DCXV.

Rectori Marchiae Anconitanae, ut Esculanos, satisfactione de illatis damnis data, a censuris absolvat. Reg. An. VI. ep. 289. fol. 71.

Clemens episcopus etc. Dilecto fiho Vitah Brost Archidiacono Camerinensi, Rectori in spiri- tuahbus et Thesaurario Marchie Anconitane, salu- tem etc. Apostolice sedis circumspecta benignitas in puniendis excessibus ea debet rigorem iusticie lenitate misericordie temperare, ut nec rigoris immo- deratio exasperet, nec lenitatis nimium relaxata benignitas in repetendo commissa subditorum cor- da dissolvat. Dudum siquidem Esculane et quibus- dam aliis civitatibus, castris et terris' provincie Marchie Anconitane in devium oberrantibus, et de- clinantibus temere a devotione et fide Romane ecclesie matris sue, per dilectos fihos Rectores et Vicarios in spiritualibus et temporahbus eiusdem provincie, ac etiam Hugolinum de Marsciano Ar- chidiaconum Alnisciensem in ecclesia Xanctonensi, tunc ad partes illas pro reformatione pacis apo- stolice sedis nuntium, adversus civitates, castra et terras predicta ac communitates, et nonnullas sin- gulares personas, ipsorum exigentibus rebellionibus, inobedienciis, contumaciis et excessibus eorundem, nonnulh processus fuerunt rationabiliter habiti et condempnationum sentencie promulgate, penas spi- rituales et temporales, prout eorum exigebant de

CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311. 441

merita, continentes, quas postmodum, suadente iu- stitia, ex certa scientia duximus confirmandas: de- mum vero sufficientibus procuratoribus, syndicis eorundem cum sufficienti et pleno mandato super hoc ad nostram presentiam destinatis, comparen- tibus coram venerabilibus fratribus Nicolao Ostiensi et Berengario Tusculano Episcopis, tunc tituli san- ctorum Nerei et Achillei presbitero, et dilectis filiis nostris Petro de Columpna sancte Romane ecclesie, ac bone memorie Raymundo sancte Marie Nove diaconis Cardinalibus, ad hoc per nos specialiter deputatis, ac per ipsos, prout in mandatis habebant, super premissis omnibus et singulis syndicario et procuratorio nomine eomndem in manibus Episco- porum et Cardinalium predictorum nostro et ec- clesie Romane nomine de stando, parendo et obe- diendo precise, alte et basse nostris et eiusdem ecclesie, vel ilHus seu illorum, cui vel quibus hoc committeremus, beneplacitis et mandatis, necnon de solvendo omnes et singulas condempnationes, mulctas et penas per nos, vel alium seu alios ad hoc deputandum seu deputandos a nobis, occasione predictorum infligendas integraliter cum effectu sub pena viginti mifium marcharum argenti, cor- porali prestito iuramento: Nos attendentes, quod innovato in eorum visceribus spiritu veritatis, de- derat illis dominus recta sapere, ut scirent post lapsum resurgere, ac resilientes a devio ad rectum et verum devotionis tramitem remeare, ac propter- ea per equitatis et misericordie semitas volentes incedere cum eisdem, et equitatem preferri rigori, ac predictas penas et condempnationes de solita Bedis eiusdem misericordia temperare, dilecto filio nostro Arnaldo sancte Marie in Porticu diacono Cardinali, tunc in partibus illis apostolice sedis legato, per nostras litteras certam ordinacionem, secundum quam in hac parte deberet procedere, ac penas spirituales et pecuniarias per eum in pre- missis proferendas et sententialiter promulgandas contra potestates, capitaneos, priores, capita ar- tium, antianos, consiliarios, communitates civitatum, castrorum et terrarum predictorum, et singulares personas predictas super premissis duximus expri- mendas, qui mandatum huiusmodi prudenter et laudabiliter executus, Commune dicte civitatis Escu- lane pro predictis rebellionibus, inobedientiis et aliis multiplicibus excessibus per dictum Commune contra Romanam ecclesiam et officiales ipsius te- mere perpetratis, in decem milibus florenorum auri solvendis nobis et eidem ecclesie sententialiter con- dempnavit, et nichilominus dilectis filiis Leonardo Bartholomei Parisano de Castignano, Iohanni Bo- nepartis et Amato Iacobi civibus Esculanis, qui rebellionum et excessuum huiusmodi auctores fuisse precipui dicebantur, ut pro satisfactione huiusmodi culpe limina B. Iacobi apostoli visitarent, iniunxit pro penitentia salutari. Cum autem, sicut prefatum

Commune Esculanum ac officiales et persone sin- gulares prius nobis significare curarunt, ipsi di- missis cuiuslibet deviationis erroribus, per grate de- votionis promptitudinem sic studuerint, et continue studeant commissa priorum excessuum expiare, ut equitas suggerat et benignitas apostolice pietatis exposcat circa eas illam misericordiam adhiberi, per quam de reconciliationis obtente gratia et pie matris uberibus recreati, in pio eiusdem ecclesie gremio indulgencie sentiant lenitatem, et ob hoc nobis humiliter supplicarint, ut super solutione re- sidue quantitatis dicte pecunie, de qua tibi The- saurario dicte provincie iam soluta dicuntur qua- tuor milia florenorum, nos habere cum eis mise- ricorditer dignaremur, ipsosque super omnibus et singulis excessibus atque culpis, quos predictum Commune vel singulares personas ipsius dicerentur etiam commisisse, a quibuslibet processibus, ban- nis et sentenciis contra dictum Commune, vel sin- gulares personas ipsius tempore dilectorum fifiorum nobilium virorum Geraldi et Galhardi de Tastis, tunc vicariorum, vel aliorum officialium eiusdem provincie usque ad adventum dilecti filii nobifis viri Raymundi Actonis de Aspello, vicarii generalis eiusdem provincie, promulgatis, necnon ab excom- municacionis et interdicti sentenciis in prefatum Commune, et homines singulares ipsius generaliter vel specialiter promulgatis absolvi per discretum aliquem mandaremus. Nos igitur in hac parte eo- rum supplicationibus incKnati, discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatenus receptis a predicto Communi Esculano, et singularibus per- sonis ipsius Communis bonis et ydoneis fideiusso- ribus, quod tria milia florenorum in sancte Marie de Augusto, et reliqua tria milia florenorum in na- tivitatis domini festis proximis futuris, que restare dicuntur de dicta quantitate decem milium floreno- rum, dummodo dicta quatuor milia sint soluta, sol- vant integraliter cum effectu, predictas interdicti et excommunicationis sententias auctoritate nostra su- spendas, et cum in predictis terminis de dictis sex milibus florenorum auri fuerit, ut premittitur, integre satisfactum, tam predictarum excommunicationis et interdicti, quam afiarum quarumfibet condempnatio- num temporalium et spiritualium sententias et pro- cessus per quoscunque Rectores seu vicarios dicte provincie, vel officiales ipsorum a tempore assum- ptionis nostre ad summi apostolatus apicem contra dictum Commune, et singularespersonas ipsius usque ad adventum dicti Raymundi ad dictam provinciam occasione premissorum, vel afia quacunque prolatas seu prolatos et habitos omnino tollere, relaxare, et de actis et quaternis Curie cancellare nostra in hac parte fretus auctoritate procures, ita quod ex premissis nullam imposterum subire valeant lesio- nem. Ceterum cum prefatis civibus, quibus ut causa peregrinationis accederent ad dictum sanctum Ia-

