. ap. sed. leg., in quern illustris princeps, dom. H(enricus) dux Slezie et dom. Wrat., nos, capitiilum nostrum et ecclesia consensimus sponte et scienter, tamquam in ar bitrant, arbitratorem et amicabilem compositorem, quod si dux ipse non acceptaie nt seu approbaverit hujusmodi arbitrium aut non consenserit ei infra duos menses a tempore publicacionis per nos in ecclesia kathedrali vel alia facte, nos, capitii lum et ecclesia nostra extunc post duos menses petere et exigere possemus ab ipso duce per penam in compromisse appositam et in ipso arbitrio advocatam duo milia et quinientas marcas auri, pro debitis, tlampnis, injuriis et violenciis per patrem, patruuni ejus et ipsum ducem illatis. Pena autem in ipso arbitrio apposita est mille marcarum auri et nichilomiiius excommunicacionis sentencia, quam domi nus legatos protulit in hec verba: predicta quoque omnia et singula - - ').

Et quia infra supradictos duos menses dom. dux non acceptavit, nee curat acceptare arbitrium, nos predictam summam ab ipso duce petivimus per nostros sollempnes nuncios, significantes eitlem, quod ex vi arbitrii inciderat in sentenciam excommunicacionis et penam mille marcarum auri propter arbitrium non servatum. Et quoniam eciam in eodem arbitrio tenor Im jus continetur: Yolumus preterea—-). Sed quia infra predictos tres menses a die publicacionis per nos facte, quam ex tenore ipsius arbitrii faceré tenebamur, idem dux predia, possessiones et cetera que premisimus restituere non curabat, nos iterum per nostros honorabiles nuncios eundem dom. ducem ex superhabuudauti rogavimus, monuimus et induximus quan tum potuimus, ut premissa restitueret, sicut ex vi arbitrii tenebatur, significantes eidem, quod iterum in excommunicacionis sentenciam inciderat (sic) ex vi arbitrii et in penam mille marcarum auri, prout in arbitrio continetur.

1) Es folgen hier die Worte des Schieds vom 10. August 1282, N. LXIX § 6, S. 79 Z. 8 liis Z. 15: in /hoc nostro arbitrio continent nr.

2) Hier folgen wie S. 99 Z. 17 die Worte des Schieds vom 10. August 1282, N. LXIX § 4, S. 78 Z. 1: volumus preterea bis Z. 15: protegat et defendat.

Urkunden. XCII. ХСШ. 101

Cum igitur, pater reverende, evidenter possitis colligere ex premissis, me- inoratuin dorn, ducern jam bis ex vi arbitra in excommunicacionis sentenciam inci diese et sicut apostoli statueront, dicentes: cum excommunicatis non esse commu- nicandum, nos instructi ex decreto Л о no ri i pape dicentis: cure sit omnibus epi- scopis, excommunicatorum omnium nomina, lain vicinis episcopis quam suis parro- chianis pariter indicare, quatenus excommunicatis ubique ecclesiasticus aditus ex- cludatur et excusacionis causa omnibus auferatur '), rogamus vos tamquam patrem et dominum veneraiidum, ut cum ipso duce in vetitis a jure non participées, si vul- tis ecclesiam nostram salvam consistere et non vultis perniciosum exemplum in subditos derivare, quod enini a prelatis agitur, facile a subditis trahitur in exem plum, ut pretereamus penam, quam prefatus legatus statuit de clericis communi- cantibus cum excommunicatis, per quemcunque sciverint vel intellexerint quempiam esse excommunicacionis sentencia inuodatum. Datum Otmucbow, XVII. ka- lend. Julii.

Littera missa decano et canonicis in festo b. Jobannis in Wratizlauia con gregaos.

Sub cecis licium questionibus coram venerabili patre dorn. Ph(ilippo) Fir- xcm. mano ер. apost. sed. leg. per Ungariam et Poloniam inter ill.principem Hen- i284- ricum d. Slezic et dorn. Wrat. ex parte una, nos, capitulum nostrum et eccle siam nostram ex altera, tandem ipse dux, magis amplectens procederé per mo- dum pacis et concordie, obmissis amfractibus questionuin in ipsum legatum primo et principaliter sponte et libere sub pena mille marcarum auri et excommunicacio nis sentencia pro se et suis heredibiis compromisit. Nos eciam una cum capitulo nostro nomine ecclesie nostre, licet qiiodammodo inviti a principio, postmodum ta rnen sponte et libere in eundem legatum similiter compromisimus subsequenter, si cut bec in instrumento compromissi per inanum publicam super boc confecto ple- niiis exprimiintur. Qui legatus, in se suscepto compromisso, licet jam iter arripuis- set ut proficisceretur extra provinciam sue legacioni decretara, non tarnen egressus ipsam aclinic infra metas nostre dyocesis, coram certis personis quas sibi presen tes habere placuit in villa Lipoua in territorio Otmuchouiensi, quod est nostre 1282, ecclesie speciale sub anno ciomini MCCLXXXII in die b. Laurencii tulit suum 10, �?в* arbitrium et eciam publicavit, ipso dorn, duce et nobis absentibus, sicut ei ex for ma licuit compromissi. Ex ipso autem arbitrio sic lato et publicato inter cetera col- ligitur talis tenor: volumus preterea—').

1) In decretis �? 20 С. XI. cmaest. 3.

2) Diese Stelle enthält abermals die Worte des Schieds vom 10. Ang., Urk. N. LX1X § 4, S. 78 Z. 1 bis Z. 11 restituere teneatur, nur mit Weglassung der Worte Z. 9: et specialiter decimas de Bicbina.

102 Urkunden. XCIII.

Et post рап�?а, talia verba in ipso arbitrio inseruntur: predicta quoque omnia et singula mandamus- -')•

Cum igitur, si cut meministis, in nostra et capituli nostri presencia, abbatibus eciam s. Vincencii et s. Marie cum qulbusdam eoruudem fratribus necnon aliquibus ex fratribus Predicatoribus et Miuoribus ac aliis clericis tarn regularibus quam se- cularibus et populo Wrat. civitatis presentibus et ad hoc specialiter couvocatis, 1284, sub anno domini MCCLXXX quarto, in die beati Gregorii in choro Wrat. hora и. и»™, tg,.^ ipSI)m arbitriuni publicatum fuit et expositum, neque ullus pro parte ducis tamquam procurator vel eciam simplex nuncius quippiam de ipso dixit arbitrio, licet magister Lud wie us protestatus fuisset publice, quod non tamquam procurator vel nuncius ex parte ducis sed tamquam familiaris tunc ipsum arbitriuni báculo ha- rundiueo comparavit, dicens: cui si quis inixus fuerit manum ejus perforabit, neque dominus dux de ipso arbitrio curain ullam habebat, et a tempore publicaciouis jam tres menses sint elapsi, infra quos post publicacioiiem ejusdem arbitra dorn, dux predia, possessiones et jura, que per ipsum vel nomine ipsius per quemeunque oc- cupata fuerant restituere teneretur, nee restituent, nee curat ipsum arbitriuni, no bis observantibus vel eciam aeeeptare, quamvis nos, qui honorem ipsius, bonam famam et salutem anime toto desiderio affectanius paternaliter et caritative per nuncios nostros honorabiles, videlicet dorn. P(etrum) cancellarium et dorn. Lau- lu. Juni, r en ein m officiaient, canónicos nostros, in vigilia beati Barnabe circa finem ipso- rum tri um nieusium rogavimus, induximus et hortati sumus, ut juxta tenorein arbi- trii, villas, predia et alia que prenúsúnus, que nos, capitulum nostrum et ecclesia nostra ab aiiiiis quadraginta et citra possedit restituere dignaretur, significantes ipsi per eosdein nuncios nostris lilteris in presencia dorn. Martini et dorn. Nico lai presbyteromm vicariorum iiostre Wrat. ecclesie, quod si predicta non resti- tueret infra illos menses, iu penam mille marcarum au ri iucideret et excommuuicacio- nis sentencia fore nosceret ex vi non servad arbitra se ligatum, verum ipse domi nus dux quamvis sic, licet ex superhabuudauti, esset per nos mouitus et rogatus, cum dies statuta in ipso arbitrio interpellet pro nobis, predia, possessiones et ce tera que premissa sunt uoluit restituere neque curat, uncle vobis significamus, ipsum in mille marcarum anriet sentencian] excommunicacionis ex vi non servati ar bitra incidisse, rogantes et borlantes vos, ut circa ipsius dorn, ducis participacio- nem in divinis officiis et aliis vos taliter teneatis, ne ouerantes vestras conscien- cias in canonum edicta et maxime iu constituciones veuerabilis patris (loin, legati sapradicti, que clericos, tam regulares quam seculares, exemptos et non exemp- tos. participantes excommunicatis, quoeunque modo aliquem excommunicatum no- verint, majoris excommunicacionis involvunt sentencia, ex participacione ipsius

1) Wie zum Theile in N.XC1I Worte des Schieds v. 10. Aug. 1282 N. LXIX § 6, S. 79 Z. 8 bis Z. 24: exigí valent cum effectu, mit Auslassung der Worte Z. 15: vel que in posterum bis Z. 17: diffinire atque mandare und Z. 18: in compromisso prefato aj>- positis et expressis.

Urkunden. ХСШ. XCW. Ш

ducis, quod absit, cad ere vos continuât. Datum 01 mu �? how, X. kalend. Julii, anno domini MCCLXXXIIII.

Item, ejusdem tenons littera missa est de s. Viucencio et de s. Maria ab- batibus et eorum conventibus, alia fratribus Predicatoribus, tercia fratribus Mino-

ribus in Wratislauia.

il T

Omnia supradicta respiriunt arbitrium tantum et que ipsum circumstant, hic vero dominus enisconus utitur jurisdicione ordinaria.

Item, eodem anno in crastino sanctorum Processi et Marti nia ni per reli- 1284, giosos viros de Camencz Cysterciensis ordinis et de Nouo-castro1), ordi- Jnl1, nis s. Augustini abbates, neenon et per fratrem Henricum, magistrum bospita- lis deNysa2), missa est littera predicto dorn, duci in Wratizlauiain de Otmu- chow, cujus tenor talis est:

Th(omas), d. gr. ep. Wrat., religiosis viris .. deCamencz Cystercien- xciv. sis ordinis et . . de Nouo-castro ordinis s. Augustini abbatibus, neenon fratri I'2f4'. Henrico, magistro hospitalis apud Nyzam, salutem in domino. Quoniam Ш. ('§ 1.) princeps dorn. H (en rie us) dux Slezie et dorn. Wrat. non sine gravi periculo anime sue, possessiones, villas et jura in magnum ecclesie nostre prejudicium oc- cupavit et detinet occupatas, nos, qui zelo caritatis paterne dncimur circa salu tem principis memorati et affectamus, ne nostra ecclesia in dampnacionem nostre anime dampna et injurias paciatur, utique negocio medicinara quam possiimus ad- hibere volentes, cum litteris nostris ex consensu capituli nostri conscriptis, quas vobis dirigimus, mandamus vobis in virtute sánete obediencie, ut, assumptis vobis- cnm personis fidedignis, ad ipsum dorn, ducem personaliter accedentes rogetis et moneatis eum, ut consulens anime, honori et fame sue, restituât villas ecclesie, quas occupavit in districtu et territorio Otmuchouiensi et Nyzensi, in quarum possessione fuit ecclesia a tempore de quo non extat memoria nee unquam per alium quam per ecclesiam fuerunt possesse, quarum nomina sunt hec: Ruchers- walde3), villa Wlchmari4), Viscow5), Cubici6), Jasenicza 7), Czban-

1) Naumburg am Bober, am 8. Mai 1284 vom Herzoge Przemislaus von Sagan nach Sagan verlegt, Abtei der Augustiner Chorherren. S. Catalogus abbatum Saganensium, in Stenzel: script, rer. Siles. T. I. p. 176 u. 18t). Der damalige Abt hiess Tylemann.

2) Das Hospital in Neisse wurde 1226 gestiftet und den Hütern des heiligen Grabes, Kreuzigein mit dem doppelten rothen Sterne übergeben. S. Fuchs serles praeposito- rum Nissensium, in Stenzel: script, rer. Siles. T. IL p. 382.

3) Ritterswalde. 4) Volkmansdorf. 5) Wischkau. 6) Zaupitz? wovon noch die Zaupitzer Mühle? bei Giesmansdorf, WNW. % M. von Neisse. 7) Unbekannt.

104 Urkunden. XCIV.

а�?а1), Belici2), Malerouici3), Budissöuici4), Drogussow3), Prosi- nici"), Rinarcici7), Jaghelniza8), Wanchza9), Stinauia l0), Grisow"), Lipoua12), Opertiuilla13), Cameniza, alia Cameniza14), Waldow18), aliud Waldow16), Luduiciuilla17), Bela18), Heyda19), Prilanch20), Lanchki21), Luthe22), YIow23), Swatow, aliud Swatow24), Wilano- uici25), Longauilla26), villa Nicolai21), villa Dithmari28), Walthero- uici29), Geraltici30), Cunczendorph31), Scorossow32), villa Vriuaid33), Thomasberg34), Adolcouici35), Supicouici36), Burgrauici37), villa С u- nati38), Byssephswalde39), Grnnow40), Morow4'), Copiruik42), Tan- berg43), Lossoma44), viIla,Bernhardi45)r Crasch, aliud Crasch, tercinm Crasch, quartum Crasch46), Cobila47)," Thomicouici48), Petrouici49), Wsdarca50), Schicouici51), Rothuaser й), Glinna53), Popalim54), Hen- riciuilla65) et Scalicza66).

(§2.) Item moneatis dominum ducem, qnod restituât censnm et decimam et alios

usufructúe, quos in eisdem villis accepit.

(§ 3.) Item moneatis eum, quod prohibicionem revocet factum de decimis et censu

ipsarum villarum.

(§ 4.) Item moneatis eum, quod precipiat demoliri opus fortalicii sive castri in fundo

ecclesie circa Waldow57), quod fach per homines suos construí, compeliendo homines ecclesie ad opus supradictum, cum homines ecclesie ad nova opera non teneantur.

(§ 5.) Item moneatis eum, quod restituât pecunias ecclesie, quas extorsit ab liomi-

nibus ecclesie, captivando aliquos, aliquos pignorando et alios simpliciter compel iendo , circiter tría milia argon ti.

(§ 6.) Item moneatis eum, quod revocet homines suos et removeat, per quos gravât

homines ecclesie in districtu Otmuchouiensi et Nyzensi.

1) Bankwitz? 2) Bielitz. 3) Mahlendorf. 4) Bauschwitz. 5) 6) Unbekannt.

7) Rimerzheide. 8) Jäglitz. 9) Unbekannt. 10) Steinschdorf. 11) Greisau.

12) Nicht mehr vorhanden. Hier wurde 10. August 1282 der wichtige Schied N. LXIX gefallt. Eine andere Urk. N. XCIII giebt an, dass es von Neisse aus gegen Mähren, hin ag. In einer Urkunde K. Ottokars von Böhmen, wird die Gränze zwischen Mähren dem

Herzogthume Oppcln und dem Bisthume Breslau angegeben: in villa que Lypa nuncupatur

la H

incipiunt etc. Palacky Formelbücher, lte Lief. S. 30Ü." 13) Oppersdorf."*14) Kamitz. 15) Wohl Altewalde. 16) Neuwalde. 17) Ludwigsdorf. 18) Bielau. 19) Hei- dau. 20) Preuland. 21) Lentsch. 22) Unbekannt 23) Eulau. 24) Deutsch- und Polnisch-Wette. 25) Wilmsdorf. 26) Langendorf. 27) Niclasdorf. 28) Dams- dorfer Grundstücke bei Niclasdorf? 29) Waltdorf. 30) Giersdorf? 31) Gross-oder Dürr?-Kunzendorf. 32) Kolsdorf bei Ziegenhals. 33) Freiwaldau. 34) Unbekannt. 35) Adelsdorf. 36) Saupsdorf. 37) Borkendorf? 38) Gross- oder Dürr ?-K u n z e n- dorf? 39) Bischofswalde. 40) Grünau. 41) Mohrau. 42) Köppernig. 43) Tan nenberg. 44) Lasswitz? 45) Bergdorf. 46) Gross-, Voigts-, Klein- undScbuberts- Cross. 47) Unbekannt 48) Dohmbsdorf. 49) Petersdorf. 50) 51) Unbekannt 52) Rothwasser. 53) 54) Unbekannt. 55) Heinzendorf oder Heynersdorf. 56) Unbe kannt 57) Wohl Altewalde, SO. von Neisse.

.)

�?

ч

�? -<й -i и ы

II

II

г

Ф

a

1

1Г\

Й

ТЗ С

4"

•*

й

1

r-i

M

1

О

+^>

N

та

Vi

■J

ф

4^

si

í-i

Ol

•■"»

•�?

о

о

«-,

«in

«М- т�?

ю

'О

CO

4н

(н

ц

:0

�?

M

О

1-�?

е

*

о

и

ф

О

л

M

TD

' -

а

N

cq

-а

m

03

8

9

*

СП

h

Рн

+j

rH

�?Я

di

ф

)Ч

3*

í^ <м

ф

■H

T3

г!

3

Т ч

�?

Jd

а

+J

<м

о

eg о

¡:

■г�?

ы

гЧ

С

О тз

гМ ТЗ

iL

**-*

J8 S

.71

Ф

�? 41

-rj

II

ii

1 -

+»

О t-l

CO

ф

X!

Й

г«-1

II

•н

и О,

0

•|�?

�?H

�?

¡xi'

>

30

2

•r-t

II

"l

►.

О

XI

-1-4

3=1

fi

X

-p

3

■н

О

Ol

■ri

•H

О

о

тЗ

H

Й

о

и

•г�?

S

Ф

�?

Я

л

д

г�?

;:

H

ri

H

+J

Й

О

0)

H

rH

г�?

Й

,->

•н

•И

�?

ф

д

>•

>

г^

�?-

О

-H

ь-

X)

0>

"о"

г-�? (\J

•H

'. J

M

N

КЛ ma ,чл

3

cd

h •

03 Г—

Ф ITN

f-l 1

CQ rH

S t3

1 §

+>

ffl te-

•H 1

CO кл

m о

о

СЪ 4)

'О

Vh

«а +°

Cl'

�?

и

о

-а

О

^

S3

?

1

О 1 ТЗ •<

О Ь

Т.

л

О i

X! 3

й

Ф

Ф !

О W

X

о

К

1 N

-tí (

Я ев

о

>

и +»

Л �?

3"i

3

3

*Ч

ф -н

N *» ¡

(Г,

il

ТЭ ?

, ^

�?Я

и

4» Й 0

О

h о

Щ

:ё

а) X

н

•н д

■н �?5

3 гМ

и

-1

о

&д

H 1

N 1

0.

s

�?

d

ф II

МЛ

ТЭ

■н

II

•гЧ -г

а о

■�?

х:

■--

Ti

II

COtI t

-^

13

.2

о

II

Я а)

II -н ;

О ч-

й g)

«

II

з �?

3 -Р

h

�?

о о

•н о а

■|�? �?о

�?! -^

H

и h к

4)

�?

о

u а

Ь «

-С

о

о

1-н

0) �?Я

•�? ф f

Р �?о

fi

Л

�?

г�?

m

аз .о

ни t

•

3 m

H

H

3 -Я N О 1-> о

$5íS

- <м

t»

3 3

**—"Х."

<*■'

' ■ S ч

*-—ч/"./"

Ы ев

«Л

Г— г�?

■<Л ^

Хч

о

(\J

105

hom'mibus (§ 7.) hiii'--) ion n dominus (§ 8.) jer rosig*

ionem ad- (§ 9.)

enricum (§ ío.j

iiiüíi ¡ion

») dicitdr, (§ u.)

iiiu¡ oIn->ii

villi s ca- (§ 12.)

i*5|i «tiin

■ -il

ecclesie, (§ 13.)

¡is civita- (§ u.) e ciidatiir i

:'м-,.; --''i •':;!'' '- lapidibns (§ 15.) f. , que fuit (§ 16.)

■

tercio pe- premissis >erempto- 25. Jnu. s, saltern monicio- es litteras w, die et

¡HIT ;. ./

nobis lit—

et ipsum

io Wrat.

s per eos

advocatus

■ i- •

haben.

