Synodi Augustanam Confessionem ttmplectentis, in oppido Szepes-Vä-

rallya, Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Decimo Quarto, mense

Januario celebratae. — Psalmo CXXXIII. — Ecce quam bonum et quam

jucundum habitare Fratres in uiium.

Nos Christophorus Thurzo de Bethlemfalva, Comes Perpetuus Terrae Scepusiensis, ejusdemque et Sarosiensis Comitatuum Supremus Comes, Liber Baro arcium Szepes, Baymocz, Sempthe, Galgocz et Te- methven, Dominus in Richno, Eques Auratus ac Sacratissimae Cae- sareae Regiaeque Majestatis Cubicularius, etc.

Item Stephanus Pogränyi, Spectabilis ac Magnifici Domini Stauislai Thurzo de Bethlemfalva, itidem Terrae Scepusiensis Perpetui Comitis Liberique Baronis praedictarum arcium Szepes, Baymocz, Sempthe, Galgocz et Themetven, Domini in Rychno ac Sacratissimae Caesareae Regiaeque Majestatis Consiliarii et Cubicularii etc. Joannes Zaborszky, Magnifici Domini Georgii Horvath de Palocza, Domini in Dunajecz, Wladislaw et Bö1do-kö etc.

Ac Lucas Godawa Tharczensis et Joannes Hyebner, Semptem Tiliensis ecclesiarum Pastores, Generosorum ac Egregiorum Dominorum Francisci et Joannis Derzofiy de Czernek , ac Nicolaus Literatus Hor vath Mladosovith, Generosi Balthasaris Horvath, aliter Stansit de Gradetz, ablegati Nuncii, nec non Comitatus Scepusiensis, ex congregatione eo- rundem itidem in oppido Szepes-Värallya, eodem die celebrata, Christo phorus Görgey, de eadem Görgö, Vice-Comes, Ladislaus Horvath, Kyssevith de Lomnitza, praefatae Sacratissimae Caesareae-Begiaeque Ma jestatis Tabulae Judiciariae Assessor et Consiliarius, Sigismundus Mariassy de Marcusfalva, Wilhelmus Görgey de Görgö, Dicae Regiae in prae- scripto Comitatu Sccpusiensi Exactor, Elias Treczy, Vice-Comes Sedis superioris decem Lanceatorum praetacti Comitatus Scepusiensis, Balthasar Zekely de Hunsdorff, Franciscus et Leonhardus Feygel de Zeybolczdorf, Samuel Thluk de Dravecz et Christophorus Kolyn de Zigra, JudiceB Nobilium, ac Abraham Czebäny de Farkasfalva, Juratus Notarius ejus- dem Comitis et Comitatus Scepusiensis; Petrus et Georgius Horanszky, Matthias Horvath Jakovith de Polyanka, Christophorus Heranth de Nagywath, Balthasar Petroczy de Petrocz, Simon Literatus Somogyi, et reliqui. Item ex Comitatu Sarosiensi, Joannes Henricus et Sigismundus Berzeviczy de Berzevicze, Stephanus, Christophorus et Nicolaus Merse de Szinye, Joannes Uz de Uzfalva, praefatae Sacrae Caesareae Begiae que Majestatis in eodem Comitatu Sarosiensi Dicator, Joannes Berthothy de Berthoth, Alexander et Martinus Boskovany de eadem, Sigismundus Dobay de Dobo, Joannes Grichy, Sigismundus et Georgius de Hedry, Joannes Werebely, Georgius Horvath Loworkovith, Stephanus similiter Horvath de Grawek et Paulus Motko de Szent-Kereszt; Nicolaus Cse- mitzky Lyptoviensis ex familiis ipsorum. Item Christophorus Köteles et Joannes Erszenygyartö Cassovien. Mathias Kalmann et Paulus Bretner Leutschovien. Jacobus Klotz et Thomas Bucholcz, Bartph. Johannes

Acta et Mutuus Consensus Synodi Szepes-Väralyensis. 195

Hekkel et Michael Trajtler Eperiesien. et Joannes Fersius Cibinien. Li- berarum Regiarumque Civitatum Legati. Nec non Joannes Mihälyko de Eperies, arcis Scepusiensis antelatae Aulicus Concionator ac M. Geor- gius Fabricius Secundus P. L. C. et Emericus Kecskemeti, Cassovien. Ecclesiae Pastores et M. J. Bocatius P. L. G. Rector Scholae Cassovien. M. Petrus Zablerus et Andreas Lamperti, Pastores ecclesiae atque Caspar Kramerus , Rector Scholae Leutschovien. Matthaeus Krapiczenus Concionator ecclesiae et Martinus Weigmannus ludimoderator Bartphen. Caspar Prellerus et Michael Zanzerius, Pastores, ac Joannes Cosmannus Rector Scholae Eperiesien. Joannes Erythraeus Pastor, et Joannes Lap- serus ludirector Cibiniensis; item Georgius Kurkowicius , ecclesiae Pa- loczajen. Pastor et Fraternitatis Verbi Dei Ministrorum Augustanae Con- fessionis in Comitatu Sarosiensi, Senioris officio vacante, Consenior, Nicolaus Woszticzky ecclesiae Richnavien. Pastor, ac Fraternitatis in- ferioris fluvii Hernath item Valentinus Raab ecclesiae Smegnensis Pastor, Contubernii superioris ejusdem fluvii Hernath, Georgius Zäär, Pastor ecclesiae Teplicensis, ac Fraternitatis superioris fluvii Poprad, Joannes Fulgentius ecclesiae Maldergensis Pastor, inferioris fluvii Poprad Frater nitatis , Michael Ribaldi ecclesiae Krompachiensis Pastor, ac Septem Montanorum oppidorum, ac Martinus Stubnensis ecclesiae Nidicensis Pastor, et jam fati Magnifici Domini, Georgii Horvath de Palochia, ibi dem Aulicus Concionator, et Districtus Dunaviciensis Seniores. Prae- terea ex utroque tam Scepusiensi, quam Sarosiensi Comitatibus eccle- siarum Pastores et Verbi Dei Ministri, quam plurimi, plenaria cum in- formatione, tractandi ac concludendi autoritate, exmissi et convocati: Memoriae commendamus per praesentes literas nostras, significantes quibus expedit universis: Quod cum nos ad instantiam et amicabilem requisi- tionem praetitulati Domini, Comitis Christophori Thurzo, ex benigna annuentia et speciali litteraria commissione Illustrissimi Dn. Dn. Comitis Georgii Thurzo, de Bethlemfalva, Regni Hungariae Palatini et Ju- dicis Cumanorum, nec non de Arva Perpetui ejusdemque Comitatus Supremi ac perpetui Comitis, Sacratissimae Caesar. Regiaeque Majestatis intimi Consiliarii et per Hungariam Locumtenentis etc. in negotiis sub- notatis, ex parte videlicet Superiorum, sive Superintendentium, Legibus et Constitutionibus Regni id svadentibus, in duobus hisce Comitatibus, Scepusiensi nimirum et Sarosiensi, in ecclesiis Augustanam Confessionem amplectentibus, constituendorum , die Vigesima Secunda mensis Januarii, anni praesentis MDCXIV. in oppido Szepes-Värallya congregati et con- stituti fuissemus, ex tunc factis in alterutrum propositionibus, mutuis consiliis, unanimi consensu et paribus suffragiis, Christiane, pie et fraterne ultro citroque invicem habitis, diligenter considerantes id et altius animo revolventes ad praecavenda et evitanda publica dissidia, quantopere opus sit, ut nostra quoque religio in his superioribus. regni partibus, signanter autem in hoc Scepusiensi et Sarosiensi Comitatibus, admittentibus regni publicis constitutionibus, suos Superiores seu Superattendentes habeant, in hanc concordiae et mutuae transactionis devenimus unionem.

Ac primo quidem: Cum duorum istorum Comitatuum acLiberarum in eis Civitatum tanta sit amplitudo , ut unus Superintendens minime sufficiens esse videatur, statutum est: ut Quinque praescriptae Liberae

13*

196 Acta et Mutuus Consensus Synodi Szepes-Värallyensis.

ac Regiae Civitates, suum pro se et ecclesiis earum peculiarem, nos vero modo simili, pro nobis et ecclesiis, Bonis ac Ditionibus nostris in praescriptis utroque Scepusiensi et Sarosiensi Comitatibus, peculiarem, mutuam tamen semper et ubique cum altero intelligentiam, in omnibus casibus et causis habentem interteneamus Superintendentes : quorum alter Quinque Liberis ac Regiis Civitatibus praenominatis, hie vero nobis et ecclesiis nostris, in utroque praeattacto Comitatu, Augustanam Confes- sionem profitententibus praesint; ad quod onus subeundum, per nos quidem Reverendus vir M. Stephanus Xylander, ecclesiae Szepes-Värally ensis Pastor, ac Fraternitatis viginti quatuor Regalium oppidorum in Scepusio Senior, per jam dietarum autem Quinque Liberarum ac Regi- arum Civitatum, Reverendus vir M. Petrus Zablerus, ecclesiae Leutscho- viensis Pastor et earundem Civitatum Senior, in Superintendentes sunt electi et inaugurati. Erit autem hoc primum nostrum omnium statutum: ut Seniores et Decani in singulis Districtibus seu Dioecesibus , more antea solito, qui nobiscum in religione consentiunt, maneant in suo officio, qui vero certis et evidentibus de causis, officio tali valedixerint, loco eorum alii eligantur, pietate, authoritate et vita irreprehensibili valentes. De successoribus Superattendentium statuimus hoc: quodsi videlicet ali- quis istorum, (ut singuli mortales sumus) ex hac vita decederet, sive in alium commigraret Comitatum , ut sine omni dilatione, Seniores Frater- nitatum, cum suis Consenioribus, praehabito cum Comitatibus mutuo consensu, die loco et termino per eosdem praefigendo, alium eligant, et juxta ritum nostrarum ecclesiarum inaugurent et confirment.

Stipendium ejusdem nostri Superintendentis, erunt floreni ducenti, medietas quidem solvetur a portis nostris, altera vero media pars dabitur per Pastores, facta prius juxta uniuseunque facultates et proventus con- scientiosa limitatione; nobiles autem unius sessionis , cum decem Lan ceatis, quibus portae non sunt, de proprio solvent. Jam quoad labores et officia aliasque leges , tam ipsis Superintendentibus, Inspectoribus, quam Senioribus etMinistris latas, sicuti in Solnensibus Articulis haben- tur, paucis pro exigentia loci et temporis adjectis , eas limitamus.

I. Ipsimet Superintendentes, Inspectores et Seniores, omnimode ineumbant, quatenus pura et orthodoxa doctrina vitaeque ac morum innocentia ad regulam (1 Tim. 3.) per Apostolum Paulum Episcopis praescriptam, quam proxime accedere, sieque reliquis Ministris, lam- padis instar, praelucere possint, ne, si secus facerent, religio nostra male audire cogatur ansaque adversariis calumniandi nos praebeatur.

II. Ratione visitationis ecclesiarum , referunt se ad Articulum Solnensem similiter secundum : visitent ecclesias quotannis, tum per se, quando facere poterunt, tum per suos Seniores, quando vel adversa va- letudine , vel aliis inevitabilibus malis prohibiti fuerint, adjunetis tamen sibi semper ex Comitatu viris nobilibus; quodsi quando singulas ecclesias adire et invisere non poterunt, operam tamen dabunt, ut vel anniver- sarias Dominorum Ministrorum congregationes, in Januario vel Februario celebrari solitas, ita ordinent et disponant, quo singulis interesse queant. Ita enim Fratrum negotia juvare, casus illis oblatos dijudicare, statum etiam ecclesiarum cognoscere, diseiplinam tueri et censum suum levare poterunt.

Acta et Mutuus Consensus Synodi Szepes-Värallyensis. 197

III. In visitatione inquirent, quid, quomodo , vel quam fideliter doceant Ministri; inculcantne populo preces et catechesin ? satisne pie, sobrie, caste vivant ? Vicoversa, quam gratos ac morigeros se erga Pa- storem praebeant auditores ? penduntne ea, quae Parochiis sunt deputataV curantne templorum, parochiarum et scholarum aedificia? Item inquirent, quales habeantur Rectores? quid et quomodo doceant juventutem ? Mini- stros novitios, ingenio tardiores examinabunt et urgebunt, ut in doctrina et moribus proticiant, et commendabunt ipsos doctioribus, quae pro sua authnritate et prudentia corrigere et ordinäre annitentur, auxiliante cujus- que Comitatus et Fraternitatis Seniore.

TV. Statuimus hoc quoque, quod in quarto Solnensi articulo ha betur, nempe ut omnes proventus templorum, parochiarum, scholarum, videlicet terras, prata, molendina, a modo in posterum et similes cum vestibus ecclesiasticis et clenodiis fideliter consignatis asservare, et ne quid deperdatur, alienetur, aut imminuatur, operam dare; ac si quae tales terrae, prata, molendina, possessiones occupatae fuerint, de illis politi- cum Magistratum requirere.

V. Recipitur hie quintus Solnensis Articulus, videlicet Ministros ecclesiarum, scholarumque Rectores ab omnibus injuriis et contumeliis secundum legem praescriptam defendere; idco enim ab eis censum acci- pient; quam ad rem opus erit judieiis et legitima cognitione.

VI. Conformitatem rituum et ceremoniarum, cum sexto Solnensi Articulo retineri volumus in omnibus nostris ecclesiis, id quod unius ejusdemque Agendae adminiculo fieri poterit. De dierum festorum cele- bratione certae constitutiones in omnibus Contuberniis habeantur.

VII. Superintendentis erit, Candidatos Sanctae Theologiae, qui quidem ab aetate et vitae integritate ad id idonei fuerint, adhibitis cum proximo Inspectore et Seniore aliquot vicinis Ministris, examinare, et ubi idonei comperti fuerint, ad sacrum ecclesiae ministerium, secundum ritum ecclesiae Witebergensis ordinare, et tandem cum suo et colle- garum testimonio dimittere, quodque est maximum, ad doctrinae pu- ritatem et obedientiam legum obligare. Quodsi quispiam uberioris erudi- tionis assequendae, vel regionum videndarum, seu librorum comparan- dorum gratia, Witebergam vel aliam quampiam Academiam Augustanae Confessionis, in libro Concordiae declaratae, salutare et pro sacris ordi- nibus excurrere voluerit, id quoque liceat ipsis facere, dummodo id sine praejudicio aut contemptu domestici Superintendentis fiat; quin et legitima vocatione examineque praehabito, commendatoriis eorundem Superintendentium aut Inspectorum fulti et non sine illis, illuc abire possint; habeat autem Superintendens suum de ordinandis Protocollum, ordinandi vero omnino libro Concordiae subscribere teneantur. Neque aliter ad sacros ordines admittantur.

VIII. Comprehenditur in Articulo nostro decimo quarto, inferius declarato.

IX. Minister vocetur ab ecclesia, vocatus tamen ad Parochiam, sistat se Superintendenti, Inspectori, vel certe Seniori ejusdem Comitatus eam solum ob causam, ut ostendat suum consensum in vita et doctrina et an legitimam habeat vocationem.

