Nos procuratores talis civitatis imperialis etc. Ad universorum notitiam volumus pervenire, quod in presentia serenissimi principis et gloriosi domini, domini nostri Ludovici imperatoris Romanorum, una cum aliis civitatibus imperialibus et dominis de suo mandato nobis usque Frankefurd venientibus, ibidem plene fuimus informati, quod excellentissimi principes et domini, domini nostri dominus H. Maguntinus, Walramus1 Coloniensis, Bal- duinus Treverensis archiepiscopi, Rodulphus et Robertus una cum Stephano et Ruberto iuniori comites palatini Reni et duces Bavarie, item Rodulphus dux Saxonie et Ludovicus marchio Brandeburgensis, videntes quod ipsum Romanum imperium in suis iuribus, con- suetudinibus, libertatibus atque bonis graviter usque modum lesum et diminutum extitit, et in posterum ledetur [etj diminueretur gravius, si non celeriter subveniretur, sic in unam conveniunt communeni causam et concordem sententiam sive ligam, prout inferius expres- sius et plenius continetur:

Nos etc. principes et electores Romani imperii. Ad universoruin has litteras videntium notitiam volumus pervenire, quod considerantes et diligentius attendentes, quod idem sanc- tum Roinanum impeiium in suis honoribus, iuribus, consuetudinibus, libertatibus atque bonis iam multis retroactis temporibus lesum, dimiuutuui multipliciter extitit et gravatum,

742 REICHSSACHEN. (1338 AUG. 6).

et in presenti cotidie leditur, diminuitur, offenditur non modicumet gravatur; nos per cou- sequens in nostris konoribus, iuribus, consuetudinibus, libertatibus atque bonis, uobis pre- textu eligendi in dicto iuiperio conipetentibus, nichiloiuinus graviter ledimur, offendimur, diminuiniur et gravamur: nos unanimini consensu et pari voluntate in eo convenimus, con- corditer promittentes et ad id fide data firniiter obligantes, quod honores, iura, libertates et consuetudines, sicut hucusque ad nos dinoscuntur deducta, ac bona ipsius et nostra pro posse sine fraude et dolo observabimus, defendemus et manutenebimus fideliter contra omnem hominem, nullo excepto, quia id nostrum iuramentum, quod imperio prestitimus et nostram utilitatem et profectum respicit pariter et honorem. Et ideo ab hoc sustinebimus nos non retrahi vel mutari per quodcunque lnandatum, a quibuscunque vel qualitercunque procedens vel emanans, per [quod] idem imperium vel aliquis ex nobis predictis electoribus in premissis vel premissorum aliquo ledi, offendi, diminui vel turbari quomodolibet vide- retur. Promittimus etiam omnes dominos et amicos, sive nobis attineant sive non, tam ecclesiasticos quam seculares, nostrosque vassallos, ministeriales, burgravios, castrenses, officiales et burgenses rogare2 et hortari ac totis eos viribus inducere et tenere, ut ipsi et eorum quilibet nobiscum omnia et singula predicta observent inviolabiliter sine dolo. Et ad hoc faciendum et firmiter observandum quilibet nostrum ex nobis quemlibet pro viribus, si necesse fuerit, adiuvabit, id propter quodcunque et cuiuscunque mandatum nullatenus obmittendum. Si autem super premissis aut aliquo premissorum inter nos electores pre- dictos seu ex nobis aliquos3 dissentio in futurum vel dubium aliquid orireturex causa qua- cunque, tunc quidquid super hoc nos electores predicti concorditer vel maior pars ex nobis dictaverit vel diffinierit, habebit vigoris et roboris firmitatem, nosque ad huiusmodi obser- vantiam sine fraude et dolo erimus obligati. Ad que omnia et singula perpetuo rata et firma tenenda et sub obtentu honoris nostri observanda, tam uos quam subcessores nostros fide data et iuramento, quod ad sanctos prestavimus, solempniter in hiis scriptis firmiter obligamus, nec contra hec vel eorum aliquid facere debemus neque volumus neque possu- mus, nec aliquis alius, qui nobiscum venerit in hanc ligam, ymo eandem promittet et iu- rabit similiter, sicut et nos, inviolabiliter observare. Si quis autem ex nobis, quod absit, contra premissa vel eoruin aliquid infuturum facere attemptaberit, in hoc se non iuvabit cum aliqua dispensatione, absolutione, relaxatione, abolitione, in integrum restitutione et quovis alio modo, iure, benefitio, quocumque iiomine vel undecunque veniat aut a quocunque procedat, occasione nostra vel aliorum etiam quorumcunque, quod vocatur in latino ex officio, sive ex qualibet potestate alia cuiuscunque, qui se ad hoc intromittere videretur; ymo hiis non obstantibus, si contra predicta vel ipsorum aliquid faceremus publice vel oc- culte, eligimus in nos, quod deo et hominibus infames erimus perpetuo et fidei fractores pariter et periuri. Damus has litteras sigill. nostri* muninune roboratas. Datum Rens, feria v. post diein Margarite, anno domini m.cccxxxviii.

