XII.

In Christo nomine. Dum ageretur ducentesi- mus annus ultra millenarium divine coniunctionis ad hominem, tempore Innocentii pape, die sexto exeuntis Septembris, Indictione m. Ferarie. Cum per plures annos diabolo instante discordia et ini- micicia inter Ravennates et Ferarienses fuisset, do- minus, qui cuncta bona committit, ad pacem et con- cordiam eos invicem conduxit, et sacramento firma- ta malam utrorumque voluntatem ab eis cessavit, et ut per sapientes ipsarum civitatum, et per po- testates, velut inferius declaratur, ordinaretur con- cordia, consensit.

Inprimis talis est eorum concordia, quod Ra- vennates non debent amplius facere ullum castrum a Badalino sursum, nec turrim, nec aliquam mu-

nitionem per Comune, nec per divisum, neque alicui facere volenti permittere, sed ipsum, ne fa- ciat, bona fide prohibere: et si fecerit, operam dare ut destruatur, et ipsum, qui fecerit, pro publico ini- mico Ravenne tenere, donec destructum fuerit, quod factum erit.

Et Ferarienses non debent facere aliquod ca- strum a Gambulaga inferius, nec turrim, nec ali- quam munitionem per Comune, vel per divisum, nec alicui volenti facere permittere, sed ipsum, ne faciat, bona fide prohibere: et si fecerit, operam dare, ut destruatur, et eum, qui fecerit, pro inimico publico Ferarie tenere, donec destructum fuerit, quod factum erit.

Et Comune Ferarie debet habere plenam iu- risditionem a fossa de Boso sursum, que fossa de Boso est suptus Caput Sandalum, ubi iam fuit ho- spitale de Vmcinimico, habendo plenam iurisdi- tionem in omnibus illis personis, que habitaverint a predicta fossa de Boso sursum, in fodero, et ar- zere, et hoste, et collecta, et omnibus serviciis, si- cut ceteri, qui habitant in districtu Ferarie, faciunt ubicunque morabantur, sive in Saltu, sive in Massa FiscaUie, salva ratione dominorum, quormn sunt possessiones, excepta iurisdictione, que debet esse Comunis Ferarie, ut supra dicitur.

Et si Ravennates aliquam habent iurisdictio- nem a fossa de Boso superius, eam refutant Fe- rariensibus, et promittunt, quod de eo de cetero nec pro Comuni, nec pro diviso inquietabunt, vel molestabunt Ferarienses, nec permittent ab aliqua persona pro Comuni vel diviso de ea Ferarienses inquietari, vel molestari per suam terram, vel per suam aquam, vel per suum districtum. Et si ali- qua persona vellet de ea Ferarienses molestare, bona fide prohibebunt et impedient, ne fiat: et si illa persona nollet a molestatione cessare, pro ini- mico habebunt et tenebunt.

Item Comune Ferarie debet habere in civitate Comacli omnem illam iurisdictionem et rationem, quam retro ante inceptam proximam guerram ha- buerunt. Et Comune Ravenne similiter debet ha- bere in civitate Comacli totam illam iurisditionem et rationem, quam retro ante inceptam proximam guerram habuerunt.

Ravennates debent dare Comuni Ferarie du- centum milharia salis boni et legalis sine aliquo dacio ad mensuram, ad quam dabant salem Fera- riensibus a quatuor annis retro ante inceptam pro- ximam guerram; et ad eandem mensuram semper de cetero mensurare, et dare salem omnibus Fe- rariensibus, qui pro sale emendo iverint ad Raven- nam, et illam mensuram non minuent, et ad men- suram crossam, que non possit phcari; et facere iurare omnes assazatores sahs Ravenne, quod bene dabunt suam rationem Ferariensibus et mercatori- bus Ferarie, qui salem emerint, et quod assazatores

INNOCENTIUS PP. III. ANNO CHRISTI 1200. 33

nec per se neque per ullam aliam personam aKquid auferent a Ferariensibus, nec ab eo accipient nisi tantum pambivere suum, et quatuor denarios mone- te de Ravenna pro cena. Et quod ob hoc non per- mittent assazatores de mensurando salem mercato- ribus Ferarie, et nichil aliud debent Ferarienses dare Ravennatibus pro dacio salis, nisi tantum tres solidos de Ravenna pro centeno salis, et duos ra- vignanos de corba.