X. Causae majoris momenti, utpote haereseos, adulterii et alio

198 Acta et Mutuus Conseusus Synodi Szepes-Väralyensis.

rum scelerum contra aliquem Ministrorum, Diaconorum et Rectorum motae, ad Superintendentes deferantur, qui convocatis ex qualibet Fra- ternitate viris praecipuis, imo etiam viris Politicis, causam diligenter cognoscent et convictum sceleris, pro qualitate delicti, aut dignitate pa- storali exuent et exauctorabunt, beneficioque privabuut et magistratui Politico puniendum committent. Reliquae causae minores, quomodo exa- minari debeant, inferius demonstrabitnr.

XL Si quis inter Ministros invicem Actor vel in causam attractus, judicio et deliberatione sui Senioris ejusque Decanorum, in ea, ad quam pertinet, Fraternitate , contentus esse noluerit, et ad Superintendentem appellaverit: tum Superintendentis erit, illius loci paria actorum et deli- berationis ab eodem Seniore poscere et rectene an minus judicatum sit, cognoscere. Si recte et juste deliberatum censuerit, confirmet; sin autem aliquid desiderari viderit, denuo rem revideri in eadem Fraternitate de- mandet, adhibitis etiam (si opus sit) ex alia Fraternitate viris judicio pollentibus et minime suspectis; ulterius appellare non liceat et expensas pars convicta refiindat.

XII. Hunc etiam Articulum Solnensem per omnia acceptamus, ut Ministros ecclesiarum suae inspectioni commissos, non ex privato affectu vel arbitrio, sed secundum leges regat atque judicet Superintendens ; contumaces, si post unam aut alteram admonitionem obedire pertinaciter noluerint vel recusaverint, communicato prius cum magistratu loci Po litico Inspectoribusque et Senioribus consilio, excommunicet, et si in gradu honoris aliquo fuerint, deponat.

XTTI. Relinquitur hie Solnensis Articulus, si quis Ministrorum citandus erit, ad instantiam cujusquam Actoris, is ipse Actor aeceptis a Superintendente citatoriis, deferat eas ad suum Seniorem seu Inspecto- rem , qui medio unius atque alterius Ministri citationem exequetur.

XIV. Si Superattendens, Inspectores, Seniores et Ministri aut etiam scholarum Rectores inique per nonnullos laesi, protectoribus indigeant, statutum est, ut iidem laesi, sive querulantes, primo domesticum Pa- tronum seu Magistratum requirant, opemque ab illis et administrationem justitiae implorent; et si ibidem justitia querulanti administrari non po- terit, ex tunc praecisis universis et singulis longioribus juridicis remediis et processibus , in primitus celebranda sede judiciaria, aut hac non exi stente, in Generali Comitatuum congregatione, observato de lege cita- tionis ordine, secundum breves, novissimarum regni constitutionum Arti- culos, causam suam levent et ibidem juris et justitiae impensionem habeant, in quantum se Vice-Comitis extendet authoritas. E converso vero, si praedeclaratorum Ministrorum aliquis personam politicam, uti quandoque fit (in casibus tamen minoribus) offenderit aut laeserit, statui- tur, ut Dominus Superintendens sine omni dilatione ad partis queru- lantis instantiam , ad faciem loci, seu residentiam domestici Patroni et magistratus unum atque alterum ex Senioribus suis trausmittat, qui ibi dem adhibitis pari numero viris politicis et juris peritis , causam revi- deant, dirimant et judicium impendant. Quodsi isthic componi et finiri causa non possit, appellatio fit ad Dominum Superintendentem. In ma- joribus vero casibus, Superattendens in facie loci personaliter comparere teneatur. Ratione vero Rectorum scholarum statutum est: quodsi ali

Leges et Articuli Consistorii Semptaviensis. 199

quis eorum in et adversus Patronum vel Pastorem suum deliquerit, ha- beat Patronus plenariam potestatis facultatem in praesentia domestici Pastoris, adhibitis duobus aut tribus ecclesiasticis, per Pastorem loci ejusdem evocandis et pari numero etiam politicis viris per Patronum accersitis , delinquentem domi, jure revidendo, judicium impendendi et juxta demerita puniendi.

XV. Contubernia, quae habent sua privata privilegia, seu quas- cunque praerogativas et libertates, si ea non pugnant cum vera reli- gione et praesentibus hisce constitutionibus, conservari in eodem usu per Superintendentem debeant.

XVI. Haec omnia praemissa, quo firmius observentur et in suo remaneant vigore, idem Dominus Superintendens noster post solennem sui ad officium hoc inaugurationem, in templo arcis Scepusiensis, et ma- xima tam ecclesiasticorum quam politicorum frequentia publice factam, juramentum quoque deposuit.

Jur amen tum. Ego N. Dominorum Ministrorum in Comitatibus T. et T. degentium Superintendens, juro, coram Deo vivo, Patre, Filio et Spiritu Sancto, et promitto, quod ego in vita mea, nullam aliam doctrinam docebo et promovebo, publice vel privatim, praeter eam, quae scriptis Propheticis et Apostolicis continetur, quaeve in Confessione Au gustana , Carolo V. Imperatori, Augustae Vindelicorum anno Domini Millesimo Quingentesimo Trigesimo exhibita, tum in aliis Symboli- cis ecclesiarum nostrarum libellis comprehensa habetur. Quam Confessionem, ut et Domini Seniores et Domini Ministri curae meae commissi, profiteantur et doceant, diligenter et serio invigilabo et curabo; Dominis Ministris ecclesiarum et toti gregi a me dependenti, adjuvante me Spiritus Sancti gratia, sie praecsse studebo, ut bonum ac fidelem animarum Pastorem et Divini Verbi Praeconem decet; leges tam con- tuberniorum singulorum Comitatuum et Districtuum, Dominis Ministris, quam mihi in hoc officio Superintendentis praescriptas, observare et per eunetos et singulos ad meam inspectionem pertinentes , observari facere, easque manutenere adnitar. Haec omnia, quod pro mea virili adim- plere studebo, ita me Deus adjuvet, Pater, Filius et Spiritus Sanctus et mea christiana fides. Amen.

In quorum omnium fidem et firmitatem perpetuam, praesentes li- teras nostras sigillis usualibus et chirographis nostris roboratas, erigendas, dandasque esse duximus et concedendas. Actum et datum in oppido praenotato Szepes-Wärallya, die vigesimo tertio mensis Januarii, anno Domini Millesimo, Sexcentesimo Decimo Quarto supra scripto.

cxxxn.

Leges et Articuli Consistorii Semptaviensis Augustanae Con-

fessionis,

Cui subsunt Fratres a Lacu Ferteö in Comitatibus Nittriensi, Poso- niensi, Mosoniensi, Jaurinensi, Comaromiensi, Barsiensi, Neogradienni, Strigoniensi, utroque Honthensi, Gömöriensi, de Officio Superintendentis et Seniorum, de Generalibus Synodis, de Ordinatione Pastorum, de

200 Leges et Articuli Consistorii Semptaviensis.

Scholis earumque Rectoribus etc. etc. a Comite Stanislao Thurzone Pa latino et Locumtenente confirmati, Anno 1622 d. 1. Septemb.

Nos Comes Stanislaus Thurzo de Bethlenfalva, Regni Hungariae Palatinus et Judex Cumanorum, Terrae Scepusiensis, ac Comitatus ejus- dem perpetuus Comes, nec non Sacratissimi Principis et Domini, Do mini Ferdinandi II-di Dei gratia, Electi Romanorum Imperatoris semper Augusti, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae, etc. Regis, Archiducis Austriae, Ducis Burgundiae etc. Intimus Consiliarius, et per Hungariam Locumtenens. Memoriae commendamus tenore praesentium , significantes, quibus expedit universis : Quod admodum Reverendus et Clarissimus Dominus Tobias Brunczuik, Aulae nostrae Semptaviensis Concionator; nec non Reverendorum Fratrum Confessionem Augustanam amplectentium, a Lacu Ferteö, in Comitatibus Nittriensi, Posoniensi, Mosoniensi, Jau- riniensi, Comaromiensi, Barsiensi, Neogradiensi, utroque Honthensi, Gömöriensi degentium, Superintendens, nostram personaliter veniens in praesentiam, suo ac totius Consistorii Semptaviensis nomine, exhibuit nobis quasdam Leges seu Articnlos Latino idiomate conscriptos, ad con- firmationem boni ordinis et diseiplinae ecclesiasticae in eodem venerabili consistorio spectantes, supplieavitque debita cum instantia, quatenus nos easdem Leges et articulos piaesentibus literis nostris insertos , ac per- petuo duraturos authoritate nostra Palatinali, qua pleno jure fungimur, approbare, confirmare et ratificare vellemus. Quorum quidem Articu- lorum seu Legum ista fuit series.

T. Legitime electo ordinatoque Superintendenti subjiciuntur omnes in universum Presbyteri quovis vocitati nomine, ita seniores, ut caeteri fratres, qui debito honore timoreque Uli obtemperent tanquam potestati ecclesiasticae a Deo ordinatae.

II. Superintendentis erit invigilare, ut inspectioni suae subjecti Presbyteri orthodoxam inculcent populo doctrinam, quae scriptis Prophe- ticis et Apostolicis libroque Christianae concordiae est comprebensa; secus autem docentes nullatenus toleret. Juniores vero, qui judicio non- dum confirmati fuerunt, a scriptis Papistarum vel Calvinistarum in Arti- culis controversis abstineant.

HI. Quia autem recte docere, sed male vivere, est doctrinae suae fidem negare idem Superintendens daturus est operam, quatenus Pres byteri fidei suae commissi, vitae morumque integritatem sectentur. Quod si vero quispiam vocationis suae oblitus, vitam solutam duxerit, hoc est, crebro compotaverit, manus cum Laicis conseruerit, verbis maledictis alios proseiderit, et ad verbera descenderit, vel Parochiam deserendo binc inde cursitaverit, usuram sectatus fuerit, post admonitionem pater- nam, in bonis suis muletabitur , muletam non curans , custodiae trade- tur, obstinatus tandem officio degradabitur.

IV. Ecclesias quotannis visitet, ubi ab auditoribus de doctrina, diligentia, vitaeque innocentia tum Concionatorum tum Scholarum Rec- torum inquiret, eosque ab omnibus injuriis contumeliisque defendet, pro- ventus Parochiales, puta terras arabiles, vineas, prata, molendina, nemora et similia diligenter consignabit, e quibus ne quidpiam deperdatur, in- cümbat: imo , si quae possessiones per abusum vel vim abalienatae fu- erint, inque usus profanos conversae, Superintendens Magistratum Poli

Leges et Articuli Consistorii Semptaviensis. 201

ticum requiret, ejusque authoritate bona ademptae Parochiae as- signabit.

V. Generalem Synodum quotannis mense Majo indicet, ubi Can- didatos Sacrae Theologiae secundum ritum Catholicae Ecclesiae hactenus apud nos observatum ordinabit. Necessitate tamen Ecclesiae ita po- scente, si cujuspiam Candidati ordinatio ad generalem non possct differri Synodum , tunc Superintendens, adhibito uno Seniore et vicinis aliquot Presbyteris, examine usitato praemisso, Candidato sacros conferet ordines.

VI. Indicta generali Synodo, causae omnes, tam matrimoniales, quam aliae forum Ecclesiasticum concernentes discutientur ; nec quispiam Seniorum attentabit, ut privatim aliquas discutiat, nisi permissu Super- intendentis, hac tamen lege, ut deliberationem pro confirmatione ad Superintendentem remittat.

VII. A praefata generali Synodo nemo se subtrahat; qui enim non comparuerit, absentiaeque suae sufficientes causas recensere non po- tuerit, florenorum Hungaricalium duodecim muletam subibit.

VIII. Quia autem propter officium datur beneficium, quia item Superintendens multas cogitur sufferre molestias, facereque expensas, census Cathedralis ab omnibus Presbyteris sibi commissis, et aedituorum contributiones ei deputentur.

IX. Seniores in suis districtibus et comitatibus invigilent, qui, si quas animadverterint inconvenientias, eas, una cum Superintendente, omni post habita difficultate componant. Si vero ad tales componendas inconvenientias Superintendenti semper excurrere non licuerit, tum Se nior , qui per Superintendentem emittitur, absque tergiversatione et murmure Superintendentis mandato obtemperet, negotiumque sibi com- missum fideliter exequatur: secus facientes, pro qualitate delicti, punientur.

X. Quivis Senior suos habeat collegas, quos hodie Diaconos voca- mus, qui non secus ac Seniores juramento adstringantur. Horum erit omnia Senioribus et Superintendenti referre, quae vel de Presbyteris, vel de Rectoribus in Comitatibus suis degentibus audiverint; delinquentes acecptis a Superintendente citatoriis citabunt, coramque Tribunali partes Actoris sustinebunt.

XI. Omnes in universum, praecipue tamen causantes, coram Super intendente et Tribunali, honeste se invicem compellabunt; si quis vero, vel Judicibus audientibus, vel foras sub deliberatione emissus , alterum verbis injuriosis , aut minus decentibus proseiderit, in violatione sedis : hoc est, Presbyter in florenis duodecim , Laici plebei in florenis qua- draginta, Nobiles in florenis Hungaricis centum convincentur.

XII. Nemo Concionatorum in alterius Parochiam se intrudat, abs que voluntate et permissu ordinarii Concionatoris non concionetur, nee Sacramenta administret. Casu tamen, si ordinarius Concionator, vel lecto affixus decubuerit, vel ob legitimas causas peregre profectus fuerit, tum extraordinario res sacras administrare permittitur : ita tamen, ut praemium pro labore datum sibi non appropriet, sed ordinario Concio- natori relinquat.

XIII. Nemo in alterius locum migret, priusquam praecessor tota- liter contentatus fuerit; sin autem quispiam Concionatorum morfe tem- porali evocatus fuerit, Fratrcs vicini convenientes eum houoste sepeliant,

202 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

anmunque ejus, vel semestre suppleant: quo suppleto, vidua honeste, praesentibus duobus Fratribus e Parochia migret.

XIV. Nullus ante expletionem annui sui temporis Parochiam de- serat ; si locum mutandi animus est, annum terminet, abitionemque Domino suo terrestri Seniorique tempestive significet, nec absque suffi- cientibus rationibus et causis valedicat.

XV. Quivis Concionatorum Dominicalibus diebus bis, festivis autem semel concionem instituat, singulis septimanae diebus preces in templo cum plebe habeat.

XVI. Sacramenta Ecclesiae, tum Altans, tum Baptismi magna cum reverentia in templo administrentur: ubi tamen aegrorum Communio et parvulorum Baptismus in casu necessitatis, ratione loci excipitur.

XVII. Pari ratione copulae, non in domibus privatis, sed in templo administrentur, ante autem personae matrimonium contrahentes, ex ca thedra coram populo publicabuntur. Temporis etiam habenda est ratio, ne videlicet Adventus Domini, vel Quadragesimae tempore, copulas quispiam administret, neque nuptias celebrari permittat, nisi peculiaris casus aliud suadeat.

XVIII. Rectores Scholarum cum consensu Pastoris, et non aliter vocandi sunt, alioquin ne pro Rectoribus quidem habendi. Hi in reli- gione sint orthodoxi, legibus Consistorii subscribant, Pastoribus suum honorem et obedientiam , in his quae non sunt contra Deum et voca- tionem ipsorum praestent.