442 CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTl 1311.

cobum, fuit iniunctum, mitius agere cupientes, tibi apostolicas non facientes plenam et expressam, ac

presentium auctoritate committimus, ut eisdem iniun- de verbo ad verbum de indulto huiusmodi men-

gas, quod limina beati Michaelis Archangeli in Apu- tionem, et quaUbet alia dicte sedis indulgentia ge-

lia debeant visitare, ipsos a labore peregrinationis nerali vel speciali, cuiuscumque tenoris existat, per

iniuncte eundi ad sanctum Iacobum absolvendo. quam presentibus non expressam vel totaliter non

Si vero prefati Commune et homines predictam insertam effectus huiusmodi gratie impediri valeat

pecuniam iuxta ordinationem predictam in eis- vel differri, et de quo cuiusque toto tenore de verbo

dem terminis cum effectu integraliter solvere non ad verbum in nostris litteris specialis mentio sit

curaverint, predicta suspensione tunc sublata, in eas- habenda. Nulli ergo etc. nostre concessionis etc.

dem sentencias recidant ipso facto, ac penis, ban- Datum Avinione vil Idus Martii, Pontificatus no-

nis, sentenciis et condempnacionibus quibuscun- stri anno sexto. que per Rectores, Vicarios et officiales predictos

habitis et prolatis generaliter vel specialiter contra DCXVII eos pro rebelhonibus, inobedienciis, culpis et aliis

multiplicibus excessibus eorundem subiaceant, sicut Cardinalibus legatis formam coronationis regis Romanorum

n • • i j- pontifex mittit. Req. An. VI. ep. 754. fol. 186.

pnus, nullam m eis remissionem vel gratiam sen- r 9 r J

tiendo. Datum Avinione xm. Kal. Aprilis, Pont. Clemens episcopus etc. VenerabiUbus fratri-

nostri anno sexto. bus Arnaldo Sabinensi, apostoUce sedis Legato, ac

Leonardo Albanensi et Nicolao Ostiensi Episcopis,

DCXVL et dilectis filiis Francisco sancte Lucie in SiUce, et

Nicolao Paczi civi Romano ad vitam quoddam feudum in Luce sancte Marie in Vialata diaconis CardinaUbus,

dioecesi Tiburtina ad monasterium S. Pauli de Urbe nunciis eiusdem sedis, salutem etc. Rex Regum et

pertmens conceditar. Reg.An.VJ.ep.266.fd.64. domimig dominantium, dei clementissimus fiUus,

Clemens episcopus etc. DUecto fiUo Nobili viro Ihesus Christus honore multipUci Reginam preful-

Nicolao Iohannis Paczi Civi Romano, salutem etc. gidam, sibi in vestitu deaurato circumamictam va-

ApostoUce sedis benignitas tunc potissime laudum rietate assistentem a dextris, sanctam videUcet ec-

tituUs corruscat insignibus, tunc gloriosis fame pre- clesiam sponsam suam, quam suo preciosissimo

comis ampUatur, cum erga devotos se exhibet in sanguine redemptam clementer sibi inseparabili fe-

donorum largitione munificam et in beneficiorum dere coniungi voluit, honore primatus multipUcis

munificentia Uberalem. Cum itaque, sicut accepi- ac multipharie preeminentie insignivit, sed in eo

mus, quoddam feudum situm in Territorio Mon- potissime ipsam honorabilem et felici ac preceUenti

tisalbani Tiburtine diocesis, quod ad collationem di- reddidit dignitatis statu fulgentem, quod eidem

lecti fiUi... Abbatis monasterii S. PauU de Urbe tantam tribuit plenitudinem potestatis, ut personis

ad Romanam ecclesiam nullo medio pertinentis or- quantumcumque conspicuis, quantacunque solem-

dinis S. Benedicti dicitur pertinere, consuetum ab pnitate insignibus et preclaris in hiis possit, sibique

oUm laicis assignari, per obitum quondam Nicolai competat adesse magnifice, per que ipse clari no-

de VaUe civis Anagnini, qui dictum feudum obti- minis titulum et famose consequantur potentie

nuit, quique decessit, legitimis heredibus seu suc- culmen et etiam incrementum. Donator enim ceU,

cessoribus non reUctis, vacare noscatur ad presens, qui solus altissimus potestatem habet in Regno

et de iure nulh aUi debeatur, nec de mensa eius- hominum, et quemcunque voluerit, suscitat super

dem Abbatis existat: Nos tue devotionis et probi- illud, potestatem dedit ei et honorem et Regnum,

tatis exigentibus meritis, super quibus fidedignorum potestatem inquam eternam, que non aufertur, et

testimonio commendaris, et obtentu dilecti fiUi no- Regnum, quod non corrumpitur, ut Imperatores

stri Neapoleonis s. Adriani diaconi CardinaUs pro et Reges in ipsa et per ipsam doctrina salutari

te nobis in hac parte humiliter supphcantis, vo- intelligant, et erudiantur Iudices orbis terre eidem

lentes te prosequi gratiose, predictum feudum cum servire et obsequi in timore, qui imperat ventis

omnibus terris, possessionibus, redditibus, iuribus et et mari. Cuncta namque, que in celo sunt et in

pertinencus suis, premissis veris existentibus, apo- terra, sua sunt: suum est Regnum, ipse est super

stoUca tibi auctoritate concedimus de gratia speciali omnes principes, sue sunt divitie, sua gloria, qui

per te, quoad vixeris, retinendum, ita tamen predi- dominatur omnibus, et in manu eius virtus et po-

cto monasterio pro feudo predicto servitia consueta tencia, magnitudo et imperium omnium, sub quo

facere tenearis, Non obstantibus, si eidem Abbati curvantur, qui portant orbem. Per eum enim Re-

ab eadem sede indultum existat, quod ad receptio- ges regnant et Principes, et legum conditores iusta

nem vel provisionem aUcuius minime teneatur, et decernunt: qui habet in femore suo scriptum Rex

ad id compeUi non possit, quodque de feudis ad Regum et dominus dominantium, ad cuius prece-

eius collationem seu quamcunque dispositionem ptum elevabitur aquila, et ponet in arduis nidum

spectantibus aUcui nequeat provideri per Utteras suum.

CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311. 443

Sane dudum post electionem carissimi in Chri- sto filii nostri Henrici Regis Romanoram Illustris celebratam concorditer per Regni Alamanie Prin- cipes, in electione Romanorum Regis vocem ha- bentes, cum imminet facienda, solempnes dicti Regis Ambassiatores ac nuntii ad nostram presentiam accedentes, et nobis eiusdem electionis presentato decreto, ad eorum instantem et devotam suppli- cationis instantiam, coram nobis et fratribus nostris iteratis vicibus et per interstitia temporum repe- titam, prefatum Regem, quia per decreti prefati et condicionis persone ipsius, non levi noticia antea nobis et fratribus nostris note, examinationem co- ram nobis et eisdem fratribus habitam diligenter, in quantum fieri potuit, eadem absente, sufficientem ipsum, ydoneum et habilem invenimus ad prefatum Imperium obtinendum, ac electionem ipsam cano- nicam extitisse, de eoramdem fratram nostroram consilio ipsum reputavimus, nominavimus, appvo- bavimus, denuntiavimus et declaravimus Romano- ram Regem, iustitia exigente, ac fore ydoneum, sufficientem et habilem ad dignitatem Imperialis celsitudinis obtinendam, pronunciantes insuper ac etiam decernentes sibi per nostras manus loco, et tempore oportunis debere concedi unctionem, et ipsius Imperii diadema, certum ad hoc ei terminum assignantes.

Cumque postmodum Rex prefatus Italie partes fuisset potenter ingressus, et a Lombardie Civita- tibus aliisque locis insignibus, ad que declinaverat, honorifice et pacifice iam receptus, alii prefati Re- gis Ambassiatores et nuntii ad apostolice sedis presentiam accesserant, qui cum multa nobis in- stancia inter cetera supplicarunt, ;quod cum ipsi patenter adverterent, sicut eis iam per nos super hoc responsum extiterat, quod propter generale Concilium, quod in Kal. Octobris proximum ven- turum disposueramus, dante domino, et disponimus celebrare, aliaque multa et ardua plurimumque urgentia, que necessario in citramontanis partibus expedienda nobis negocia incumbebant tunc tem- poris et incumbunt, predictam unctionem et Im- perii diadema, aliaque solempnia per nostras manus Regi non poterant memorato concedi, terminum ipsum sub spatio temporis brevioris concludere, ipsamque unctionem et Imperii diadema, ceteraque solempnia per aliquos de fratribus supradictis in festo Pentecostes tunc proximum secuturo impendi facere dignaremur. Nos vero, predictis nuntiis re- ceptis mansuetudine consueta, et hiis et aliis, que coram nobis voluerunt proponere, diligenter auditis, eis certo modo duximus respondendum, eiusdem Regis, super hoc cum predictis fratribus nostris diligenti deliberatione prehabita, nichilominus de- sideriis annuere intendentes, et quia propter tem- poris nimiam brevitatem in dicto festo Pentecostes solempnitatem unctionis et coronationis huiusmodi

non posse fieri credebamus, nec Rex ipse in festo prefato sibi, ut eius decebat honorem, de apparatu ad hoc necessario potuisset forsitan providisse, significavimus ei per nostras litteras speciales, ut tanti arduitate negotii diligenter inspecta et consi- derata pradenter temporis qualitate, aliquem certum et solempnem diem, prout crederet convenire, post festum predictum eligere, ipsumque nobis signifi- care illius deliberatio non differret, ut infra diem ipsum aliquos de fratribus supradictis, de quibus apostolica deliberatio provideret, qui ei unctionis eiusdem munus impenderent et imponerent vice nostra prefatum diadema Imperii, ac alia inibi agenda solempnia peragerent, mitteremus, dilectos filios Magistros Robertum Electum Salernitanum, et Hugonem Geraldi Cantorem Petragoricensem, Capellanos nostros, ad eundem Regem super hiis cum eisdem nostris litteris destinantes, per quos sibi paterne sinceritatis affectum et mentis aposto- lice puritatem, quos ad status ipsius exaltationem magnificam habebamus, mandavimus clarius aperiri.

Veram Rex prefatus, super hoc matura deli- beratione prehabita, festum Assumptionis beate Virginis proximum venturum pro termino ad re- cipiendum in Basilica principis Apostolorum de Urbe more solito unctionem huiusmodi et ipsius Irnperii diadema, aliaque inibi solempnia peragenda recepit, prout nobis per solempnes suos Ambassia- tores ac nuntios, et speciales litteras intimavit suo Regali sigillo pendenti munitas, cum multa devotionis instantia supplicans per eosdem, ut ad eiun aliquos mitteremus de fratribus memoratis pro impendenda unctione huiusmodi et imponendo sibi eiusdem Imperii diademate, aliisque solempnibus peragendis. Porro si desuper datum esset, ut circa tanti celebritatem negotii exhiberi posset nostra presentia corporalis, ut ubi mente vigilanter inten- dimus, ibi presentialiter nostrum desiderium pan- deremus, ad quod etiam eiusdem Regis concurrunt, ut pro certo novimus, cum promptitudine multi- plicis devocionis affectus, gauderemus in domino, et plurimum satisfieret nostris votis. Veram quia ex causis predictis non possumus in hac parte affectibus satisfacere mentis, predicti Regis frequen- tibus et devotis supplicationibus inclinati, et ad personas vestras apostohce mentis oculos fiducia- hter dirigentes, vobis, quoram nobis sunt note vir- tutes, quasque in magnis et arduis dicta sedes di- versis vicibus est experta, et de quorum operibus fractus uberes provenisse conspicimus, super hoc nostre sollicitudinis onus duximus imponendum, sperantes, quod tanquam viri virtute magnifici opus huiusmodi viriliter assumetis ad divini nominis laudem et gloriam effectualiter exequendum.