Nos itaque procuratores predicti, quia cognovimus et aperte intelleximus, quod pre- scripta omnia et singula ad ipsius Roinani imperii; quod diu pro dolor in suis iuribus, ho- noribus, consuetudinibus et libertatibus atque bouis extitit indefensum, [etj in dictorum dominorum electorum honorem et statum ac bonuiu videntur cedere inconcusse, nos cum bona deliberatioue prehabita nos et dominos nostros, quorum procuratores existimus, ad dictam legam iuxta oiunem modum pretactum astringiinus ac4 iuramento per nos prestito et fide servanda iuviolabiliter obligamus, promittentes per eandem fidem et iuramentum a nobis prestituni, quod ipsuiu dominum nostrum Ludovicuui imperatoreiu Roiuanum suos- que successores in eodem iniperio ac electores ipsius imperii omuesque iiuperii fideles, qui

REICHSSACHEN. (1338 AUG. 6.) 743

dicto doraino nostro iraperatori in prefata liga assistunt vel in futurum assistent seque astringent, iuxta omne posse nostrura defendere et manutenere volumus sibique assistere in omnibus et singulis supradictis sine omni dolo et fraude contra omnem hominem, nullo prorsus excepto, quia hec omnia et singula [in] prefati domini nostri, domini Ludovici im- peratoris, ac eiusdem imperii electorum nec non omniurn christianorum et ipsius sacro- sancti Romani imperii omnium subditorum utilitatem cedunt procul dubio et honorem. Et ideo hec non omittemus, nec ab hiis nos substinebimus retrahi propter quecunque dampna aut mandata, processus, excommunicationes, sententias, a quocunque vel qualicunque* no- rainatus existatj in quantum hec sunt vel esse possunt in sepedicti domini nostri L. impe- ratoris, ipsorum electorum et omnium, qui iam sunt et erunt in dicta liga astricti, lesionem, preiudicium et gravaraen. Datum ut supra.

' Ficker aus gleichzeitiger abschr. in hs. der bibl. Vallicelliana, R. 26 bl. 313, zu Rom. — Aus dem Datum ut supra ist genaueres iiber die ausstellungszeit nicht zu entnehmen; denn unmittelbar vorher geht die sentenz Ludwigs d. d. 1328 apr. 28, Reg. Lud. nr. 995. Iedenfalls wurden aug. 6 solche erklflrungen zu Frankfurt ausgestellt, vgl. Reg. Reichss. nr. 364, wo es sich um eine deutsche fassung derselben urk. zu handeln scheint. — Der eingeriickte text des kurvereines weicht nicht unbedeutend von mehreren verglichenen deutschen und lateinischen teiten (Reg. Reichss. nr. 72) ab, insbesondere auch von der lateinischen ausfertigung vom 15. iuli, Sitzungsber. der kaiserl. Akademie 11, 701. — 1 Hs. Walteriut. — « Hs. rogat. — 3 Hs. aliqui». — * Hs. a.