XIX. Pastorum esto in vitam et officium Rectorum, totamque scho- lam animadvertere, negligentes officii admonere; incorrigibiles removere, interim tamen scholarum proventus non imminuere, sed potius, si qua honesta ratione fieri poterit, augere.

XX. Si quam injuriam a Pastoribus habere videntur, de ea non apud Politicos, sed apud Superintendentem et Consistorium conquerantur, reportaturi sui satisfactionem. Qua quidem admodum Reverendi et Cla- rissimi, superius praelibati Domini Tobiae Brunczvik et caeterorum Re- verendorum Fratrum, ad antedictum Consistorium Semptaviense spectan- tium supplicatione , tanquam justa et legitima admissa.

Easdem Leges et Articulos, praesentibus literis nostris Privilegialibus, de verbo ad verbum sine diminutione et augmento aliquali inscribi et inseri facientes, authoritate nostra praescripta Palatinali, qua pleno jure fungimur, in omnibus suis punetis et clausulis approbandas, confirmandas ratifican- dasque esse duximus: imo approbamus, confirmamus et ratificamus , harum nostrarum autographi pendentisque et authentici Sigilli nostri munimine roboratarum vigore et Testimonio literarum. Datum in Arce nostra Sempthe die prima Mensis Septembris, Anno Domini Millesimo Sexcen- tesimo vigesimo secundo. Comes Stanislaus Thurzo. Stephanus Szikszay.

cxxxm.

Canones Ecclesiastici in quinque Classes distributi,

quibus Ecclesiae Helveticam Confessionem amplexae, in Comitati- bus Mosoniensi, Posoniensi, Comaromiensi, Nitriensi, Barsiensi, Hon- tensi, Neogradiensi, et finitimis Praesidiis a Superioribus reguntur.

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 203

Editi communi suffragio Ministrorum Dei in Synodo Comjathina con- gregatorum.

Praefatio. Quod Calvinus lib. 4. Inst. cap. 10. Sect. 27. scrip tum reliquit de regendis feliciter Ecclesiis, libenter hie nos illud usurpa- bimus: Si, inquit ille, in omni hominum societate necessariam esse po- litiam aliquam videmus, quae ad alendam communem pacem, et reti- nendam concordiam valeat: si in rebus agendis vigere semper aliquem ritum, quem non respui publicae bonestatis interest, atque adeo humani- tatis ipsius : id in Ecclesiis praesertim observandum esse teneamus, quae cum bene composita rerum omnium constitutione optime sustinentur, tum vero sine concordia nullae sunt prorsus. Quamobrem si Ecclesiae incolumitati bene prospectum volumus, diligenter omnino curandum est quod Paulus jubet, ut decenter omnia et secundum ordinem fiant. At quum in hominum moribus tanta insit diversitas, tanta in animis va- rietas, tanta in judieiis ingeniisque pugna : neque politia ulla satis firma est, nisi certis legibus constituta: nec sine stata quadam forma servari ritus quispiam potest. Huc ergo quae condueunt leges, tantum abest ut damnemus, ut his ablatis, dissolvi suis nervis Ecclesias, totasque deformari ac dissipari contendamus. Neque enim haberi potest quod Paulus exigit, ut decenter omnia et ordine fiant, nisi additis observa- tionibus, tanquam vineulis quibusdam, ordo ipse et decorum consistat. His de causis sequentes Canones conscripsimus, et communi Ecclesiarum nostrarum suffragio confirmavimus , ac serio observari decrevimus.

Prima Classis, de Fide Orthodoxa Tenenda, et Episcoporum Ordinationibus

et Officiis.

Canon I. De Fide Orthodoxa firmiter tenenda. Primum omnium, credimus et confitemur: Deum verum eum esse, qui a sanetis olim Prophetis et Apostolis agnitus, praedicatus ac religiose adoratus, in cujus quidem nomine omnes Christiani baptizati sumus , nempe Patrem, Filium, et Spiritum S. unum quidem natura Deitatis aeternae, majestate, gloria, operationibus et eultu; sed tribus hypostasibus, earumque pro- prietatibus vere distinetum, prout Symbolum Apostolicum, et saneti Athanasii, Nicaenaeque Synodi, fidem Catholicam, non solum de saneta Trinitate, verum et de caeteris Christianae religionis capitibus plane exponunt.

Quisquis igitur alium ab hoc Deum in Ecclesia annunciare, et contrariam Catholicae, quae in praetactis SymboÜs proposita et expli- cata est, fidem contumaciter profiteri praesumserit, eum jam olim anathe- matisatum judicamus ab Apostolo Paulo, dicente: Licet nos, aut Angelus de coelo evangeliset vobis, praeterquam quod evangelisavimus vobis, anathema sit. Gal. 1. 8.

Symbolum Apostolicum, cujus auetores ipsos Apostolos fuisse cre dimus, hujusmodi est: Credo in Deum Patrem, omnipotentem, creatorem coeli et terrae, etc.

Symbolum vero saneti Athanasii hujusmodi est: Quicunque vult sal- vus esse, ante omnia opus est, ut teneat Catholicam fidem: quam nisi quisque integram inviolatamque servaverit, absque dubio in aeternum peribit. Fides autem Catholica haec est, ut unum Deum in Trinitate,

204 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

et Trinitatem in unitate veneremur: neque confundentes personas, neque substantiam separantes. Alia est enim persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti. Sed Patris et Filii et Spiritus sancti una est divinitas, aequalis gloria, coaeterna majestas. Qualis Pater, talis Filius , talis Spiritus sanctus. Increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus sanctus. Immensus Pater, immensus Filius, immensus Spiritus sanctus. Aeternus Pater, aeternus Filius, aeternus Spiritus sanctus. Et tamen non tres aeterni, sed unus aeternus. Sicut non tres increati, nec tres immensi: Sed unus increatus et unus immensus. Similiter omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus sanctus: Et tamen non tres omnipotentes , sed unus omnipotens. Ita Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus sanctus: Et tamen non tres Dii sunt : sed unus est Deus. Ita Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus sanctus: Et tamen non tres Domini: sed unus est Dominus. Quia sicut singillatim unam- quamque personam Deum ac Dominum confiteri Christiana veritate com- pellimur: Ita tres Deos aut tres Dominos dicere, catholica religione prohibemur. Pater a nullo est factus, nec creatus, nec genitus. Filius a Patre solo est: non factus , nee creatus, sed genitus. Spiritus sanc tus a Patre et Filio : non factus, nee creatus , nec genitus: sed proce- dens. Unus ergo Pater, non tres Patres: unus Filius non tres Filii: unus Spiritus sanctus, non tres Spiritus sancti. Et in hac Trinitate nihil prius, aut posterius, nihil majus, aut minus. Sed totae tres per- sonae, coaeternae sibi sunt, et coaequales. Ita, ut per omnia, sicut jam supra dictum est, et Trinitas in unitate, et unitas in Trinitate ve- neranda sit. Qui vult ergo salvus esse, ita de Trinitate sentiat. Sed necessarium est ad aeternam salutem, ut Incarnationem quoque Domini nostri Jesu Christi fideliter credat. Est ergo fides recta, ut credamus et confiteamur, quia Dominus noster Jesus Christus Dei Filius, Deus et homo est. Deus est ex substantia Patris ante saecula genitus, et homo ex substantia matris in saeculo natus. Perfectus Deus , perfectus homo ex anima rationali et humana carne subsistens. Aequalis Patri secundum divinitatem, minor Patre secundum humanitatem. Qui licet Deus sit et homo, non duo tamen, sed unus est Christus. Unus autem non conversione Divinitatis in carnem, sed assumtione humanitatis in Deum. Unus omnino non confusione substantiae, sed unitate personae. Nam sicut anima rationalis et caro, unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus. Qui passus est pro nostra salute: descendit ad in- feros : tertia die resurrexit a mortuis: Ascendit ad coelos: sedet ad dex- tram Dei Patris omnipotentis. Inde venturus est judicare vivos et mor- tuos. Ad cujus adventum omnes homines resurgere debent cum corpo- ribus suis. Et reddituri sunt de factis propriis rationem. Et qui bona egerunt, ibunt in vitam aeternam, qui vero mala, in ignem aeternum. Haec est fides Catholica, quam nisi quis fideliter firmiterque crediderit, sal vus esse non poterit.

Fides Nicaenae Synodi sie legitur: Credimus in unum Deum, Pa- trem omnipotentem, factorem coeli et terrae, visibilium omnium et invi- sibilium. Et in unum Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei unigenitum , et ex Patre natum, ante omnia saecula: Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero: genitum non factum, con

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 205

substantialem Patri, per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostram salutem, descendit de coelis, et incarnatus est de Spiritu sancto, ex Maria virgine: et homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato, passus et sepultus est: et resurrexit tertia die secundum scripturas: et ascendit ad coelos: sedet ad dextram Patris: et iterum venturus est in gloria, judicare vivos et mortuos: cujus regni non erit finis. Et in Spiritum sanctum. Dicentes autem : erat quando non erat, aut non erat, antequam fieret, et quia ex non extantibus fac tus est, aut ex altera substantia, vel essentia: dicentes esse aut creatum, aut convertibilem Filium Dei, hos tales anathematizat Catholica et Apo- stolica Ecclesia.

Can. IL De Ordine Ecclesiastico. Cum Apostolus Paulus certos numeret gradus eorum, qui regere et gubernare tenentur Ecclcsias, et ipse, inquiens, dedit alios Apostolos, alios vero Prophetas, alios autem Evangelistas, alios autem Pastores, alios Doctores ad instaurationem sanc- torum , in opus administratioms, in aedificationem corporis Christi, etc. ac idem Apostolus alibi Episcoporum et Presbyterorum meminerit: nos quoque in Ecclesiis nostris hos ordines et gradus ita agnoscimus, nt certos habeamus Episcopos, Presbyteros item eminenter sie dictos, seu Seniores, qui caeteros Dei Ministros et Ecclesiarum Pastores, scripturae pbrasi sie vocatos, certis legibus regere debeant.

Can. HI. Qualis eligendus in Episcopum. Cujusmodi vir- tutes praerequirantur in eo, qui in Episcopum eligendus est, earum spe- cialiter meminit Apostolus: Oportet, inquiens, Episcopum irreprehensibilem esse , unius uxoris virum, sobrium , prudentem, ornatum , pudicum, ho ' spitalem , doctorem, etc. quorum, inquit Calvinus, omnium summa huc redit: non esse eligendos nisi qui sanae sint doctrinae, et sanetae vitae, nec aliquo vitio notabiles, quod et illis adimat autoritatem, et ministerio ignominiam afferat. Ac in hujusmodi quidem constitutionis Ecclesiasticae approbamus consensum veterum Conciliorum (salva tamen orthodoxae fidei nostrae veritate) quorum Canones sie legimus, ut editos invenimus, sed in iis multa vocabula nobis inusitata, qualia sunt: Clericus, Laicus, Pontifex, Sacerdos, Metropolitanus, etc. saltem patienter toleramus, in nostris vero Ecclesiis ea usurpare nolumus, contenti sacrae scripturae phrasibus usi- tatissimis.

Placet inprimis Conc. Carthagin. 4. Can. I. qui sie loquitur: Qui Episcopus ordinandus est, antea examinetur, si natura sit prudens, si do- cilis, si moribus sit temperatus , si vita castus, si sobrius, si semper suis negoeiis cavens, si humilis, si affabilis, si misericors, siliteratus, si lege Domini instruetus, si in scripturarum sensibus cautus, si in dogmatibus exercitatus , et ante omnia, si fidei documenta verbis simplicibus asserat, i. e. Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, etc.

Can. IV. De modo eligendi Episcopum. Quod vero sanetam canonicamque Episcoporum electionem attinet, pio exemplo divorum Apo- stolorum (qui statuerunt duos ex his viris, qui secum erant congregati in omni tempore, quo intravit et exivit inter eos Dominus Jesus, etc. Et orantes , dixerunt: Tu Domine, qui corda nosti omnium , ostende quem elegeris ex his duobus aecipere sortem ministerii hujus et Apostolatus, de quo praevaricatus est Judas: et dederunt sortes eis, et cecidit sors super

206 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

Matthiam) nos legitime in Concilio congregati, cum religioso timore jeju- nantes, ac Spiritum S. qui corda regat omnium, magna cum devotione in- vocantes et adorantes, duos ex Syrapresbyteris nostris statuimus in medium, quibusloco sortium liberas voces seu suffragia damus, excludentes favorem, omnem personarum respectum, procul arcentes omnem aemulationem ii-am, odium, discordias, contentiones, rixas, admittentes et populi consen- sum. Si vero pauciorum quorundam obstiterit contradictio, plurium stabit sententia Sacerdotum, secundum Canonem 6. Concil. Nicaeni; sie et Calvinus refert: Veterum hanc fuisse sententiam, ut is eligatur, quem Clerus et plebs, aut major numerus postulaverit.

Can. V. De jure populi in eligendis Ecclesiasticis. Popu- lum seu saeculares etiam admittendos esse in electionem Ecclesiasticorum, patet ex Actis Apostolorum: Nam convocantes duodecim multitudinem diseipulorum, dixerunt: Considerate fratres viros ex vobis boni testimonii septem, plenos Spiritu saneto et sapientia, quos constituamus super hoc opus (ministerii scilicet) et placuit sermo coram omni multitudine, et elegerunt Stephanum, etc. hos statuerunt ante conspectum Apostolorum.

Approbamus et hoc loco consentientes in veterum Conciliorum Ca nones : Cujusmodi est Antiocheni Conc. Can. 23: Episcopo non licet pro se alterum successorem sibi constituere, licet ad exitum vitae proveniat: quod si tale aliquid factum fuerit, irritum esto hujuscemodi constitutum : servet autem jus Ecclesiasticum id continens ; oportere non aliter fieri, nisi cum Synodo et judicio Episcoporum , qui post obitum quiescentis potestatem habent, qui dignus extiterit, promovere.

Aurelianen. Conc. V. Can. 4. 5. sie leguntur, juxta quod antiqui Canones decreverunt: Nullus invitus detur Episcopus , sed nec per op- pressionem potentium personarum ad consensum faciendum, cives, aut Clerici, quod dici nefas est, inclinentur. Quod si factum fuerit, ipse Episcopus, qui magis per violentiam, quam per decretum legitimum or- dinatur, ab inecpto Pontificatus honore deponatur in perpetuum. Item; Nulli viventi Episcopo alius superponatur Episcopus, nisi forsitan in ejus loco, quem culpa capitalis dejecerit.

Refert quidem Theodoretus üb. 4. c. 20. Petrum ab Athanasio Successorem nominatum, sed continuo adjungit: Sacerdotalem ordinem ratum id habuisse, Magistratum et primores, populumque universum sua acclamatione approbasse.

Can. VI. Episcopus ordinandus Canones agnoscat. Hoc et olim constitutum fuit in Conc. Carthag. 3. Can. 3. qui sie legitur: Placuit ut ordinandis Episcopis, vel Clericis, prius ab Ordinatoribus suis decreta Conciliorum auribus eorum inculcentur, ne se aliquid contra statuta Concilii fecisse poeniteat.