Quocirca discretioni vestre per apostohca scri- pta mandamus, quatenus vos ad dictam Urbem die Assumptionis predicte personaliter conferentes

444 CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311.

ac ibidem convenientes in unum, tu, frater ... Ostiensis Episcope, Missani celebres et Regem in- ungas eundem, vosque fratres Albanensis, Ostien- sis et Sabinensis Episcopi, vosque, Francisce et Luca, diaconi Cardinales, vel illi vestrum, qui pre- sentes fuerint, eisdem Regi et Regine mitras et diademata Imperii, Regi quoque sceptrum, pomum et gladium, et alia solempnia, prout infra patencius et distinctius vobis iniungitur, tribuatis, eorumque vertices inclitos reddatis illorum insigniis cum so- litis solempnitatibus decoratos in nomine ac virtute Altissimi prudenter, honorifice ac etiam diligenter, prout decet, tam arduum et solempne negotium, quod vobis committimus, nostris vice et nomine exequen- tes in dicto festo Assumptionis, si poteritis comode vel alio certo convenienti die, quem idem Rex ad hoc pro qualitate negociorum imminentium duxerit eligendum. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, quatuor, tres, duo aut unus ex vobis ea nichilominus exequatur. Et ne quis in agendis solempnibus antedictis error, quod absit, intervenire valeret, modum et formam et locum agendorum, et ubi et per quas personas agenda fuerint, particulariter et distincte duximus presen- tibus inserenda, prout in Archivo ecclesie et in pontificali ordinario continetur. Quorum forma ta- lis est.

Cum Rex in Imperatorem electus pervenerit ad portam Collinam, que est iuxta Castellum Cre- scentii, recipiatur honorifice a Clero Urbis cum crucibus et turibulis, et processionaliter deduca- tur usque ad gradus basilice sancti Petri, Cantan- tibus universis: Ecce mitto Angelum meum etc, Camerariis eius missilia spargentibus ante ipsum, et Prefecto Urbis gladium preferente. Cmn autem pervenerit ante basilicam in plateam, que Cortina vocatur, dextrandus est a Senatoribus usque ad gradus predictos, ubi eo descendente tradendus est equus, cui Rex insederat, illis. Interim summus Pontifex cum omnibus ordinibus suis preparet se in Secretario tamquam celebraturus divina, et pro- cessionaliter exiens usque ad suggestum arce su- perioris, que est in capite graduum, super falde- storium ibi sedeat, considentibus super gradus a parte dextra episcopis et presbiteris, a sinistra vero diaconis Cardinahbus, et in proximiori gradu sub- diaconis et acolitis, primicerio et cantoribus astan- tibus circa illos cum Magnatibus et Nobilibus, of- ficialibus et ministerialibus aule papahs.

Tunc Rex cum Archiepiscopis et Episcopis, Principibus et Magnatibus suis ascendens ad sum- mum Pontificem, reverenter osculetur pedes ipsius, et offerens ei aureum, quantum sibi placuerit, be- nigne recipiatur ab eo ad osculum et amplexum: quo demum surgente, Rex ipse a parte dextra, et prior Diaconorum a parte sinistra, deducant eum usque in ecclesiam sancte Marie in Turribus, ubi

ante altare, subdiacono evangelii textum tenente, Rex super illum corporaliter prestet huiusmodi iu- ramentum.

Ego Henricus Rex Romanorum futurus, an- nuente domino, Imperator promitto, spondeo et poUiceor coram deo et beato Petro, me de cetero protectorem et defensorem fore summi Pontificis et sancte Romane ecclesie in omnibus necessitati- bus et utilitatibus suis, custodiendo et conservando possessioncs, honores et iura eius, quantum divino fultus adiutorio fuero, secundum scire ac posse meum recta et pura fide: sic me deus adiuvet et hec sancta dei evangeha.

Forma autem iuramenti prestiti in Avinione per procuratores et nuncios predicti Regis Roma- norum, tempore sue coronationis renovandi talis est.

Nos Sifridus Curiensis Episcopus, Amadeus Comes Sabaudie, Iohannes Dalfini Viennensis et Albonensis Comes, Guido de Flandria, Iohannes Comes de Saraponte, et Symon de Marvilla The- saurarius Metensis, Nuncii et procuratores Sere- nissimi principis Henrici Romanorum Regis, haben- tes ad omnia infrascripta plenam et generalem ac liberam potestatem et speciale mandatum ab eodem, prout constat per predictas patentes litteras ipsius, vobis Sanctissimo patri et domino, dno Clementi divina providente clementia pape quinto, vice et nomine dicti domini nostri Regis et in animam ip- sius promittimus et iuramus per patrem et fihum et spiritum sanctum, et per hec sancta dei evan- gelia, et per hoc hgnum vivifice crucis, et per has reliquias sanctorum, quod nunquam vitam aut mem- bra, neque ipsum honorem, quem habetis, sua vo- luntate, aut suo consensu, aut suo consilio, aut sua exhortatione perdetis, et in Roma nullum placitum aut ordinationem faciet de omnibus, que ad vos pertinent aut Romanos, sine vestro consilio et con- sensu, et quicquid de terra Romane ecclesie per- venit ad ipsum aut perveniet, vobis reddet quam- citius poterit. Et quandocumque in Lombardiam et Tusciam aliquem mittet pro terris et iuribus suis gubernandis, quotiens mittet eum, iurare faciat illum, ut adiutor vester sit ad defendendum terram sancti Petri, et Romanam ecclesiam secundum suum posse. Et cum Rome vel alibi per vos in Impe- ratorem coronandus fuerit dominus noster Rex pre- dictus, dictum sacramentum et aliud fieri consuetum ad requisitionem vestram tempore coronationis sue personaliter renovabit.

Deinde summus Pontifex cum ordinibus suis ad altare procedit, et facta ibi oratione, ad sedem ascendit, Rege cum suis tribus Episcopis, videlicet Ostiensi et Portuensi et Albanensi, in ecclesia sancte Marie in Turribus remanente, ubi a Canonicis san- cti Petri receptus in fratrem Imperiahbus induatur insignibus, dato ipsius pallio Camerario diii pape, qui, precedentibus ilhs Canonicis et cantantibus:

CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311. 445

Petre, amas me etc. cum ad hostium basilice prin- tribus vicibus dicat: Salvator mundi; et Scriniarii

cipis Apostolorum pervenerit, que porta argentea vicissim respondeant: Tu illum adiuva. Deinde iste

nuncupatur, deducentibus eum hinc inde Comite cum suis, duabus vicibus dicat: Sancta Maria; et

Lateranensis Palatii et primicerio Iudicum Roma- illi vicissim respondeant: Tu illum adiuva; et sic

norum, Albanensis Episcopus ante ipsam portam deinceps: S. Michael, S. Grabriel, S. Raphael, S. Io-

argenteam hanc super eum beuedictionem effun- hannes Baptista, S. Petre, S. Paule, S. Andreas, S.

dat: Deus, in cuius manu corda sunt Regum etc. Stephane, S. Laurenti, S. Vincenti, S. Silvester, S.