Item Ravennates debent rumpere scripturain seu sortem salis, et pro rapta tenere a duobus an- nis post festum sancti Michaelis proxime venturum in antea, et nunquam amplius sortem seu scripturam facere, sed libere debent Ferarienses emere salem a quocunque Ravennate voluerint in Veduclo vi- dendo salem, quem emerint.

Item Ferarienses libere debent ire Ravennam, et mercari cum omni persona de omni merce, salvo banno panis et vini, excepto de sale, quod debent emere tantum a Ravennate et non a Cerviense, nec ab alia persona.

Si vero Ferariensis ire voluerit a Ravenna in- ferius, Ravennates debent ipsum libere permittere ire et redire, et mercari quecmnque voluerit, sicuti continetur in cartula antique pacis, eo salvo, quod Ferarienses non debent ire ad domum publici ini- mici Ravenne per districtum et forciam Raven- natis.

Et Ferarienses debent permittere Ravennates venire Ferariam, et mercari cum omni persona de omni merce, et ire a Feraria sursum, excepto cum sale, quem non debent portare ultra Ferariam, nec alteri debent dare salem, si ipsum conduxerint ad Ferariam, nisi tantum Ferariensi, salvo similiter banno panis et vini et canipe, et eo salvo, quod Ravennates non debent ire ad domum publici ini- mici Ferariensis, per districtum et forciam Fera- riensium.

In mercatis Revenne et Ferarie ita debet esse, quod tantum quantum Ferarienses acceperint a Ra- vennatibus pro pede terre in suo mercato, tantum debent Ravennates accipere a Ferariensibus in suo mercato, et non plus: et non debent Ferarienses dare aliquod dacium apud Argentam pro aliqua merce, nec pro aliqua re, quam inde conduxerint, de quocumque loco eam conduxerint.

De omnibus aliis daciis et theloneis ita debet esse, quod nullum dacium, nec ullum theloneiun debet Ravennas auferre Ferariensi, nec Ferarien- sis Ravennati, nisi tantum quod continetur in carta antique pacis. (

De omnibus rapinis reram mobilium, furtis et incendiis, predis et omnibus dampnis datis in per- sonis vel rebus, sive in domibus sive in vineis, ar- boribus, bestiis, navibus, molendinis, armis per terram vel per aquam, in castris vel villis, vel in aliis locis, vel extorquendo aliquid quocumque mo-

do acceptis, a tempore quo Ravennates intraverunt et combusserunt Pollicinum de Capite Rete, a Fe- rariense, vel ab omni aliquo de eius parte, exce- pto Mantuano, contra Ferariensem perpetuo debet esse finis inter Ferarienses et Ravennates.

Item si Comune Ferarie vel aliquis Ferarien- sis a predicto tempore, quo Ravennates intrave- rant et combusserant Pollicinum de Capite Rete, intravit vel occupavit aliquam possessionem Ra- vennatum immobilium rerum, libere debet ei re- stitui, cuius tempore invasionis erat.

Et si Comune Ravenne vel aliquis Ravenna- tum a predicto tempore aliquam possessionem Fe- rariensium intravit vel occupavit, libere debet ei restitui, cuius erat possessio tempore invasionis, salvo eo, quod dictum est de iurisditione, quam debent habere Ferarienses a fossa de Boso dicta sursum.

Et non debent Ravennates per Comune, ne- que per aliquam personam singularem amphus re- petere, neque ahcui petenti de civitate Ravenne, vel de alia civitate permittere aliquid in denariis vel rebus a Comuni Ferarie, nec ab ahqua aha singulari persona de civitate Ferarie vel extra, de illis octingentis hbris Ferariensibus x. hbris mi- nus, neque pro illis octingentis hbris minus x. li- bris, que fuerant ablate pro Comuni Ferarie do- mino Iacobo de Bernardo a Guizardino de Aime- rico, neque de ducentis milliariis vel pro ilhs du- centis milhariis sahs, que Ravennates dant Comuni Ferarie pro ista pace, et de hoc finem faciunt pro toto Comuni Ravenne, et pro omnibus Ravenna- tibus. Et hanc eandem finem fieri facient a dfio Iacobo de Bernardo et eius fratre, et ab omni aha persona, a qua Ferarienses finem de hoc habere voluerint, sub pena centum hbraram auri, et so- luta pena hec finis remaneat firma.