Can. VII. Quod Episcopus ordinandus jurare teneatur Episcopus sie ab ordine Ecclesiastico et populi suffragio legitime electus in ordinatione sui, sumto Bibliorum codice, et Confessione Helvetica Canonibusque Ecclesiasticis, jurisjurandi sacramento in saneta Synodo, genibus flexis, clara voce prolato obligetur, et firmiter obstringatur, ad regendas fideliter inspectioni suae concreditas Ecclesias, ad fidem item Catholicam sincera cordis devotione custodiendam, ad leges etiam Ec

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 207

clesiasticas firmiter et fideliter observandas, ad vitam denique suam pie et sine scandalo Ecclesiae instituendam.

Approbamus hie Toletani Conc. XI. Can. 10. qui sie legitur: Omnes Pontifices, Rectoresque Ecclesiarum, tempore, quo ordinandi sunt, sub cautione promittant, ut fidem Catholicam sincera cordis de- votione custodientes, juste et pie vivere debeant, atque obsequi i reve- rentiam praeminenti sibi dependant.

Can. Vm. De formula juramenti usurpanda. Ego, Mini- strorum Dei et Ecclesiarum Helveticam Confessionem amplectentium, legitime electus Episcopus, testor coram Deo, et Christo Jesu, et electis Angelis, et in praesentia sanetae hujus Synodi, quod in funetione Epis- copatus mei , nullam aliam doctrinam vel publice vel privatim docturus sim, praeter eam, quae in Canonicis libris sanetorum Apostolorum et Prophetarum continetur : quam quidem doctrinam, ac fidem orthodoxam, ut et Domini Seniores, caeterique Ecclesiastici, meae inspectioni subjecti doceant, diligenter ac serio invigilaturus sim. Item, quod Ecclesiis no- stris, earumque Inspectoribus praecsse et prodesse velim; quod Canones Ecclesiasticos et ipse observare, et ab aliis observari fideliter procu- raturus sim; quod denique vitam meam pie instituere pro viribus con- tendam, quae omnia, quod pro gratia divinitus mihi data, secundum imbecilitatem naturae humanae quantum fieri poterit, diligenter facere velim, sie me Deus adjuvet Trinus et Unus, sie mihi sit propitius Pater, Filius et Spiritus S. Amen.

Can. IX. De ritu Consecrationis. Cum in ordinatione saneti Matthiae, Apostoli, et segregatione Pauli Barnabaeque, Prophetae et Doctores plures adfuerint, qui jejunantes orantesque, manuum impositione consecrarunt eos: Nos quoque plurium Episcoporum , quando praesentes esse possunt, benedictiones maxime approbamus, secundum Canones antiquos. Quoniam vero de Timotheo scriptum est: Noli negligere gra- tiam quae in te est, quae data est tibi per Prophetiam, cum impositione manuum Presbyterii; et, resuscites gratiam Dei, quae est in te per im- positionem manuum mearum. Ideo si necessitas ita postulet, hoc exemplo indueti, contenti erimus pauciorum vel unius Episcopi, et dominorum Presbyterorum, seu Seniorum ordinationibus et consecrationibus bene- dictionibusque, quas singillatim summa cum devotione, ritu veterum cum impositione manuum proferant.

Can. X. De praeeipuis Episcopi funetionibus. Ordinatus sie, et consecratus Episcopus, sciat imprimis non otium, sed bonum opus se consecutum esse: ideo ex officio suo teneatur Ecclesiam , cui praefectus est, puro Dei verbo et Sacramentis pascere , peccantes in di- sciplina Ecclesiastica tenere, vitae suae innocentia omnibus praelucere: aliis item Episcopatui suo subjectis Ecclesiis non somnolenter invigilare, ut in eis orthodoxae fidei veritas et sinceritas permaneant; ne schismata et haeresis oriantur, ut Sym-Presbyteri nostri sedulo officium suum fa- ciant ac irreprehensibiliter vivant, ut populus in doctrina et moribus proficiat: Visitationes item extraordinarias interdum in sua persona in stituere, ordinarias autem, annuatim dominis Senioribus injungere, in visitationibus autem debet inquirere in doctrinam et mores tarn Mini- strorum, quam auditorum, si proficiant in dogmatibus fidei, si dignam

208 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

Evangelio vitam ducant, si Templorum , Parochiarum, et Scholarum aedificandarum, vel restaurandarum curam habeant, an suis Pastoribus promissam mercedem solvant, si Templorum et Parochiarum proventus cives vel Domini terrestres percipiant, si terras arabiles, prata, vineas, molendinas , ab antiquo Ecclesiis destinatas pro se usurpent, pro quibus restituendis instare , ac sedulo operam navare debet. Teneatur insuper Episcopus Ministros Ecclesiarum, et Rectores Scholarum ab injuriis, se- cundum Canones praescriptos, vindicare, conformitatem rituum et ceremo- niarum praecipere, Candidatis sacri Ministerii, vocatis legitime, sacrum ordinem , communi cum dominis Senioribus opera, conferre, idoneis per privatum examen inventis personis vocatis et juratis, ad tempus usque f uturae Synodi, verbum praedicandi licentiam dare: Causas oblatas cum sancto Presbyterio simul dijudicare : irregulariter viventes, vel ab officio aliquamdiu suspendere; vel penitus deponere, sceleratos , primum ex- authoratos , secularibus Magistratibus puniendos tradere, et caetera hujus- modi, ut decenter et ordine fiant omnia, diligenter procurare, ac soli- citudinem omnium Ecclesiarum suis finibus conclusarum habere.

Can. XI. Episcopus solus ordinare quem quam non praesumat. Patres Concilii Carthaginen. 4. Canon. 22. hac de causa scriptum reliquerunt, qui sie legitur; Ut Episcopus sine Concilio Cleri- corum suorum Clericos non ordinet, ita aut civium assensum, et conni- ventiam , et testimonium quaerat.

Can. XII. Quod Episcopus in aliena provincia non debeat ordinare. Cum certis limitibus dioeceses sint distinetae, quilibet Episcoporum maneat in suis terminis , ac sibi subjectos ordinet, nec in alienam messem falcem suam immittat: qua quidem de causa Antiocheni Conc. Can. 13. sie legitur: Nullus Episcopus, ex alia pro vincia audeat ad aliam transgredi, et ad promotionem Ministerii aliquos in Ecclesiis ordinare, licet consensum videantur praebere nonnulli, nisi literis tam Metropolitani (talem Episcopum nos non agnoseimus) quam caeterorum, qui cum eo sunt, Episcoporum rogatus adveniat, et sie ad actionem ordinationis accedat. Si vero nullo vocante, inordinato more deproperet super aliquibus ordinationibus et Ecclesiasticis negotiis, ad eum non pertinentibus componendis, irrita quidem quae ab co geruntur existant: ipse vero incompositi motus sui et irrationabilis audaciae subeat ultionem, ex hoc jam damnatus a sancto Concilio.

Can. XIII. Non licere Episcopo alii subjeetum in sua provincia ordinare. Placuit nobis hac de causa constitutus Can. 19. Sard. Conc. qui sie legitur: Osius Episcopus dixit: et hoc universi constituimus , ut quieunque ex alia Parochia voluerit alienum Ministrum ordinare, sine consensu et voluntate ejus Episcopi non sit rata ordinatio ejus: quieunque autem hoc usurpaverit, a fratribus et Coepiscopis nostris et admoneri debet et corrigi.

Can. XIV. Ne Episcopus alterius plebes usurpet. Placet nobis hac de re editus Can. 10. Conc. Carth. 1. Qui sie legitur: Felix Episcopus Bajanensis dixit: Nullus debet collegae suo facere in- juriam: multi enim trascendunt sua, et usurpant aliena ipsis invitis. Gratus Episcopus dixit: Avaritiae cupiditatem radicem omnium malorum esse, nemo est qui dubitet; proinde inhibendum est, ne quis alienos

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 209

fines usurpet, aut transcendat Episcopum Collegam suum , aut usurpet alterius plebes sine ejus petitu , quia inde caetera mala omnia generan- tur. Universi dixerunt: Placet, placet.

C a n. XV. DeEpiscopis vacantibus. De iis Antiocheni Conc. Can. 16. scriptus est in hunc modum: Si quis Episcopus vacans, in Ecclesiam vacantem prosiliat, sedemque pervadat, absque integro per- fectoque Concilio, hie abjiciatur necesse est, etsi eunetus populus, quem diripuit, eum habere delegerit.

Can. XVI. De Episcopo, qui per peeuniam ordina- tionem facit. Magni illius Concilii Chalcedonen. Can. 2. hac de re editus, nostrae sanetae Congregationi placuit hac in parte: Si quis Episcopus per pecuniam ordinationem fecerit, et pretio redegerit Spiri tus saneti gratiam , quae vendi non potest, ordinaveritque per pecuniam Presbyterum, aut Diaconum, etc. Qui hoc attentare probatus fuerit, proprii gradus periculo subjacebit, et qui ordinatus est, nihil ex hac ordinatione, vel promotione , quae est pro negotiatione facta, proficiat; sed sit alienus a dignitate, vel solicitudine, quam pecuniis acquisivit. Quod autem ordinati nostri tempore ordinationis expendunt, non pre- tium est sacri ordinis aecepti, sed spontanea quaedam et gratuita ob- latio in usum Ecclesiae aecepta , quae repudiari non debet.

Can. XVDI. Quod utilitatis non propriae, sed necessi- tatis Ecclesiae causa, Episcopus sedem mutare possit. Haec constitutio est magni illius Conc. Carthagin. 4. cujus Canon 27. sie legitur: Ut Episcopus de loco ignobili ad nobilem per ambitionem non transeat, nec quisquam inferioris ordinis Clericus, sane sie utilitas fiendum poposcerit, decreto pro eo Clericorum et Laicorum Episcopis porrecto, in praesentia Synodi transferatur, nihilominus alio in ejus loco Episcopo subrogato. Consonat Sardicensis Concilii Can. 1. qui sie legitur: Osius Episcopus dixit: Non minus mala consuetudo , quam per niciosa corruptela funditus eradicanda est, ne cui liceat Episcopo de sua civitate in aliam transire civitatem, est enim causa qua hoc facere tentant, cum nullus in hac re inventus sit Episcopus, qui de majore civitate ad minorem transiret: unde apparet avaritiae ardore eos inflam- mari et ambitioni servire, et ut dominationem agant. Si omnibus pla cet, hujusmodi pernicies saevius et austerius vindicetur, ut nec laicam communionem habeat qui talis est. Responderunt universi: Placet.

Can. XVHI. Ut Episcopus causas majores audiat prae- sentibus Sympresbyteris. Concilii Carth. 4. Can. 23. hac de re sie legitur: Ut Episcopus nullius causam audiat, absque praesentia Clericorum suorum: alioqui irrita erit sententia Episcopi, nisi Cleri corum praesentia confirmetur: Consensus tamen Dominorum Seniorum per literas significatus , ratificabit sententiam Episcopi.

Can. XIX. De injusta damnatione Episcopi. Ejnsdem Concilii Carth. 4. Can. 28. hac de causa sie legitur: trritam esse inju stam Episcoporum damnationem, et ideirco a Synodo retractandam, datur ergo appellatio ab Episcopi sententia ad Synodum.

Can. XX. Episcopus solus Presbyterium non deponat. Placuit hoc etiam, firmiter statuendum esse, ne Episcopus majorem, quam ei sanetum Presbyterium contulit, authoritatem usurpet, ideo Hispalensis

Kuzmany, Urknndenb. z. Bsterr. evang. Kirchenrecht. J^

210 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

Conc. 2. Can. 6. ei praescribimus, qui sie legitnr: Decrevimus Synodali sententia, ut nullus nostmm, sine Concilii examine , dejicere quemlibet Prcsbyterum vel Diaconum audeat, etc.

Can. XXI. Episcopus dissidentes concordare compel- lat . Salubris est haec etiam constitutio Concilii Carth. 4. cujus Can. 26. sie legitur: Stndendum esse Episcopis, ut dissidentes fratres, sive Clericos, sive Laicos ad pacem magis, quam ad judicium cohortentur. Placet ejusdem Conc. Can. 25. Episcopos dissidentes, si non timor Dei, Synodus reconciliet. Item Can. 59. Discordantes Clericos Episcopns, vel ratione, vel potestate ad concordiam trahat, inobedientes Synodus per audientiam damnet.

Can. XXII. De Episcopo negligente monendo vel deponendo. Habemus hujus rei exempla ipsos Apostolos Domini, imprimis Paulum, qui suum Timotheum sie monuisse legitur: Noli ne- gligere gratiam , quae in te est. Item: moneo te, resuscites gratiam Dei, quae est in te per impositionem manuum mearum: Qui Petrum Apostolum non solum monuit, sed in faciem ei restitit. Gal. 2. Ephe- sios Episcopos sie exhortatus est: Attendite vobis et universo gregi. Act. 20. Similiter et Petrus suos Sympresbyteros: pascite, inquiens, gregem Dei, qui in vobis est, non coacte, etc. Si vero Episcopns saepe monitus in eadem socordia perseveraverit cum detrimento magno mul- tarum Ecclesiarum, deponitor. Simili sententiae subjacebit, si adversus haereses exstirpandas insigniter negligens fuerit.

Can. XXIII. De Episcopo contumaci. Antiocheni Con. Can. 17. sie legitur hac de causa: Si quis Episcopns, per manus im positionem Episcopatum acecperit, et praecsse populo constitutum, mini- sterium subire neglexerit, nec acquieverit ire ad Ecclesiam sibi com- missam , hunc oportet communione privari, donec susecperit coactus officium, aut certe de eo aliquid, integra decreverit ejusdem provinciae Synodus Sacerdotum.

Can. XXIV. De Episcopis, qui exeommunicatum al- terius suseipiunt. Patres Arausicani Conc. 1. Can. 10. sanxerant in reatum venire Episcopum, qui admonitus de excommunicatione cujus- que, sine reconciliatione ejus, qui eum excommunieavit, ei communicare praesumserit, etc.

Can. XXV. De Episcopo suspenso. In hoc casu appro- bamus Arelaten. Conc. 2. Can. 30. qui sie legitur: Secundum instituta Seniorum, si a communione Sacerdotali fuerit authoritate suspensus Epi- scopus, hunc non solum a Clericorum, sed etiam a totius populi collo- quio aut convivio placuit exeludi, donec resipiscens ad sanitatem redire festinet.

Can. XXVI. De discrepantibus judieiis in causa Epi- s c o p i. Si quis Episcopus in causam attractus, de certis criminibus judicetur, et contingat de eo judices ordinarios seu comprovinciales dis- sidere, cum judicatus Episcopus ab aliis, ut innocens, absolvendus, ab aliis autem, ut reus, merito condemnandus creditur, pro hujusmodi ambiguitate tollenda ex alia provincia extraordinarii judices convoca- buntur, ut per eos simul, et per comprovinciales , quod justum fuerit, uniformiter judicari possit. Si vero Judices comprovinciales euneti, con

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 211

sonanter, in causam attractum absolvendum vel condemnandum judica- verint , Concors eorum firma manebifc sententia, nec provocabitur ad exteros.