104

sea1), В

nicie), H

Lipona'

alind Wí

Laiichk:

uiciíJ), .

uici29), <

Thomas

natiM), ]

berg43),

Cr ase h,

Wsdarc

i . ...

riciuills

(§ 2.) ítem

nsiifmctiu

(§ 3.) ítem ipsan mi v

(§4.) ; Item ecclesie t homines e teneantur.

(§ 5.) Item

nibns ecc leudo, ci

(§ 6.) Item

homines t

1) Ba 7) Rimer 12) Nicht gefüllt. ] lag. In eii Herzoglhui incipiunt �? 15) Wob dau. 20 Polnisch-V dorfer G Diírr?-Ku 35) Adcll dorf? 39 nenberg.' Cross. 52) Roth kaant. 51

;

Urkunden. XCIV. 105

Item moneatis eum, quod revocat (sie) coliectam, quam imposuit hominibus (§ 7.) ecclesie, scultetis et aliis, Jiberos mansos liabentibus in predicto districtu.

Item moneatis eum, quod Joli �? im ein filium Jacobi'), quem idem dominus (§8.) dux pro sculteto posuit, revocet, cum scultecia in Nyza sit ecclesie per resig- nacionem dicti Jacobi.

Item moneatis eum, quod non impediat per homines suos jurisdicionem ad- (§9.) vocati provincialis in Nyza, quem dominus episcopus ponit.

Item moneatis eum, quod revocet prohibicionem fact am per Henri cum (§ 10.) scriptorem sunm de deeimis plebanorum in territorio Nyzensi.

Item moneatis eum, quod restituât villain ecclesie, que G noy na-) dicitur, (§ 11.) quam nuper oceupavit.

Item moneatis eum, quod satisfacía! de expensa, quam extorsit in villis ca- (§ 12.) pituli, videlicet in Ossech3) in Neuenino, in Grodesseuicz4), et in Chresne3) de Grodcow veniendo.

Item moneatis eum, quod restituât vaccas, quas extorsit in villis ecclesie, (§ 13.) episcopi et cauonicorum.

Item moneatis eum, quod de decima monete in Wratizlauia et aliis civita- c§ 14.) tibus in ducatu suo satisfaciat domino episcopo, cum moneta suo nomine cudatur et termini solutionis sint elapsi.

Item moneatis eum, quod non gravet homines ecclesie in ducendis lapidibns (§ 15.) pro domo sua in Wratizlauia, ad quod bomines ecclesie non tenentur.

Item moneatis eum, quod restituât В1 i s6) villain ecclesie et curiam, que fuit (§ le.) magistri Vlrici.

Hanc autem monicionem nostram ipsi dorn, duci primo, secundo et tercio pe- remptorie facialis et ad faciendam restitucionem et satisfaccionem de premissis omnibus eidem dorn, duci proximnm instans festum beati Jacobi terminum perempto- 25. од. riiim assignetis, quod si presenciam ipsius dorn, ducis adiré non poteritis, saltern in curia, in qua eum inveueritis et postea in ecclesia kathedrali eandem monicio nem publice faciatis. In signum autem monicionis per vos facte patentes litteras nobis sub sigillis vestris dependentibus remittatis. Datum Оtmnchow, die et anno predictis.

Predicti autem abbates et magister hospitalis de Nyza, acceptis a nobis lit— teris monicionis accesserunt in Wrat. ad presenciam ipsius dorn, ducis et ipsum dom. ducem jnxta maudatum nostrum in domo fratrum Minorum in viridario Wrat. super omnibus suprascriptis articulis monuerunt et in signum monicionis per eos

1) Im J. 1281 erscheint noch in einer Urk. des Bischofs Thomas: Jacobus advocatus de Nisa.

2) Unbekannt

3) Jetzt Hennersdorf im Ohlauischen.

4) Niefnik und Graschwitz im Ohlauischen.

5) Unbekannt, muss aber auch wohl zwischen Grottkau und Breslau gelegen haben.

6) Pleische, SWW. 2 M. von Breslau.

14

106 Urkunden. XCV. XCVL

,.: i facte nobis patentes Hueras cum sigillis .suis dependentibus remiserunt, quarum te nor talis est.

xi v. . Noveriiit iiniversi, présentent paginant inspecturi, quod nos . . tie Ca-

1284, menez Cysterciensis ordinis et . . de Non o castro ordinis saneti Augustini ab- bates necuon frater II en ri eu s magister hospi talis, venerabilis in Christo patris domini Th(oine), d. gr. ep. Wrat., recepimus litteras in hec verba:

Th(omas), d. gr. en. Wrat., religiosis viris dominis . . de Camencz Cy- sterciensis ordinis et, . de Nono castro ordinis saneti Augustini abbatibus nec uon Irai ri Henrico magistro hospitalis apud Nysain salutem in domino. Quo- niam ill. princeps dorn. Henricus dux Slezie et dorn. Wrat. non sine gravipe- riculo anime sue villas etc. ut supra. (N. XCIV.)

Volentes igitur parère mandatis predicti dorn, episcopi, juxta tenorem litte- rarum ipsius accedentes ad presenciam dorn. Henrici dncis Slezie et dorn. Wrat. in domo fratrtim Minornm in Wrat. hora prima in viridario eorundem fra- 1 i-i■ m monuimus ipsiim dorn, ducem primo, secundo et tercio super omnibus resti- tnendis, satisfaciendis et removeudîs, que in teuore litterartim dorn, episcopi con tinent)! r, ad predicta omnia adiinpleuda eidem domino duci usqne ad festum b.

1284, Jacobi proxiine ventuniin termino peremptorio assignato. In signum vero monicio-

25. Juii. „js per ll0s facte sigilla nostra appostiimus teuori presencium litterartim. Actum

, Wrat., loco et hora siipradictis, IV. nonas Jiilii, in presencia dominoriun fratris

Rolandi et fratris Gerardi de Camencz Cysterciensis ordinis, fratris С h ri-

spini prions ordinis s. Augustini, fratris Henrici prions s. Matliie et fratris Her-

manni ibidem et Loduici presbyteri, vicarii s. Marie Magdalene Wratislauie.

10. Jnli?

Et quia post eandem moiiicionein prefatus dominus dux, factis juxta placituin suum responsioiiibus ad artículos supradictos, convocatis quibusdam religiosis et aJiis, dicebaturappellas.se, nos litteras nostras domino Laurencio officiali no- stro et magistro Mirozlao plebano de Surgosth ') direximus in hec verba: xt.vi. Th(omas), d. gr. ep. Wrat., dilecto in Christo fratri domino Laurencio

1284,^ canónico et officiali nostro Wrat. nëcnoii magistro Miroslao rectori ecclesie de Surgosth et capellauo ciirie nostre salutem in domino. Si forte il lust ris princeps dorn. H en ri �? us, d. gr. d. Sie sie et dorn. Wrat., super artin i lis de quibus ipsuni per reHgiosos viros . . de Camencz Cysterc. ordinis'et . . de Nouo castro abbates neenon fratrem Henri cum magistrum hospitalis apud Nyzam, in quibus idem dux uostram ecclesiam gravavit et gravât monuimus legittime, ut se corrige- ret et ecclesie satisfaceret, appellavit vel forsitan appellacionem super eisdem articulis postmodum interponet et si apostólos peciit vel postea petet, sicut con- suerunt faceré appellantes, mandamus vobis, ut ad ipsius ducis presenciam cum

1) Schargast, NNO. 2 M. von Falkeuberg.

Urkunden. XCVI. XCVII. 107

personis aliquibus personaliter accedentes petatis ab ipso et recipiatis nomine no- stro copiam appellacionis in litteris patentibos, appenso sigillo principia memorati, ut sciamiis, super qnali appellacione quales apostólos sive litteras diniissorias, si dari debuerint, sibi dari et ad hnjtismodi litteras nomine nostro petendas et reci- pieudas per vos ab eodem principe, vos, cum consensu fratriim nostrorum quos circa nos habuimus, videlicet doininoriim Job a unis scolastici, magistri Joban- nis cantoris, Nicolai custodis, Woyzlai, Helye et Viti, canonicorum, pro- curatores coustituimus in hiis scriptis. Datum apud Otmuchow, presentibus vi ns religiosis, Cristone et Bertoldo ordinis fratrum Predicatorum in Wrat., Jacob о et Johanne ordinis fratrum Minorom de Glogouia, fratribus Jacobo et Laurencio presbyteris vicarüs ecclesie. Datum Otmuchow, VI. idus Ju- lü1), anno domiui MCCLXXXIV.

Qui, scilicet dominus Laurencios officialis et magister Mirozlaus, ac cedentes ad presenciani dicti dorn, ducis ante ecclesiam kathedralem in presen cia plurium rogaverunt ipsum, ut sub sigillo suo appellacionem per eum interposi- tam nostro nomine eis daret, qua habita per nos et inspecta causa appellacionis sibi daremos apostólos, sive videremus appellacioui deferendum esse sive minus ei eciam deferendum. Sed dux ibidem sedens coram pluribus dixit publice: „nolo dare contra me gladium meo inimico!" manifestedemonstrans, se nolle dare appel lacionem sub sigillo suo, et hujusmodi responsionem protestantur in presencia sua publice faetam domini Mileyus decauus, Stephanos presbyter, Nicolaus de Cosanow canonici Wrat., Til m an mis prepósitos saneti Spiritus, Chri- spinus prior s. Marie in Wrat., quorum penes nos litteram habernos super hoc cum sigillis dependentibus. litlem eciam officialis et magister Mirozlaus acce dentes ad fratres Predicatores et alios publice protestan' sunt, quod ipsi tamquam veri procuratores a nobis constituti pecierunt a domino doce appellacionem sub si gillo ipsios ducis et diceutes, quod dominus episcopus paratus erat dare apostólos inspecta causa primitus appellacionis interposite per ipsum dominum ducem. Ipsi au lern magister Mirozlaus et dorn, officialis nobis remiseront litteras sub sigillis suis, quarum tenor talis est:

Venerabili in Christo patri dorn. Th(ome), d. gr. ep. Wrat., Lau r en ci us xcvii. officialis curie Wrat. et canónicos ibidem neenon magister Mirozlaus rector 12845 ecclesie de Surgosth et capellanus ejusdem, reverenciara debitam et honorem. Reverende paternitatis vestre litteras reeepimus sub hac forma: T h (ornas), d. gr. ep. Wrat., Dilecto in Christo fratri domino Laurencio canónico et officiali no stro Wrat. neenon magistro Mirozlao etc. Si forte etc. ot sopra (N. XCVI.)

1) Es muss wobl: VIII id. heissen — 8. Juli, wie sich aus dem bald folgenden Datum nach N. XCVII ergiebt.

14*

108 Urkunden. XCV1I.

1284, Volentes igitnr mandatis vestris, nt tenemur, humiliter obedire, anno pre

ll. Juli. j|jct0> y_ ¡,jus jujü jn civitate Wrat. accessimus personaliter ad prefatum dorn, dueem, primo, hora sexta cum dominis infra scriptis, ad hoc vocatis specialiter et rogatis, fratre Chrispino priore domus s. Marie in Wrat. et fratre Hen rico socio ejusdem ordinis sancti Augustini, Henrico de Mochidlniz, Hen rico de Numburch ecclesiarumWrat. dyoc. Mar tino, Johanne, Michaele presbyteris et Alberto dyacono, vicariis Wrat. ecclesie kathedralis, et petivi- nuis ab ipso dorn, duce juxta mandatant vestruni nomine vestro appellacionis co- piain sub sigillo ipsius ducis nobis dari, si quam interposuit a vobis super moni- cionibus sibi factis ex parte vestra per religiosos viros . . de С amenez Cysterc. ordinis et. . de Nono Castro ordinis s. Augustini abbates ac magistrnm hospi- talis de Nyza Wrat. dyoc. in curia sua in qua solitus est habitare, secundo, eodem die ab eodem principe hora vespertina ante fores ecclesie kathedralis, co ram dominis Myleyo decano, Stephauo presbytero, Nicoiao de Cosauow, canonicis Wrat. Tilmanno prepósito s. Spiritus, Chrispino priore s. Marie et fratre Henrico socio suo Wrat. ordinis s. Angustini, Johanne de Mun- stirberg, Henrico de Numburch, Harthnngo de Bichina plebanis, Jo hanne perpetuo vicario de s. Nicolao apnd Wratislauiam, petivimus instan ter, ut sub sigillo suo appellacionis copiant, si quam a vobis interposuit, nobis da- ret, utpote procuratores ad hoc legittime depntati, sed dominus dux sepius me- moratus, residens in loco supradicto ante fores ecclesie cathedralis earn nobis dare sub sigillo suo peni tus recusavit, dicens ñnaliter: „nolo contra me dare gla- dium inimico!" et tunc protestati fuimus coram omnibus qui tunc aderant in presen cia ejusdem principie, quod vos non tenebamini sibi dare apostólos, si quos pete- ret, ex quo appellacionem, si quam interposuit, nobis nomine vestro dare nollet sub sigillo suo, et idem protestati sumus in ecclesia kathedrali post vesperas ante completorium, presentibus dominis Wlphkero et Stephano canonicis ac vi cariis neenon scolaribus ejusdem ecclesie et in capitulis s. Marie ordinis s. Augu stin! et s. Adalberti fratrum Predicatorum Wrat. civitatis coram abbate et priore ac fratribus monasteriorum predictorum, presentibus dominis Martino, Miroz- lao, Michaele presbyteris et Vito subdyacono vicariis ecclesie Wrat. plnries sepius memórate. In signum vero execucionis mandati vestri per nos facte pater- nitati vestre patentes nostras litteras presentes cum appensione sigillorum no- stromm duximus transmittendas. Datum Wrat. anno domini MCCLXXXIV, V. idus ') Juin.

1) Hier und weiter oben muss wohl : VII id. Jul. 9. Juli gelesen werden, da Heinrich IV. darauf: in die Septem fratrum, d. h. 10. Juli den Pfarrer Helwicus nach Ottmachau schickte und das letztere Datum nicht so leicht verschrieben seyn kann, als die beiden anderen. Eben so muss N. XCVI, VHI id. Julii und N. XCVIII, VI id. Jul. stehen.

Urkunden. XCFIIL 109

Licet autcni dorn, dux per nostros nuncios et procuratores rogatus esset et monitus, sicut preinisimus, ut appellacionem ¡suain nobis sub suo transmitteret si guió, et earn recusaret dare sub sigillo suo, nescimus qua utens cautela, nisi forte propter banc, ut causam appellacionis ipsius posset mutare liberius quando 1284, vellet, tameu in die septem fratrum misit ad nos dorn. Hel ni cu m, plebaiium de ,0-Jl,li- Vezwrozena, sine litteris suis procurators necnon eciam aliquas litteras, in quibus ipsum nuncium suum vel saltern capellanum assereret deferentem. Qui Heluicus, oretenus simpliciter nobis ex parte dicti dom. ducis salntatis, osten- dit quandam litteram cum tribus sigillis dependen tibus abbatum de С aine nez et de Nouo castro necnon fratris Henrici magistri bospitalis de Nisa et petivit, earn per aliquem de nostris, se audiente, coram nobis legi. Qua perfecta per do minum Vit um nostrum canonicum coram nobis, secessit aliquantuluni et nos cum nostris fratribus, qui nobiscum tunc fuerant collocuti, invenientes, quod nobis non scribebantur sed protestacionein quandam in genere appellacionis per ducein in— terposite pretendebant, nos eiindem Hel nie um revocavimus, requirentes ab ipso, si ipse litteras cum eisdem sigillis relinquere nobis vellet. Ipse Heluicus re- spondit nobis: quod dux ipse sibi preceperat, ut ad ipsum dictas litteras reporta ren et acceptis litteris, non petitis apostolis, nee de ipsis facieus aliquam men- cionem, recessit. Nos tarnen ipsarum litterarum appellacionis copiam sine aliquo sigillo vel sigillis babuimus, cujus transcriptum vobis transmittimus in rodali pre sentí, niclii I addito vel eciam diminuto. Tenor ant em talis est:

Cum rem, que culpa caret, in dampnum vocari non deceat, uec ab eccle- xcviu. siarum prelatis, a quibus fons juris atque justicie scaturiret injuriarum occasio de- IVM, beat exoriri, coram vobis honorabilibus л iris . abbatibus, prepositis, decanis, gardianis, prioribus, canonicis et plebanis totoque clero Wrat. dyocesis, nos Hen ri cu s, d. gr. dux S lez i e et dom. Wrat., deponimus cum querela, quod dom. Thomas, Wrat. episcopus, varus nos diversisque generibus inj us torn m gravami- num inquiétât,:jura nostra ducalia, que a primeva iundacione Wrat. ecclesie a - nostris majoribus sunt possessa et in nos veré successions titulo devoluta, in quorum possessione nos quoque multo tempore fuimus, sine lite penitus absorbere desiderans possessionesque villas in fundo nostre presepis collocatas, que ad no strum jus tarn juste quam debite pertinebant, suis usibus suoque violenter dominio contra (leniii et justiciain suique pontificatus infamiam attrahit et usurpât.4 Super quo, dum idem episcopus coram nostris baronibus, quibus super hac re judicium longa contulerat consuetudo, per nos traheretur in causam, in ipso mote litis ex ordio judicium subterfugit, quamobrem supradicti judices, ipsum reputantes con- tumacem, nos in possessionem earundem villarum ex primo decreto miserniit, dicto episcopo ad sedem apostoiicam (appellante), quam appellacionem, dum non fuis- set intra tempos debitum prosecutus, ipso in sua contumacia perdurante, elapso anno et amplius missi fuimus in possessionem predictamm possessionum atque vil larum ex secundo decreto, earundem dominio nobis libere assignato. A quo tem pore censnm, collectas, exacciones in eisdem prediis, tamquam in re nostra et

110 Urkunden. XCVllI.

per »os obtenta justo judicio, semper accepimus et accipere intendimus et uti fnii predictis prediis pro nostre beneplácito voluntatis, salvis eidem episcopo decimis sibi debilis inibidem, in quibus ipsum non intendimus aliquatenus molestare, nolen- tes in messem alterius mittere falceiu nostram. Non attendens idem dominus episcopiis, qualiter verba pontiíicis : si vera non fuerint sacrilega reputantur, va rus sceleribus nos innocenter infamat, asserens, nos ecclesiam ipsius, quam zelo debite caritatis amplectimur, multis injuriosis incomodis molestare.

(§1.) Super quo, ne crudeliter videamtir negligere famam nostram, mouicionibus et

querelis per discretos viros abbatem de CamenczCysterc. ordinis et abbatem de Nono castro ordinis sane ti Augustini necnon per trat rem Henricnm magistrum hospitalis in Niza noviter nobis tac ti s taliter respondemus: de villis videlicet, quas nos asseruit iu Nizensi et Otmuchouiensi territorio occupasse, dicimus, ipsas nobis esse per seiitenciam adjudicata», reputantes, nos juste teuere, quod possidemus au �? to re pretore, prout superius plenius exprimuntur.

(§ 2.) Monuit nos insuper idem episcopiis, quatenus censuin predictarum villarum,

qnem a tempore nostre possessionis accepiinus in eisdem omnemque usufructum, infra tempus statutum ab ipso, restitueremus eidem, quod nos, cum juste possi- deremus, faceré non tenemur. Ipse vero, qui a tempore sue violente detenciouis multa percepit injuste ad restitucionem taliter perceptorum nobis est prius obliga- tus, nos quoque ipsum de hoc requirimus et monemus, ne sue salutis sustineat detrimentuin.

í§ 3.) Prohibicionem insuper, quam de decimis suis fecisse nos asserit, uunquain

concepimus nee fieri maudavimus, cum ipsum non intendimus contra justiciam in suis juríbus aggravare.

(M) Fecit nos insuper admoneri, quatenus opus fortalicii, quod construí fecera-

mus in Valdow, faceremus quantocius demoliri, quod nos faceré nec volumus nec tenemur, cum in fundo nostro, qui nulla Servitute constringitur, edificare quod vo lumus non possumus ab aliquo prohiben, homines vero ipsius in opere jam pre- dicto iiunquam maudavimus anxiari.

(§5.) Ad hec moneri nos jussit predictus episcopus, quatenus pecunias, quas ab

hominibus suis, sen captivitate, seu per quemcunque modum extorsimus, ecclesie redderemus. Super quo taliter respondemus, quod a suis hominibus nichil injuste recepimus; verumtamen, de quocunque per ipsum coram competenti judice pote- rimus edoceri, faciemus eidem justicie complementum.