Item Ravennates debent salvare et guardare Ferarienses in rebus et personis eoram per Ra- vennam et totum districtum eius, et forciam, et terram et aquam, et per totum districtum Ferarie per terram et aquam, nec ipsos offendere, nec ali- cui volenti offendere permittere, quod offendat. Et si ahqua offensio facta fuerit ab ahquo Raveimate, vel ab aliquo, qui sit civis Ravenne, vel de eius districtu contra Ferrarienses in rebus vel perso- nis, eorum offensionem facient emendare, et dam- pnum restituere infra triginta dies, postquam re- quisitio facta fuerit de offensione vel dampno dato.

Et stratam securam tenere per terrametaquam, per totum districtum et forciam Ravenne. Et si ah- quis homo undecmnque sit stratam raperit, vel dam- pnum ahquod alicui persone dederit, bona fide sine fraude operam dabunt et studebunt, ut dampnum restituatur. Et si civis Ravennas vel de districtu fuerit, qui predam fecerit vel dampnum dederit, predam et dampnum restituere facient, vel perso

34 INNOCENTIUS PP. I [. ANNO CHRISTI 1200.

nam illius, qui fecerit, illi cuius dampnum fuerit, dabunt. Et hoc idem Ferarienses debent attendere et observare contra Eavennates.

De iniuriis et dampnis datis, et debitis ab ali- qua partium in alteram partem a tempore incepte proxime guerre retro, scilicet ex quo Bavennates intraverunt et combusserunt Pollicinum capitis Bete, debent eHgi arbitri ab utraque civitate, qui debent iurare bona fide, sine fraude omni de eis cognosce- re, et ea executioni mandare, et facere exolvere infra xxx. dies, postquam reciperint querimoniam, caput cause vel eius estimationem tantum, et sine pena.

Item debent Eavennates et Ferarienses libere et absolute absolvere, et a captione dimittere omnes illas personas, que pro aliqua partium captc fue- rint pro bac guerra, undecumque sint, sive de Ve- rona, sive de Mantua, vel de quocumque loco vel civitate fuerint, et hec omnia debent Eavennates iurare sic attendere et firma tenere, et finem et perpetuam pacem Ferariensibus, et toti sue parti, et nominatim Veronensibus et Mutinensibus, et omnibus aliis personis, que eis consilium et auxi- lium in bac guerra et pro hac guerra dederunt, facere et tenere de omnibus offensionibus factis in personis et rebus eorum a tempore huius pro- xime guerre incepte huc usque.

In capite cuiusque quinquennii sacramenti hu- ius finis et pacis renovare, et facere ab omnibus personis masculis civibus Bavenne, et habitatori- bus in civitate et suburbiis, a quatuordecim annis supra usque ad septuaginta annos.

Et quicumque hanc pacem, secundum quod dictum est, iurare noluerit, ipsum bandizabunt, et pro publico inimico Comunis Eavenne tenebunt, donec hanc pacem iuraverit.

Et in sacramento regiminis cuiusque Potesta- tis, sive Consulis civitatis Eevenne, semper de ce- tero debet apponi et contineri, quod hanc pacem, et finem et promissionem, et omnia, que statuta sunt, observabit et attendet, et attendere faciet toto tempore sui regiminis.

Et hanc eandem finem et pacem eodem modo debent Ferarenses iurare, et facere Eavennatibus, et toti sue parti, excepto Mantuano.

Et omnia predicta capitula utrinque taliter, ut dictum est, debent observari, et semper de cetero firma teneri.

Et quecumque pars hanc finem et pacem et promissionem, secundo quod dictum est, non ob- servaverit, det observanti pene nomine quinque millia marcas argenti: et soluta pena hec finis et pax et promissio firma, et in suo robore perseve- ret in omnibus et per omnia.