Can. XXVII. Episcopus Clericos conversos sub jura- mento reeipiat. Ne in recipiendis conversis, vel Episcopus deci- piatur , vel sanetum nostrumPresbyterium ludificetur: qui per gratiam Redemtoris nostri, in gremium Ecclesiae nostrae redire cupiunt, non solum examen sustinere, sed et Sacramentum juramenti, viva voce , et scripto coram Episcopo edere debebunt, idque in hanc vel similem for- mam: Ego, postquam diutina mecum deliberatione pertractans, divina gratia adjutus , ac superae illustrationis lumine illustratus , errorum la- queos, quibus hactenus constrictus tenebar, certo cognovi: nunc prona et spontanea voluntate illos damnans, ac repudians, ad unitatem Eccle siae orthodoxae Helveticam confessionem amplectentis revertor. Ne vero non pura, sed simulata mente reversus existimer: spondeo sub ordinis mei casu, et anathematis obligatione, atque promitto, nec simplici verbo promitto, sed juro per sacrosanetam Trinitatem, me in unitate Ecclesiae vestrae semper mansurum, nec ad pristinos errores, quos nunc voce, et semper scripto damno, reversurum. Quodsi (quod absit) ab hac me uni tate divisero, perjurii reatum ineurrens , poenae condignae obligatus cum authore schismatis babeam in futuro seculo portionem. Hanc autem cartulam in majorem fidem professionis promissionisque meae, manu propria scriptam et sigillo proprio munitam, Tibi, Venerande Domine Episcope, tradidi; Anno et die in tali loco, Ego huic confessioni, pro- missionique meae, manu propria subscripsi.

Secunda Classis Oanouum Ecclesiasticorum de Senioribus.

Canon I. De authoritate D. D. Seniorum. Quoniam in divinis literis passim Presbyteri, seu Seniores, Episcopi vocantur, hanc eis dignitatem, authoritatem , et potestatem conferimus , ut quasi Sena- tores Patresque Ecclesiae , ipsam consilio salubri, et legibus Ecclesia- sticis, communi cum Episcopo opera et studio regere gubernareque de- beant. Nam Apostolus Ephesinos Presbyteros Episcopos nominavit; At- tendite, inquiens, vobis et universo gregi in quo vos Spiritus sanetus posuit Episcopos regere vel pascere Ecclesiam Dei. Idem Presbyteros a Tito constituendos Episcopi titulo exornavit, dicens : Hujus rei gratia relinqui te Cretae , ut ea quae desunt corrigas, et constituas per civi- tates Presbyteros, si quis sine crimine est, etc. Oportet enim Episco- pum sine crimine esse. Idem manuum impositionis potestatem Pres- byteris tribuit, cum haec suo Tunotheo scripsit: Noli negligere gratiam, quae in te est, quae data est tibi per prophetiam, cum impositione manuum Presyterii. Idem : Qui bene praesunt, inquit, Presbyteri, du- plici honore digni habeantur. Et ipsi Apostoli Petrus et Johannes Pres byteros seu Seniores sese appellaverunt. Merito hie et saneti Hieronymi sententia audienda est, qui, antequam, inquit, Diaboli instinetu studia in religione fierent, communi Presbyterorum Concilio Ecclesiae guberna- bantur: postquam vero unusquisque eos, quos baptizaverat, suos putabat, non Christi, decretum est, ut nnus de Presbyteris electus superpone

14*

212 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinao.

retur caeteris, ad quem omnis Ecclesiae cura pertineret, et schismatum semina tollerentur. Et sicut Presbyteri sciunt se ex Ecclesiae consue- tudine, ei qui sibi praepositus fuerit, esse subjectos: ita Episcopi no- verint, se magis consuetudine, quam dispositionis Dominicae veritate Presbyteris esse majores, et in commune debere Ecclesiam regere.

Can. IL De Senioribus solemniter consecrandis. Cum idcirco haec tanta sit dignitas , authoritas et potestas Venerabilium Seniorum, ut pluribus singuli Ecclesiis regendis sint praepositi, a sancta Synodo eos quoque pariter ficut Episcopum, canonice electos, vocatos, et ordinatos juratosque oportet praefici certis Dioecesibus legitime gu- bernandis.

Can. HI. Unusquique Seniorum sua sorte conten- tus sit, nee quemquam solus ordinet. Aequum autem est, et concordiae alendae multum utile, ut unusquisque D. Seniorum, solas suae inspectioni subjectas Ecclesias gubernet, earumque cura et mode- ramine contentus sit, nec terminum suae dioeceseos, cum injuria alterius transgrediatur: nec quemquam per se, sine consensu Episcopi superioris in particulari aliquo conventu ordinare praesumat.

Can. IV. Ne Seniores contempto Episcopo seorsim sese colligant. Non ignoramus concordiae bonum, et discordiae malum maximum , juxta verissimas vulgo notas sententias : Concordia res parvae creseunt, discordia magnae dilabuntur. Et, Omne regnum divisum contra se, desolabitur. Et, Omnis civitas, vel domus , divisa contra se, non stabit. Quamobrem definivimus, ut quilibet D. Seni orum suae jurisdictioni subjectos Dei Ministros, in particularem quidem Synodum, ad causas aliquas discutiendas cogere sua authoritate possit, sed ab universali Congregatione abseidere minime praesumat, ut schis- maticus. Hac de re Antiocheni Conc. Can. 5. sie legitur: Si quis Pres byter aut Diaconus Episcopum proprium contemnens, se ab Ecclesia sequestraverit, et seorsim colligens altare constituerit, et commonenti Episcopo non acquieverit, nec consentire vel obedire voluerit, semel et iterum convocanti, hie damnetur omni modo , nec ultra remedium con- sequatur, quia suam recipere non potest dignitatem: quod si Ecclesiam conturbare, et solicitare persistat, tanquam seditiosus, per potestates exteras opprimatur.

Can. V. Quod D. Seniores juratis licentiam prae- dicandi concedant. Eruditis in verbo Domni, et morum inte- gritate conspieuis viris, vocatis ab Ecclesiis legitime, D. Seniores pro- pria authoritate, inconsulto etiam Superintendente, ad Synodi usque tempus, licentiam praedicandi dare possunt sub reversali, urgente ali- qua necessitate: iis tamen juratis prius, et privato examine probatis.

Can. VI. Quod vacantibus Ecclesiis Pastores prae- ficere debeant Seniores. Quilibet D. Seniorum, in suis dioe cesibus existentium Ecclesiarum curam habentes maximam, eas diutius vacare, cum pietatis et eultus divini detrimento, minime patientur: ve rum de idoneis Ministris soliciti, suo propria authoritate et potesta oppidatim eos constituere et collocare debent, qui tamen prioribus legi time succedant.

Can. VII. Quod, necessitate sie postulante, de una

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 213

Ecclesia in aliam Minister transferri possit per D. Se nior e m. Evenit interdum, ut Ecclesia suo Pastore orbata, graviter periclitetur , nisi mature ei succurratur. Cum in tali necessitate mora longa sit periculosissima, de minoribus in majores Ecclesias Ministros transplantare studeant D. Seniores; sine turba nihilominus, nec invito, sed placide gratificante populo, et Episcopo, si fieri potest, conciso.

C a n. VIII. Dejudicandi potestate D. Seniorum. In Conventibus suis particularibus , minores causas, et controversias inter Concionatores et Auditores eorum subortas; vel inter Conpresbyteros ortas et motas, vel inter novos aut veteres conjuges natas lites, D. Seniores sua autboritate, secundum Canones definire, dijudicare, et com- ponere debent, ne pluribus, ac saepe minoris momenti causis et casibus generalis Synodus gravetur: attamen inter conjuges divortium faciendi authoritas relinquatur sanetae Synodo (annis singulis convenienti, si di- vinitus permissum fuerit) nisi necessitas aliqua ingens generalem Syno- dum expectare prohibuerit.

Can. IX. De Appellationibus. Si quis forte contentiosus, aut inflatus sui Senioris judicium contempserit, praejudicio ipse laborans, dabitur quidem ei Apellatio vel provocatio ad Episcopum , ab eo autem ad Synodum generalem , verum ubi justum D. Senioris et Episcopi ju dicium compertum fuerit, provocans ille, ac superbe appellans, humili- andus erit pro qualitate delicti, ut suo malo discat justa judicia non contemnere, ac eorum authoritatem non enervare.

Can. X. Quod D. Seniores suos collaterales Judices habere debeant. Notum est ex sacris literis, Synedrion Judaeorum olim constitisse ex pluribus Senioribus: nos vero in senatu nostro Ecclesias- tico, contenti erimus viginti viris, juris Ecclesiastici peritiam , per Dei gratiam consecutis , qui ad sententias ordine certo proferendas promti ac parati sunto. Singuli igitur D. Seniores per quinque dioeceses dis- siti, eligant sibi ternos collaterales ex iis quos subjectos habent, qui omnes singulari studio, ac cura ineumbant Canonico juri discendo, ut omnes controversiae, tum saecularium, tum Ecclesiasticorum in Synodis agitatae, facilime et legitime ab isto senatu decidantur, caeteris omni bus suffragantibus , consentientibus, ac judicium approbantibus.

Can. XI. De ordine servando in sententiis profe r e n d i s. Cum causa aliqua coram senatu isto Ecclesiastico proponitur, quia simul ad semel omnes quid sentiant in animis suis , proferre non possunt, placet hunc ordinem servari, citra omne praejudicium inae qualis diginitatis et authoritatis, ut in definitionibus et determinationibus, primi suas proferant sententias R. D. Seniores cum suis collateralibus seu suffraganeis. Deinde collectis eorum omnium sententiis, suam Epi- scopus proferet, idque in negotiis et controversiis magni momenti; in causis autem facilioribus dijudicandis, is decivisam pronunciabit senten- tiam, qui ab Episcopo monitus fuerit. Similiter docet Calvinus, in- quiens: quas partes habet Consul in Senatu, ut referat de negotiis, sen tentias ferat, consulendo , monendo , hortando, aliis praecat, authoritate sua totam actionem regat, et quod decretum communi consilio fuerit exsequatur, id muneris sustinebit Episcopus in Presbyterorum coetu.

Can. XII. De visitationibus Seniorum. Ut supra data

214 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

est Episcopo authoritas visitationis extraordinariae, in gravioribus scili- cet, et raro contingentibus causis : ita ordinarias et annuas visitationes generalem nostram Synodum praecedentes D. Seniores instituere tenen- tur eadem forma, quae Episcopo praescripta est: ideoque si quis eorum quam dioecesin perlustrare neglexerit, nisi forte morbo impeditus (in quo casu aliquem suae jurisdictioni subjectum emittere potest), causam suae negligentiae reddere tenebitur sancto Presbyterio.

Can. XIII. Quomodo accusationes audiant Seniores. In visitationibus suis, accusationes adversus Dei Ministros, non aliter recipiant D. Seniores , quam sub duobus aut tribus testibus, juxta Apo- stolum. Poenam vero falso accusantes , et in probatione deficientes, talem legimus in Conc. Brac. 2. Can. 8. Si quis aliquem Clericorum macula fornicationis impetit, secundum praeceptum Pauli Apostoli, duo vel tria testimonia requirantur ab illo: quod si non potuerit datis testi- moniis approbare quod dixit, excommunicationem accusator accipiat. Nos vero opem magistratus implorabimus, ut politice talis calumniator puniatur, ubi disciplinam illam Ecclesiasticam exsequi non poterimus.

Tertia Classis De Presbyteris communiter sie dictis, seu Pastoribus

Ecclesiarum.

Can. I. De vocatione Ministrorum Dei. Nemo praesumat temere involare, 'ad suspiciendum sacrosanetum Ministerii Ecclesiastici munus, sed exspectet vocationem internam aDeo (quandobonum est testi- monium cordis nostri, quod neque ambitione, neque avaritia, neque ulla alia cupiditate, sed sincero Dei timore, et aedificandae Ecclesiae studio oblatum munus suseipiamus) externam vero ab Ecclesia, ut S. Matthias, Titus, Timotheus; ne non missus currere videatur. Quia vero nonnulli sub specie bumilitatis pietatisque, publice praedicandi authoritatem sibi vendicant, cum Apostolus dicat, Quomodo praedicabunt nisi mittanturV Omnes, quieunque prohibiti, vel non missi, praeter authoritatem aut licen- tiam, ab Episcopo aut Senioribus aeceptam, publice praedicandi, et Sacra- menta administrandi officium usurpare ausi fuerint, excommunicandi erunt; et nisi admoniti cessaverint, alia competenti poena puniendi.

Can. II. De Ordinationibus Ministrorum. Vocati ad Mi nisterium Ecclesiasticum non debent ullo pacto ministrare, vel in docendo, vel in administrandis Sacramentis, priusquam vel licentiati, vel in Synodo examinati ac ordinati fuerint ab Episcopo et Dominis Senioribus. Sic enim futura est eorum authoritas legitima.

Can. III. Qualiter licentia danda. Vocatus aliquis ad func- tionem Ecclesiasticam, testimonium plebis vel per legatos, vel per literas editum secum habeat, examenque Episcopi, vel sui Senioris sustineat, ac eandem licentiam praedicandi, sed non Sacramenta administrandi, literis formatis concessam accipiat, ad Synodi usque tempus.

Can. IV. Quales ordinandi. Ad Ministerium Ecclesiasticum nemo debet ordinari, nisi qui mediocrem cognitionem Articulorum fidei orthodoxae, secundum confesslonem nostram Helveticam, habere probatus est in examine publico, praeterquam testimonium plebis, vel Ministrorum de honesta sua conversatione, et moribus consecutus est; ne omnino

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 215

rudes et ignari, infamesque ad sacrum ordinem promoti, majori potius dedecori, quam ornamento Ecclesiae futuri sint. Concilii Carthag. 3. Can. 22 hac de re sie legitur; Nullus ordinetur Clericus non probatus vel Episcoporum examine, vel populi testimonio.

Can. V. Ordinandi Canones praecognoscant. Id etiam regulare esse perspeximus decernendum, ut antequam sacrum ordinem aliqui consequantur praecognoscant Leges Ecclesiasticas, quibus obligari tenentur, ne, dum contra eas pecasse deprehenduntur, ignorantiampraetendere valeant Qua de causa Aureliani Concilii IV. Can. 5. sie scriptum legimus : Pa- rochiani Clerici, a Pontificibus suis necessaria sibi statuta Canonum le- genda pereipiant, ne ipsi, vel populi, quae pro salute eorum decreta sunt, excusent postmodum ignorasse. Et Concil. Carthag. 3. Can. 3. sie legitur: Placuit, ut ordinandis Episcopis vel Clericis, prius ab ordina- toribus suis decreta Conciliorum auribus eorum inculcentur, ne se aliquid contra statuta Concilii fecisse poenitoat.

Can. VI. Ordinandi officialem libellum habeant. Oportet ordinandos Agendis instruetos assumere Ministerii sacri dignitatem, ne tandem in praxi hallucinentur turpiter, cum Sacramentorum et officiorum divinorum derogamine. Quam quidem cautionem observantes Patres To- letani Concil. i. Can. 23. sie statuerunt: Quando Presbyteri in Paro- chiis ordinantur, libellum officialem a suo Sacerdote aecipiant, ut ad Ecclesias sibi deputatas instrueti accedant, ne per ignorantiam etiam in ipsis divinis Sacramentis Christum offendant.