Cum autem intra ecclesiam in medio Rote perve- Leo, S. Gregori, S. Benedicte, S. Basili, S. Saba,

nerit, Portuensis Episcopus hanc orationem super S. Agnes, S. Cecilia, S. Lucia; quibus finitis isti

eum decantet: Deus inenarrabilis auctor mundi etc. bis dicant: Kyrie eleyson; et illi vicissim respon-

Qui cum ad confessionem beati Petri pervenerit, deant: Christe eleyson; ac deinde simul omnes:

prosternat se pronus in terram, et prior Diacono- Kyrie eleyson. Post hec evangeho decantato, Impe-

rum super eum faciat letaniam: qua finita prior rator, corona et manto depositis, accedat ad sum-

Presbiterorum dicat orationem dominicam cum ca- mum Pontificem, et offerat ad pedes eius aurum,

pituhs istis: Salvum fac servum tuum, domine; Mitte quantum sibi placuerit, ipsoque Pontifice descen-

ei auxilium de sancto; Domine, salvum fac Re- dente pro perficiendis Missarum misteriis ad alta-

gem. Ac deinde dicat orationem istam: Actiones no- re, Imperator more subdiaconi offerat ei calicem

stras, quesumus, dne etc. Post hec procedant ad al- et ampullam, et stet ibi, donec Pontifex ad sedem

tare S. Mauricii, ubi Ostiensis Episcopus ungat ei reversus communicet, sacramque communionem de

de oleo exorcizato brachium dextrum, et inter sca- manu eius suscipiat cum osculo pacis, et sic ad

pulas, hanc orationem dicendo: Domine deus omni- thalamum rediens in ambone, resumat mantum

potens, cuius est omnis potestas etc. Item aliam pariter et coronam, Missaque finita, pontificalem

orationem dicat: Deus, dei filius, Iesus Christus etc. benedictionem reverenter accipiat, et statim pro-

Hiis ita peractis, ascendit Rex ad altare beati cedat ad locum, ubi debet summus Pontifex equi-

Petri, ubi summus Pontifex, facta confessione, re- tare, et cum ipse Pontifex equum ascenderit, te-

cipiat eum ad osculum sicut unum ex Dyaconibus, neat stapedium selle eius, et arrepto freno ah-

ipseque procedat ad pulpitum vel ambonem, ubi quantulum ipsum adextret, moxque suum equum

thalamus constructus de lignis et ornatus de pal- ascendens, procedat iuxta summum Pontificem us-

his debet ei esse paratus, cum suis Archiepiscopis que ad ecclesiam sancte Marie in Transpadiam, ubi

et Episcopis, Principibus et Magnatibus, secundum dato sibi osculo ad invicem, non corde sed corpore

capacitatem loci consistat. Primicerius autem et sco- separentur.

la cantorum in choro ante altare decantent Introi- Si vero Regina fuerit coronanda, debet su-

tum, et post Kyrie eleyson et liymnum Augelicum per lectorium ex apposito thalamus preparari, ubi

decantatum, summus Pontifex dicit orationem, que cum duabus ad minus puelhs, et ahquibus ex Prin-

competit illi diei, et hanc orationem pro ipso Im- cipibus Irnperii tam ecclesiasticis quam mundanis

peratore: Deus Regnorum omnium etc. Item ab'am resideat, et post coronationem Imperatoris dedu-

orationem: Suscipe, domine, preces etc. Item aliam catur ad altare ante summum Pontificem, amicta

orationem: Deus, qui ad predicandum etc. Cumque regalibus indumentis, cui summus Pontifex mitram

lecta fuerit epistola et graduale decantatum, Impe- imponat, ita quod cornua mitre sint a dextris et a

rator ascendat processionaliter ad altare, ubi sum- sinistris, et supra mitram imponat coronam ita di-

mus Pontifex imponit ei mitram clericalem in ca- cendo: Accipe coronam Imperialis excellentie etc.

pite, ac supra mitram Imperatorium dyadema dicens: Coronata vero Regina reducatur ad thalamum, et

Accipe eignum glorie etc. deinde sceptrum et po- post evangelium ducatur ad oblationem summo

mum aureum tradit ei, et post cetera gladium ita Pontifici exhibendam, stetque in gradibus iuxta

dicens: Accipe gladium ad vindictam etc. absidiam versus altare s. Leonis, donec de manu

Qui coronatus incedens portat in dextra manu summi Pontificis post Imperatorem sacram com-

pomum, in sinistra sceptrum, et sic ad thalamum munionem accipiat, et tunc ad thalamum reducta,

redeat. Ipsoque ibi cum Principibus suis consisten- permaneat usque ad finem Misse.

te, prior Subdyaconorum cum Subdiaconibus Ro- Consuevit autem Imperator larga presbiteria

mane curie et Capellanis aule Imperialis, ad pccto- omnibus ordinibus exhibere, quibus ea, cum co-

rale dextrum ante crucitixum argenteum, laudem ronatur summus Pontifex, elargitur, videlicet Epi-

Imperatoris alta voce decantent, hoc modo: Exaudi scopis, presbiteris et diaconis Cardinahbus, primi-

Christe; Scriniarii vero Urbis sericis cappis induti cerio et cantoribus, subdiaconis, basihcariis et

ante pectorale consistentes in choro respondeant: regionariis, uuiversitati cleri Romani, capeUanis

Diio Henrico invictissimo Romanorum Imperatori et ceteris officiahbus et ministerialibus Curie, Pre-

et semper Augusto salus et victoria. Qua laude fecto Urbis, Senatoribus, Iudicibus, Advocatis et

tertio repetita, prior Subdiaconorum cum suis, Scriniariis, ac Prefectis navahum. Consuevit etiam

CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311.

Rex, quando descendit de monte Gaudii et venit ad ponticellum, prestare hoc iuramentum Romanis.

Ego Henricus Rex futurus Imperator iuro me servaturum Romanis bonas consuetudines suas: sic me deus adiuvet et hec sancta dei evangelia.