(§ fl.) Mandavit insuper, ut nos homines nostros, qui violencias in bonis ecclesie fa-

ciunt, faceremus ab Otmuchouiensi territorio revocari, quod nos, qui ad defen- sionem predicte ecclesie jure patronatus astringimur faciemus animo diligenti, man dantes ex nunc omnibus nostris militibus et subject!*, ne in bonis ecclesie quas- cunque violencias audeant exercere.

(§ ^■) Collectas quoque, quas scultetis suis, liberos mansos habentibus, per nos di-

cit esse impositas, peuitus ignoramus, si que tarnen a nostris officialibus, nobis insciis, ipsis essent iuterposite, illas exnunc omnimode revocamus.

Urkunden. XCVIII. \\\

De Johanne vero filio Jacobi, quem per nos in scultecia Nizensi poisitum (§8.) esse dicit, taliter respondemus, quod nos de predicto Johanne, siquid fecissemus indebite, parati samas racionabiliter emendare ipsumque Johann em, qui per eun- dem episcopum inultis angariatur injuriis, relinquimus juri siio.

Jurisdicionem autem advocati provincialis in Nyza, quam per nos impediri (§ 9.) conqueritur, volumus et mandamus, per nullum nostro subjectum dominio impediri, dumniodo talis statuatur ibidem judex provincie, qui post presentacioiiein Iegitti- mam nobis factam, prout jus et consuetudo depostulat, a nobis gladii receperit potestatem.

Infamavit nos eciam predictus episcopus, quod Nyzensibus clericis pro- (§ 10.) hibicio decimarum de nostro facta fuerit mandato, quod absit, nos euim non inva- dendis sed tuendis intendimus juribus et privilegiis clericorum, licet idem episco pus nostris justificare se velit infamiis, quod tarnen pastoralis dignitatis oificium non requirit.

Mandavit preterea nos moneri de villa, que G noy na dicitur, sibi reddenda, (511.) quod nos faceré non tenemur, nec volumus, eo quod villa predio ta, per nos, non vi nec clam, sed justo judicio sit obtenta.

De expensis autem, quas in villis capituli nos queritur extorsisse, taliter re- (§ 12.) spondeinus, quod cum nobis de jure et consuetudine in bonis suis et ecclesie de scensus competant et annue staciones, quidquid nomine predictarum staciouum accepimus restituere non teneinar, quin pocius in ceteris ipsorum villis et prediis non intendimus negligere jura nostra.

Idem di ci ш i is de vaccis, quas nos, indulgendo pauperibus graves curie no- (§ 13.) stre sumptus, pro stacionibus debitis dignati fuimus acceptare.

De decima quoque monete, quam petivit a nobis, soluciones debitas non ne- (§ 14.) gaums eidem, dummodo idem episcopus aliquos de suis canonicis ad nos mittat, qui racionem utilitatis percepte intelligant et recipiant debitam sibi partem, si vero commodius videtur eidem, cum hoc anuo moneta non fuerit vendita more suo, sed per nos servata nostris sumptibus et expensis servet, et ipse шопе to decimam partem aniii recipiet usufructum, tain cambii quam monete.

Dicimus eciam et protestamur, quod ipsius homines in ducendis lapidibus (§ 13.) contra suam voluntatem nunquam gravavimus uec adhuc intendimus aggravare.

Curiam autem boue memorie magistri Olrici et villain В lis, quam tamquam (§ 16.) о�?ей pat am requirit a nobis, iiuuqtiani Occupavimus nec detiuemus injuste, eo quod tain in curia quam in villa magister Viridis jus possessionis tantiini a progenito- ribus nostris et a nobis acceperit mortuusque trausmisit in nos, quod vite sue teniporibus precarie possidebat, quod jam dudum parati fuimus coram communibus judii ilnis comprobare et adhuc tain in presentí quam omnibus ceteris supra scriptis articulis parati sumus et erimus eidem episcopo coram competent judice exhibere et faceré tocius justicie complementum.

Quia vero predictus episcopus diversis cottidie monitoribus nos molestât et scelera vel excessus, que velud adversarius nos ter et actor nobis imponit, cona

112 Urkunden. XCVIII.

tur discutere tamquam judex, ut suis machhiacionibus juris remediis occurramus, ab hujusmodi gravaminibus et frustratoriis sentenciis, quas velud inimicns et lio- stis proferet in nos et terrain nostram, ad sedem apostolicam appellamus et apo stólos omni instancia petimus, nos et nostra proteccioni sedis apostolice suppo- nentes, non recedentes per hoc ab appellacionibus per nos prius factis, sed ipsas pocitis approbantes, tarn appellaciones pretéritas quam presentem infra quatuor nieusium spacium prosequi volumus, liunc nobis terminum prefigeutes.

Et quia iguoscenduin est ei, qui se voluit ulcisci pulsatus, non iniretur idem episcopus, si nos quoque suos compellimur publicare defectus, qui nos ut excom- municatum detulit clero suo, cum ipse multis ligatus sit sentenciis, nosque vitari maudavit, cui communicare sine salutis sue prejudicio nemo potest. Nam cum 1374. olim in Lugdunensi concilio statutum fuerit et sub anathematis inucroue precep- tum, ut cuncti episcopi redeuntes ad propria, infra certum tempus ea que extor- serant a clero euntes ad concilium restituere tenereutur '), idem episcopus rever- sus nil penitus restauravit, sed, contempneus apostolice dignitatis censurant, ad ministra vit, proch dolor excommunicattis, spiritualia dona pontificum, irregulariter ingereus se divinis. Addons quoque scelus sceleri et coutemptui contemptum ac- cumulans, dum pro sua contumacia fuisset a delegatis Padue judicibus interdi- ctus, prout de hoc autentica documenta conscripta sunt, in contemptum claviuin ecclesie postmodum inmiscuit se divinis in sue salutis prejudicium et enormem per- niciem subjectoruni necnou et scandalum plurimorum.

Ne vero longe petamus exempla, domesticis actibus comprobemus eundem. Nuper enini Tammonem Qwaz, qui pro dampnabili violencia fratribus Minori- bus i I lata excominunicatus fuisset publice nunciatus, ex certa sciencia non abje- cit, dum in ecclesia beati Johannis altare beate virginis consecraret, propter quod excominunicatus ct irregularis, neminem ultro solvere poterit aut ligare. Ceteros vero suos defectus recitare ad préseos omittimus, ne videamur insudare conviciis, sed tain hec quam alia parati sumus et erimus suo loco et tempore coram apostó lica sede proponere et probare. Actum Wrat. anno domini MCCLXXXIV, presentibus Wilhelmo abbate s. Vincencii ordinis Premonstratensis, Nicolao abbate s. Marie ordinis s. Augustini, fratre Gozlao priore ordinis fratrum Predi- catorum, fratre В er tram mo gardiano fratrum Minorum, fratre II ermann о lectore eorundem, fratre Henrico de Bren ejusdem ordinis, Sbrozlao Wratizla- uiensi prepósito, Bernharde Mysnensi prepósito et cancellario nostro, fra tre Henrico priore s. Yincencii ordinis Premonstratensis, fratre Chrispino priore s. Marie ordinis b. Augustini et fratre Henrico priore s. Mathye ordinis fratrum stelliferorum. Datum III. idus Julii') Wrat. in orto fratrum Minorum.

1) In den Acten dieser Synode steht, so weit sie aufbehalten sind, nichts von dieser Festsetzung.

2) Es muss unstreitig VI id. Jul. d. h. 10. Juli heissen, da der Bischof das Schreiben am 10. Juli erhielt.

Urkunden. XCVIII. XCIX. 113

�?е�? vobis ideo scribimus, tit tarn super arbitrio quam super istis appellaeio- uibus et injuriis tarn per vos quam per alios amicus ecclesie nostre quos habere potestis in curia diligentissime insudetis et sciatis, quod nisi dens breviter ecole- siam nostram inspexerit, ruinam irrecuperabilem pacietur et hoc facit avaricia quo- ruiidam fratnim nostrorum ab unione ecclesie divisio et scissnra. [nvigiletis igitur circa negocia ecclesie soliiis dei timorem habentes pre oculis, non sectantes favo- rem predicti principis, quem vos millo modo sectare credimus vel persone altering cujuscuuque. .. •

XCIX. 1-284,

Tenor littere misse per Lambin um magistro Pet ro Lapidi. '.'.;

Th (ornas), d. gr. ep. Wrat., discreto viro magistro Petro notario nostro apud Roman am curiara coustitiito salutein etc. Noveriris, quod post recessumve- iVTjUií. strum in die sanctorum Primi et Feliciani per dominos Petrum cancellariura et 9. jnni. Lauren ci um officialem canónicos Wrat. rogavimus et mouuimus ducem, quod villas ecclesie, possessiones, predia et jura juxta formam arbitrii, priusquam labe- rentur tres menses a tempore arbitrii publicad, quorum mensium a tempore publi- cacionis festum bead Barnabe apostoli ultimus dies erat, significantes sibi per eos- lb Jnni. dem, quod nisi ea que premisimus restitueret, incideret ex vi arbitrii in excommu- nicaciouis sentenciam et in penam raille marcarum auri. Predicti autem domini can- cellarius et officialis maudatum nostrum cum diligencia exequentes, presentibus domiuis M artin 0 et Nicolao presbyteris vicariis ecclesie nostre rogarunt etmo- uuerunt ipsum ducem, ut supra dicta restitueret, exhibentes ipsi duci litteras no stras quas ipsi P(etro) et L(aurencio) super hoc negocio dederamus quarum tenor talis est:

Th(omas), d. gr. ep. Wrat., dilectis in Christo fratribus dominis P(etro) cancellario ei Laurencio ofliciali etc. Orta jam diidum etc. et earundem tenorem de verbo ad verbum (N. XCI), vobis mittimus in rodali. Qualiter autem eedem littere per ipsos exhibite fuerint ipsi duci et que ad mouicionem ipsorum responde nt, in ëodem rodali potestis plenius informan.

Postmodnm eisdera cauonicis et ofliciali ad nos reversis, nulla habita respon- sione ab ipso duce, nos communicate consilio, per dominum Mirozlanin capella- num nostrum litteras nostras in die b. Yiti dorn, archiepiscopo misiiiias in hec 15. Jnni. verba: Paternitati vestre etc. (N. XCII).

Quibus litteris ipse dorn, archiepiscopus perlectis, respoudit, sicnt ipse nobis Mirozlaus postmodum retulit, quod ipse dux ex vi arbitrii non servad non inci deret in excommunicacionis sentenciam, nec eum volebat propter hoc tamquain ex- communicatum vitare, allegans pro causa, quod idem dux ad sedem irrtropolita- nam appellaverat priusquara significassemus eundem ducem in penam mille marca rum auri. et excommunicacionis sentenciam ex vi arbitrii incidisse, et priusquam vitare ïpsum teneretur, dicebat, de appellacione hujusmodi cognoscere se deberé. Dixit tarnen, quod eundem ducem tamquain excommunicatum ex aliis gravamini

15

114 Urkunden. XCIX. С. '

bus, que nostre intulit ecclesie et ¡ufert, vellet vitare, et ex hiis potestis colli- gere, qualiter ipse dominus archiepiscopus nobis in facto arbitrii vult adesse. Post- modum autem super eo, quod dominus dux jam secunda vice cecidit in penam mille marcariim auri et excommunicacionis sentenciam ex vi arbitrii, quod non servat nee servare inteudit, scripsimus decano et capitulo iiostro alias litteras in hec verba: Th(omas), d. gr. ep. Wrat., dilectis in Christo fratribus domino Mfile- jo) etc. Subortis licium questionibus etc. (N. ХСШ) sicut tarn ¡stamm iitterarum capitulo missarum, quam domino arcbiepiscopo, tenor in rodali vobis misso ple- nius contiuetur.

Ex suprad'ictis omnibus investigare poteritis, quod predictus dux non servat arbitrium nee servare intend'it, ymmo quod deterius est nunquam tanturn sicut nunc ecclesiam in suis juribus et possessionibus aggravavit, et modo facit municionem in territorio Nizensi in quadam villa ecclesie, dicta Valdow, ad cujus fos- sata fodienda, planeas ducendas non alios sed ecclesie homines tanturn cogit et ad prestaudas expensas suis satellitibus, qui municionis operi ex parte ipsins prin cipia sunt prefecti. Preterea ¡n civitatibus et villis nostris advocatos uostros, ho mines ecclesie, prohibet judicare in derogacionem et subversionem juriuin nostre ecclesie, et in civitatibus ipsis et villis suos judices precipit, ut nostros homines judicent preside (sic!) et sic cottid'ie novas violencias, novas injurias et gravamina infligit ecclesie incessanter, enervando jurisdicionem omnem, ita quod ipsi eccle sie in suis horainibus non remaiiet quitquam juris, et credimus, quod augere gra vamina non cessabit, donee coníirmato arbitrio habitus fuerit strennuus et ydoneus executor, et ut'uiam hiis liabitis gravaminibus et violenciis imponeret deus finem. Propter quod rogamus vos, ut omnem curam, sollicitudinem et diligencian!, omni insu et studio una cum magistro Johanne Milonis et dorn. Johanne Mu s cata nostris canonicis apponatis, quod mediantibus dominis et venerabilibus in Christo patribus dorn. L(atino), Hostiensi episcopo cardinali et dorn. Philippe Fir man о episcopo et alus dominis et amicus, quos habere poteritis ¡n curia, ipeum arbitrium per sedem apostolicam ex certa sciencia confirmetur et ut ab eadem sede deputetur talis persona pro ipso arbitrio, que ipsum arbitrium cum diligencia et fi- deliter exequatur. Ceíerum licet vobis scripserimus, quod magister Luduicus super inpugnacione arbitrii ire ad curiam debuisset, nondum tarnen processerat quando scripsimus litteras istas vobis, sed intellex¡mus, quod subito arripiat iter ad curiam veniendi. Vos tarnen tempore intermedio in negoeiis ecclesie non agen tes segnius cum indusria vigiletis. Datum Otmuchow, XVI. kaleud. Angustí.

�?. Item littera missa domino Johanni Muscate.

I71284'. Th(ornas), d. gr. etc., viro próvido et discreto domino Johanni etc. No-

veritis, quod post recessiim magistri Petri notara nostri, quem ad vos misimns, 4.Jeni. rogavimus et monuimus dorn, ducem Wrat. in die sanetortim Primi et Feliciani per

Urkunden. С. CI. 115

dominos P (et ru m) cancellariiiin nostrum et Laurencium officiaient canónicos VVratisl. quod villas ecclesie, possessiones, predia et jura etc. ut in precedenti (N. XCIX, S. 113 Z. 11), usque ad locum ilium: Rogamus vos (S. 114 Z. 24), ut una cum magistro Petro predicto, quem vobis pro collega et adjiitore juuximus omnem curam, sollicitudinem et diligenciam omni îiisu et studio appouatis etc. (S. 14 Z. 26), usque in finem, prout habetur in precedenti (N. XCIX), que magistro Pe tro scribitur, hoc addito in quadam anima, que eidem littere extitit interclusa:

Scripsistis nobis, quod sigiiificaremus vobis, ut si litteras coufectas super pùblicacione arbitrii sub sigillis dependentibiis abbatum aliquorum et aliorum, qne fidem possent faceré et cum subscrípcione testitun haberemus, et sciatis, sub si gillis de saucta Maria et de sancto Viucencio abbatum et aliorum nos hujusmodi litteras habere, qnarum tenor talis est: Noverint etc. (fehlt). Significases eciam, quod si aliquaudo ducem contingeret interpoliere aliquam appellacionem super aliquibus causis et negociis ad sedem apostolicam a nobis, quod ipsam ap pellacionem sub sigillis ducis petere et recipere deberemus, sed licet cum earn ali quaudo interponit, nos petamus, ipsam in scriptis sub sigillo ipsius nobis dari, uescimus propter quam eau tel am eaiidem appellacionem nobis dare denegat sub sigillo.

Ceterum quia peccatis exigentibus multi laycorum et quidam clericorum in clericos manus iuiciunt violentas, recurrunt ad nos et petuiit, sibi pro hujusmodi injeccione a nobis absoluciouis beueficium impartiri et quidam ex nostris dicunt, quod in omni casu, in quo non est enormis injuria vel violencia, omnem aliam vio- lenciam, que non est enormis, levem et modicam reputantes, posse nos ubi non est enormis, talibus manuum injectoribus absoluciouis graciam impartiri, aliis contrarium asserentibus, quod non solum in enormi, ymmo nee in gravi, que differt ab enormi, non possumus absolvere hujusmodi injectores, etsi forte in módica et levi violen cia posse nos faceré hoc concédant. Propter quod vos rogamus, quod tarn ab au- ditoribus pallacü Romane curie, quod (sic!) ab advocatis ejusdem cum dili gencia inquiratis, quod specificent aliquas leves et módicas injurias et violencias, in quibiis a jure hujusmodi injectoribus absolucionem ordinariis impenderé est per- missum.

Item littera missa magistro Johanni Milonis. CI-

T h (ornas), d. gr. etc. viro próvido et discreto, magistro Johanni Mi Ion is i;1^ etc. Discrecioni vestre presentibus iuuotescat, quod postquam a nobis recessit magister Petrus notarais noster, quem ad vos misimus, rogavimiiset moiiuimiisdo minum ducem Wrat. in die sanctorum Primi et Feliciani per dominos P(etrum) 9. Juni, cancellarium et Laurencium officiaient etc., sicut in littera dorn. Johanni s Musc ate (N. С), usque ad locum ilium (oben Z. 5) Rogamus vos, ut assump- tis vobiscum dorn. Johanne Lanchiciensi archid. et predicto magistro Petro notario nostro, quem eidem archidvacono juuximus in adjutorem pro laboribus curie

Г

15*

HC Urkunden. CI. СП.

faeilins toleraiidis отпет curam sollicitndinem et diligencian) omni nisu etc. nt supra.

Sub ista forma presentan debuit fratri L al i no cardinali littera per Lambi- n um, si minus bene procédèrent negocia in curia, �?и. Venerabili et in Christo reverendo patri а�? domino fratri Latino d. gr. Ho-

1284, stiensi et Welletrensi episcopo, Thomas miseracione divina etc. Ad inmen sas graciarum benignitati vestre consnrgimus acciones, quod veniente ad apostoli- cam sedem domino Johanne archid. Lanchiciensi capel laño vestro, nuncio uostro, libenter ipsiim et litteras nostras, quas vobis detulit, sicut ex sanctitatis vestre litteris nobis directis didicimus, aspexistis, intelligentes, que vobis ex parte nostra dicere voluit diligenter. Super oppressionibus ecclesie nostre et anxietatibus aninii nostri, sincero nobis conipassi affectu optatis, ut deus omnipotens nos con- solari dignaretur remediis oportunis ad que procuranda juxta quod ipse dominus dederit proponitis nobis et ecclesie nostre vestriim impenderé consilium et favorem et quod gracie vestre placet, ut non solum predictus archidiáconos, quem familiä rem habetis, sed et alii nostri procuratores et nuncii super nostris uegociis cum liducia vos reqiiiraiit, pro quibus benéficos ad obsequendum magnificencie vestre nos et nostram ecclesiam amplios obligastis. Et sicut jam per alias plores litteras notificare vestre cora vi mos sanctitati ita nunc présentions iiitimamus, quod ill. prin ceps Henricos dox Slezie et dorn. Wrat. nos et nostram ecclesiam inoumeris exaccionibos, vexacionibus, angarüs et perangariis et aliis adinvencionibus in pre- judicium ecclesiastice libertatis non desistit affligera incessanter, nichilomiuus nos et nostram ecclesiam plos quam sexagiuta villis maximisTheutunicalibus, quas ecclesia nostra possedit pacifice pleno jure in temporalibus et spiritoalibns a tem pore cujus nulla habetur memoria, spoliavit, cum tarnen ex vi arbitro per venera- bilem patrem dorn. Pili lippu m Firm ano ш ер., quondam le» at nui sed. apost. pro mulgad, in quem tain ipse dux quam nos spoiite, scienter et libere compromisimus tamquam in arbitrom, arbitratorem et amicabilem compositorem, non solum non oc- cupare aliquas ecclesie debuerat, sed per patrem sen patruom qoibus ipse dux sue- cessit, vel per seipsum restitoere occupatas per penam appositam in arbitrio, mille marcarom aori videlicet et excommunicacionis senteuciam, quas penas jam incur- rit ex vi arbitro quod non servat nee intendit eciam observare, voleos nos per gravamina, vexaciones et spoliaciones, qnas cottidie anget et ingerit nobis et ec clesie nostre bominibus similiter ab observancia arbitro revocare. Unde vobis, dorn, nostra, omni preciim instancia qua possumus siipplicamus, ot ecclesiam no stram, quam sob vestris pedidos ponimos relevetis ab hojosmodi tonsionibos mise- rabilibus et pressons, qood credimos posse fieri mediante vestro patrocinio, qood imbecillitate nostra fieri non poterit nobis contingat, nt ipsum arbitrium per sedem apostolicam ex certa sciencia confirmetur, eciam super eo detur ydoneus execu tor. Hoc solum ad presens per graciam vestram desideramus fieri et in hoc solo

Urkunden. СП. CHI. CIV. 117

consistí! ecclesie nostre stilus, et si hec nobis non contigerint, quod deus avertat, ecclesia nostra in suis juribus et possessionibus submergetur penitus, ita quod ul tra non adiciet ut resurgat.