Hoc sacramentum fecerunt in palatio domini Episcopi Comes Guido Filiaracli, Ubertinus Gui- donis Usdei, Eodulfinus de Biscazum, Iacobinus iudex, Iohannes Porzus, Ospinellus de Manzoto,

Iohannes Scarabigulus, Henricus de Eollando, Eai- nerius de Saltisano, Aldrivandinus de Gurgo, Ur- sellus, Henricus de Ubertello, Hugo de Guezo, Su- perclus de Grincis, Guido Eambaldi, Eusticus, Ei- zardus, Bucculus, Petrus de Landulfo, BernardinUs de Superclo, Ungarellus Brunellus, Martinus de Gatto, Zanzus de Guiculo, Eainerius de Guilihnino, Petrus Andree, Signurellus de Tomasio, Bistoldus de Linaro, Vitalis de Peppo de Uberto, Agulante de Michilitto, Curtisinus de Carello, Guido Buc- cus, Guirardus Turisanus, Zanni de Zalandino, Bacalarinus, Uguicio de Ubertello, Galinzo, Aman- dunellus Argaminime, Hudellus de Tedrigo, Zani- bonus de Bucco, Albertinus de Oddo, Magister Gentilis, Peppus de Virde, Bonus fihus Parcitate, Paganellus de Britinure, Ariminise, Albertus Io- hannis de Forinpopuh, Guido de Signurello, Isac- cus, Eambertus de Lardignago, Henrigittus de Io- hanne Victalis, Guirardus de Bucculo, Guido Mi- chaehs, Garuffus, Conradus, Givascius, Phylippus de Iacobo Carzadure, Buccaduffus, Albertus.

Et ego Magistei Presbiterinus dei gratia im- periahs aule notarius hanc cartam scripsi.

XLH.

Firmanis, Anconitanis et Auximanis Pontifex de eorum reditu ad devotionem ecclesiae gratulatur, articulosque pacis observandos ac censum solvendum mandat. Eeg. An. III. ep. 27. Tom. II. pag. 13.

Innocentius episcopus etc. Dilectis filiis... Po- testati et populo Firmanis, salutem etc. Licet suc- cessores nostros credamus hbenter velle Marchiam ad dominium ecclesie retinere, nos tamen, qui eam ad dominium apostohce sedis, domino concedente, reduximus, ipsam hbentius cupimus in eiusdem do- minio conservare, cum sit quodammodo naturale, quod quihbet defendat et manuteneat factum suum. Inde siquidem fuit, quod cum olim in adventu di- lecti fihi nostri G. tit. sancte Marie Transtiberim pbfi Cardinahs, apostohce sedis Legati, Marchiam audiverimus fuisse turbatam, ipsi dedimus in man- datis, ut ad reformandum in mehus statum eius dihgens studium et operam impenderet efficacem. Quod si desuper non daretur, ut vos et ahi fide- les nostri in Marchia constituti monitis et consihis pareretis ipsius, vobis ex parte nostra preciperet, ut usque ad festum sancti Luce responsales ido- neos ad nostram presentiam mitteretis, deliberan- tes communiter et firmiter statuentes, certumque dantes mandatum eisdem et plenariam potestatem, ut nobiscum super apostohce sedis iustitiis conve- nirent, et de reformatione pacis ac terre defensio- ne, necnon fidehtate nobis plenius exhibenda no- stris exponerent se mandatis, que per dei gratiam nonnisi iusta, honesta et utiha faceremus, nuntio- rum vestrorum consiho requisito, quod etiam vo- bis per episcopum vestrum mandavimus intimari.