Can. VII. Ordinandi j urare tenentur. Juremeritoque sacra- mentum juramenti ab ordinandis exigit sanetum Presbyterium, quo Mini sterii dignitatem consecuti officio fugantur magis fideliter, ac majori cum diligentia, memores quid Deo et Ecclesiae, cum pia devotione promi- serint. Qua in re nobis consenserunt jam olim Patres Toletani Conc. XI. Can. 10. Qui sie legitur: Omnes Pontifices, Rectoresque Ecclesiarum, tempore quo ordinandi sunt, sub cautione promittant, ut fidem Catho- licam sincera cordis devotione custodientes, juste et-pie vivere debeant, atque obsequii reverentiam praecminentibus dependant.

Can. VIII. De Forma Juramenti. Formam Juramenti haue vel simplicem usurpabimus. Ego N. N. juro coram Deo vivo, qui est Pater, Filius, et Spiritus sanetus, et coram sanetis ejus Angelis, et in praesentia sanetae hujus Synodi, quod in funetione sacri hujus Ministerii, quod nunc a vobis servis Dei et Mysteriorum ejus Dispensatoribus fide- lissimis, summa cum reverentia aecipio: Solam fidem Catholicam, libris Canonicis Prophetarum ac Apostolorum comprehensam, secundum expo- sitionem Helveticae nostrae confessionis praedicaturus, Canones item Ecclesiasticos fideliter observaturus, Episcopo et Senioribus, tanquam Superioribus meis debitam obedientiam praestiturus, denique vitae meae sanetimonia vocationem hanc ornaturus, ac malis moribus neminem scan- dalizaturus sim. Haec omnia, quod pro gratia et viribus divinitus mihi datis efficere contendam. Sic me Deus adjuvet, Pater, Filius, et Spiritus sanetus. Amen.

Can. IX. De ritu ordinationis Ministrorum. Primitivae Ecclesiae Ceremonia patet ex sacris literis; sicut legitur Act. 13. Mini- strantibus illis Domino et jejunantibus dixit Spiritus sanetus: Segregate

216 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinac.

mihi Saulum et Barnabam in opus, ad quod assumsieos; tunc jejunantes et orantes, imponentesqae eis manus, dimiseront eos. De iisdem Apostolis sie legitur Act. 14. v. 22. Et cum per manuum impositionem consti- tuissent illos per singulas Ecclesias Presbyteros, et orassent cum jeju- nationibus etc. Similiter legitur 1. Tim. 4. v. 14. Noli negligere gxa- tiam, quae in te est, et quae data est tibi per prophetiam, cum impositione manaom Presbyterii. Eundem igitnr ritum et nos observantes, saneimus, nt Episcopus, sive unus tantum sive plures, dum adesse possint, et Do mini Seniores successive manibus suis, capitibus Ordinandorum impositis, consecrationis verba summa cum devotione proferant. Universa Ecclesia tunc jejunante, orante et psallente.

Can. X. Deforma consecrationis seu benedictionis. Hanc, vel similem formulam in consecrandis Ministris usurpare possimus: In Nomine Domini nostri Jesu Christi, qui olim Apostolos suos, donis Spi ritus saneti instruetos, misit in universum orbem terrarum, praedicare Evangelium, administrare Sacramenta, ac potestatem Clavium seu discipli- nam Ecclesiasticam exercere; in saneta hac Synodo, authoritate saneti hujus Presbyterii, confero tibi potestatem annunciandi verbum Dei, ad- ministrandi Sacramenta ejus, et poenitentes a peccatorum suorum vineulis absolvendi, impoenitentes vero ligandi. Deus Pater per meritum Filii sni Jesu Christi, effundat de Spiritu suo in omnem carnem, ut prophetent Filii nostri. Hie Spiritus sanetus multiformen suam tibi largiatur gratiam, mentem tuam illuminet, cor tuum inflammet in agnitionem et amorem doctrinae suae coelestis, deducat te in omnem veritatem ad gloriam sacrosaneti sui nominis, et aedificationem Ecclesiae suae. Amen.

Can. XI. De literis Testimonialibus Ordinatorum. Or- dinati jam et consecrati Ministri debent habere literas testificatorias, Episcopi et Seniorum nominibus conscriptas, de collato legitime sacro Ordine, quibus Manus proprias Domini Ordinatores, subjiciant, ac sigillum nostrae nniversitatis imprimi curent: quarum quidem literarum vigore, Ordinati Presbyteri, Ecclesiis commendatiores esse, ac majori cum authoritate eas regere possint. Vetus haec est consuetudo, ut patet ex Conc. Milevit. Can. 14. qui sie legitur: Placuit, ut quieunque deinecps ab Episcopis ordinantur, literas aecipiant ab Ordinatoribus suis, manu eorum subscriptas, continentes annum et diem, ut nulla altercatio de posterioribus vel anterioribus oriatur.

Can. XU. Quales arcendi a sacro Ordine. Quieunque doctrinae Christianae crassa ignorantia laborant, non valentes alios do- cere, aut crimine aliquo sunt notabiles, de quibus dici non potest illud Domini: Vos estis lux mundi; nisi cum Matthaeo Publicano, et Saulo Ecclesiam Dei persequente, resipiscentibus, ad Deum clementissimum per poenitentiam conversi fuerint, indigni sacro ordine censebuntur, juxta regulam Pauli: Constituas per civitates Presbyteros, si quis sine crimine est: et Nie. Conc. 1. Can. 9. qui sie legitur: Si qui sine examinatione promoti Presbyteri sint, et postea examinati sunt confessi peccata sua, et cum confessi fuissent, contra regulam venientes homines, manus eis temere imposuerint, hos Ecclesiasticus ordo non recipit: in omnibus enim quod irreprehensibile est, defendit Ecclesia saneta.

Can. XIn.Uxoris adulterae vir indignus sacro ordine.

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 217

Hanc regulam tulerunt Patres Neocaesariens. Con. Can. 8. qui sie lc- gitur: Si cujus Uxorem adulterium commisisse, cum esset Laicus, fuerit comprobatum, hie ad Ministerium Ecclesiasticum admitti non potest: quodsi in clericatu jam constituto eo, adulteravit, dato repudio di- mittere eam debet: si vero retinere ejus consortium velit, non potest susecpto Ministerio perfrui.

Can. XIV. Nemo ordinandussinetitulo certaeEcclesiae. Vetus haec est constitutio, ut patet ex Concil. Chalc. cujus Can. 6. sie legitur : Neminem absolute ordinari jubemus Presbyterum, neque Diaco- num, nec quemlibet in Ecclesia ordinatione constitutum, nisi manifeste in Ecclesia suae civitatis, sive possessionis etc. hie, qui ordinatur, me- reatur ordinationis publicae vocabulum: eos autem, qui absolute ordi- nantur, decrevit saneta Synodus, vacuam habere manus impositionem; Et nullum tale factum valere ad injuriam ipsius qui eos ordinavit.

Can. XV. DeOfficiis, etdiligentia magna Ministrorum. Quoniam Spiritus sanetus maledictionem intonat iis, qui opus Domini fraudulenter faciunt, meminerint Pastores Ecclesiarum, sesenonad igna- vum otium, nec externam rusticationem, sed in messem et vineatn Domini evocatos esse; ideo magna diligentia debent facere officium suum, hoc est, praedicare Evangelium , administrare Sacramenta: nec solum Dominicalia semper, sed Prophetarum, ac Apostolorum Scripta populo explicare conentur, ut in melius quotidie proficiant, crescant in doctrinae coelestis cognitione. Sic Patres Tolet. Conc. IV. Can. 24. praescripserunt: Ignorantia mater eunetorum errorum, maxime in Sacer- dotibus Dei, evitanda est, qui docendi officium in populo susecperunt: Sacerdotes enim legere sanetas scripturas frequenter, admonet Paulus dicens: Attende lectioni et exhortationi etc. Sciant ergo Sacerdotes, Scrip turas sanetas et Canones medidentur, omne opus eorum in precatione divina et doctrina consistat, atque aedificent eunetos tam fidei scientia, quam operum diseiplina. Quapropter non discentes, nec in sacris melius proficientes, ac sibi commissas Ecclesias docere negligentes, tanquam inutiles mercenarios repudiandos, Ecclesiis ejiciendos, et ab officio depo- nendos censemus, sicut jam olim in Con. Aurelian. 2. Can. 13. cautum est, qui sie legitur: Clerici, qui officium suum implere despiciunt, aut vice sua ad Ecclesiam venire detraetant, loci sui dignitate priventur.

Can. XVI. De Catechismo non negligendo. Catechismus in Ecclesiis omitti non debet, sed juventus in fundamentis fidei Chri- stianae diligenter est instituenda, ut postquam lacte satiati fuerint, soli- dioris quoque eibi capaces esse possint. Catechismus autem unus et idem omnibus in Ecclesiis docendus, ne pastorum mutatione, forma quoque doctrinae et institutionis mutetur, cum evidenti Auditorum dispendio.

Can. XVII. Quoloco et tempore, et quibus Sacramenta administrentur. Sacramenta non debent administrari, nisi in pub- lico loco, praesente Coetu, et quidem antemeridiano tempore, quod non solum de Coenae Domini, sed de Baptismo quoque dieimus: ac id qui dem ideo fieri volumus, quod Baptismus sacramentum sit nostrae in coetum Ecclesiae insertionis: deinde, ne Sacramentorum dignitas vilescat, excepto tamen casu necessitatis. Administrent autem Pastores Baptismum infantibus Christianorum, et si petatur, etiam adultioribus, sed prius

218 Canones Ecclesiasticis Synodi Comjathinae.

Catechizatis, et in doctrina et religione Christiana recte fundatis: deinde Coenam Domini, ea, qua scimus usum fuisse Dominum, et Apostolos ceremonia.

Can. XVIII. Baptismi administratio mulieribus non- permittitur. Administratio Baptismi mulierculis nullo modo permit- tenda est, etiam si mortis necessitas urgeat: mulieribus enim munus mi- nistrandi in Ecclesia non est permissum, sed quorum est docere, eorun- dem et sacramenta administrare : a Pontificiis tamen administratus Bap tismus reiterari non debet.

Can. XIX. Ne Diaconi nostri, Aeditui, sacramentum Coenae administrent. Patres Nicaeni Con. 1. Can. 14. hae de causa sie ediderunt: Pervenit ad sanctum Concilium, quod in locis qui- busdam et Civitatibus, Presbyteris sacramenta Diaconi porrigant: hoc neque regula, neque consuetudo tradidit, ut hi, qui offerendi sacrificii non habent potestatem, his qui offerunt corpus Christi porrigant. Eadem fuerunt sancti Laodiceni Con. Can. 25. edita, qui sie legitur: Non oportet Diaconum panem dare, nec calicem benedicere.

Can. XX. Quod pro sacramentis nihil ex debito sit exigendum. Placet nobis Bracarensis Concilii 2. Can. 7. qui sie le gitur: Unusquisque Episcoporum per Ecclesias praecipiat, ut hi, qui in- fantes suos ad Baptismum offerunt, si quid voluntarie pro suo voto offerunt, suseipiatur ab eis; si qui vero per necessitatem paupertatis aliquid non habent, quod offerant, nullum illis pignus violenter tollatur a Clericis. Similiter definimus pro Eucharistia distributa, nihil ex de bito petendum esse, scientes donum Dei pretio venale non esse; sponte autem oblata non repudianda judicamus.

Can. XXI. Qui sint arcendi a sacramentis. Qui verbum Dei rejiciunt, ac religionis Christianae fundamenta, imo vel orationem Dominicam, ipsumque Symbolum Apostolicum ignorant, Deum contem- nunt, ut sunt vulgo Cigani vocati, et similes prophani, his velut alienis a fide Christiana, sacramentum quoque Baptismi, et Coenae negandum statuimus: imo etiam si moriantur, honorifica sepultura non afticiendos judicamus. Sanctum enim, non est dandum canibus, nec margaritae objiciendae sunt porcis. Arceantur etiam pueri a sacramento Eucharistiae, qui fundamenta religionis Christianae ignorantes, se ipsos probare non possunt, nec inter sacrum et prophanum discretionis aliquid norunt.

Can. XXII. De eo, qui aeeeptam Eucharistiam non con- sumpserit. Placet nobis Tolet. Conc. 1. Can. 14. qui sie legitur: Si quis aeceptam a Sacerdote Eucharistiam non sumpserit, velut sacri- legus propellatur.

Can. XXIII. De Ceremoniis. Ceremoniae, quae boni ordinis causa sunt institutae, et nonnihil faciunt ad exercitia fidei et pietatis Christianae, sunt observandae: ita tamen ne alligetur iis opinio eultus et meriti aut necessitatis: deinde vero plus temporis tribuatur docendo et audiendo verbo Dei, quam ceremoniis.

Can. XXIV. De diebus festis. Dies festi sanetorum, quorum observatio ex eodem fonte cum invocatione sanetorum promanavit, nullo modo sunt observandi praeter Dominicum diem, item Conceptionis, Na

Canones Ecclesiasticis Synodi Comjathina«. 219

tivitatis, Circumcisionis, Passionis, Paschatis, Ascensionis et Pentecostes cum suis feriis.

Can. XXV. Diebus Dominicis non operandum. Cum dies Dominicus cultui divino sit destinatus, operas manuarias prorsus omnibus in locis, interdicimus. Ministrorum ergo erit invigilare, ut violatores Sab- bathi Christiani, primum puniantur a Magistratu, deinde vero, si Magi stratus officium non faciat, verbo et sacramentis interdicendum erit. Magunciacum Conc. jam olim hac de causa scripsit Can. 37. qui sie legitur. Omnes dies Dominicos, cum omni veneratione decrevimus ob- servare, et a servili opere abstinere, et ut mercatus in eis minime sit, nee placitum, ubi aliquis ad mortem, vel ad poenam judicetur.

Can. XXVI. De propriis Ecclesiis regendis. Satis est, si quis spartam, quam nactus est, ornare possit h. e. Ecclesiae, in qua quisque divinitus est positus, ministrare fideliter possit; proinde, nemo lucri causa duabus, vel tribus Ecclesiis simul inserviat, nisi ab antiquo ita fuerit ordinatum, ut sunt plerumque uni Ecclesiae, velut matrici, duae tresve filiales adjunetae: alias annuo loci illius proventu privabitur per Seniorem, nisi propter defectum Ministrorum, necessitas aliter facere jubeat.

Can. XXVII. Dioeceses non mutabunt D. Sympresby- teri inconsultis Senioribus. Minister Dei, propria Ecclesia legitime relicta, alii se obligare non potest, inconsulto inscioque utroque Seniore, cui scilicet subjectus erat, et cui subjiciendus erit: secus facturus per unius anni spacium privabitur officio.