Alia littera missa fuit per eundem Lambin um sub eadem forma de verbo ad cm. verbum ipsi dorn. Latino, que sibi presentan debuit, si bene procédèrent negocia l284? ecclesie in curia, addita ista clausula in fine: Ceterum super gracia, quam pro dorn. Archione capellano vestro fecimus, eidem domino Arcbi о ni super ipsa gra cia cum dependent sigillo nostro litteras patentes sub tenore, que nobis scripsit predictus archidyaconus procurator noster et nuncius, affectuose dirigimus et gra- tanter. Datum Otmuchow, XVI kalend. Augusti, anno domini MCCLXXX�?III.

Item, dorn, episcopo Firman о sub ista forma presentan debuit littera, ai civ. negocia in curia aliter procédèrent. 1284,

Venerabili et in Christo reverendo patri а�? domino Philippo d. gr. etc. ■Jnl'* T h (ornas) ejusdem miseracione etc., fidèle in domino dileccionis obsequium cum salute. Patemitati vestre quas possumus graciarum referimus acciones, quia promptes vos exhibetis, sicut ex litteris vestre benignitatis congnoviinus, ad om nia efficaciter prosequenda, que nostris et ecclesie nostre negociis, iu profundo oppressions jacentis submerse, in suis juribus expediré creditis commodo et ho- nori, que nullo modo adiciet ut resurgat nisi vestro patrocinio sublevetur. Et sicut vos nostris prioribus litteris rogavimus, ita eciam presentibus suppliciter depreca- mur, ut gracie vestre desudare placeat, quod arbitrium, per vos provide, juste, rite et sánete latum, per sedem apostolicam ex certa sciencia confirmetur et quod pro ipso ab eadem sede deputetur ydoneus executor.

Scripsistis nobis, quod sigiiificaremus vobis, quid per coepiscopos îiostros de Polonia super expensa, que pro rata temporis vos contingere debuit esset actum? de quo, deo teste, nichil investigavimus, cum super hoc prius nullum mandatum nos meminiinus récépissé, sed ut a vobis recepimus in maudatis, pro nobis et clero nostre dyocesis de nostra tantum pecunia pro expensis vestris deposuiinus apud fratres Predicatores in Wratizlauia nomine vestro viginti marcas argenti, per vos nobis in termino assignato, quam pecuniam postmodum magistro Andrée Wrat. et dom. Johanni Lanchiciensi archydiaconis assignavinius, secundum quod a vobis iterato recepimus in maudatis; quid autem alii episcopi Pol oui e fecerint super ipsis expensis, sicut premisimus, peuitus ignoramus.

HS Urkunden. CF. CFI.

cv. Alia littera missa est ipsî dom. Fir m an о per predictum Lambin um quam

1284, gioj presentare debuit, si videret quod bene procédèrent negocia ecclesie.

Venerabili et in Christo reverendo patri а�? dom. Philippo etc. Palernitati vestre quas possumus etc. ut supra (N. C1V). Et quoniam, ut in eisdem vestris litteris intelleximus, littere nostre super provisione facta in persona Jacobi cle- rici, nepotis vestri, necnou littere potestatis vobis tradite super conferenda una prebenda vacante in curia defective esse ex occupacione scriptoris vel incuria vi- debantur, discrecioni vestre placuit nos requirere et rogare, quateuus litteras pro- visionis illius, de qua (leo teste non recolimus quod aliquam fecerimus, in persona predicti Jacobi nepotis vestri patentes cum sigillo pendenti fieri faceremos sub eo tenon; et forma, quam venerabili s pater dom. Latin us, d. gr. H os tiens is ер. cardiiialis, pro suo clerico nobis scripsit, litteras quoque potestatis vobis per nos tradite super prebenda una vacante vel vacatura simili modo patentes cum sigillo pendenti fieri faceremos super conferenda una prebenda vacante vel vacatura, quod ipsani prebendam vacautem vel vacaturam in Ytalia conferre possetis, quoniam si qua prebenda in Romana curia vacaret, non ad nos sed ad collaciouem dom. pape ¡nciperet pertinere. Nos igitur, cum vobis simus devoti, a cujus patrocinio de- pendet miserabilis ecclesie nostre status, litteras provisionis in persona nepotis

1 vestri, dom. Jacobi, juxta prescriptam formam eidem dom. Jaco bo patentes, se cundum vestriim beneplacitum, cum sigillo dirigimos dependenti. Litteras eciam potestatis super conferenda prebenda una vacante vel vacatura patentes cum si gillo dependenti vobis traiismittimus, sicut vestre placuit voluntati. Et sicut vos priorihus nostris litteris rogavimos, ita eciam preseutibos suppliciter deprecamor, nt gracie vestre desudare placeat, quod arbitrium per vos provide, juste, rite et sánete latum per sedem apostolicam ex certa scieiicia confirmetur et quod pro ipso ab eadein sede deputetur ydoiieus executor.

ivi. Is te sunt formule ad instanciam dora. Latini cardiiialis et domini episcopi

■a-1284' Fi г m an i facte. Prima hec est.

Venerabili in Cbristo patri, domino Philippo, d. gr. episcopo Firmano. Th(omas), ejusdem iniseracione Wrat. episcopus, fidèle in domino dileccionis obsequium com salute. Qoouiam paternitas vestra, ducta compassione ecclesie no stre, omni solacio destitute, spoute ac libere nostris et ecclesie nostre desudat utilitatibus et honori, dignum est remuneracione ecclesiastica vos gaudere et id- circo nos pro remuneracione impensi per nos beneficii auctoritate presencinm pa- ternitati vestre conferimos potestatem, ut prebendam unam tautura Wrat. ecclesie, cujus collacio ad nos pertinet, in Ytalia, vacautem vel eciain vacaturam libere con- feratis. Et (ne) super collacione potestatis hujusmodi vobis per nos facte ambigui- tas aliqua valeat exoriri, has patentes litteras vobis cum nostro sigillo traiismitti mus dependenti. Datum О tin uc how. a. dorn. MCCLXXX1III, quinto die exeunte

Urkunden. СУП. СУШ. 119

Junio '), presentibus rlominis Johanne scolastico, Helya, Petro et Vito cano- nicis nostris Wratizlauiensibus.

Alia formula. Thomas, miseracione divina Wrat. ep., discreto viro do- cvu. mino Jacobo clerico, nepoti venerabilis patris dorn. Philippi d. gr. Firmani «J2?4, ep. sallitem in domino. Ob reverenciam prefati venerabilis patris, dorn. Philippi Firmani ep., domini tui, cujus patrociniuin experimento didicimns nobis et ecclesie nostre hactenus profuisse et speramus imposterum profuturum, tibi unius maree auri ad pondus Romane curie concedimos anniiam pensionem, prominentes tibi t eandem pensionem de camera nostra in festo b. Martini aniiis singulis solvere ac eandem nomine tuo deponere in loco fratrum Predicatorum Wrat. penes priorem et conventum loci ejusdem, doñee tibi de beneficio ecclesiastico prebendali quod tantundem auiiis singulis vel plus valeat, in nostra Wrat. ecclesia sit provisum et tu ejusdem beueiicii fueris pacifican! possessionem adeptus ac fructus perceperis ex eodem. In cujus rei testimonium presentes litteras tibi concedimos, sigilli uostri pendentis munimine roboratas. Datum apud Otmuchow, a. d. MCCLXXXIIII, quinto die exeunte Junio, presentibus Johanne scolastico, Helya, Petro et Vito cauonicis nostris Wratislauiensibus.

Tercia formula instrnmenti. Thomas, miseracione divina Wrat. ep., dis- cvm. creto viro Archioni basilice principis apostolorum de urbe canónico, capel laño Г284, venerabilis patris dorn. Latin i, llostiensis et Welletrensis ep., domini tui, "2(i- J"'" salutem in domino. Ob reverenciam venerabilis patris dorn. Latin i, Hos ti en sis et Welletrensis ep., domini tui, cujus patrocinium experimento didicimns nobis et ecclesie nostre hactenus profuisse et speramus imposterum profuturum, tibi unius maree auri ad pondus Romane curie concedimos annuam pensionem, promitten tes tibi eandem pensionem de camera nostra in festo beati Martini annis singulis sol vere ac eandem nomine tuo deponere in loco fratrum Predicatorum Wrat. penes priorem et conventum loci ejusdem, doñee tibi de beneficio ecclesiastico preben dali in ecclesia nostra Wrat. quod tantumdem annis singulis vel plus valeat duxe- rimus providendiim et tu ejusdem beneficii fueris pacificam possessionem adeptus ac fructus perceperis ex eodem. In cujus rei testimonium presentes litteras tibi coucedimus sigilli uostri pendentis munimine roboratas. Datum apud Otmuchow, a. dorn. MCCLXXXIIII, quinto die exeunte Junio, presentibus Johanne scola stico, Helya, Petro et Vito canonici» nostris Wratislauiensibus.

I) Wahrscheinlich wohl wie N. CVU u. CV1II vordatirL

120 Urkunden. CIX.

CK- Item, littera inissa dorn. Johanni IM us cate ad curiam per ilium (sic) Вое-

112дп in,im presbyterum, feria sexta in crastino invencionis s. Stephani.

Noveritis, nos propter quamplures excessus notorios doin. Uenricum du-

30. Jon. cem Slezie et dorn. VVrat. in die sanctorum Abdon et Sennen martyrum cum

consensu nostri capituli in Otmuchow excommiinicasse et locum oinnem ad quemcunque idem dux accesserit et quamdiu in eo fuerit supposuisse »eclesiástico interdicto, quarum sentenciarum modum, ordinem et causam, cum sigillis nostro et capituli nostri dependentibus in littera patenti vobis transmittimus, ut et vos sciatis modum processus et aliis positis cum in curia quam alibi fidem faceré de ipsis sen-

31. Juli, teneiis cum vobis fuerit oportunum. Quas cum tulissemus, predictus dux in, cra

stino statim convocatis ad se priueipibus, videlicet Opoliensi, Glogouiensi et duee Nicoiao de Opauia et iniütibus quampluribus indixit lorneamentum'm Niza civitate ecclesie nostre et ipso die fusit ¡dem torneamentum, cogendo bo-. mines ecclesie nostre ad dandnm sibi et omnibus, qui cum eo vénérant, omues ex pensas, et insnper totam annouam nostram, quam habuitnus in allodio nostro ante predietam civitatem Nyzam preeepit aeeipi pro equis suis et connu, qui cum ipso vénérant, pabulandis. bit postmodum quatuor diebus, modo ludendo torneamen tum, modo alia sua negocia faciendo iu eadem civitate cuín prefatis principibus et inilitibus, quos secum duxerat, moram traxit, ab liominibus ecclesie nostre expen sas gravissimas extorquendo, volens per islam violenciam, quod ista possit faceré jure sito, pro eonsuetudiue deducen; in futurum. Et sicut ex relacione amicorum nostrorum et secretariorum ipsius ducis secrete intelleximus pro certo, quod inten- dit in castro nostro Otmuchow, indiguatus propter istas sentencias in se latas cum exercitu nos vallare, ut castro acquisito nos et eos qui nobisctim sunt capiat vel oeeidat, et quoniam per qoosdam láyeos óretenos uos citaverat ad presenciam 1. ли-, suoruní baronum et préfixerai nobis terininum in octava b. Jacobi jam prelerili. at super demolicioue muuiciouum castri Otiiiucbouiensis et civitatis Nvzeiisis et ut deberemus sibi dare castrum Edelsteyn coram eisdem barouibus respon deré, nos, licet certissime seiremus. lam ipsuiii ducem quam suos barones, cum siiit layci, millo modo n ostros judices esse posse, tarnen pro babundaiiciori cau tela, cum procuratorio nostro ex consensu capituli nostri legittime confecto, dom. P(etrum) cancellarium et canonicum nostrum ordiuis subdyaconatus, qui in ipso procuratorio procurator per nos fuerat constituios, in premisso termino ad presen ciam ipsius ducis et baronum suorum misimus, ut excepeionem fori nostri tarn in ipsius ducis quam suorum baronum presencia allegaret.

Qui cancellarius veniens in Nyzam in eodem terminó ad presenciam ipsius ducis et suorum baronum excepeionem fori nostri, sicut debuit, allegavit, dicen» publice, quod nos, episcopus,- super posséssionibus vel aliis rebus ecclesie coram ipsis, duce et suis baronibus, cum sint layei, non deberemus in casum aliquem re sponderé, asseruit eciam, quod parati eramos, ipsi domino duci de nobis quere- lanii comparere et responderé super premissis et aliis rebus ecclesie coram nostro judice rom pet en ti. Qui cancellarius per ipsum ducem hiis dictis: „sihaberet man

Urkunden. СIX. 121

datum prociiratorii?" requisitus respondit: „se habere," et in continenti ostendit; et cum diceret dux: „lege!" legit. Quo perlecto dixit dux: „volo habere procu ratorium." Cancellarius respondit: „domine, dabo vobis copiam, sed procurato- riiim non dabo," et duce dicente: „volo habere procuratorium!" cancellario re- spondente: „domine, non possum dare vobis!" Quo dicto in continenti dux per sonaliter surgens impetum fecit in ipsum cancellarium et iniciens manus in eum prostravit ipsum ad terram, in presencia multoruin sacerdotum et alioruni clerico- rum, quos idem cancellarius secum in testimonium duxerat, extracto fixiirali cul- tello, elevato brachio fixit post cancellarium supradictum, volens ipsum occidere, et occidisset, nisi quidam ex baronibus ipsius ducis citissime surgeutes super ipsum cancellarium cecidisse(n)t. Cancellarius vero propter impetum ipsius prin cipe cadens, perterritus instrumentum prociiratorii misit cadere super terram et dux accipiens idem procuratorium, cancellarium recedere ab oculis suis jussit, et cancellarius, in continenti faciem ducis fugiens, in Nyza in parrochiali ecclesia se recepit. Ipse vero dux eundem cancellarium, ut non posset ipsam ecclesiam exire et manus ejus effugere, omnia hostia ipsius ecclesie ab hora sexta usque ad horam vespertinam precepit per suos armatos satellites custodiri, ne(c) de ipsa ec clesia cancellarius exire potnisset, nisi ami ci ipsius cancellarii, quos ibi habebat, sibi ipsius ducis graciam invenissent. Ex hiis advertere potestis, quomodo et prima et secunda vice in edictum canonis dux incidit memoratus.

Et noveritis, quod licet ex nostra jurisdicione ordinaria propter excessus no torios, quos dissimulare nequáquam potuimus, ipsum ducem excommunicaverimus et omnem locum ad quern venerit et quamdiu in ipso fuerit interdixerimus et quam- vis eciam incideret in canonem late sentencie idem princeps, unciendo manus in ipsum cancellarium sicut premisimus violentas, fratres tarnen Minores, tarn in Wratizlauia quam alibi et quidam alii volentes de nostris sentenciis cognoscere tamquam judices, nostras sentencias non observant, ymnio ei(s) penitus contradicunt, asserentes, millas esse, cum pro eo, quod dicunt, nos excommunicates, cum ta rnen publice пол fuerit per aliquem excommunicaciojiis sentencia in nos lata, turn eciam quia dicunt, ducem interposuisse appellacionem antequam ferremus sentencias; tales nostrarum sentenciarum contradictores, non advertentes, si eciam appellasset, quod appellans in notoriis non auditor. Rogamus vos, ut in specte tain miserabili statu ecclesie nostre, dorn. Latinum cardinalem et alios ainicos. quos habere poteritis in curia, rogetis et con si Malis, ut apponant omnem operam et diligencian!, ne nostra ecclesia tain miserabiliter ad nichilum penitus redigatur et ne iniquitas principis prevaleat, quoniam ecclesia sequitur equitati et lit hujusmodi violencie resistatur, et insistatis modis omnibus quibus potestis, ut iste sentencie nostre in ducem late per sedem apostolicam ex certa sciencia, si potest fieri, confirmentur. Sciatis eciam, quod licet omnes prelati et canonici qui sunt in dyocesi nostra nobis in defensione ecclesie assistant, solus Sbrozlaus, prepósitos Wrat., dei timoré postposito, sequens pocius temporalia commoda, inmeinor jшаш�?пli. quod nobis prèstitit. non seine! sed pluries, assistit domino

16

122 Urkunden. CX.

30. Juli

25. Jal

duci, consilium et atixilium sibi dando in omnibus, que opprimunt ecclesiasticain libertatem.

ex. Transcriptum sentencie, quam tulit dorn, episcopus in ducem Wratizla-

1284» и ¡Oll s ein.

In nomine domine amen. Cum juxta sacras constituciones concilii generalis nos, Thomas, d. gr. ep. Ural., tamquam superfuso oleo usi fuerimus fomentis lenioribus circa ill. principen) dorn. H(enricuin), d. gr. d. Sle/ле et dorn. Wr a t., facientes ipsum rogari per principes et alios viros uobiles et honestos, ut eccle- siam nostram in suis jurions et possessionibus contra deum et justiciam non gra vare t, demum paterno caritatis affectu ipsum per viros religiosos dominos . . de Ca me nez Cysterciensis ordinis et . . de Nono castro ortliiiis s. Aiigustini ab- bates neenon fratrem Henri eu m magistrum hospitalis apud Nyzam, cum ea qua decet reverencia requiri fecimus et moneri, (l)ut villas, possessiones et infra scripta, quarum nomina sunt hec Rucherswalde, uilla Wlchmari, Viscow, Cubici, Jaseniza, Chbansca, Belici, Malerouici, Budissouici, Prosinici, H y и a ici ci. Jaghelniza, Yanchza, S (inania, Grisow, Lipona, Opertiuilla, Cameniza, alia Cameniza, Valdow, aliud Val - (low. Luduiciuilla, Bêla, Heyda, Prilauch, Lanchki, Luclie, Ylow, Swatow, aliud Swatow, Wilamouici, Longauilla, villa Nicolai, villa Dithinari, Valterouici, Geraltici, Cunczendorph, Scorossow, villa Vriwald, Thomasberg, Adolcouici, Supicouici, Burcrabici, villa Cunati, Bissophwalde, Grunow, Morow, Copirnich, Tanberch, Lossouia- yillajBernhardi^ Crasch, aliud Crasch, tercium Crasch, quartum Crasch, Cobila, Thomicouici, Petrouici, Wsdarca, Schi- couici, Roithwaser, Glinna, Popalim, Henri ci ni I la et Scaliza1), sitas in territorio 01 m ne hoirie n si. quod est nostre ecclesie speciale, quas usur- pavit et in prejudicium anime sue cum magua jactiira ecclesie detinet occupatas, prefixo sibi termino peremptorio usque ad festum b. Jacobi, ipsi ecclesie restituere 1284, dignaretur, in quarum possessione pacifica et quieta nos et nos tri antecessores nomine ecclesie fuimus a tempore, cujus memoria non existit, nee sibi potest in ali- quo suffragan, si forte causaretur, ex sentencia laycorum in predicas villis vel carinii aliquibus tamquam a judicibus jus sibi aliquot! acquisitum, cum sentencia a non suo judice lata, presertim contra constituciones sanctorum patrum et jus com mune, nullius penitus sit momenti.

(2) Monuimus insuper predictum dominum ducem per prefatos, quod restitueret census et décimas et alios usufructus, quos in eisdem villis accepit. (3) Item, mo

1) Sämmtliche Dörfer wie N. XCIV; hier ist nur das sonst unbekannte Drognssow aus gelassen und die Rechtschreibung einiger Namen verschieden.