Quia vero propter nostram absentiam nonnul- la solempnia ex predictis personam nostram tan- gentia expedit intermitti, volumus et decernimus, quod non obstantibus hiis, que superius describun- tur, in gradibus Scolarum dicte Basilice principis Apostolorum idem Rex Romanorum solempnitate et honorificencia debitis recipiatur ad osculum per vos Episcopos et diaconos Cardinales, stantes in ordi- nibus vestris, indutos tamen omnes pluvialibus, processionahter obviantes eidem cum subdiaconis et acohtis, primicerio et cantoribus, astantibus cir- ca vos Magnatibus et Nobilibus, Officialibus et ministerialibus aule nostre. Aureum vero, quod Rex in eiusdem gradibus Apostolico consuevit of- fere post genuflexionem et deosculationem pedum, omissis illis, quas nulh vestrum faciat idem Rex, quia soh Romano Pontifici competunt et debentur, in eodem loco per eundem Regem nobis humiliter offeratur, ita dicentem: Si sanctissimus pater dnus noster, dominus Clemens summus pontifex esset hic presens, sibi offerrem aureum istud presentia- liter, sed propter eius absentiam offero sibi, vobis dominis Cardinalibus eiusdem domini pape vice et nomine recipientibus, aurum istud. Quo facto idem Rex existens in medio vestrum, vobiscum veniat ad altare sancte Marie in Turribus, etcum ibidem fuerit, pubhce in vestri presencia recipien- tium nostro et ecclesie Romane nomine prestet idem Rex sacramentum suo expresso proprio no- mine de verbo ad verbum, prout superius conti- netur. Renovet autem sacramentum per procura- tores suos prestitum sue approbationis tempore coram nobis secundum tenorem supra descriptum. Et si in adventu suo in gradibus, ubi eidem ob- viabitis, renovationem predictam facere preelige- ret, contentamur.

Tu vero, frater Ostiensis, ut premittitur, Mis- sam celebres, et Regem predictum inungas, prout in ordinario continetur. Quod si te impediri con- tingat, hoc tu facias, Albanensis, et si ambo im- pediremini, hoc facias, Sabinensis Episcope. Leta- nias dicas tu, Francisce, si potes, pluviah tamen indutus. Quod si te impediri contingat, tu, Luca, hoc in eodem habitu exequaris. Orationem autem, quam dicere debet prior presbiterorum Cardina- lium, tu dicas, Episcope Sabinensis. Quod si te impediri contingat, tu facias, Albanensis. Quod si ambo impediremini, tu facias, Ostiensis Episcope. Prestito autem in Capella predicta sancte Marie de Turribus iuramento, omnes remaneatis cum Rege predicto preter illum, qui Missarum solempnia ce- lebrabit. Tu vero, Albanensis, orationem, que tibi

dicenda competit, dicas loco et tempore debitis. Orationem vero, quam deberet dicere Portuensis Episcopus, si adesset, dicas tu, Sabinensis. Quod si te impediri contingat, tu suppleas, Ostiensis. Receptio autem ad osculum inter diaconos Car- dinales post confessionem in altari beati Petri fa- ctam, quia soli Romano Pontifici competit et con- currit, cum osculo pectoris omittatur. Vos autem universi imponatis mitras suo modo Regi, sueque Regine, prout in dicto ordinario de summo Pon- tifice continetur, et diademata Regi et Regine pre- dictis.

Verba vero dicenda in impositione diadema- tum, scihcet: Accipe signum glorie; quoad Regem; item: Accipe coronam Imperialis excellentie; quoad Reginam, dicas tu, Sabinensis. Licet enim ratione prioratus hoc tibi non competat, quia tamen in legatione nostram representas personam, hoc per te volumus adimpleri. Verba autem predicta dicas alte atque sonore, ita quod ab assistentibus au- diantur. Omnes vero vos alii verba eadem voce submissa dicatis, sic ut nequaquam audiri possi- tis, sicut in consecrationibus prelatorum fieri con- suevit per coassistentes principaliter consecranti. Verba autem competentia in assignatione gladii post sceptrum et pomum aureum, ipsumque gla- dium per te, Albanensis, ac vos ahos tradita, sci- licet: Accipe gladium ad vindictam malefacto- rum etc. tu idem alta et sonora voce dicas et proferas, Albanensis, reliquis submissa voce ea- dem verba dicentibus, prout in verbis impositio- num mitrarum et diadematum superius est ex- pressum.

Decantato autem evangeho, Rex coronandus offerat aurum, quod ad pedes Romani Pontificis consuevit offerri, ad pedem maioris altaris, quod vos omnes nostro recipiatis nomine, Cardinales. Cetera vero solempnia peragantur cum omni solem- pnitate et honorificencia, prout in ordinario conti- nentur. Oblatio vero calicis et ampulle per Impe- ratorem iam coronatiun, decantato evangelio, coro- na et manto depositis, more subdiaconi Romano fienda Pontifici et assistentia eidem facienda per Imperatorem, donec Romanus Pontifex ad sedem propriam revertatur, qui soli Romano Pontifici com- petunt, omittantur. Idem tamen Imperator, si vo- luerit, sacram communionem de manu recipiat ce- lebrantis, osculo tamen omisso, quibus peractis ad thalamum rediens in ambone resumat mantum pa- riter et coronam.

Processus autem eiusdem Imperatoris ad lo- cum, ubi summus Pontifex equitare deberet, et de- tentio stapedii selle eius, et arrepto freno equi, cui Romanus Pontifex insideret, adextratio officiique stratoris exhibitio, quia soh Romano Pontifici com- petunt, et presentiam ipsius exigunt corporalem, omittantur omnino. Rehqua autem solempnia, prout

CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311. 447

exprimuntur in ordinario, solempniter et honorifice Civitatibus et diocesibus plene legationis officio,

compleantur. ut evellas et destruas, disperdas et dissipes, edifices

Quia autem, ut ex predictia apparet, multe ob- et plantes in nomine domini, prout gratie celestis

servantie multaque solempnia, multeque reveren- infusio et tua tibi providentia ministrabit, de fra-

tie et honorificentie Komano Pontifici competentia trum nostrorum consilio destinamus, tibi nichi-

propter nostram absentiam omittuntur, protesta- lominus faciendi et exercendi auctoritate nostra

mur et volumus, et apostolica auctoritate decerni- quecumque ad dei et apostohce sedis honorem

mus, nullum ex hoc iuris vel facli Romane eccle- cultumque divini nominis ampliandum, ac fidehum

sie, ac nobis nostrisque successoribus preiudicium partium earundem statum prosperum et tranquillum,

generari, quin cum casus Regis Rornanorum in Im- observantiam ecclesie sanctionis, integritatem ec-

peratorem coronandi occurreret, omnia exhibeantur clesiastice libertatis, relevationem pauperum, ani-

et fiant per coronandos Romanis Pontificibus, sicut marum salutem et tranquillitatem corporum per-

in forma, que in Archivo ecclesie et pontificah or- tinebunt, facultatem plenariam tribuentes.