INNOCENTIUS PP. III. ANNO CHRISTI 1200. 35

Quamvis autem Cardinalis ipse in susceptione litterarum nfarum longius a Marchia recessisset, vos tamen usi consilio saniori dilectos filios A. et F. viros nobiles, providos et discretes procurato- res vestros ad sedem apostolicam destinastis. Nos autem tam cum eis, quam cum aliis procuratori- bus Civitatum de Marchia, et fratribus nostiis su- per premissis capitulis habito diligenti tractatu, de ipsorum procuratorum consilio dilectos fihos 0. subdiaconum et Capehanum nostrum, et Alberti- num Camere notre notarium nuntios et procura- tores nostros in Marchiam duximus destinandos, quibus dedimus in mandatis, ut ad reformandam inter vos et ahos Marchianos plene pacis concor- diam, et iustitiam exercendam prudenter et dih- genter intendant, et ea que per legatos apostohce sedis provide constituta et legitime diffinita rep- pererint, ipsa fidehter non differant executioni man- dare: in ahis vero cum cognitione procedant, ut id statuant vel (hffiniant, quod utile quidem ac iu- stum existat. Ut autem mandatum apostohcum effi- cacius et decentius valeant adimplere, universitati vestre per apostohca scripta mandamus atque pre- cipimus, quatinus interim ad mandatum eorum treugas adinvicem inviolabihter observetis, et su- per suscipiendo verbo pacis vos non exhibeatis difficiles vel remissos, cum tantum futurum sit bo- num eius, si dante domino poterit provenire, quod etsi non omnes suum fuerint desiderium assecuti, nullos tamen post factam concordiam penitebit. Vo- lumus etiam nichilominus et mandamus, ut ab uni- versis tam in Civitate Firmana quam eius diocesi constitutis, qui nondum nobis fidehtatis iuramento fecerunt, in eorumdem nuntiorum et procuratorum manibus faciatis ea nobis, et successoribus nostris et ecclesie Romane, omni excusatione et dilatione cessante, prestari, resignatis et assegnatis univer- sis demanhs, que semper in nostra dispositione consistant. Et cum Civitas vestra olim cum lega- tis nostris certmn consensum statuisse dicatur, no- bis annis singuhs exolvendum per totam diocesim vestram iuxta mandatum nuntiorum ac procurato- rum ipsorum certam pensionem statui faciatis, que tam in instanti quam futuris annis nobis et suc- cessoribus nostris perpetuo persolvatur: cum nos non immoderatum ahquid, etiam si veUent ipsi prestare, sed moderatum potius requiri mandemus, volentes, ut Marchiani se gaudeant ad dominium ecclesie redivisse. Quia vero si, quod absit, denuo vos in tyrampnicam contingeret redigi servitutem, imponerentur vobis onera graviora, fieretque no- vissimus error peior priore, vobis est summopere precavendum, ne huiusmodi occasione discordie fa- cultas datur aliquibus mahgnandi, cum iuxta te- stimonium veritatis omne Regnum in se ipsum divisum desoletur, et domus concidat supra do- mum.

Ceterum quoniam sine nobis nec iuste ratio- nis titulum, nec sufficientis defensionis clipeum in- venire potestis, cum si nostra vobis auctoritas sub- trahetur, ahter ab aho dominio vel excusare vos legibus, vel iuribus defendere minime valeatis, ta- hter in fidehtate apostohce sedis et nostra persi- stere procuretis, quod ad promotionem et defensio- nem vestram propter hoc intendere merito debea- mus. Nos autem eisdem nuntiis et procuratoribus nostris dedimus in mandatis, ut excommunicatos et interdictos, qui nostris curaverint parere man- datis, secundum ecclesie formam absolvant: Rebel- les vero et contumaces tam spirituahter quam tem- porahter a sua presumptione, appeUatione remota, compescant. Cum autem omnes et singuh Marchia- nenses se non tamquam hostes offendere, sed tam- quam fratres mutuo diUgere debeant, eisdem nun- tiis et procuratoribus nostris dedimus in mandatis, ut omnes qui capti tenentur, sub competenti cau- tione faciant hberari: super quo vos et ahos man-

datis eorum precipimus obedire. Datum Laterani

(ix. Kal. Decembris, Pontificatus nfi Anno tertio).

In eundem modum Anconitanis, excepto ca- pitulo de censu, super quo composuerunt cum Le- gatis apostohce sedis tam pro se quam pro dis- trictu.

In eundem fere modum Auximanis ut supra usque prestari, et tam in Civitate vestra quam tota diocesi iuxta mandatum nuntiorum ipsormn certum censum statuere procuretis, per vos nobis et suc- cessoribus nostris annis singuhs perpetuo persol- vendum, cum nos non immoderatum ahquid, etiam si prestare veUetis, sed moderatum potius requiri mandemus.

