Fridericus' dei gracia Romanorum imperator et semper augustus. Ex debito impe- rialis officii tenemur per universum imperium nostruin pro necessitate et statu provinciarum pacem ordinare, ordinatam nostra auctoritate confirmare. Cum itaque in prima dominica quadragesime, que fuit xii. kal. martii, in opido Wizenburc ad faciendas iusticias pro tri- bunali sederemus, assidentibus nobis principibus [et] nobilibus illius terre, astantibus etiam ministerialibus et provincialibus, cunctisque simul devote postulantibus pacem antiquani a predecessore nostro Karolo divo augusto institutam, renovavimus ipsam, [et] a proxima pasca ad duos annos inviolabiliter observandam indixinius. Huius autem pacis forma est: Ville, villarum habitatores, clerici, monachi, feming, mercatores, agricole, molendina, villici qui ad fiscum imperatoris pertihent, venatores et feranlm indagatores, quos weidelude di- cinius, omni die pacem habeant; nisi hii qui laqueos tendunt et conpedes ponunt qui nullo

PRIEDEICH I. 1179 FEB. 18. 131

die aut loco pacem debent habere. Si quis habeat inimicum quem persequi voluerit, per- sequatur eum in campo absque dampno remm suarum aut capiat eum, statim iudici ipsum representans iudicandum. Quod si reus ad aratrum, molendinum seu villam confugerit, firma pace potiatur. Persequi vero inimicum nulli conceditur'nisi certis diebus in septi- mana, videlicet feria secunda, tercia, quarta usque in occasum solis; aliis quatuor diebus plenam pacem habeant. Si quis fugientem inimicuin insequitur usque ad villam et inpetu equi, non sua sponte, invilla* delatus fuerit, in porta ville lanceam et arma quibus absolvi potest abiciat; in villa autem sacramento asserere tenetur, non propria voluntate sed in- petu equi villam intrasse, alioquin violator pacis erit. Si quis hanc pacem homicidio infre- gerit, si capitur capitalem sententiam subibit. Si aliquem vulneraverit manus eius ampu- tetuf. Si reus perpetrato maleficio effugerit per trinas quatuordecim dierum inducias citetur. Si venerit septima manu se expurget, nisi forte occisi vel vulnerati aliquis amicus eum duello super hoc inpetere voluerit. In quo si ceciderit, accusatus de homicidio collo plec- tatur; de effusione sanguinis aocusatus si ceciderit manum amittat.' Si homicida vel vul- nerator in facto deprehensus fuerit et pretenderit quod "hoc in defensione vite sue fecerit, cum viris bonis et probatis septima manu se expurget, nisi predicto modo amicus occisi vel vulnerati eum duello convincere voluerit. Si quis aliquem expoliaverit, confessus aut inde convictus ablata integre restituat et iudici componat; si voluerit expurgari sola manu se expurget. Si malefactores legitime citati ad ternas inducias quatuordecim dierum venire contempserint, ipsi et eorum receptatores seu hospites vel etiam fautores proscribantur nisi de hoc accusati sola manu se expurgaverint. Iudices malefactorum proscriptores ad presentiam imperatoris debent venire et a sua clementia postulare, ut illos sua proscribat auctoritate. Probabunt etiam cum septem viris ternas quatuordecim dierum inducias et earum quamlibet eis legitime datas fuisse. ■ Si vero proscripti in proscriptione imperatoris per annum et diem fuerint, exleges erunt et omni iure de cetero carebunt nec ius aliquod in beneficiis et allodiis habebunt Taliter proscriptos nec imperator nec iudex alius a prc- scriptione absolvere debet nisi "prius actori satisfecerit. Violator pacis a iudice citatus ad iudicium veniat cum triginta gladiis tantum, nec plures quam xxviiii., ut ipse sit tricesi- mus, secum habeat, qui nulla arma preter gladios ferant. In arbitrio iudicis sit quot ho- mines et que arma habere voluerit. Iudices ipsi si aliquem contra huius pacis institutionem ' leserint vel alicui iniuriati fuerint, de se ipsis iustitiam faciant, alioquin gravatus liberam habeat potestatem super eo querimoniam movendi cbram iudici superiori. Si viator equi- tans necesse liabuerit pascere equum suum, pedem unum ponat in via et falce vel cultro quantum expedit de frugibus resecet et in via equum suum reficiat et inile hihil de frugibus deferat; gramen non incidat, sed in ipso gramine equum suum quod satis est pascat. Qui aliter fecerit pacis violator erit. Rustici et eorum condicionis viri extra villas euntes nulla arma preter gladios ferant; in villis autein neque gladios neque alia anna portent. In do- mibus autem quelibet arma habeant, ut si iudex ad •einendationem violate pacis eorum auxiliis indiguerit cum armis parati inveniantur, quoniam in hoc articulo iudicem sequi tenentur pro iudicis arbitrio et rei necesse. Si quis_ in aliqua villa vel in alio loco quam in civitatibus habuerit hominem, quem asserat suum proprinm esse vel advocatitium, illius loci iudici querimoniam moveat, iudex conquerenti iusticiam faciat! Si vero iudex illum per vim defendere voluerit ne domino coriquerenti satisfaciat, ipse iudex terieatur actori coram superiori iudice respordere. Statuimus etiam et imperiali auctoritate precipinius principibus, nobilibus, liberis et ministerialibus, ut persequantur predones, fures, latrones, falsarios monetarum et qui eos hospitantur qui dicuntur cern. Item quandam1 sentantiam

9*

132 FRtEDRtCH I. 1179 FEB. 18.

antiquam iustam sed diu sopitam" renovavimus, cuius promulgationi curia nostra assensum dedit. Hec autem sententia taiis est: qui nocturna incendia commiserint et ea commisisse non negaverint omni iure privetur* nec in beneficiis sive allodiis aliquod ius obtineat*. Hec pacis statutain his finibus observanda mdiximus etextendenda: usque ad pontem Lutheri- chewilre ubi finitur episcopatus Spirensis et potestas iurisdictionis langravii in terra Spir- chowe, et descendet ultra Musellam usque in terram Meinevelt et ubi duo episcopatus iunguntur Coloniensis et Trevirensis, hinc usque ad Saram fluvium et ultra Renum ubi finitur comitatus comitis Bertoldi de Creigowe et comitis Heinrici de Grezengen et descensu per totam montanam stratam que Berstrate nominatur, inde usque Eichenbubel ubi incipit episcopatus Wircenburgensis, inde usque ad pontem Fuldensem ubi finitur comitia comitis Berdoldi de N<5ringes, et per totam terram Wethereibe, iude per Altitudine* in comitatum comitjs Heinrici de Dietse et per provinciam comitis Ruberti de Nassowe usque ubi finitur archiepiscopatus Coloniensis et Treverensis et per totam terram Einriche et per totam Ringowiam.

Huius pacis ordinationi et confirmationi testes aderant principes nobiles excellentes viri: Cunradus palatinus comes Reni, comes Emicho de Liningen, comes Symon de Sar- brugge, comes Godfridus de Spanheim, comes Emicho de Boninburc et frater suus Con- radus, Bernardus Silvestris comes, comes Theodericus de Merburc, Gerhardus de Scho- wenburc et frater suus Berdoldus, Godefridus de Horningen et alii quam plures.

Acta sunt hec in Wizenburc, anno domini m.c.lxxviiii., indictione xii.

Aus abschrift Oehlers' aus der hs. Harl. 2800 vol. 2 des brittischen Museum. — 1 Qn., .wlh- rend doch quando oder guoniam nicht passt.