dinario continetur, superius descripta seriosius est Praeterea ad missionem huiusmodi illa prae-

expressum. Ad eiusdem autem ecclesie Romaue, cipue ratio nos inducit, quod dudum post ele-

nostram et successorum nostrorum conservationem ctionem carissimi in Christo fihi nostri Henrici Re-

iuris atque cautelam volumus, per vos ab eodem gis Romanorum Illustris celebratam concorditer per

tam Rege coronando, quam Imperatore coronato Regni Alamanie principes, in electione Romanorum

expresse hiis nostris protestationi et decreto con- Regum vocem habentes, cum iminet facienda, so-

sentiente recipi patentes htteras quadruplicatas, de lempnibus dicti Ambasciatoribus et nunciis ad no-

verbo ad verbum tenorem presentium continentes, stram presentiam accedentibus, et nobis eiusdem

suo Regah primum sigillo, ac postmodum sua Im- electionis presentato decreto, ad eorum instantem

periah bulla aurea communitas, quas vos Albanen- et devotam supplicationis instantiam coram nobis

sis, Ostiensis et Lucas, duo aut alter vestrum nobis, et fratribus nostris iteratis vicibus et diversis tem-

aut Camere nostre fidehter assignetis. Datum in poribus repetitam, prefatum Regem, quia per de-

Priorattt de Grausello prope Malausanam Vasio- creti predicti et conditionis persone ipsius, non levi

nensis diocesis xm. Kalendas Iulii, anno sexto. notitia antea nobis et fratribus nostris note, exa-

minationem coram nobis et eisdem fratribus habi-

DCXVUL tam diligenter, in quantum fieri potuit, eodem

Arnaldo episcopo Sabinensi, ut una cum aliis cardinali- absente, sufficientem ipsum, ydoneum et habilem

bus Henrico regi Romanorum ad Urbem accedenti obviam invenimus ad prefatum Imperium obtinendum, ac

eat, et coronam imperialem nomine pontiticis impertiatur. electionem predictam canonicam extitisse, de ipso-

Eeg. An. VI. de Curia ep. 65. fol. 287. mm fmtmm ipgum reputavimuS) nomina-

Clemens episcopus etc. Venerabih fratri Ar- vimus, approbavimus, denunciavimus et declaravi-

naldo Episcopo Sabinensi apostolice sedis Legato, mus Romanorum Regem, iustitia exigente, ac fore

salutem etc. Delectatur animus noster et secura ydoneum, sufticientem et habilem ad dignitatem

tranquilhtate quiescit, dum tibi ecclesie universalis Imperialis celsitudinis obtinendam, pronuntiantes

onera supportanda tamquam ipsius ecclesie lauda- insuper ac etiam decernentes, sibi per nostras manus

bih membro confidenter imponimus, et in nobis loco et tempore oportunis debere concedi unctio-

gaudii plenitudo resultat, cum illa pro divina no- nem et ipsius Imperii diadema, certum ad hec

minis gloria supportas viriliter in robore fortitu- terminum assignantes.

dinis et virtutis. Propter diversa igitur et ardua Cumque postmodum Rex prefatus Itahe partes

negotia, que in partibus Lombardie et Tuscie im- fuisset potenter ingressus, et a Lombardie Civitati-

minere noscuntur, ac honorem dei et sancte ma- bus aliisque locis insignibus, ad que declinaverat,

tris ecclesie conservandum, et prout dominus de- honoritice et pacifice iam receptus, alii prefati Re-

derit, augmentandum ibidem, et manutenendam ec- gis Ambassiatores et nuntii ad apostolice sedis

clesiasticam hbertatem, ac pacis et tranquilhtatis presentiam accesserunt, qui cum multa nobis in-

spargenda semina, te tamquam pacis angelum, stantia inter cetera supplicarunt, quod cum ipsi

commisso tibi in eisdem Lombardie et Tuscie par- patenter adverterent, sicut eis iam per nos super

tibus, terris ecclesie Romane subiectis temporaU hoc responsum extiterat, quod propter generale

dominio ubicumque positis prorsus exceptis, nec- Concilium, quod in Kalendis Octobris proximo

non et in Marchia Tervisina, Aquilegensi et Ghra- venturis, disposueramus, dante domino, et disponi-

densi Patriarchatibus, Ianuensi, Pisana et Iadrensi mus celebrare, ahaque multa et ardua plurimum-

Patriarche Gradensi metropolitico iure subiecta que urgentia, que necessario in citramontanis par-

provinciis, ac Sardinie et Corsice Insulis, et in illa tibus expedicnda nobis negocia incumbebant tunc

parte provincie Ravennatis, que in terra Imperii temporis, et incumbunt, predictam unctionem et

dinoscitur constituta, et Placentina ac Papiensi Imperii diadema, aliaque solempnia per nostras ma-

CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311.

nus Regi non poterant memorato concedi, termi- num ipsum sub spatio temporis brevioris concludere ipsamque unctionem et Imperii diadema, ceteraque solempnia per aliquos de fratribus supradictis in festo Pentecostes tunc proximo secuturo impendi facere dignaremur.

Nos vero, predictis nuntiis receptis mansuetu- dine consueta, et hiis et aliis, que coram nobis voluerunt proponere, diligenter auditis, eis certo modo duximus respondendum, eiusdem Regis, su- per hoc cum predictis fratribus diligenti delibe- ratione prehabita, nichilominus desideriis annuere intendentes, et quia propter temporis nimiam bre- vitatem in dicto festo Pentecostes solempnitatem unctionis et coronationis huiusmodi non posse fieri credebamus, nec Rex ipse in festo prefato sibi, ut eius decebat honorem, de apparatu ad hoc neces- sario potuisset forsitan providisse, significavimus ei per nostras litteras speciales, ut tanti arduitate negotii diligenter inspecta et considerata prudenter temporis qualitate, aliquem certum et solempnem diem, prout crederet convenire, post festum predi- ctum eligere, ipsumque nobis significare illius de- liberatio non differret, ut infra diem ipsum ali- quos de fratribus supradictis, de quibus apostohca dehberatio provideret, qui ei unctionis eiusdem munus impenderent et imponerent vice nostra pre- fatum diadema Imperii, ac alia inibi agenda so- lempnia peragerent, mitteremus, dilectos filios ma- gistros Robertum Electum Salernitanum, et Hugo- nem G-eraldi Cantorem ecclesie Petragoricensis, capellanos nostros, ad eundem Regem super hiis cum eisdem nostris litteris destinantes, per quos sibi paterne sinceritatis affectum et mentis aposto- lice puritatem, quos ad status ipsius exaltationem magnificam habebamus, mandavimus clarius aperiri.