XLIIL

Fanensibus, Aesinis ot Pensauriensibus de eodem

argumonto et annuo censu solvendo. Reg. An. IU. ep. 28. Tom. U. fol. 14.

Innocentius episcopus etc. Dilectis filiis... Con- sulibus et populo Fanensibus, salutem etc. Omnipo- tenti deo grates referimus copiosas, quod diebus nostris ad iustitiam ecclesie Romane respiciens, Ci- vitatem vestram cum tota diocesi, quam ad ius et proprietatem apostoUce sedis non est dubium per- tinere, sibi restituit, violentia propulsata, per quam iniuste fuerat aUquaiidiu sub aUena potestate de- tenta. Nuper enim cum dilectus fiUus Iohannes Rustici nuntius vester et procurator cum htteris vcstris de rato ad nostram presentiam accessisset, nobis ex parte vestra promisit, quod tam vos quam omnes, qui sunt de vestro districto, nobis et suc- cessoribus nostris et ecclesie Romane fideUtatem curabitis universaUter exhibere, expeditionem, par- lamentum, pacem et guerram ad mandatum nostrum et legatorum et nuntiorum nostrorum per totam Marchiam bona fide iuxta proprias facultates ve

36 INNOCENTIUS PP. III. ANNO CHRISTI 1201.

stris expensis facere sine fraude, appellationibus ad nos vel legatos aut nuntios nostros legitime factis, debita veneratione defeiTe; procurationes ido- neas nobis, legatis et nuntiis nostris impendere; pro annuo quoque censu quinquaginta libras usua- lis monete persolvere annuatim, medietatem vide- licet pro ipsa Civitate, et medietatem pro eius di- stricto, vel si mallemus, novem denarios pro uno- quoque fumante, ut more vestro loquamur, exceptis clericis, militibus, iudicibus, advocatis, tabellio- nibus et hiis, qui nullas possessiones habere no- scuntur, qui non consueverunt affictum prestare, quem videlicet censum vestris expensis nostre Ca- mere inferetis; postulans humiliter et implorans, ut vobis Consulatum cum sua iurisdictione confirmare auctoritate apostolica dignaremur, salvis universis demaniis, que libere semper in nostra et successo- rum nostrorum dispositione consistant. Licet autem longe maiora consueveritis aliis exhibere, ut tamen sentiatis et gaudeatis vos ad illud dominium rediisse, que de se vere dicere potest: Iugum meum suave est et onus meum leve; promissionem et oblationem ipsius factam nobis ex parte vestra de fratrum no- strorum consilio duximus acceptanda. Ideoque vos tamquam filios speciales sub apostolice sedis prote- ctione suscipimus, quos sub eius dominio volumus perpetuo retineri, confirmantes vobis Consulatum cum iurisdictione, que spectat ad ipsum tam in cri- minalibus quam civilibus, ita ut omnes Consules et Potestates, qui pro tempore fuerint, Romani ponti- fici et Ecclesie Romane iuramento fidelitatis tenean- tur astricti. Bonas quoque consuetudines vestras ratas habemus, et volumus eas inviolabihter ob- servari. Vos autem et successores vestri perpetuo nobis ac successoribus nostris universa, que pre- scripta sunt et promissa, curabitis fidehter et efii- caciter adimplere, singuhs quoque deceniis iura- menta fidelitatis et observantie premissorum uni- versahter innovare, Salva in omnibus apostohce Sedis auctoritate. Nulh ergo omnino hominum h- ceat hanc paginam nostre concessionis et confir- mationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit indi- gnationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauh apostolorum eius se noverit incursurum. (Da- tum Laterani ix. Kal. Decemb. Pont. nfi Anno m.)

In eundem modum Potestati et populo He- sinis usque, nuper enim dilectus fihus Nobihs vir Palmerius nuntius vester et procurator, usque pro- misit, quod prestito nobis et successoribus nostris et Ecclesie Romane iuramento fidehtatis ab hiis, qui de Civitate vestra vel districto nondum iUa prestiterant, parati eratis expeditionem, usque pro annuo censu xl. hbr. etc.

Scriptum est ut supra, Omnipotenti deo, usque in finem, Consuhbus et populo Pensauriensibus si- cut Fanensibus.