Urkunden. CX. 123

unimos eum, quod prohibiciouem revocaret factam de decimis et censibus ipsarum villaruni. (4) �?tem, monnimns enm, qnod preciperet demoliri opus fortalicii sive ca- stri in fundo ecclesie circa Val do w, quod facit per homines suos construi, com peliendo homines ecclesie ad opus supradictum, cum homines ecclesie ad nova opera non teneantur. (5) ítem, moniiimus enm, quod restitueret pecunias ecclesie, quas extorsit ab hominibus ecclesie, eaptivando aliquos, aliquos pignorando et alios simpliciter compeliendo circiter tria milia marcarum argenti. (6) ítem, monuimus eum, quod revocaret homines suos et removeret, per qnos gravât homines eccle sie in districtu Otmuchouieusi et Nyzensi. (7) ítem, monuimus eum, quod revocaret collectant, quam imposait hominibus ecclesie, scultetis et alus, liberos mansos habentibus in predicto districtu. (8) ítem, monuimus eum, quod .1 olían- nem filium Jacobi, quern idem dux pro sculteto posuit, revocaret, cum scultecia in Nyza sit ecclesie per resignacionem dicti Jacobi. (9) Item, monuimus enm, quod non impediret per homines suos jurisdiciouem advocan" provincialis in Nyz a, quern nos ponimus. (10) Item, monuimus eum, quod revocaret prohibiciouem fa ctam per Henricnm scriptorem snum de decimis plebanórnm in territorio Ny zensi. (11) Item, monuimus eum, qnod restitueret villain ecclesie, que Gnoyna dicitur, quam nuper occupavit. (12) Item, monuimus eum, quod satisfaceret de expensis, quas extorsit in villis capituli, videlicet in Ossech, in Neuen i do, in Grodessouiz et in Chresne, de Grodcow veniendo. (13) Item, monui mus eum, quod restitueret vaccas, quas extorsit in villis ecclesie nostre et cano- nicorum. (14) Item, monuimus eum, quod de decima monete in Wratizlauia et aliis civitatibus in ducatu suo satisfaceret nobis, cum moneta suo nomine cuda- tur et termini solucionis sint elapsi. (15) Item, monuimus eum, quod non grava- ret homines ecclesie in ducendis lapidibus pro domo sua in Wratizlauia, ad qnod homines ecclesie non tenentur. (16) Item, monuimus eum, quod restitueret Blis, villam ecclesie et curiam, que fuit magistri Vlrici et ecclesiam in suis juri- bus ulterius non gravaret'). Qui, monicione pendente, mala malis accumulans, cementnm ecclesie nostre, circiter mille trecentos currus de dote ecclesie accipi fecit et per homines ecclesie in Wratizlauiam deduci, suo operi applicandnm; super quo specialiter et legittime monitus, ipsum cementnm ad terminum sibi pe- remptorie prefixum restituere non curavit.

Et licet per prefatos viros religiosos idem princeps legittime et sufficienter, nostro mandato, monitus fuerit et rogatus, ut ecclesie nostre villas, possessiones et jura predicta restitueret et de ceteris injuriis et violenciis illatis ecclesie satis faceret ad terminum snpradictum, quia tarnen paterne monicioni, ex zelo caritatis intime procedenti, predictns ill. princeps non est dignatus suum animum inclinare 2), nos, quamvis inviti et cum amaritudine cordis, ex causis quampluribus superius nominatis, ipsum dorn, ducem pronunciamos auctoritate Lateranensis concilii

1) Vergl. mit dieser Urk. N. XCIV und XCVUI.

2) S. Urk. N. XCV vom 4. Juli 1284.

"-

16

124 Urkunden. CX. CXI.

et ex constitiicioiiibus sedis apostolice ipso facto in excommunicacionis senten- ciain incidiese et nichilominus cura pastoralis officii exigente, ne tarn graves et multíplices а�? notorios excessus videamur in pericuhun auimarum nostre et sue sub dissimulacioue coiuiiveutibus ocuüs pertransire, nos, qui secundum apostolum tenemur, omnem inobedienciam corrigere et excessum, attendeutes, quia quedani sunt culpe, in quibus culpa est relaxare viudictam, propter predictos excessus manifestos et per rei evidenciam notorios, in quibus eciain appellacio non admitti- tur uec in aliquo suffragatiir, cum appellacionis remediiim non sit ad defensionem iuiquitatis sed ad presidium iunocehcie institut um '), habito diligenti tractatu, cum consilio et assensu fratrum nostrorurn, meinoratum principem dorn. Henricum diicem Slezie et dorn. Wrat. excommunicamus in hüs sCriptis et a corpore sánete matris ecclesie separamus et nichilomiuus civitatem Wrat. cum suburbiis, monasteriis et ecclesiis sibi adhereritibus et omnem civitatem, opidum, castellum seu villain, ad que ipsum dominum ducem divert ere contingeret, quamdiu in co nnu aliquo fuerit commoratus, eciam in hüs scriptis subieimus ecclesiastico inter dicto, prohibentes ne ibidem aliqua divina officia interim celebrentiir reí ministren- tur aliqiia ecclesiastica sacramenta prêter penitencias moriencium et baptismata parvulorum, specialiter sepultura ecclesiastica interdicta. Exemplum vero hnjus sentencie parati sumus dorn, duci tradere sive cuicunque alteri nomine sno petenti, quandocunque infra mensem íueriinus requisiti. 30. ли. Lata lecta ét publicata est hec sentencia in scriptis, in die sanctorum Abdou

et Sennes niartyriim, anuo domini MCCLXXX1V, in ecclesia parrochiali s. Nico lai in Ofmuchow ante missam, presentibus dominis Milegio decano, magistro Andrea archidiácono, Johanne scolastico, Johanne caiitore, Nicolao cu stode, Nicolao scolastico Glogouiensi, Leonardo decano, magistro Franczcone archidiácono Opoliensi, Stephano, Venzlao, Helya, Martino, Amoldo, Petro presbyteris, Petro cancellario, magistro Mar- tino, domino Laurencio officiali, Budiuoyo, Henrico et Vito canonicis Wrat., dominis vero Wolfkero presbytero, Nicolao de Casonow et Ot- tone dyaconis, eciam canonicis, licet abséntibus, consencientibns tarnen per do minos Myléium decanum et Petru'm caucellarium supradictos, quorum omnium sigilla presentibus litteris sunt appensa.

cxi. Tenor littere misse decano et canonicis presentibus in Wrat. ac vicariis et

з'^ла'к a^us5 ut sentencias excommunicacioais et iiiterdicti firmiter et inviolabilité!- obser vant, (sic)

Thomas, d. gr. ep. Wrat., dilectiâ in Christo fratribus prelatis necuon car nonicis suis Wrat. ibidem residentibus et vicariis ejusdem chori neenon universis,

' • * ' . " >.' .'.'■•■•, • . , • i 1) �? 61. X de appellationibus.

Urkunden. CXI. CXII. CXIIL CXIV. CXV. 125

presentes litteras inspectons salutem in domino. Noveritis nos tulisse sentenciara in bec verba: In nomine domini amen. Cum juxta sacras constituciones etc. ut supra (N. CX). linde mandamus vobis sub pena officii et nichilomiiiiis sub iuter- minacione excommunicacionis, ut predictas sentencias exconimuiiicacionis et in— terdicti firraiter et inviolabiliter observetis. Datum Wrat., II. kalend. Augusti.

cxn.

Item, littera missa fratribus Predicatoribus in Wratizlauia.

Thomas, d. gr. etc. religiosis viris .. priori et fratribus Predicatoribus apud Wrat. ett. Noveritis nos tulisse sentenciara in hec verba: In nomine domini s^j4'^ amen. Cum jnxta sacras etc. (N. CX). I ntle vos requirimus et rogamus et in virtute sánete obediencie, qua nobis estis astricti, vobis precipiendo mandamus, quatenus predictas excommunicacionis et interdict! (sentencias) firraiter et invio labiliter observetis, secundum quod in vestris privilegiis continetur. Datum etc.

Item, littera missa domino Rudolphe vicario ecclesie s. Johannis, ut acce- c\m. dens ad fratres Minores in Wrat. predictam sentenciara legeret publice coram 3}2^,'и ipsis.

Thomas, d. gr. ep. Wrat., discreto viro Rudolphe vicario ecclesie nostre kathedralis etc. Mandamus vobis, ut statim visis presentibus ad gardianum et couventuin fratrum Minorum iu Wrat. persoualiter accedentes, sentencias no stras, que continentur inferius, legatis publice corara ipsis et hortamini eosdera fratres, ut solum deiim habentes pre oculis, timoré et amore postpositis sicut de- cet viros religiosos, ipsas nostras sentencias excommunicacionis et interdicti, cum secundum canónicas saneciones'), sentencia pastoris sive justa si ve injusta te nencia sit, juxta tenorem privilegiorum suorum studeant firmiter et inviolabiliter observare. Datum etc

Sub eadem forma fratribus Miuoribus in Niza sed illis directe scripta est: exiv. Hortamur, igitur vos et monemus, ut solum deum etc. Л2*!4',,

Item, de s. Vincencio et de s. Maria abbatibus et conventions eorundem: cxv. Noveritis nos tulisse etc. Mandamus igitur vobis in virtute obediencie, qua nobis g}2^ astricti tenemini, et sub interrainacione excommunicacionis, ut predictas nostras sentencias excommunicacionis et interdicti, cum rite et legittime late sint et sen- >/. teucia pastoris sivë justà etc. firmiter et inviolabiliter .observetis. Datum etc.

i) c; 77. С Ц fa*. ' "'..'•'

126 Urkunden. CXV1. CXVII. CXVIII. CXIX.

cxvi. Sub ista forma scripte sunt littere archipresbyterisi

1284, Thomas d. gr. etc. Com propter manifestas offensas et notorias injurias

ill. princeps dorn. H (en r ¡cus) dux Slezie et dorn. Wrat. qui villas ecclesie noslre quamplures detinet occupatas et alia quamplurima gravamina per collectas, exacciones indebitas et alias oppressioues varias hoininibus ecclesie imponendo enervare nititur jura et ecclesiasticam libertatem, cum consensu capituli nostri per nos sit excommunicacionis sentencia innodatus et omnis locus in nostra dyocesi ad queincunque idem princeps devenerit quamdiu in ipso fuerit per nos sit subje- ctus ecclesiastico interdicto et probibitus in omnibus ecclesiasticis sacramentis ex cepta penitencia moriencium et baptismate parvulorum et in ipso loco eciarn inte rim interdicta ecclesiastica sepultura, mandamus vobis sub pena excommunicacio nis, quam ex nunc in vos ferimus, si maudati nostri fueritis trausgressores, qua- tenus statim visis presentibus vestros subditos ad unum certum locum et diem convocetis et ipsis istas nostras sentencias publicetis, facientes eas sub pena of ficii et beneficü firmiter observan. Datum etc.

cxvii. Item, decano et capitulo Gl о go u i en si sic:

rsî^'ii ^,,in Pr0Pter manifestas offensas et notorias injurias illustris princeps etc. ut

supra (N. CXVI). Mandamus vobis sub pena excommunicacionis, quam ex nunc in vos ferimus, si mandati nostri fueritis trausgressores, quatenus istas nostras sen tencias, cum rite et legittime late sint et sentencia pastoris, sive justa sive inju sta, tenenda sit, firmiter et inviolabiliter observetis. Datum etc.

cxviii. Item, fratribus Predicatoribus deGlogouia etdeLegnicz necnon et Mi-

J2^4' noribus sie:

Cum propter manifestas offensas et notorias injurias etc. ut supra (N.CXVI). Hortamur i »i tur vos in domino et monemus, ut solum deum habentes pre oculis, timoré et amore postpositis, sicut decet viros religiosos, ipsas nostras sentencias excommunicacionis et interdicti, cum secundum canónicas saneciones sentencia pastoris sive justa sit etc. juxta tenorem privilegiorum vestrorum studeatis firmiter et inviolabiliter observare. Datum etc.

cxix. Item, littera missa dorn, archiepiscopo (Gneznensi).

1284, Paternität'! vestre mala que nos circumdant intimare gravis necessitatis arti-

K' cuius nos compellit. HI. enim princeps Henricus, dux Slezie et dorn. Wrat., contra nos et nostram ecclesiam graviter indignatus pro eo, quod in ipsum excom municacionis et interdicti sentencias, legittimis monicionibus premissis, tulimus propter mullos et manifestos et notorios excessus, quibus gravavit et gravât no

Urkunden. CXIX. CXX. 127

st ram ecclesiam, quos, deo teste, non potuimus salva nostra coiisciencia in ali- qnem casum conniventibus oculis preteriré, quas sentencias de verbo ad verbum benignitati vestre in alia mittimus Jittera speciali, intetidit proximo die sabbati in 5. Aus;. Otmuchow, castro ecclesie nostre, ut nos capiat vel alias personam nostrum gravet aut ledat, congregatis ad hoc hominibus nos vallare, cum qui bus a die lune inclusive usque ad sextam feriam in Nyza, civitate ecclesie nostre, conti- 31. Jui¡ п. nue jacuit et jacet, ab hiis et aliis pauperibus ecclesie expensas intollerabiles 4' A"s" juxta proprium placitum in nostram gravent et ecclesie injuriant extorquendo, unde si forte deo permitiente ipsum faceré contingeret quod intendit, nt nostram perso nam, sicut premisimus, captivaret, propter deum recommendatos nos vobis et nostram ecclesiam habeatis, consilium et auxilium impendendo, que circa hoc fue- rint oportuna. Et rogamus magnificenciam vestram, ut aliquant honestam perso nam sine mora ad predictum ducem cum vestris litteris transmittals, que et ocnlis suis injurias et gravamina, que idem princeps nobis et nostre infert ecclesie, conspi- ciat et ex parte vestra roget et consulat, ut nos et nostram ecclesiam ulterius non molestet.

Horrendum et inauditum factum vestre benivolencie scribimus, quia cum dorn. Petrum, latorem presencium, cancellarium nostrum, quem cum consensu capi- tuli nostri nuncium et procuratorem constitueramus in quibusdam causis super qui- bus nos idem dux ad preseuciam suant et baronum suorum citaverat, ad ipsius ducis preseuciam misissemus, et idem cancellarius constitutum coram ipso duce et suis baronibus de foro nobis competenti excepisset, proponens, quod non coram suis baronibus, sed coram vobis, qui estis noster Ordinarius, vel alio judice com petenti parati eramus eidem principi responderé, idem dux indignatus, subito in ipsum cancellarium impetum faciens, prostravit eum ad terram et extracto fixurali cultello percussit, nt eum occideret, et occidisset, nisi per quosdam fuisset de suis baronibus prohibitus et retractus, sicut idem cancellarius vobis refert (sic) plenins viva voce.

Noveritis eciam, domine, quod licet omnes de capitulo nobis assistant in facto ecclesie nostre, solus tarnen dominus S h г о /Jaus, prepositus noster, nobis in factis ecclesie ádversatur, die et nocte cum ipso principe trahens et sibi commu- nicans, tarn in diviiüs officii* quam in cibo et potu, ipsum ducem consilio et auxi lio confortando, et talia faciens ad vos a nobis appellaciones frivolas interponit, nt quasi m agi s licenter ipsi duci communicare valeat et inpune. Cetera lator, cujus verbis crédite cum sint nostra. Datum Otmuchow, II. nonas August!.

Item, littera missa filio regis ').

Excelleucie vestre eas quas possumus graciarum referimus acciones, quod cxx. dominado vestra nos dileccione prosequitur et favore. Unde vos requirimus et ro- f412?4'

1) Wenzel, der Sohn des in der Schlacht gegen Rudolf von Habsburg, 26. Aug. 1278,

-

128 Urkunden. CXX. CXXI.

gamus, nt sicut felicis recordacionis pater vester, ill. rex, olim vite sue tempori- biis in proteccioneni suam receperat, sic et vos dignemini nos proteccionis vestre presidio snffnlcire. Nosse enim debet vestra dignacio, quod coiisanguineus ve ster, ill. princeps Henricus, dnx Slezie et dorn. Wrat. petita nobis, nt ei demus castrum Edilsteyn J), in qiio nichil juris habet, cum pertineat regno ve- stro, quod pro multis et magnis dampnis et injuriis nobis et ecclesie nostre illatis per eos homines, qui in ipso fuerant, nunc nobis est et nostre ecclesie obligatum. Et ob hoc idem vester coosanguineus indignatus, quia ipsum castrum sibi dare 5—б.�?ак. noluimus, in tendit proximo die sabbati vel die dominico in castro nostro O t mu ch о w, nt personam nostram capiat vel alias gravet ant Iedat, cum exercitu nos vallare. Ne igitur perficiat quod intendit, ad serenitatem vestram recurrimus sup- plicantes, quod ad eundem consanguineum vestrum aliquos sollempnes nuncios cum vestris ¡Uteris dirigatis, rogantes et indiiceutes ipsum, nt nos super dicti ca- stri Edilsteyn dacioue sibi facienda, cum in ipso nichil juris habeat, non mo lestet, adjungeutes, si gracie vestre placuerit, quod nolletis tolerare nee nos de- serere, si idem coiisanguineus vester tarn super ipso castro quam aliis nos gra varen).

cxxi. Item, procuratorinm domini Petri cancellarii.

1284. Noverint universi, presentes litteras inspecturi, quod ños Thomas, d. gr.

ep. Wrat., dominum Petrum, cancellarium et canonicum nostrum, èxhibitorem preseiicium faeimns, constitnimiis et ordinamus cum consensu capituli nostri pro- curatorem nostrum verum et legittimum presenten! et spoute suseipientem mauda- tuiii nostrum ad allegandum excepcionem fori coram baronibus, cum sint layei, ill. prineipis, dorn. Henrici ducis SIezie et dorn. Wrat. ad quorum idem dux pre- senciam per iiuncium layeum óretenos nos citavit super demolicioue municionis ca- stri О tm и chou i en si.s et plancarum in Nyza ri vi (ate, que sunt ecclesie nostre specialia et ut darem sibi castrum Edilsteyn, quod nobis ab aliis quam a pretli-

(1281.) cto duce pro dampnis illatis est nostre ecclesie assignation et ad protestandum per eundem procuratorem coram eisdem duce et baronibus, quod ipsi duci parati su- inus super hiis et super aliis coram nostro competent! judice responderé. In cujus

gebliebenen Königs Przemislaus Ottokar, hatte die Regierung am 24. Mai 1283 über nommen; daher ist hier die Bezeichnung desselben einigermassen auffallend. Dass indessen das Schreiben nicht an den Herzog Nicolaus von Troppau, den natürlichen Sohn des Köuigs Przemislaus Ottokar, gerichtet seyn kann, ergiehl sich aus N. CXLIX und CLL

1) Die Burg Edelstein bei Zuckmantel, welche im J. 1281 vom Herzoge Nicolaus von Troppau und Heinrich IV*. von Breslau dem Bischöfe Thomas übergeben worden war, weil die Besitzer derselben, die von Linavia, dem Bisthume grossen Schaden zu gefügt hatten. Sommersberg L p. 795. Urk. im Domarchive.

2) Unstreitig ebenfalls «vorn 4. August 12S4.

Urkunden. CXXL CXXII. CXXIII. 129

rei testimonium sigillum nostrum una cum sigillo capituli nostri presentibns litteria duximus apponendum. Datum Otmuchow, HU. kalend. Angustí, anno domini MCCLXXXHII, preseutibus magistro Mirozlao de Surgosth, Leonardo de Copriwniza ecclesiarum rectoríbus, Wyzlao perpetuo vicario de Roruyow. Johanne et Symone capellanía curie nostre. .;

Item, procuratorium magistri Mirozlai '). cxxu.

Noverint universi presentes etc., quod nos Thomas, d. gr. etc. magistrum �?284- Mirozlaum, rectorem ecclesie de Surgosth, cappellannm curie nostre, exhi- J* "*' bitorem preseucium, facimus, constituimus et ordinamus cum consensu capituli no stri procuratorem nostrum verum etc. ut supra et eciam ad interponeudum appella- cionem ad sedem apostolicam, si forte predicte excepcioni fori, cum sit legittima, ab ipso principe vel suis baronibus minime deferatur et ut appellacioui prefigat ter- minum prosequende et quod apostólos petat cum ea instancia sicut decet. In cujus rei etc. sigillum nostrum una cum sigillo capituli etc. Datum Otmuchow, ydus Augusti anno etc. presentibus magistro Thoma vicario ecclesie nostre kathedra- lis, et Egidio (et) Woyzlao, domini Nicolai custodia ecclesie nostre kathe- dralis (et) Nicolai scolastici Glogouiensis notariis (sie).