Verum Rex prefatus, super hoc matura deh- beratione prehabita, festum Assumptionis B. Vir- ginis proximo venture pro termino ad recipiendum in Basihca principis Apostolorum de Urbe more sohto unctionem huiusmodi et ipsius Imperii dia- dema, aliaque inibi solempnia peragenda recepit, prout nobis per solempnes suos Ambassiatores et nuntios, et speciales litteras intimavit suo Regali sigillo pendenti munitas, cum multa devotionis in- stancia supphcans per easdem, ut ad eum aliquos de fratribus memoratis pro impendenda unctione huiusmodi, et imponendo sibi eiusdem Imperii dia- demate, ahisque peragendo solempniis mittamus. Verum quia ex causis predictis non possumus in hac parte affectibus satisfacere mentis nostre, predicti Regis frequentibus et devotis supplicationibus in- clinati, et ad te ac Venerabiles fratres Leonardum Albanensem et Nicolaum Ostiensem Episcopos, et 'dilectos filios nostros Franciscum sancte Lucie in Silice, et Lucam sancte Marie in Vialata diaconos Cardinales apostolice mentis oculos fiducialiter di-

rigentes, te et eos ad impendendam eidem Regi sacram unctionem et imponendum Imperii diade- ma, et alia insignia Imperiaha tradendum eidem duximus destinandos sub certis modis et tenoribus, qui in litteris commissionis nostre super hoc tibi et ipsis facte plenius et seriosius continentur.

Cum itaque nos, qui Regem ipsum ob pre- celse devotionis sinceritatem eximiam, quam ad Romanam ecclesiam matrem suam habere dinosci- tur, in intimis dilectionis apostolice gerimus, de- siderabiliter cupiamus, ut tua delectabili comitiva munitus iocundetur successibus, eiusque solium vo- tivis eventibus fulciatur et prosperetur in omnibus, ad que divina dispositio mittit illum, fraternitatem tuam monemus, rogamus et hortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus impo- situm tibi onus laboris huiusmodi pro divina et apostolice sedis reverentia devote suscipiens, et personahter ad partes illas accedens, illud sollicite, viriliter et laudabiliter iuxta datam tibi a deo pru- dentiam exequaris, et alias dicto Regi tue presentie gratum et delectabilem comitatum, prout dicte sedis honorem et tanti principis magnificentiam decet, et ofiicii tui requirit auctoritas, ferventer exhibeas et assistas favoribus, consihis et directio- nibus oportunis: et nichilominus per te ipsum et alios sollicite cum eodem ad conservationem ec- clesiastice hbertatis, et ecclesiarum ac terrarum eiusdem Romanorum Regis dominio subiectarum statum pacificum et tranquillum labores instanter, et studia tue sollicitudinis, ut eiusdem fideles Re- gni ei, in quibus tenentur, pareant, ac ea, que sibi debentur per eos, promptis animis exhibeant, ef- ficaciter interponas.

Speramus enim, quod cum eodem Rege ac tecum, domino faciente virtutem, per hoc populo- rum eiusdem Imperii universitas copiosa, a longis retroactis temporibus cruciatibus vastabilium guer- rarum afflicta, restituetur, ut pie speratur et cre- ditur, ad quietis et pacis delectabilis ubertatem, ipsumque Imperium plaga dissensionis odibihs per angelos malos, ut cernitur, peccatis exigentibus, immissa prohdolor! in eodem subducta radicitus, recipiet, auctore domino, antique nobilitatis gloriam et decorem, et statum resumet quietis et pulcritu- dinis primitive, ipsisque pacis et tranquillitatis amabihs desiderata serenitas illucescat, tuque per diligencie tue ministerium studiosum iUam, que pias causas gerentibus pro retributione rependitur, palmam glorie feliciter consequeris. Indefessa quo- que sollicitudine studeas laborare, quod idem Rex sui recognoscat humiliter, sicut pro certo speramus, beneficia creatoris, dirigat vias suas in semitis mandatorum eius, Romanam ecclesiam matrem suam et ipsius ministros honoret, nec ipsum pre- tereat quam graciosam eandem ecclesiam ante as- sumptionem suam ad culmen huiusmodi, et in ipsa

CLEMENS PP. V. ANNO CHRISTI 1311. 449

et post ipsam favorabilius adinvenerit: ideoque tam eam, quam ecclesias alias, quarum ipsa mater est et magistra, studeat condignis honoribus et favoribus honorare, eorum iura diligere, protegere, conservare et toto corde et animo defensare, at- tendens, quod ad hoc est divina providentia evo- catus, pacem in terris amare studeat, et sit Regis pacifici imitator, firmetur iustitia thronus eius, et illa ante ipsum procedat et gressus eius dirigens in viam rectam, sibi ab invio precavebit, et apud Regem Regum retributionem debitam ex hiis merito consequatur, et apud universos Christi fideles dignis in domino preconiis attolletur. Datum in Prioratu de Grausello prope Malausanam Vasionensis dio- cesis xni. Kal. Iuhi, Pont. nostri anno sexto.

In e. m. Venerabilibus fratribus Universis Patriarchis, Archiepiscopis et Episcopis, et dilectis filiis Electis, Abbatibus, Prioribus, Decanis, Pre- positis, Archidiaconis et ahis ecclesiarum Prelatis sive Rectoribus, et eorum vicesgerentibus, ac per- sonis ecclesiasticis, Religiosis et secularibus, eccle- siarum et monasteriorum Capituhs et Conventibus, exceptis et non exceptis, Cisterciensis, Cluniacensis, Cartusiensis, Premonstratensis, sanctorum Benedicti et Augustini ac ahorum ordinum, necnon Magistris et Preceptoribus Hospitahs sancti Iohannis Iero- sohmitani, Mihtie templi, sancte Marie Theotoni- corum et Calatravensis, et aliis personis eccle- siasticis per Lombardiam et Tusciam, Marchiam Trivisinam, Aquilegensem et Gradensem Patriarcha- tus, Ianuensem, Pisanam et Iadrensem Patriarche Gradensis metropohtico iuri subiectas provincias, ac Sardinie et Corsice Insulas, et illam partem pro- vincie Ravennatis, que in terra Imperii dinoscitur constituta, ac Placentinam et Papiensem civitates constitutis, necnon universis Comitibus, Marchio- nibus, Baronibus, Mihtibus, necnon Potestatibus, Capitaneis, Rectoribus, Consuhbus, ac popuhs seu Comitatibus Civitatum et Castrorum, et quorum- cunque locorum etc. verbis competenter mutatis.