Can. XXVTII. Nemo fraudulenter, aut violenter Eccle- siam invadat. Nemo debet Ecclesiam, quam ambit, per euniculos invadere, ita ut Pastorem ejus traducendo, inde eum ejicere studeat, non exspectans vocationem, nec sua Parochia contentus: alioqui talis ad spacium unius anni privabitur. Idem statuimus de iis quoque, qui po- tentiorum authoritate freti, reluctante plebe, quasi per vim sese ingerunt, cum maxima sacri ministerii ignominia, et verbi divini contemptu. Idem legitur in magno illo Concilio Nicaeno 1. Can. 15. 16. qui sie exstant: Propter multas perturbationes, et frequentes tulmultus seditionum, qui lieri solent, placuit omni modo istam abscindi consuetudinem, quae contra regulam (sieubi tamen sit) id est, ne de civitate ad civitatem transeat vel Episcopus, vel Presbyter, vel Diaconus, si quis vero post haec sta tuta saneti hujus Concilii tale aliquid agere tentaverit, infringatur omni genere hujusmodi conatus et restituatur propriae Ecclesiae, in qua ordi- natus est. Si. qui vero timorem Dei ante oculos non habentes, neque Ecclesiastica statuta custodientes, recesserint ab Ecclesia sua, sive Pres byter, sive Diaconus, vel in quocunque Ecclesiastico ordine positi fuerint, non debent suseipi in alia Ecclesia, sed cum omni necessitate cogantur, ut redeant ad Ecclesiam suam.

Can. XXIX. De modo successionis in aliqua Ecclesia. Nemo se ipsum alicui Ecclesiae obligare debet, nisi aecepta prius ab auditoribus venia, eoque cui successurus est honeste dimisso, atque pro mercede laboris sui contentato : alioqui vocatio et successio irrita futura est, ac loco etiam, in quo antea vixerat, exturbandus erit.

Can. XXX. Cum Testimonialibus dioeceses mutandae.

220 Canones Ecclesiasticis Synodi Comjathinae.

Ministri Dei parochias mutaturi, et in alterius Senioris dioecesin trans- ituri, a D. Seniore, cui prius paruerant, testimonium accipere debent de honesta sua conversatione, quod praesentare debent alteri D. Seniori, cui deinceps parituri sunt: secus facturi non recipientur: jam vero recepti exturbabuntur; plerique enim, perpetrato scelere aliquo sese sub- ducunt, et alio migrant, ut sie poenam commeritam effugiant. Constan- tinopolitanum. 6. Gener. Conc. Can. 17. hac de re sie edidit: Statuimus, ut nullus omnino Clericus possit sine proprii Episcopi scriptura dimisso- ria in alienae Ecclesiae catalogum referri: qui secus fecerit, deponatur.

Can. XXXI. In sacro Ministerio lucrum non speetandum. Pastores ovium Christi, amplioribus Ecclesiis regendis praefecti, quae Collegas alere fuerint solitae, omnem operam ac diligentiam debent ad- hibere, ut is ordo in locum restituatur, neque Pastor sui Collegae mu- nus rapere, et proventum utriusque recipere debet, alias Collegae sui proventu privabitur. Ubi item Ministri Dei, alias suis Auditoribus cha- rissimi, possunt esse contenti ea mercede, quam populus eis solvit, non debent frequenter suas mutare parochias, ne proprium commodum multo magis, quam Ecclesiae aedificationem quaerere videantur. Haec mala Ecclesias frequenter mutandi consuetudo, olim vel ipsis Episcopis sanc- tione Synodali vetita legitur Can. 1. Conc. Sardicensis. Vide supra Class. 1. Can. 17.

Can. XXXII. Quando populus sit Pastore privandus. Quia ex sententia divinae legis Christi item et Apostolorum, dignus est operarius mercede sua, Auditores ejusmodi ingratos, qui suos Pastores justo et legitimo proventu defraudant; qui item ob leves injurias, vel saltem quod correctionis sint impatientes, probatae doctrinae et vitae Ministros ablegant, ejusmodi inquam Auditores, Pastore jure meritoque privandos censemus, donec rationem sui facti sufficienter in Synodo reddiderint. Similiter sonat Maguntiaci Conc. Can. 29. ut Laici Presby- teros non ejiciant de Ecclesiis, neque constituant sine consensu Episco- porum suorum.

Can. XXXIII. De reditibus Ecclesiarum nee minuendis nee penitus negligendis. Ministri fideles omnes, ut boni operarii, mercede sua digni quidem sunt; nec peccant quando stipendium, om- niaque pro se, et sua familia honeste alenda, necessario aecipiunt: Nam Apostolus ostendit, haec jure dari ab Ecclesia, et aecipi a Ministris: nec in eo quidem peccant, si crescente fidelium Auditorum multitudine, vel aunona ingruente, vel familiis Ministrorum crescentibus, vel ipsis Ministris ad paupertatem et nimiam egestatem redactis, mercedem, ab antiquo dari solitam, augeri cupiant, quo melius officium facere possint, anxia solicitudine victus et amictus non distracti: verum enimvero, qui- eunque in gratiam plebis, aut Patronorum, reditum Ecclesiasticum, jam ab antiquo Ministris ordinatum imminui, aut ulla ratione defalcari pa- tiuntur, dummodo ipsi ibi tolerentur, loco suo, tanquam boni publici fures, exturbabuntur: qui item vineas, aut terras arabiles, ad Ministe rium pertinentes neglexerit, incultasque reliquerit, justa aestimatione facta, damnum a Pastore datum resarciatur, nec interea dimittatur donec satisfaciat, tanquam altaris et Successorum depraedator: ita enim a Domino ordinatum est, ut qui in altari serviunt, ex altari etiam vivant.

Canones Ecclesiasticis Synodi Comjathinac. 221

Can. XXXIV. De Jure Excommunication i s. Quiaplerumque homines graviter peccantes correctionis sunt impatientes, ac eo prorum- punt contumaciae, ut verbo Domini et Sacramentis ejus abrenuntient, et cum Ministris Ecclesiarum perpetuam foveant inimicitiam: tales semel atque iterum sunt admonendi ex Christi mandato; postea vero, nisi resipuerint, publice erunt arguendi: postremo denique, ubi his nihil pro- ficitur, erunt excommunicandi, et quidem ita, ut non solum vivis, sed etiam mortuis, tum illis ipsis, tum familiis, vestigiis ipsorum insistentibus, Ministerium Ecclesiasticum prorsus interdicatur, ac a communi etiam loco sepulturae arceantur, ut ex Christi regula, mortui sepeliant mor- tuos suos.

Can. XXXV. Ne quis pro parvis causis excommuni- c e t u r. Nullus Minister, quemquam rectae fidei hominem, pro parvis et levibus causis a communione snspendat, praeter eas culpas, pro quibus antiqui Patres arceri jusserunt aliquid committentes.

Can. XXXVI. Cum ex communicatis non esse commu- nicandum. Ab excommunicatis, priusquam per debitam poenitentiam Deo, et Ecclesiae reconciliati fuerint, omnibus tamen Ecclesiasticis, quam Secularibus abstinendum esse judicamus : Sicut ab illis etiam, quos Apo- stolus commemorat, dicens, cum eis nec eibum sumere; Si quis igitur cum excommunicatis, avertendo regulas, scienter psallat in domo, aut simul locutus fuerit, aut oraverit, aut comederit, quasi consentiens pec- catis eorum, et potestatem Clavium divinitus traditam contemnens, et ille communione privator. Similiter definivit Conc. Carthag. 2. Can. 7. qui sie legitur: Placet, ut qui merito facinorum suorum ab Ecclesia pulsi sunt, si ab aliquo Episcopo, vel Presbytero, vel Clerico fuerint in communionem susecpti, etiam ipse pari cum eis crimine teneatur obnoxius. Can. XXXVII. De Apostatis resipiscentibus reeipiendis. De his qui apostatant, et, antequam ad Ecclesiam se praesentent, poeni tentiam agere quaerunt, et postea in iniirmitatem arrepti petunt commu nionem, placuit eis dandam communionem, si promiserint dignos fruetus poenitentiae sese acturos esse, postquam pristinae valetudini restituti fuerint.

Can. XXXVIII. De his qui inter se odiis exardeseunt. Quidam publice, magno aliorum scandalo diutius odiis inter se exar deseunt, ideo ex charitate fraterna saepius erunt monendi, et objurgandi, ut ad pacem redire festinent, et tantisper in conventibus Ecclesiasticis tolerandi. Si vero nullam spem futurae concordiae dederint, ac omnino irreconciliabiles sese contumaciter declaraverint, post publicam semel atque iterum faetam denuntiationem erunt excommunicandi.

Can. XXXIX. De pe rj nris. Qui vehementiori ira, velut furore quodam abreptus, incaute sacramento se obligaverit, quod litigans cum quolibet, ad pacem nullo modo redire velit; ac postea timore Dei, post crebras objurgationes, proximo suo reconciliatus fuerit, pro perjurii reatu poenitentiam agere, ac Deum placare debebit omni studio.

Can. XL. Ne pneilae fidel es infidelibus conjungantur. Notum est ex sacris literis, olim divinitus vetita hujusmodi conjugia im- paria, ne scilicet alterutra persona in vera religione corrumperetur, et ad impietatem vel iniidelitatem seduceretur; ideoque neque Haereticis

222 (lanones Ecclesiasticis Synodi Comjathinae.

damnatis neque Judaeis, neque Ethnicis Catholicas dandas puellas sta- tuimus, ne jugum cum infidelibus ducamus. Si vero contra interdictum hoc fecerint parentcs scientes et volentes, censurae Canonicae ob- noxii Bunto.

Can. XLI. De iis qui fidem Sponsaliorum frangunt. Si qui parentes, nulla justa de causa, sed vel ex levitate, vel spe for- tunae melioris, fidem datam Sponsaliorum violaverint, a Magistratibus erunt puniendi, vel in corporibus, vel in bonis suis: Si vero Sponsus vel Sponsa in illo crimine fuerint deprehensi, excusati quidem erunt parentes non consentientes; at illi vel Magistratibus erunt tradendi, vel novi conjugii spes illis erit adimenda ad determinatum usque tempus.

Can. XLII. De Exco mmun i catis a seculo exeuntibus. In tradenta eis communione, et cura et probatione sint Ministri pru den tiores.

Can. XLffl. De modo reconciliandi Poenitentes. Laodi- ceni Conc. Can. 2. sie legitur: His qui diversorum peccatorum lapsus ineurrunt, et oratione et confessione, ac poenitentia malorum suorum, perfectam conversionem demonstrant, pro qualitate peccati, poenitentiae tempe attribuendum est propter misericordiam et bonitatem Dei: qui ergo hujusmodi sunt, revocandi, et ad communionem sunt applicandi.

Can. XLIV. Ne Minister Dei secularibus se immisceat. Ministri Ecclesiarum alienis, et secularibus, ut Apostolus loquitur, ne- gotiis se ipsos implicare (utpote causis forensibus, decimis exigendis, et his similibus) nullo modo debeant: alias condigne punientur a Seniore. Ac in bellis, vel praesidiis finitimis constituti Pastores praedicationibus aliisque sacris vacare debent, non autem cum gregariis militibus excur- siones facere vel arma gestare, vel manus cum hostibus conferre, vel san- guinem humanum fundere: Nam Petrum, Dominus gladium recondere jussit: et Apostolus, arma, inquit, militae nostrae carnalia non sunt: Et Moses olim contra Amalec, non armis , sed orationibus pugnavit.

Can. XLV. De Usuris vetitis. Nemo ex iis, qui Domino mi- nistrant, debent aecipere usnras, quaestum, vel hierum exercere, et vel pecuniae, vel vini, vel frumenti foenus, cum evidenti proximi detrimento aecipere: deprehensi autem in usuris, quaestuque exercendo, primum bonis erogatis, et aeceptis privabuntur: deinde, nisi recipiscant, abjicientur. Si- militer hanc causam definivit magnum illud Conc. Nicaenum. Can. 18. qui sie legitur: Quoniam multi Clerici avaritiae causa turpia lucra sec- tantes, obliti sunt divini praecepti, (quo dictum est, qui pecuniam suam non dedit ad usuram) et foenerantes centesimas exigunt; statuit hoc sanetum Concilium, ut si quis inventus fuerit post hanc definitionem usuras aecipere, ex quolibet tali negotio turpia lucra seetari, vel etiam species frumentorum ad septuplum dare, omnis qui tale aliquid conatur ad quaestum, dejiciatur a Clero, et alienus ab Ecclesiastico habeatur gradu.

Can. XLVI. De poenis sceleratorum Ministrorum. Ministris Ecclesiarum danda est opera, ut inculpatae sint vitae: deprehensi autem in scelere, utpote in homieidio, furto, adulterio, et similibus, privandi erunt officio, et in potestatem Magistratus politici tradendi.

Can. XLVII. De ebriosis Ministris. Si qui ebrietatis ac

Canones Ecslesiasticis Synodi Comjathinae. 223

cusati fuerint, semel et iterum monendi sunt, quod si emendare vitam noluerint, officio privandi erunt. Idem statuendum est de plagosis, pro- cacibus, et convitiis ac jurgiis publice, cum ingenti scandalo ac ministerii ignominia, certantibus.

Can. XLVIII. Quod depositi ab officio abstineant. Ministri Ecclesiarum, turpi aliqua infamia notati, et ideo depositi, vel ex- communicati, nullo modo ministrare debent, nisi Ecclesiae reconciliati fuerint, secus facturi in perpetuum abjicientur.

Can. XLIX. Quod depositi ab aliis recipi non de- beant. Ministri depositi, et privati ab officio, nullo modo recipi debent, nisi reconciliati Ecclesiae fuerint. Similiter legitur Conc. Carth. 2. Can. 7. Placet, ut qui merito facinorum suorum ab Ecclesia pulsi sunt, si ab aliquo Episcopo, vel Presbytero, vel Clerico fuerint in communionem suscepti, etiam ipse pari cum eis crimine teneatur obnoxius. Huc pertinet Arausicani Concilii Can. 10.

Can. L. De depositis ad Secularium potestates confu- gientibus. Quicunque alicujus criminis convicti, et ab Ecclesia poena commerita mulctati, ad potentiores, externumque praesidium confugiunt, sese Ecclesiae et ejus judicio contumaciter opponentes, ii in perpetuum, et sine ulla spe veniae, tanquam putida membra abjiciantur ac proscri- bantur.

Can. LI. De vestitu Ecclesiasticorum. Familiam quoque talem habeant Ministri Dei, quales ipsorum oportet esse, sicut Apostolus praecepit, et arcere, quantum possunt, luxum, sumtuosas vestes, et pere- grinum babitum et a se et ab uxoribus, ne videantur majorem habere ra- tionem cultus exterioris, quam interioris; officio autem suo, et dignitate personarum convenientem habitum circumferant. Et Conc. Carthag. 4. Can. 45. sie legitur: Clericusprofessionem suam etinhabitu, et inincessu pro bet, et ideo nec vestibus, nec calceamentis decorem quaerat.

Can. LII. Ne Ecclesiastici canibus venaticis utantur. Agatbensis Concilii Canon 35. sie legitur: Episcopum, Presbyterum aut Diaconum canes ad venandum, aut aecipitres, aut hujusmodi res habere non liceat; quod si quis talium personarum in hac voluptate saepius detectus fuerit, si Episcopus est, tribus mensibus a communione suspendatur; si Presbyter, duobus mensibus se abstineat.

Can. LIII. De Ministris ab Ecclesia sua absentibus diebus solemnioribus. Si quis in sacro ordine constitutus, ab Ecclesia sua diebus solemnioribus abfuerit, id est, Dominica, Nativitatis Domini, Paschate, Pentecoste, dun) potius singularibus lucris studet, quam servitio Domini, convenit, ut tribus mensibus a communione suspendatur: similiter si per tres hebdomadas ab Ecclesia sua abfuerit, huic damnationi suecumbat.