Item, appellacio interposita per magistrum Mirozlaum. cxxiu.

Quia vos ill. princeps, domine Henrice, dux Slezie et domine Wrat. et 1384, vos barones, non admisistis пе�? admitiere curatis talem excepcionem per me, ma- J" "*' gistrum Mirozlaum, rectorem ecclesie de Surgosth et capellaunm curie dom. episcopi Wrat., procuratorem ejusdem dom. episcopi cum consensu capituli sui constitutum, nomine ipsius dom. episcopi et ecclesie sue coram vobis propositam, videlicet quod, cum vos sitis layci, ipsum dom. episcopum super possessionibus et fundo ecclesie sive dein olí clono municiouum in castro OtmuchouieusietNyza civitate et de dando vobis domine princeps castro Edilsteyn, quod non est de ducatu vestro sed de regno Boemie, super quibus ipsum ad vestram presencian! citastis, judicare contra saneciones canónicas non debetis, ego ipsum dom. ducem (sic!) et ecclesiam suam in hoc senciens gravari, maxime cum idem dom. episcopus vobis domine princeps et cuilibet de se querelanti paratus sit et semper fuerit super premissis et aliis coram suo competent*! judice responderé, ob hoc, nomine ipsius dom. episcopi et ecclesie sue appelle ad sedem apostolicam in hiis scriptis et apo stólos peto et instanter peto, et ne de facto ad aliquas alias sentencias proleren-

1) Mirozlaus, Pfarrer ia Sciiurgast an der Neisse, NNO. 2 M. von Falkenberg.

17

ISO Vtbbnden. СХХШ. CXX1V. CXXV.

das momentáneas vel diffinitivas sen missionis in possessionem aliquateuus procé dais, iterato appello ad sedem apostolicam in hiis scriptis et apostólos peto et in stanter peto et dorn, episcopuin et ecclesiani snam, possessiones, predia et homi nes ecclesie siibicio proteccioui sedis apostolice et ad iter arripiendum pro hiis appellacionibus prosequendis terniiniim duornm mensium prefigo. Datum Otmu- chow, idus Augusti, anno domini etc.

cxxiv. Item, littera per quam protestatio prior et conventus fratrum Predicatorum

j.1^4' Wrat. quod magister Mirozlaus appellaverit in presencia eorundem.

Nos frater Gozlaus, prior ordinis Predicatorum in Wrat. una cum conventu nostro notnm facimus universis, presentem litteram inspectons, quod cum magister Miro/Jaus, procurator venerabiüs patris dorn. Tb(ome) d. gr. ep. Wrat. cum consensu capituli sui constituais ad excipiendum de foro et eciam appellaudum in causis, qiias ipsi dorn, episcopo movebat et movere intendebat dorn. H(enricus) duxSlezieetdom. Wrat. super quibus eumpluries citaverat et citari fecerat coram suis baronibus laycis, ipsorum baronum presenciam habere non potuit ut ab eis ap- pellacionem interpolieret ad sedein apostolicam, senciens se gravar! eo, quod iidem barones excepcionem fori pluries propositam admitiere deuegarunt, accedens ad nos in capitulo nostro coram nobis et fratribus nostris appellacionem ad sedem apostolicam interposuit sub bac forma: Quia vos ill. princeps, domine II enrice dux Slezie et domine Wrat., et vos barones etc. (N. СХХШ). In cujus rei testi monium presentem litteram sigillis nostro et fratris Petri lectoris ejusdem domus euravimus roborare. Actum in capitulo domus nostre, présentions Jacobe, Al berto, Peregrino, Got fr ido vicariis ecclesie kathedralis, per ipsum magi- strum Mirozlaum ad hoc specialiter vocatis et rogatis.

Item, dorn. Wolphkerus, dorn. Stephanos et dorn. Laurencios officia- lis scripserunt sub eadem forma.

Item, subprior et conventus fratrum de s. Maria scripserunt similiter sub eadem forma.

cxxv. Item, sub ista forma missa est littera capitulo VVratizlau iensi et alia con-

20*/к*' fuMbu* et Uiti communitati ejusdem Wrat. civitatis, per quam excusat se episco-

pus, quod non sit excommunicatus et quod sentencie sue debeant observan.

Licet Augustinus di cat: „senti de Angus tino quidquid libet sola me dei

in oculis consciencia non accuset," quia tarnen et alibi dich: „nobis euim est ne

Urkunden. СХХУ. 131

cessaria vita nostra, alii« fama nostra*- '), ideo nos, qui négligera nolumus famam uostram sed ut pocius bonus odor redoleat fame nostre propter eos, qui earn, sine respect«! dei agentes et timorem dei ante oculos non habeiites ñeque ecclesiastica statuta eustodientes, sed taiitum pro suo libito lacérant, sequti viam Balaam ex Bosor, verbum veritatis forte amore pecnnie vel desideriorum temporaHnm adulterare conautes, cum juxta senteiiciaiii pape С leinen ti s-) pocius episcopos siios diligere debent et eorum preceptis obedire, eciamsi ipsi aliter, quod absit. agaut, nos, intendentes sola que eterne vite sunt et ad u tili tat cm vestram profi- cinnt cogitare, vos presentí scripto voluimus exhortan, ut a vestro absit judicio, quod ea, que maledictorum hominum rumoribus confínguntur vos in qnocunque suspicionis modulo non adducant, teneutes sacri eloqnii testimonium, ut mala nia- jorum, cum forsitan diciintur, credi non debeant, quoniam juxta ejusdem Au gu st i ni dictum: „non omnia, qui dicit: pax vobis, quasi columba est audiendus." ' .■,<■ Rumor enim, ut dicitur, est iu populo, quod liujusmodi direptores fame nostre non solum apud quasdam singulares personas ynimo, quod deterius est, in publico, ponentes os in celum lingua transeúnte super terram3) tamquam jam sedentes pro tribunal'- dicunt, nos non potuisse ferre, eciam premissis mouicionibus, sentencian! excommuiiicacionis, pro manifestis et notoríis violencüs et injurüs ecclesie nostre illatis, in ill. principem dorn. H(enricum) ducem Slezie et dorn. VVrat. vel in- terdicti iu loca ad quecunque idem dux se converteret et quamdiu m o rani trälleret iu eisdem, pro occasione, licet frivola, mendaciter sibi simientes, quasi nos esse- mus excommunicacionis aliqna, ut confingunt, sentencia involuti, non attendeiites hujusmodi assertores, que ad veritatem spectant nee ad dicta sacrorum cauonum volentes con verteré aciem oculorum, quod dicitnr in canone4) : quia facta pasto- rum oris gladio ferienda nou sunt qnamquam eciam reprehensibilia recte videantur, quoniam, sicut et alibi dicitur6): in majoribus siquidem est rogandi et jubendi po- testas in minoribns obsequendi nécessitas, et in alio: non posse quemquam supe- riorem rite ab bus, qui inferioris dignitatis vel ordinis sont, jndicialibus submitti diftinicionibus. Yolunt euim sacri cañones6), filios circa spiritualem patrein et dis cípulos erga magistrum devotos esse а�? sobrios, ut nulla penitns temeritate ad eo rum vitam, non ut dicamus dijudicandam, sed nee saltern tenuiter reprehendendam prosiliant potestative, quod solis tantum majoribus est concessum. Illacionem ergo pro nobis ¡ufert sacer canon qui sic ait'): bus ita ex divina scriptura memoratis sole clarius exliibuimus. non posse quemquam, qui minoris auctoritatis est, eum,

1) �? 61 und 56. С. 11. qu. 3.

2) �?. 8. С. 2. qu. 7.

3) �?. 9. dist. 91. Psalm. 72, 9.

4) �?. 13. С. 2. qu. 7.

5) �?. 7. dist 21.

6) �?. 5. dist. 21.

7) �?. 4. dist. 21.

.- >.!..■ .

. .• .•'■■ . ' .■' .> I

.....'■,'. ■'. !. ./.-•:.! •

• '••,• . .. -il ./ . ¡i* . i i~

•■ .1. ./ .! ! .-. ч

i.:' i ' . .'. ./ <"l .- i)

17*

132 Urkunden. CXXV.

qui majoris potestatis est, judiciis suis addicere ant propriis diffinieionibus sub ju gare. Invenimus eciam ex decretalium epistolis1), quod sentencia judiéis delegati, qui licet publice esset excommunicacionis vinculo iunodatus quando per ipsum sen tencia lata fuit, quod jubetur per judicem retractan, et aliud dicit capituliim2) : ex- coniinunicatus autein publice, licet non excipiatur contra ipsum, est officio judicis removendus, non ergo per alium aliquem sentencia talis, eciam excommunicati, re- prehendenda est, sed per judicem de ipsa discussio est habenda. Servanda est igitur sentencia ab omnibus eciam ab excommunicato lata, non de ipsa a quibusli- bet inferioribus temeré judicandum.

Quicunque et qualesciinque ergo sunt, religiosi vel seculares, clerici vel layci, non possunt aliquam occasionem pretendere, ut ex predictis patet, quod a nostra se suspendant communione, vel quod nobis obedienciam, non servando nostras sen tencias cum eas legit time tulimus, non debeant observare, cum dicat Symacus3) papa: lex ecclesiastica pontificem eciam accusatum priusqnam sub luce objecta constiterint exigit non relinqui, et Ni �?о la us papa dicit4): quod ante probacionem accusaciouis illate neminem a tua communione suspendas, quia (non) statim qui ac- cusatur reus est, sed qui convincitur criminosus, et G re go ri us papa testatur di- cens5) : sentencia pastoris sive justa sive injusta f'uerit tenenda est. Assertores eciam, quos premisimus, sive pocius vituperatores fame nostre, nolentes intelli- gere ut bene agerent, querunt sue adinvencioni et aliud blandimentum, piitantes quod jam resideant pro judicibus in supercilio tribunalis dicunt, prenominatum du- cem interposuisse appellacionem et sic judicant, nostras sentencias non teuere, immemores, quod dicitur6) : quia in corrigendis excessibus notoriis juxta canóni cas sancciones appellacionis sit diíTugium interclusum, et alibi ex concilio generali, ubi sic dicitur7): porro commonito ad appellacionis obstaculum convolante si ejus excessus evidencia rei vel ipsius confessione aut alio modo legittimo fuerit manife- stus, cum appellacionis remedium non sit ad defensiouem iniqiiitatis sed ad presi dium innocencie institutum, non est provocacioni hujusmodi deferendum. Et in alio capitulo dicitur8): consultación! tue duximus respondendum, quod si aliquando aliqui, quos manifestum sit et notorium uxorem alterius detinere aut injecisse ma ims violentas in clericum, appellaverint, eorum appellacioui non est aliquatenus deferendum. Et alibi similiter dicitur9) : si eorum excessus publions est et note rais, appellacionis obteutu non pretermitías quin excedentes excommunicates de-

1) �?. 24. X. de sententia et re judicata.

2) �?. 12. X. de exceptionibus.

3) �?. 1. С. 8. qu. 4.

4) �?. 5. С. 15. qu. 8.

5) �?. 77. С. 11. qu. 3.

6) �?. 12. X. de officio judiéis ordinarii.

7) �?. 61. X. de appellationibus.

8) �?. 14. X. de appellationibus.

9) �? 13. X. de appellationibus.

i

Urkunden. CXXV. 133

mincies ipsosque facias sicut excommunicates caticins evitan. Is ti autem, qui ad resistendum poeins quam obedieudum parati sunt, volunt discernere, quis notorius et quis diibius sit excessus, non investigantes alciori sensu quod eciam sicut dicit III. Iiinocenciiis '), cum quis conqueritur, se post appellacionem ad sedem apo- stolicam legittime interpositam excommunicacione fuisse notatum: semper cujusli- bet partis probaciones sunt admittende antequam ad decerneudum super hoc ali- quid procedatur, dans idem Innocencias intelligere, quod eciam ubi proponitur appellacio legittime iuterjecta, tarnen super excommunicacione sic lata non esse aliquid decerneudum, nisi per probaciones primitus quod legittima fuerit appella cio comprobetur. Et cum tantum judici fieri debeat probado et seutencionando quid fieri debeat super propositis per judicem decernatur, isti deuigratores fame nostre, usurpantes sibi auctoritatem judiciariam cum tarnen iiullam penitus potestatem ba- beant, jam dicunt appellacionem legittimam, jam decernunt, non sicut congruit sed sicut eis placet, nostras sentencias millas esse. -

Et quoniam racione uteiitibus et non lucra sectantibus sed pre oculis cordis babentibus solum deum, occasiones, quas hujusmodi insidiatores fame nostre pro- ponunt, nullum colorem vel apparenciam habent justicie aut eciam veritatis, ideo vestram caritatem, quam aliquibus suggestionibus non posse credimus avelli ab uiiionc ecclesie, rogamus, hortamur in domino et monemus, quatenus non curantes quid dicat os loquencium iniquum connu, qui propter amorem vel timorem alicujus persone a nostra obediencia, non servando nostras sentencias, se sciderunt, vos tamquam filii karissimi et devoti, sicut et facitis, nostras sentencias, cum sint le gittime, obedienciam nobis servando debitam, inviolabiliter teneatis attendentes quoniam peccatum ariolandi est, repugnare, et quasi scelus, ydolatrie nolle ac quiescera *). Illos autem, qui contra deum et justiciam conantur rumpere nervum ecclesiastice discipline nostras sentencias contempnendo, sive religiosi sint sive seculares, clerici vel layci, quos vobis non est necesse ut exprimamus, cum ex propriis facti s qui et quales sint vobis cottidie se ostendant, ponentes tenebras lu- cem et lucem tenebras et qui dicunt justum injustam et injnstum justum, qui utrique secundum J ero ni m uni sunt abhominabiles apud deum, vitare et cavere satagile maxime, tam in officiis divinis quam sepulturis, si peccati non vultis contagio ma culan, quia juxta constituciones venerabilis patris dorn. Philippi Firmani epi- scopi, quondam sed. apost. legati, clerici, religiosi sive seculares, exempti et iion- exempti, qui in locis interdictis celebrant, sunt excommiinicaciouis sentenda invo- luti et vos nostis, quia nos in Wratizlauiam et alia loca nostre dyocesis quam- diu dux in eis fuerit rite et legittime tulimus sentenciam interdicti, igitur, qui in Wrat. eo tempore celebrant vel celebrarunt, cum dux (ibi) fuit, excommunicacio- nem incurrunt ex coustitucionibiis ipsius legati, celebrantes in locis interdictis et

1) c. 36. X. de officio judiéis delegati. 9) 1. Regara. 15, 23.

Г"

134 Urkunden CXXV. CXXVI. CXXVIL

qui excommunicato scienter communient excommunicacionem contrahit cum eodem. I taque attendite karissimi et videte, ut caute ambuletis, ne iu hoc unde peniteu- ciam ¡sen penitudincm postmodnm debeatis agere incidere vos continuât. Datum Otmuchow, XIII. kalend. Septembris, anno domini MCCLXXXUII.

21. Aus.

íxxvi. (Thomas) episcopus, honorabili et religioso viro fratri, . . priori provinciali

1Ш. ordinia Predicatorum sàlutem in domino. Domino priori et conveiitui ordinis vestri in VVrati/. I an i a ad graciarum consiirgimus acciones, quod tamqnam filii devoti et membra, nobis, capiti sno, congruencia, a nobis non recedentes, nostras sen tencias legittimas servando unioni nostre eccíesie se conformant, propter quod, ut nobis innotuit, persecucionem a potencioribus ad suggestionem iniqna persuaden- cium paciuntur. Et licet ad tempos hec pati oporteat, ecclesia tarnen siios non de- seret in fntnriim, quia et si ignis nunc succeusus est in furore predominantis, deo tarnen auxiliante usque ad novissiiua temporum non ardebit, nos eciam, quantum nobis possibile fuerit, tarn dictum priorem quam fratres sui conventus cousolari vo- lumus, ipsos ex toto cordis aflectu in necessitatibus supportando et rogamus vos, ut tarn dictum priorem quam fratres míos, de° quibus licet nullum habeinus dubium, confortan.' dignemini et eis patcrnaliter persnadere, ut sictit iiiceperunt iu bono pro posito cum constancia animi persévèrent, illud habentes pre oculis sacri eloquii: quód melius est (pro) veritate pati supplicium quam pro adulacioue beueficium re portare. Datum Otmuchow, XII. kalend. Septembris.

cxxvii. Archiepiscopo (Gnesnensi) episcopus (Thomas). Veteribus injuriis et

V^w persecucionibus ecclesie nostre in furore principie noudum preteritis sed iu conti nuo actu permanentibus pejores et graviores innovantur cottidie, pessimas imposte- rum expectamus. Propter quod ad vos, tamqnam ad portion confugii reciirriinus siugularis, significantes paternitati vestre, quod non solum in nos sevit persecucio, sèd ëciam in membra nostra inaudite adinvenciones et intollerabiles succrescuut, que nobiscnm opponentes se murum pro juribus ecclesie servant ipsius ecclesie unitaiem, ad suggestionem eomm qui se ab nnione nostra scideruut, nóstram apud populum opprimentes justiciani et violenciam principie justificantes, quorum con- seiencie non ad corda, ad que si recurrerent'non talia dîcerent aut suggérèrent. sed ad cordas, quas sicut volunt relaxant, pocius alligantur. Que auteni propter Htorùm cordelariorum suggestiones sustineaiit contra deuiii et justiciam membra nobis dilecta, ut amplius cercioran possitis, litteram quandam ex parte eorundem membronim nobis directam vobis transmitamos, gravamina et adinvenciones terri- biles plenius continentem. Et quoniam adeo oppressi snmus, ut nec cogitare poseí mos, qualiter vel ipsius principie violenciam vel istorum cordelariorum machinado

Urkunden. CXXVII. CXXFIIL 135

lies gravissimas refrenemos, paternitati vestre cum devocione qua possumus sup- plicamus, ut inperfectum nostrum aspicientes, quod nos in subditis nostris corri- gere non possumus, tos, quasi imputando nostre uegliencie, tarn circa violencias ipsius principis quam inobedienciam ipsorum cordelariorum, auctoritate metropolita suppleatis, in animo vestro bene versantes, quod nisi in hoc principio resistencia habeatiir morbus talis inobediencie, in corpus tottim ecclesie Pol on ice diffuude- tur sine medicamine quolibet et tunc forte sero parabitur medicina. Cetera lator, noster familiaris et (¡delis, in cujus ore de littera bnllata, quam gracie vestre per honorabilem virum dorn, archidiacouum Poznauieusem nuper misimus '), posui- mus verba nostra.

Item, in anima, que inclusa fuit in eadem littera, tenor talis erat. Paterni- tatis vestre litteras recepimus, litteris quas vobis transmittimus jam conscriptis, in quibus videtur, quod nostre negliencie imputetis, quia fratres Minores de Saxo- n i a in terminis Polo nie absque dyocesani sui, videlicet nostra, licencia et in suo- rum fratrum prejudicium, qui adhuc remanent de provincia Pol o ni �? a, а�?�?ере- niiit et const ruxerii ut domum iiiiam in civitate Sagan en si2), que est circa metas dyocesis nostre sita. Et licet sciamns, edocti per Gracianum3), quod nulli licet extra dyocesanonim conscienciam monasteria edificare et per Calcidonense concilium ubi dicitur4): placuit neminem ant edificare aut constniere monasteria aut oratorii domum sine consciencia civitatis episcopi, ac propter hoc cives Sa- ganenses monuerimns et hortati fuerimus, ne ipsos fratres reciperent in ci vita- tern suam, non tarnen proficere potuimus propter assercionem ipsomm fratrum, qui dicunt, se munitos esse indulgenciis apostolice sedis, qnod absque dyocesanonim volúntate et licencia, dummodo a patronis vel populo invitentur, in quolibet loco se posse fundare et constniere nova claustra. Non ergo credendum est quod negli gentes fuerimus in hoc facto sed distulimus tantum, donee synodum suam vestra sanctitas congregaret, ut deliberaretur communicato consilio, qualiter esset huic morbo pestiíero succurrendum, nee aliud faceré potuimus, quia ipsi fratres nolunt nobis, siquid eis precipimus, obedire. Datum Otmuchow. XII. kalend. Se- ptembris.

Item, littera per quam excommunicantur omnes illi premissa monicione, qui cxxvih. vallare volunt castrum Otmnchouiense, scripta capitulo Wrat. necnon de s. 1284, Vincencio et de s. Maria abbatibns ac priori fratrum Predicatorum et eornm ' Ane' conven ti bus et prepósito s. Spiritus.

1) Vergl. N. XCII und CX1X.

2) Was bisher ganz unbekannt war, da nach Henel. V1�?. p. 600 erst im J. 1295 in Sagan ein Franziskaner-Kloster gestiftet worden seyn sollte.

3) �? 10, 12 und 13. С 18. qu. 2.

4) �? 10. С. 18. qu. 2.

136 Urkunden. CXXVIII. CXXIX.

Fama, que non ab uno sed a pluribus certis procedit auctoribus intelleximus referente, quod quidam, maligui spiritus flucti cousilio, ut de rebus ecclesie fa- ciant sibi predam, nituntur in castro Otmuchouiensi, quod est speciale nostre ecclesie, nos vallare, quod, quia fieri nequáquam potest nisi ecclesia nostra gra vent paciatiir injuriant et jacturam, nos, qui non debemos deteriorem ecclesie con- dicionem faceré, volontés quantum nobis est possibile hujusmodi periculis obviare, primo, secundo et tercio peremptorie monemus omnes et singólos, qui terrain Ot- in и �? h ou i en s em hostiliter intrare conautur (et) insidias poneré ipsi castro, qua- teiius iniquis cogitacionibus refrenatis, quod absque peccato nequeunt perficere, videlicet nos in castro vallare et res ecclesie diripere non attemptent. Et ut pre- sumpcioneni que predicta sunt attemptare volencium vel mandauciuni, per censu- rain ecclesiasticam reprimamus, omnes et singólos, qui nos in castro Otmucho- iiiensi vallare et in territorio ejusdem castri insultum aliquem faceré presuinpse- rint exniinc prout extunc in hiis scriptis excommunicacionis sentencia innodamus. Et quouiam per maiidatores sen consiliarios tamquam auctores in mandatarios pre- sumpcionis temeritas derivatur, exconimunicamus eciam in hiis scriptis eum, qui— ciinque ille est, cujus mandato vel consilio liée que premisimus in prejiidicium ec clesie fuerint attemptata. Rogamus igitur vos et mandamus, ut banc sentenciam no- stram materno ydiomate populo diebus dominicis continuis exponatis, ne quis se pretextu iguoraiicie valeat excusare. Datum О tin u �? how, XII. kalentl. Septem bre anno etc.

Ejusdem tenoris missa est littera de s. Maria Magdalena et s. Eliza beth plebaiiis Wratislauiensibus.

(xxix. Item, missa est sub ista forma littera dorn, pape ex parte synodi de Lan-

ls.^j.n. chicia.

Sanctissimo patri et dorn, reverendo Martine, divina providencia sacro- saucte Romane ecclesie summo pontifici, Jacobus, d. gr. s. Gneznensis ec clesie archiep., Paulus Cracouiensis, Johannes Poznaniensis, Thomas Ploceo s is et Wisla us Wladislauieusis, ejusdem miseracione episcopi pedum oscula beatoriim. Cum ecclesia Romana mater omnium et niagistra tribu- latís ecclesiis et afflictis ad siniim ipsius recurrentibus sólita benignitate snecur- rere consueverit visceribus pietatis, nos conipassione ducti super miserabili statu ecclesie Wrat. nostre proviucie, ipsum statum sanctitati vestre cogimur intimare. Cum enini essemus in Lan chicia nuper in provinciali synodo congregati, in prima accione nobis inibi resideutibus venerabilis frater noster doniiiius Thomas Wrat. ep. petivit et obtinuit coram nobis tales sentencias in tota synodo legi: In nomine domini amen. Cum juxta sacras constituciones etc., sicut habetur superiiis (N.CX).

Nos igitur seien tes, quod eedem sentencie ex justis, legittimis et notoriis causis racionabiliter erant late, ipsas sentencias ratas habentes per veuerabilem frat rem nostrum dominum W(islaum) ep. Wladixlauieusem nomine omniiim

Urkunden CXXIX. CXXX. 13T

iiostrorum in ipsa syuodo publican fecimns et ab omnibus subditis nostris publican et firmiter observan. Et ut memórate sentencie cum majori timoré et reverencia observentur sanctitatem vestram suppliciter deprecamiir, ut ipsas sentencias ex certa scieucia dignemiui confirmare. Datum apud Lanchiciam, XVIII. kalend. Februarii anno domini MCCLXXX quinto.

Item, ex parte syuodi alia littera generalis sub hac forma.

In nomine domini amen. Noverint universi, presentes litteras inspecturi, quod (xxx- cum nos, Jacobus, d. gr. s. Guezneusis ecclesie archiep. suffraganeos et coepiscopos nostros ad nostram provincialem synodum in Lanchiciam vocasse- inus et nobis cum ipsis pariter in prima actione inibi residentibus, venerabilis fra- ter noster, dominus Thomas Wrat. ер. petivit et obtinuit coram nobis in tota sy node sentencias tales legi. In nomine dorn. amen. Cum juxta sacras constitu ciones, ut supra. (N. CX.)

Nos igitur una cum prefatis fratribus nostris et cum aliis prelatis nostre pro- viucie in eadem ¡synodo congregatis, scientes quod eedem sentencie ex justis, legittimis et notoriis causis racionabiliter eraut late, easdem sentencias ratas lia- beutes, per venerabilem fratrem nostrum dorn. VV(islaum) ep. Wladislauien- sem nomine nostro et Irai rum nostrorum predictorum in ipsa syuodo presideucium fecimus publican. Et quoniain tarn aliqui seculares clerici quam quidam religiosi, ut abbas s. Vincencii cum suo conventu, Prior s. Mathie cum suo convento, fratresMinoresin suoconventuWratislauiensis civitatis, necnondeNyza, de Alta ripa, de Swidnicz fratres Minores dyocesis Wrat. in suis conventibus, timorem dei pre oculis non habentes in coutemptum clavium ecclesie et enervacio- iiem ecclesiastice discipline ipsum ducem excommunicatum tarn in divinis officiis quam cibo, potu et aliis, in quibus excominunicati jure vitandi sunt, vitare non sunt veri ti ñeque vitaut et in locis interdicto subpositis per eundem fratrem nostrum, ut in sentencia est premissum, presumunt divina officia celebrare, nos religiosos pre dictorum conventuum et hujusinodi elencos seculares quicunque et qualescunque sunt pronunciamus in hiis scriptis in edictum constitucionis venerabilis patris do mini Philippi Firmani ep. apostolice sedis Iegati, que de participautibus ex- coinmunicatis et celebrautibus in locis interdicto subpositis loquitur incidiese, cujus tenor talis est:

„Presentí constitutione precipimus, quod omnes et singuli prelati et clerici universi tarn exempti quam non exempli, cujuscunque dignitatis, ordinis vel religio- nis existant, excommunicacionis, suspensionis et interdicti sentencias in quascunque personas vel loca prolatas, postquain eis per denunciacionem prelatorum vel ju- dicum de talibus senteneüs constiterit, inviolabiliter obsen'ent ipsasque ad requi sicionen! dictorum prelatorum et judicum denuncient, se suosque subditos subtra- heudo a communione talium exconimuuicatorum in salutacione, cibo et potu ac di

18

138 Urkunden. CXXX. CXXXI.

vinis officiis necnou a celebracioiie divinorum et interdictis locis vel ecclesiis. Si qui vero proprie salutis immemores, necnou libertad* а�? censure ecclesiastice eontemptores, tales excommunicato» denunciare а�? in predictis et aliis, in qui— bus excommunicati sunt de jure vitandi, vitare dyabolica fraude contempserint vel in ecclesiis sive in locis interdictis celebrare divina quacunque temeritate pre- sumpserint, si singulares sive private persone fiierint excommnnicacionis incurrant senteuciam ipso facto, si vero collegium vel universitas ecclesiastica secularis aut regularis fuerit, eomm ecclesie sive monasteria ipso facto ecclesiastico subja- ceant interdicto" ').

In cujus rei evidenciam pleniorem, sigilla nostrum ac suffraganeorum nostro- rum, dominorum, Pauli Cracouiensis, Johannis Poznaniensis, Thome Plocensis et Wislai Wladislauiensis d. gr. episcoporum presentibus du- ximus apponenda. Datum et actum Lan �? h i ci e, XVIII. kalend. Februarii, anno domini MCCLXXXV.

CXXXI. Sub ista forma scripta fuit littera fratri Rolando de Ca menez, sed ipse

*?ь' ? моип* ire a(^ dncein, tunc dominus cantor missus fuit ad ipsum ducem.

Nuper nobis a venerabili pâtre, dom. Jacobo, d. gr. s. Gneznensis eccle sie archiep., ad synodum evocatis, post recessum nostrum per castellannm et fa milial» de YValdow multa dampna intollerabilia et inaudita sunt enormiter perpe- trata. Dom. eiiini Martinus, cauonicus noster, in ecclesia sua in Karlouicz2) per enndem castellannm et familiam toto die stetit val latus, пе�? exire permissus, donec eis diias marcas auri et sex marcas argenti datis fidejussoribus promisîsset, 1285, quam pecnniani feria tercia ante diem purifícacionis b. virginis Marie persolvit in 30.j>mur. civjtate Nyzensi in presencia plurimorum. Per enndem inodum iidern extorse- rnnt a dorn. Wyzlao, plebano de Rynacow*), XII. marcas argenti. Item, accedentes in Nyzam irriteront in curias dotales nove et antique civitatis et ef- fractis hostiis hora prandii, quidquid iuveneruiit tarn in peeuniis quam rebus aliis, omnia penitus abstulerunt et sacerdotes vicarios sunt cum gladiis persecuti. Item, magistri Franczconis archid. Opoliensis res in Heia4) sunt ablate per eos- dem et in Judea5) pro pecunia sunt obligate. Idein factum est de bonis dotali- bus plurium plebanorum. Item, decimas in Gambo war6) villa ecclesie nostre CLXXX marcas valentes, et in aliis villis, videlicet in Wanchza, in Came- niza, in Operti nilla, in Stinauia, in Grisow, in Lipona, in Burcra

1) Man vergl. die merklichen Abweichungen dieser Abfassung des Statuts mit der oben N. LXXV. S. 86 gegebenen.

2) Karlowitz, SWS. 3 M. von Grottkau, N. % M. von Ottmachau.

3) 4) S. oben N. XCIV. S. 104. Anm. 7 u. 18. 8) An Juden. 6) Unbekannt.

Urkunden. CXXXI. CXXXI. 139

bici, in Bissofwalde, iu Luduiciuilla, in Y low, in ¡Vlarqiiardiuilla'), in Lanchki, in Swatow, iu Wiscow, in Jagheluiza, in villa Maleri-), in Вiidis«ouiz et in Bêliez dictus castellanus fech et facit publice triturari et vendit pro sue libito voluntatis. Item, Pnewe3) villa domini custodie pro XX niarcis argenti per eundem castellanum extitit pignorata. Et quouiam idem castel- lanus publice est confessus, se faceré de mandato ¡11. priueipis dorn. H (en ri ci) ducis Slezie et dorn. YVrat. omnia supradicta, et ne is ta sub dissimulacioue vi- deamur conniveutibus oculis pertransire, sinceritatem vestram requirimus et roga- mus, ae cum ea qua decet reverencia injuugimus et mandamus, quatenus ad me- moratum durent accedentes rogetis eum ex parte nostra et ecclesie et revereuter nichilominus moneatis, quod tant nobis quam aliis, quos superius nomiiiavimus, usque ad dominicam lttvocavit restituí lariat omnia supradicta et ut mantlet prefato 1285, castellano et suis, ne talia de cetero Cariant aut audeant attemptare. Quod si forte presencian! domini ducis adiré non poteritis, tune liane moniciouem in eccle- sia nostra katltedrali et in monasterio s. Marie publice facialis et in signum moni- rionis per vos facte sigilla illorum, qui moiticioni eidem interfueriut, presenti- bus litteris apponantur. Datum О t mue how, III. vdus4) Februarii auno domini MCCLXXXV.

Item, in cuña nostra in Maceyouicz3) accepit dictus dominus dux XL. equos et triginta pécora, hoc est castellanus de Waldow, nomine ipsius domini ducis et in M и it s ter bereit apud Judeos pro pecunia obligavit.

11. Febr.

Item, littera (Thome ер. Wrat.) per dorn. Leonard um domino archiep. cxxxii. (Gneznensi) inissa. ir}^5'

Quante innovaciones facte fiierint per familiam dorn, ducis in ablacione rerum et deciniarum taut nostrarum quam qnoriiiidam fratrum nostrorum canonicorum et plebanorum iu districtibus Otmuchouiensi etNyzensi postquam ad synodum vestram accessimus, cum tarnen saltein tunc temporis nos et uostri gaudere secu- ritate debuissemus, ut paternitati vestre innotescerent, dominum Leonardum, capellanum et familiärem curie uostre, ad graciant vestram transmittimus, qui vo-

1) Markersdorf, S. % M. von Neisse.

2)( Mahlendorf; 1372 Malerdorf, N. % M. von Ottmachau. Die Namen der übri gen, sämrotlich im Neisseschen gelegenen Dörfer s. oben N. XC1V. S. 103 u. 104.

3) Unbekannt.

4) Wahrscheinlich muss es heissen: Ш. kal. Febr. d. h. 30. Januar, denn der Sonntag Invocavit fiel im J. 1285 selbst auf 11. Febr. und der Bischof konnte doch nicht von Ottmachan, 12 Meilen von Breslau, den Herzog auffordern lassen, an demselben Tage das Genommene zu erstatten, wohl aber konnte er bei der Nähe von Neisse (2 Mei len) wissen, was an demselben Tage dort geschehen war.

5) Matzwitz. N. % M. von Ottmachau. ■'

■r

18*

140 Urkunden. СХХХП CXXXIII

bis ea omnia plenius referai viva voce. Preterea licet cum apud vos essemus de ig128"'' prorogacione termini in crastinum Judica nna cum collega vestro, dorn, archid. W la dislau i en si nos certificaveritis, quia tarnen nee litteras nee nuncinm ve- struin nobis postmodum direxistis, per quas vel per quem sciremus, utrum proro- gacionem eandem aeeeptaverit pars adversa, rogamus vos, nt de prorogacione et loco similiter nos velitis reddere cerciores, nt per vos edocti sciamus, quid circa hec nobis fuerit faciendum. Est et aliud, quod gravissime nos pungit, quia ne- seimus, utrum securitatem a domino duce habere possimus ad ipsum terminum ve- veniendi, quem ad vos, tamquam ad judices, plenam convenit partibus procurare, et nisi de securitate sufficienti nobis et nostris per vos provisum fuerit, ad predi- ctum terminum accederé non poterimus nee audemus, vel in persona propria vel eciam per aliquem ydoneum responsalem. Datum Otmuchow, XI. kalend. Marcii. —

Et boc posuimus in anima: Reverende domine, rogamus vos propter deum. quod super confirmacione obtenta a sede apostólica ad vos et vestros collegas sentencie per nos in dorn, ducem auctoritate ordinaria late, secundum quod dens inspiraverit procedatis neo differatur hoc negocium, cum magnum periculum sit in mora, et deus faciat, disposicionem esse talein ipsius negocii, quod ecclesia re- maneat in honore.

cxxxiii. Item, (Thomas ep. Wrat.) domino archiepiscopo (Gneznensi).

28 F>br Dolor crescit, treinuut precordia propter mala, que in ecclesia nostra clero

et hominibus ecclesie cottidie innovantur. Postquam enim litteras vestras per mi-

22.Febr. litem Domozlaum, pincernam vestrum, feria quinta ante dominicain Oculi in Ot- mucho w recepisseinus et alie vestre littere, que dorn, duci per vos scribebantur, fuisseut misse per ipsius piuceme famulum ipsi duci, quas per nullum nunciorum nostromm, quia nuncios nostros videre aspernatur, sibi mittere poteramus, sexta

23.Febr. feria in vigilia s. Mathie edictum in Wratizlauia tale fecit dux idem publice proclaman, quod nullua civium, vel uxorum eorum, vel aliquis de familia eo- rundem sub pena vile et bonorum omnium auderet ire ad ecelesiam hathedralem, vel ad monasterium s. Marie, vel ad fratres Predicatores, vel ad aliquam ec- clesiarum parrochialium, tempore quo eis celebrare licet, pro divino officio (lu diendo, sed fratres Minores, qui se sciderunt a nostra ecclesia, non servando nostras sentencias, per vos eciam una cum tota synodo vestra ratificatas et publi- catas, debent adir �? et ibidem divinis officiis interesse. Qui fratres publice di- cunt, quod possint et vefint baptizare, confessionem et viaticum dare et extreme eciam unccionis sacramentum prestare. lidem quoque fratres dicunt publice in sermone, vestras populo litteras ostendentes, in quibus hoc asseruut contiueri, quod dom. ducem pro excommunicato habere non deberent ') usque ad terminum

1) S. oben N. ХСП.

Urkunden. CXXXIII. 141

in quo debet excommiinicacionis qnestio ventilan, adicientes, quod nullus, ex cepto dorn, papa excommunicare, suspendere vel interd'tcere eos posset ') et plu- re.s errores insérant in sermonibus suis, cottidie debonestando personam nostrain, claves ecclesie contempnentes.

Ad hec, quod deterius est accedit, quoniam idem dorn, dux, qui jam du— dum a proteccione sua rejecit omnem clerum religiosorum et secularium, obser- vancium ecclesie uuitatem, in eodem edicto in civitate Wrat. fecit similiter pu blican, quod nullus audeat venderé aliquid cuipiam canonicorum nostrorum, vel vicarioruiu auf ipsorum familiis, vel aliis clericis refigiosis et secularibus, vel eciarn ipsorum familiis nequc ipsos audeat in suum hospicium recipere auf eciam retiñere, velloqui, quod pejus est, sub tali pena, si pauper vendideril quippiam alicui premissorum debet membro aliquo mutilari, si vero dives fuerit, capite privabitur, et omnia bona que habuerit adßscum ipsius principis devofventur.

Has novitates tain graves et noxias, lam nobis quam ecclesie nostre, et alias quamplures facit, que a seculo postquam fides Christi vigere cepit in Polonia a millo uiiquam hominiim sunt audite, et hoc facit, trahendo nos ad judicium et pro curando ad vestram et vestrorum collegarum presenciam nos citari, cum tarnen. lite per citacionem jam cepta et sic pendente non deberet, saltern circa bec que in Judicium deducit, aliquid attemptare, et ad officium vestrum et collegarum ve strorum pertineat corrigere innóvala, cum tarnen jam terminus sit tarn brevis, quod si securitatem talem, de qua confidere possemus eciam haberemus, non possemus in ipso termino, quantumeunque acceleraremus, et cum dispendio et máximo in comodo comparere, cum simus propter ipsius ducis minas atrocissimas et mortales fratribus nostris, quos paueos apud nos habuimus, orbati et per eundem dominum ducem rebus pene omnibus spoliati, ita quod familie, que nobiscum ire deberet, in expensis necessariis non possumus subvenire. Et vos scitis in quali loco, priori mutato, terminum assignastis, quia et in dominio ipsius ducis2), qui mortaliter nostrain personam et quosdam ex nostris specialiter persequitur et quem adiré non possumus, nisi per terram ipsius principis, qui, ut premisimus, nos et clerum no strum a sua proteccione rejecit et non tantum rejecit sed publice dixit, quod qui- cumque aliquem clericorum oflenderet in rebus vel persona, nullam de ipso faceret justiciam vel vindietam et ob hoc, quieunque vult, impune rapit nostras, canoni corum et clericorum res et indifferenter distrahit, pro sue libito voluntatis, quod non contingit eciam in Jude is. Igitur nos, perplexitate taliter involuti, ad ve stram graciam recurrimus, rogando suppliciter et devote, ut huic morbo pestífero et canceroso secundum discrecionem ad deo vobis datain tali modo vobis placeat providere, ne ecclesia nostra usque ad fundamentum exinaniatur et ne exemplum mortiferum in vicinas ecclesias prorogetur.

1) Nicolaus Ш. enthob die Minoriten im J. 1280 der juiisdictio ordinariorum. Wadding ann. Min. ed. Fonseca T. V. n. 96.

2) Wielnn in Polen, damals Heinrich IV. zustehend.

142 Urkunden. CXXXIII.

1285. Sciatis eciam, in dominica Oculi jam in crepúsculo famulus predicti piucerue

г"). Febr. ves^rj a rj„ce ad „os rediit portando qiiandain clausam litteram, que vobis mitte- batur, sed de securitate nobis tlauda nulla nieucio penitus habebatur. Domine, sicut vos in prioribus litteris rogavimus missis per dominum Leonardum, sie ad- huc rogamos, ut propter denm et honorem ecclesie quanto cicius fieri poterit super exeeucione rescripti apostolici ad vos et rollegas vestros directi de nostris seu- teneiis latis auetoritate ordinaria efficaciter intendatis et quod execucio per ali- quem religiosum de partibus vestris fiat, quia in episcopatu nostro uullus ad hoc faciendum poterit inveuiri.

Postqiiam litteras vobis jam scripseramus, litteram vestram nobis dorn. Jo hann i s cantoris nostri iiunciiis presenta vi t. in qua nobis iterate maiidastis, quod locum non tei minimi mutabatis, ad quod paternitati vestre, sicut in aliis litteris respondemos, quod locus in dominio (Iuris nostri nobis assigiiatur, qui locus est nidus predonum et speluuca latronum, ad quem eciam venire поп possumus, nisi per terram dirti (Iuris nee aliqua securitas, dum hec srripsimus, prestita nobis erat, et si eciam forte securitas dabitur, sie artabitur tempus, quod in aliquem casum propter brevitatem temporis ad locum accederé non poterimus siipradictum. Doiiiiiiacionein eciam vestram non lateat, quod dictus dominus dux, forte cre- dens se posse invenire pecunias aliqnas, evertit quedam altaría et cavavit pañe tes in ecclesia moiiasterii sanrtinionialium Trebn icen sis, per quod lar tum. in quo statu sit nunc idem princeps advertere benignitas vestra potest. Domine, uo- veritis eciam, quod litteras ejusdem tenons per siipradictum pincernam vestrum in ж Febr. crastino dominice, qua cantatur Oculi, gracie vestre direximus, sed timentes, ne propter gwerras, que imminebaiit, forte in via diueius moraretur, has per latorem presencium, ut negligencia non possemus argui, vobis curavimus destinare. Da tum feria (jiiarta post dominicain Oculi.

Et hoc srripsimus in anima: Rogamus tarnen, quod qualitercunque se habue- riut negocia, uulli alteri causam subdelegetis, si ecclesie nostre diligitis, et sci- niiis quod diligitis, bonuin.

Item, cum jam expedivissemus nuncium, qui debebat ire ad dorn, archiepi- 18.Febr. scopum statim, ecce, dorn, dux in dominica Remiiiiscere edictum in Nyzam, ci- vitatem ecclesie nostre, in suis litteris tale misit: quod nullus civium mascullorum vel feminarum audeat о ff endete fratres Minores, sed eis quilibet det elemosynas et non alibi audire présumant divina officia, nisi in ecclesia ipsorum fratrum, sicut quilibet caput suum et res suas diligit conservare. Et hoc edictum, pulsata campana, communis toto civitatis populo sub banno couvocato, publice tectum fuit in medio foro et exposition in vulgari, et in eodem loco constituti fuerunt investi- gatores, qui scrutarentnr tarn másenlos quam femiiias, qui non irent ad audienda officia ipsorum fratrum. Et eodem die circa horain vespertinam comes Pel che о intravit civitatem Nyzam, portaos litteras credencie ipsius ducis, quibus perle- ctis coram populo ad hoc couvocato precepit auetoritate ducis: ut ipsi cives nul lum permitterent inirare civitatem de familia dorn, episcopi пе�? aliquem citri

Urkunden. CXXXir. CXXXV. Ш

cum presbyterum vel allum et quod clericis nullus civium auderet aliquid venderé vel eum in hospicium suum recipere et hoc sub pena tarn capitis quam omnium bonorum.

1ЖМ~'Л: '-' i:i: ■iHi "'• •:-'"" " '"' ■■■■'-■ ' ' :l'"-" ':"' i"îk;!ïj,->.'.->■: ;•! ,;•■••.! _•- üii-д

T(homas) episcopas abbati, de Lubens '). Intelleximus fama publica re- cxxxiv. fereute, quod quedam enormia et dictn hórrida in cenobio sanctimonialium de 2«^5; Trebnicz per aliquos homines dei timoré postposito contigerunt, videlicet aliquo- rum eversio altarium, parietum destruccio, quod quam grave scandalum ex hoc sit obortum nemo d ubi tare potent qui advertit. Unde, cum idem monasterium ve- stro regiinini sit subjeetum, nos quibus cura pastoralis officii inminet providers at quantum nobis possibile est talia reformentur, rogamus vos et liichilominus cum reverencia mandamus, quatenus vel personaliter vel aliquos fratres vestri cenobii ad prefatum locum accedentes investigeos cum diligencia, quid et per quos et quare sint mala hujusmodi perpetrata et ea nobis juxta discrecionem a deo vobis datain, apposito sigillo vestro, per ordinem vestris litteris referatis, timemos enim, quod si couniventibiis oculis excessus hujusmodi preteriré voluerimus, per metro- politanum nostrum, qui, ut audivimus, de hiis excessibus jam aliquid intellexit, de negliencia cum nostro vituperio arguamur. Datum О t mu �? how, Y. kalend. Marcii.

-�? H ¡-) .•' ■:■ .,

In nomine domini amen. Noverint universi, presentem litteram inspecturi, cxxxv. quod nos, Thomas, d. gr. ep.Wrat., una cum capitulo nostro ecclesie kathedra- n1^3' Us, in presencia venerabilis patris dorn. Jacob i, d. gr. archiep. Gneznensis et honorabilium virorum . . abbatis de Henrichow et. . archid. Wladislauien- sis, a sede apostólica judicum delegatorum, facimus, constituimus et ordinamus dominum M(irozlaum) rectorem ecclesie de Surgost, capellanum et familiärem nostrum, exhibitorem presencium, presentem et mandatum nostrum sponte susci- pientem, procuratorem nostrum verum et legittimum seu sindicum, actorem et nun- cium specialem in causa quam movet vel movere intendit ill. princeps dorn. H en rieos d. gr. dux Slezie et dorn. Wrat. nobis nomine iiostre ecclesie super ar bitrio, quod venerabilis pater, dorn. Philippus d. gr. Firmanus ер., quondam in Polonia sed. apost. leg., tulit а�? eciam promulgavit, in quem idem princeps una nobiscum sub certis penis sponte ac voluntario compromisit, ad agendum, de- fendendum sen respondendum, excipiendum, replicandum, litem contestandum, protestandum de calumpnia seu cujuslibet alterius generis juramentum ponendum et ad posiciones respondendum, probandum, testes, litteras, instrumenta et pro-

1) Des reichsten Schlesischen Cistercienserklosters Leubiis, a. d. O., WKW. 6% M. von Breslau. Der Abt hiess Hartlieb und hatte die Aufsiebt über das reichste Schlesische Cistercienser-Nonnenkloster Trebnitz, N. 3)4 M. von Breslau.

144 Urkunden. CXXXV. CXXXV1.

bacioiies alias produceudiim et producta ab adversa parte reprobandum, allegau- dum, propoiiendiim et concludeuduin, sentencias interlocutorias et difiiiiitivaiii au- dienduui, appellandum si necesse fuerit et appellacionem prosequendum, nec- uon ad substitueudum nomine nostro alium vel alios procuratores ad omnia et sin gula siipradicta et revocandum eosdem et alios de novo substitueudum et in se ne- gocium reassiimendum quociens et quaudo sibi videbitur expediré et ad omnia alia et singula faciendum, que in predictis et circa predict;i fueriut oportuna, ra- tum et íiriiiuin liabituri, quidquid per dictum procuratorem nostrum sen substitutum aut substitutos ab eo in predictis et circa predicta et quodlibet predictorum factum fuerit sen eciam procuratum, et volenles igitur dictum procuratorem nostrum et substitutum seu substitutos ab eo relevare ab omni onere satisdacionis, cavemus pro eo et eis nomine nostro et quorum interest vel intéresse posset, de rato ha bende et judicato solvendo pro omnibus clausulis ejus, sub ypotheca et obliga- cione predicta. In cujus rei testimonium presentes lifteras fieri fecimus et sigil- iorum uostrorum, cum causa hec nobis omnibus sit communis, appeusioiie muniri. Actum et datum in Otmuchouiensi castro ecclesie, VI. nonas Marcii, anno do- mini MCCLXXX quinto, presentibus magistro Andrea archid., Johanne sco- lastico, Johanne cantore, Nicoiao custode, Laurencio archid. Glogo- uiensi, Woyzlao, Martino, Helya, Petro presbyteris, Petro cancella- rio el Vito canonicis Wrat., testibus quoque dominis Leonardo de Copriw- niza, Clemente de Chrempchiz plebanis, Jacobo, Laurencio et Da miano presbyteris, vicariis ecclesie s. Nicolai apud Otmuchow.

cxxxvi. Noverint universi, presentem litteram inspecturi, quod nos Thomas, d. gr.

1285. ep. Wrat., una cum capitulo nostro ecclesie kathedralis, rumore deferente audi-

■' "' vi mus, quod venerabilis pater dorn. J(acobus), d. gr. archiep. Guezneusis, et houorabiles viri . . abbas de Henrichow ac . . archid. Wladislauiensis, ju- dices a sede apostólica delegati in causa quam nobis intendit movere ill. princeps dorn. Henricus etc. super arbitrio per venerabilem patrem dorn. Philip pu m d. gr. Firm au u m ep., quondam in parti bus Polo nie sed. apost. leg., inter ipsum principen!, nos et nostram ecclesiam, sicut in ipsum compromissum fuerat, pro-

13. Kebr. mulgato, teriniuum quern nobis ad instanciam ejusdem principie in crastino domi- nice Invocavit nuper preterite in Wrat. assignaverat démuni mutando, locum in

13.ШП. Calis, eundem terminum in crastinum dominico, qua cautatiir .Indica, venture proximo prorogarunt, et post hec, ut dicitur, inutaverunt locum in Wei un, ter mino non mulato. Nos, licet ad delacionem hujusmodi rumoris nee personaliter venire nee aliquem loco nostri mittere teneremur, cum per litteras patentes snb si- gillis ipsorum delegatorum de prorogacione ipsius termini et mutacione locorum nobis non fuerit facta fides, tarnen ob reverenciam ipsomm judicum, dorn. Mi ro /laum capellanum et familiärem nostrum, rectorem ecclesie de Surgost, la

Urkunden. CXXXVI CXXXVII. 145

torein presencium, ad ipsorum judicum presenciam direximus, nostrum nuncium ¡specialem, ut ex causis premissis et sequentibus nostram absenciam excusare(t), maxime cum pluries ipsos judices rogaverimus, ut securitatem sufficientem nobis et nostris et aliis quos tarn ardua causa requirit, sicut ad ipsorum officium pertinet, procurarent apud ipsum ducem, qui nos et certas personas ex nostris odio perse- quitur capitali, que tamen nobis per ipsos judices non est aliquomodo procúrate, et preterea locus У el un omniuo nobis est suspectus, cum sit in dominio ipsius principis constituais, nee patet nobis ad ipsum locum accessus nisi per dominium principis memorati et in quo ad presens quasi continue guerra manet, nee est in— siguis, nee habens juris copiam peritorum. Cum igitur ex premissis causis suf- ficienter et racionabiliter excusemur, placeat eciam ipsis judicibus, habere no stram absenciam exciisatam. In cujus rei evidenciam nos tro rum sigillorum, cum causa hec nobis omnibus sit communis, appensione presentem litteram fecimus communiri. Actum et datum in Otmuchow castro ecclesie, VI. nonas Marcii anno domini MCCLXXX quinto, presentibus domiuis magistro Andrea archid., Johanne scolastico, Johanne cantore, Nicolao custode, Laurencio ar chid. Glogouiensi, Wyzlao, Martino, Helya, Petro presbyteris, Pe- tro cancellario et Vito canonicis Wrat. testibus quoque dominis Leonardo de Copriwniza etc. sicut in precedents. (N. CXXXV.)

Item, sub ista forma scripta est littera dorn. Latino, alia dorn. Ja �?о bo de exxxvu Sabello, tercia dorn. Matheo Rúbeo cardinalibus. n138^'

Lameiitacionem causarum et v . . . .*) ecclesia nostra Wratizlauiensis paternitati vestre scribens pro exordio sibi sumit, nam ejus condicio quam deter- rima facta sit curavimus retexere benignitati vestre presencium serie litterariim. Dom. euim Henricus, inclitus dux Slezie et dorn. Wrat., qui olim ipsam ec- clesiam et nos pluriinis possessionibus, deeimis et rebus aliis spoliavit, in quamm continua et pacifica possessione ab eo tempore quo Christi fides in Polonia vi- gere cepit ecclesia semper fuit, quem cum ipsius factum adeo notorium sit quod nulla tergiversacione possit celan, legittimis monicionibus premissis, excommuni- cavimus au �? tori täte ordinaria, non zelo ulcionis sed amore correccionis, creden- tes, ut hac medicina correctas ablata restitueret et satisfaceret ecclesie de injuriis irrogatis, sed idem dux contra ecclesiam animo inflammato manum in clerum vali- dius aggravavit, quoniam non contentus quod inultos ex canonicis et quamplures plebanos decimis et rebus, que ex dote ecclesiarum ipsis proreniebant per suam familiam spoliasset, edictum per terram suam in civitate predicta Wrat. et in bur- gis seu vicis fecit publice proclamari, ut quicunque aliquem clericorum et maxime canonicomm in persona et rebus qualicunque modo molestaret, ipse dux nullam

1) Nicht zu entziffern. i

/■"

19

146 Urkunden. CXXXVII.

de ipso sumeret justiciam vel vindictam, et sie impune rapiuntur et distrahuntur per láyeos ecclesie res et eciam clericonnn, et nichilominus sub bauno rerum et personarum preeepit layéis, ut nullum clericoruni in hospicio suo reeiperent vel eis aliquid venderent aut aliquod commercium cum ipsis haberent. Religiosas quoque feminas, que apud nos Beghiue dieuutur'), conventui fratrum Predicatorum in Wratizlauia deservientes in Ileitis et honestis, quia iidem Predio-atores tamquam viri religiosi, nnitatem sequentes ecclesie, tenent sentencias per nos la tas, idem dux de propriis ipsarum domibus per ¡satellites suos ejecit et domos ea- rundem distribuit suis balistariis et aliis person]», que forte ipsas domos ad nego ciaciones couvertent, vel forte in usus, quod nobis non expedît dicere, turpiores.

Captivantur et clerici maudato ipsius ducis et quandoque in privata custodia 4. Man. detinentur, sicut nuper in dominica medie quadragesime hora prandii duo sacerdo tes, dyaconus et subdyaconus, vicarii nostre kathedralis ecclesie, conclusi fue- runt in refectorio cujusdam boni viri civis Wrat. et idem civis pro eo, quod eos ausns fuit recipere in bospicium contra bannum ipsius principie, est in maxima quantitate pecunie ad solvendum ipsi principi condempnatus. Istis gravaminibus de quibus non iutelligimus qnaliter possint ab ecclesia tolerari accedit, quod gravissi- mum est et forte videtur fidei minus aptum, quia dux sub banno prohibuit et prohi- bet, ne quis ad kathedralem ecclesiam nostram, ad monasterium s. Marie abbatis et conventus ordinis s. Augustini, ad conventum fratrum Predicatorum et ad par- rochiales ecclesias, maxime ejusdem nostre civitatis qui nostre tenent unitatem ec clesie, masculorum vel feminarum audeat accederé causa devocionis et multo mi nus cum licet ad divinum officium audiendum, cum scriptum sit in ewangelio : domus mea domus oracionis etc. et sie domus oracionis indefinite sumpta nee kathedralem nee Predicatorum ecclesias vel alias exclusif, que se ab imitate clavium ecclesie non secernuiit. Et jam quamplures tarn viri quam femine, qui accesseraut causa oracionis ad ipsorum Predicatorum monasterium, in vituperium ejusdem ordinis, vestibus, auetoritate ipsius prineipis, sunt nudati, et, ut frumento in hórreo domi nico reposito idem dux, quantum in ipso est, zizania superponat, sub banno pro- bibeudo, ne populus ad predictas eat ecclesias, precipit, ut in eadem civitate et alibi ad fratres Minores tantum accédât pro divino officio audiendo, non propter aliud, nisi quia iidem, fratres redigentes in contemptum claves ecclesie, forte (propter) temporale commodum ipsi principi pro sui cordis desiderio blan- diuntur.

Et bec omnia facit idem princeps innitens sue prudencie vel forte magis de- ceptorum suorum, quos credit consiliarios esse suos, putans quod de rebus eccle sie quam spoliât faciat dux ipse sibi déos argénteos et áureos, quorum opitulacione ecclesiam, que spoliata non habet unde se defendat, destinât, demergat et sue, non dei in to turn subiciat voluntati, juxta illa: muñera crede michi etc. Et quia eccle

1) Frauenzimmer, welche in Art der Nonnen, doch ohne Gelübde, in geschlossenen Ge sellschanen und Gebäuden unter bestimmten Regeln lebten.

Urkunden. CXXXVII. CXXXVII1. CXXXIX. 147

sia nostra gravi amantadine sit oppressa non habet alium ad qnem clamet in die tribulacionis sue, cum propheta ex intimo cordis ad vos clamât: exaudí domine deprecaciouem meam, intende voci oracionis mee. Et nos similiter qui gubernamus et procuramus ipsam ecclesiam, lacrimas ex intimo nostri cordis procedentes tam- quam rivos aquarum multarum ante genua vestra ponimus, humiliter supplicantes, ut propter deum amore justicie et propter Universum statum ecclesie, de cujus gre mio est Wrat. ecclesia, dignetur vestra benignitas tale consilium et auxilium ad- hibere ipsi ecclesie sic demerse et jacenti penitus in profundo, ut non desinat ec clesia sed ad statum in quo fuit primitus in juribus, in decimis et possessiouibus per vestram graciam reformetur. Datum Otmuchow, III. ydns Marcii.

Sub eodem tenore scripta est littera fratriBenteuengo A Iban en si et dorn. Jerónimo Prenestrino episcopis cardinalibus, módico mutatoin illoloco(S. 146 Z. 12 v.u.), ubi dicitnr: Et ut frumento in hórreo dominico, sed hoc omittitur}), et ibi assumitur: et sub banno prohibendo, ne populus ad predictas eat ecclesias pre- cipit, ut in eadem civitate et alibi ad fratres Minores tantum accédât pro divino officio audiendo, non propter aliud, nisi quia iidem fratres redigentes in contemp- tum claves ecclesie, nostras sentencias non servando ipsum principen* sic excom- municatum in divinis officiis et aliis, in quibus excommunicati jure sunt vitandi, non curant vitare, in nostrum et ecclesie nostre grave prejudicium ymmo et in perpetuum excidium et in scandalum plurimorum. Et hec omnia facit idem prin ceps innitens sue prudencie vel forte m agi s deceptorum etc. (S. 146 Z. 5 v. u.) ut supra usque in fin cm.

Item, tenor littere misse domino Joli a uni archid. Lanchicieusi.

Quoniam satis longo tempore in It o mana curia laborastis, nos,volentesetvosab onere hujusmodi relevare et nobis parcere in sumptibus expensis, quarum propter graves oppressiones ecclesie et ablaciones rerum ejusdem que incessanter per du- cem diripiiintur jam extremam patimur egestatem, vobis mandamus, ut ad nos .sta tin!, receptis litten» presentibus, redeatis, volumus enim de facto nostre ecclesie, quid de ipsa agi possit apud Rom an am curiam, ex ore ves tro, postquam per Mite ras, presentibus nostris fratribus informan. Et quia nobis vel nostre ecclesie minus videtur competeré, ymmo nnllatenus expedit maxime ista vice, quod nullum procu- ratorem in eadem curia relinquamus, precipimus vobis et omnibus modis volumus, quod tantum magistrum Pet rum capellanum curie nostre et nullum alium pro no-

1) Der Cardinal Bentivegna war Minorit. Ptolem. Lucens. Hist eccles. lib. XX 111. �? 26, wahrscheinlich auch Jcronymus, weshalb die Ausdrücke über die Minoriten hier ge mildert sind. Ich habe die Abweichungen durch Cureivschrift hervorgehoben.