Can. LIV. Ecclesiasticis non licet choreas ducere. Salta- tiones, vel, utvocant, choreas, vel in publico, vel in privato loco Ministris Dei, et uxoribus et filiabus eorum, item Scholarum Rectoribus et Studiosis omnino interdieimus; transgressores autem serio puniendos censemus. Imo diligen- ter exhortamur et Secularcs, ut jam tandem desinant sie gentiliter insanire.

Can. LV. Quales personae non sunt copulandae. De- sertae personae, sine legitima Ecclesiae cognitione et libello repudii, vel divortii prius non aecepto: sie etiam conjuges impares, et virgines infra

224 Canones Ecelesiasticis Synodi Comjathinae.

ann. 14. copulari non debent: transgressores autem mulctabuntur primum floren. 14. deinde idem saepius facientes officio privabuntur.

Can. LVI. De nuptiarum Conciliatoribus instituen- dis. Quoniam ex dispari conjugio graves saepissime controversiae et lites oriuntur, dum vetulae et mulieres temulentae, ventris sui causa, modo ipsae lautius tractentur, personas inconvenientes in Matrimonium cogant, Ministri Dei, cum suis Auditoribus operam dare debent, ut in omnibus oppidis et pagis certi honestae famae proci, quasi Nuptiarum Magistri constituantur, quorum auspiciis, idoneae et convenientes personae copulentur.

Can. LVII. De Testimonio alterius Ministri petendo, ut ejus Auditoribus inserviatur. Si qui, vicini Ministri Auditores, vel Baptismum vel copulationem petant a vicino Pastore, nullo modo iis mi- nistrabit, nisi idoneos testes adhibeant, de sui Pastoris vel absentia vel acgritudine; saepe enim hac ratione impurae, ineptae, vel non liberae personae copulari solent: secus facturi censuram canonicam sustinebunt.

Can. LVHI. Denunciatio novarum Nuptiarum. Ut scan- dala evitari possint (ne quo modo per errorem personae inconvenientes, aut illiberae conjungantur) ante Nuptiarum solemnitatem, et juramentum ipsum, in frequenti Ecclesiae coetu, denunciatio praecedere debet earum perso- narum, quae in matrimonio copulari debent, cum seria Auditorum admonitione, vit si quid inconveniens inter eas sciverint, Pastorem id mature edoceant.

Can. LDL Diebus Dominicis Nuptiae non permittan- tur. Dominicis diebus non est permittenda nuptiarum celebratio, cum ii dies non conviviis, aut helluationibus, sed audiendo Dei verbo, et sacris coetibus frequentandis dicati sint: Transgressores judicio obnoxii sunto.

Can. LX. De non introducendis novis nuptiis. Introductio, ut vocant, novarum nuptiarum omittenda est, quod sit Papistica. Puer- perarum vero introductio, quia non fit cum sacrificio pecudum et volucrium, nec cum observatione dierum olim praescriptorum, sed cum informatione et consolatione mulierum; item cum gratiarum actione et precatione, quae Judaeorum propria non sunt, verum omnibus ubique Christianis communia, ex libertate Christiana, non necessitate absoluta observari possunt.

Can. LXI. Mulierum nocturnae comessationes pro- h i b i t a e. Muliercularum nocturnae comessationes, compotationes , et petulantiae in conviviis puerperalibus, et bacchnnalicis grassationibus penitus tollantur: Reluctantes autem ex Dei verbo serio arguendae, et tandem, si resipiscere nolint, Ministerio sacro ipsis interdicendum erit.

Can. LXII. De Ministris Senioribus suis inobedienti- bus. Ad negotia Ecclesiae, ad praesens urgentia, a Seniore vocati, et venire praetermittentes, privataque sua negotia publicis majoris aestiman- tes, punientur primum flor. 1., deinde fl. 3., tertio tanquam contumaccs et inobedientes abjicientur.

Can. LXIII. De spontanea populi oblatione promo- venda. In tribus solemnioribus festivitatibus, Natali scilicet Domini, Paschate, et Pentecoste, quotannis populus Christianus, in omnibus ubique Eeclesiis nostris, diligenter a Pastoribus exhortandus erit ad spontaneam oblationem, in emolümentum Eeclesiae instituendam. Negligentia vero

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae. 225

Ministrorum, per Dominos Visitatores comperta, uniuscujusque proventus detrimento futura est: Et, qui fraudulenter hoc opus Domini fecerit, ma- ledictus erit, ut Ananias cum Saphira. Qua de re Arelat. Concil. 2. Can. 28. sie legitur: Secundum Constitutionem Synodi Vasensis, qui oblationem fidelium suppresserit, aut negaverit, ab Ecclesia, cui fraudem fecit, excludatur. Et quidam Patrum dixit: Amico quidquam rapere, furtum est, Ecclesiam fraudare , sacrilegium est.

Can. LXIV. Ut agonizantes moneantur de legandis Ecclesiae bonis suis. Aegrotantes fideles, ac bene mori cupien- tes, Ministri Dei pie adhortari debent, ut non solum omnia sua bona haeredibus Testamento legare cogitent, sed etiam in usum multiplicem Ecclesiae, spontanec aliquid designare dignentur, quam piam equidem consuetudinem, ab antiquo usurpatam legimus in multis Conciliis.

Can. LXV. Quod Ecclesiastici etiam legare debeant Ecclesiae. Congruum sanetionibus Ecclesiasticis hoc quoque judica- mus, ut Pastores simul, et Ludimoderatores, ex hac vita decedentes, si haeredes habeant, aliquam saltem particulam suorum bonorum Ecclesiae testamento relinquant, sive pecuniolam, sive libros, sive aliquid aliud, quod in eorum fuerit potestate; si vero omnibus destituti fuerint haere dibus , totam suam substantiam legent Ecclesiae usibus necessariis. Qua de re Agathen. Conc. Can. 24. sie. legitur: Episcopus, qui filios aut nepotes non habuerit, alium, quam Ecclesiam, non relinquat haeredem.

Can. LXVI. De variis usibus bonorum Ecclesiae. Obla- tiones vero fidelium, non oportet nos in prophanum aut privatos usus expendere, verum in emolumentum Ecclesiae erogare decet. Deficienti- bus igitur studiorum Patronis, partim eas oblationes conferemus in pro- motiones Academicorum studiosorum: partim in Scholas illustriores con- servandas, partim in edendos libellos, partim in subsidium exulantium propter persecutiones Sym-Presbyterorum, si ita fuerint pauperes, partim in viduas et orphanos, in extrema necessitate relictos a decessoribus con- servis nostris. Et has quidem, aliasque justas expensas faciendi occasiones, tempora suppeditabunt.

Can. LXVII. Ne Presbyteri jurare cogantur in Ju- dieiis. Ex permissu Superiorum vocatus Presbyter, in judicio ad ju- randum cogi non debet, sed vice sacramenti, per sanetam consecrationem interrogetur: Quia Sacerdotes ex levi causa jurare non debent, cum Dominus in Evangelio diseipulis suis dicat: Nolite jurare omnino, etc. Quod autem his abundantius est, a malo est. Matth. 5.

Can. LXVHI. Neminem ad fidem amplectendam cogen- dum esse. Firmiter secundum scripturas tenentes, fidem Christianam non esse humanarum virium, quia caro, et sanguis eam nobis non re- velant, sed Pater coelestis, cujus miser-icordiam consecuti demum effieimur fideles, ideo ex praecepto Salvatoris, et exemplis divorum Apostolorum, Evangelii praedicatione persuadendos, non persequendos censemus ho- mines, ut fidem amplectantur.

Can. LXIX. De Presbyteris coercendis. Acephali, qui sine capite sunt, neque sub Episcopo, ut Clerici, nec sub aliqua potestate seculari, ut Laici vivunt, sed i^r-p" """f" "rfs ™mjf""■ »c-rr figm, ner homines, dum nullum metuunt, explendae voluptadreätfcsAlTOlftifQkJSe(Äj*4ur: tales

Kuzminy, ürkundenb. z. Ssterr. evang. Kirch^rtqJ«. \jittÖH'

THCOLÖÜICAI SEMI MARY,

226 Canones Ecclesiasticis Synodi Comjathinae.

omnino nbicunque inventi fuerint, vagari non permittantur, sed servitio Domini adstringantur; si obedire noluerini degradentur.

Quarta Classis Canonum, de Scholis.

Can. I. A Pastoribus quales Rectores Scholis prae- ficiendi. Quia vero Scholae seminaria sunt Ecclesiarum, Pastorum esto officium, Scholarum singularem habere rationem, et in omnibus locis tales praeficere Ludimoderatores, qui pueritiam et juventutem in studiis pietatis, et humanioribus literis sedulo erudiant et informent. Non solum igitur artes liberales, verum etiam quae ad religionem pertinent, docere debent, ut sunt praecepta divina, Articuli fidei, Catechismi, compendia Theologiae, sacri Hymni et Psalmi: diebusque festivis nihil aliud suos discipulos docere possint, quam ad religionem, et ad bonos mores per- tinentia, eosque in illis instruere, hortari et cogere, in quantum possunt, teneantur, ut sacras preces divinaque officia, et conciones audiendas non negligant, nihilque contra bonos mores, aut quod ad impietatem inducat, legant.

Can. II. Magistri simul et discipuli suis Pastoribus obedire tenentur. Rectores Scholarum, quemadmodum a Pastoribus et vocari, et collocari solent, ita iisdem in omnibus pietatis et humanitatis officiis debitam obedientiam praestare debent una cum suis Auditoribus: Inobedientes autem, et rebelles tam Rectores quam Studiosos, ejicendi authoritatem habeant Pastores, re tamen prius cum Domino Seniore com- municata.

Can. III. De diligentia et fidelitate Ludimoderato- rum. Ut autem Rectores, id quod suum est, a Plebe jure exigunt, ita vicissim, ex communi justitiae regula, suum officium fideliter faciant, ac in informanda juventute Scholastica, non tam privatis studiis incumbere, nec tam privatum commodum, quam Auditorum suorum profectum speetare debent, ideoque ad illorum captum et ingenium, ita sese Magistri accom- modent, ut, nisi inchoatas semel lectiones ad terminum unius anni (praeter unam Dialecticen, cujus explicationi biennium conceditur) fideliter absol- verint, omni suo stipendio, et annuo salario, tanquam fuci inutiles et Mercenarii, privandi sunt. Non discentes autem, nec docentes, ut sunt multi pagani et uxorii Rectores, amovendi sunt.

Can. IV. Ecclesiasticum munus aspernantes non re- cipiendi. Ad gubernationem Scholarum, aliasque Ministerii Ecclesiastici funetiones, ut sunt Collegarum, Cantorum, non temere quilibet fuci, et a pietate Christiana prorsus alieni, ac funetionem Ecclesiasticam abhorrentes, sunt admittendi, sed de quibus bona spes sit, imo qui sese obstrinxerint, vocatos suam operam olim Ecclesiae locaturos, ne panem filiorum ex altari suffurantes, indigne absumant.

Can. V. De Moribus et habitu Ludirecto rum. Schola rum Rectores nec vita, nec habitus secularis, sed vita pia et honesta, habi- tus autem ut Ecclesiasticos decent, ideo non debent conformari seculo, nec comessatoribus potatoribusque juvenibus sociari, ne Scholae transformentur in tabernas. Invitatis ad nuptias Rectoribus non licet certatim potare ad ebrietatem et. yomitum usque, nec cum selectis virginibus, cum scandalo

sacri ordinis, ad libitum saltare, >vel choreas, ut vocant, ducere: qui

'.'.

. . \

"<*. ':''' ..---.- v*- • - -

Canones Eccslesiasticis Synodi Comjathinae.

vero ex contemptu suorum Pastorum id perpetrare praesumserint, tan- quam regulas Ecclesiasticas confundentes, ac honestam nostram conditio- nem et sacrum ordinem commaculantes, ut filii degeneres, Scholis ejiciendi erunt.

Can. VI. De peregrinationibus Ludirectorum. Gulae ventrique dediti quidam Rectores, vicinos suos saepius comessationis, compotationisque sausa visitant; duobus vel tribus pluribusque interdum diebus absentes a suis Scholis, idque insciis suis Pastoribus, quos contem- nentes, veniam ab eis non impetrant. Hanc licentiam peccandi praeci- dimus, ac serio mandamus, ne quisquam vel unius diei spacio abesse audeat, inconsulto suo Superiorej ut cum necessitas aliqua eos urserit, longiorem etiam peregrinationem suscipiendi, permissu suorum Pastorum, libertatem peregrinandi habeant.

Can. VII. De amatoribus et amatoriig cantilenis tollendis. Lascivi quidam Rectores, simul et Studiosi juvenes, bonam conscientiam non habentes, neque Deum timentes, neque homines reve- rentes, non solum venereis cantionibus sese turpiter oblectant, verum et Amasiolis nactis, dies noctesque domos earum frequentant; ideoque serio mandamus, authoritate nostra, quam divinitus accepimus, ad regendas utiliter Ecclesias, ut Gantiones amatoriae perimantur penitus, Vulcano traditae; ac Rectores, Studiosique honestam vitam vivere studeant, alioqui hujusmodi caninae impudentiae juvenes, semel Scholis ejecti, in sacri Mi- nisterii dignitatem, tanquam infames, neque successu temporis promove- buntur, neque in juventute sua aliis Scholis regendis admittentur, tan quam catharmata mundi, et putrida membra Ecclesiae.

Can. VIII. De moribus et habitu Studiosorum. Quia Scholae Ecclesiae sunt Seminaria, ex quibus Deus in suam.messem ope- rarios evocare solet, Studiosos quoque ipsos oportet, qui in Scholis bonis literis operam suam navant, non solum in moribus, sed in externo quoque habitu pietatem et singularem modestiam prae se ferre, et vestimenta, cal- ceamentaque huic ordini convenientia gestare. At vero vestem militarem, dissectos pileos, cothurnos rubros, vel alius splendidioris coloris (praeter- quam nigros) Turcicam rasuram, et id genus alia sibi usurpantes, armaque importune gestautes et grassantes, cum Rectores tam Studiosi Scholis ex- plodendi sant.

Can. IX. Rectores in sacris sese exercere debent. Absentibus, vel aegrotantibus, vel nimium occupatis interdum Pastoribus, publicas preces in templis recitare, nonnunquam et Conciones populo insti- tuere assuescant Ludirectores in habitu decenti; idque sui excercendorum magis, quam ut suos sublevent Pastores, ne, cum ad sacrum ordinem peten - dum venerint, omnino rüdes et inexercitati compareant.

Can. X. Triennium Ludimagistris conceditur. Adul- tiores aetate, trium annorum spacio juventutem informare possunt, idque summa cum diligentia; negligentibus vero nec biennium concedendum, si alii substitui possint. Conjugatis autem Rectoribus ne liceat in Scholis diu- tius delitescere, cum detrimento studiosae juventutis; nisi forte nihil de sua industria remiserint.

Can. XI. Ludirectores sibi invicem injuriosi non s u n t o. Evenit non raro, ut diseipulus, didactro suo Praeceptori non soluto,

15*

228 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

in aliam fugiat Scholam, vel sua sponte, vel allectus ab alio Magistro: Simi- liter et Studiosi grandiores, cum injuria suorum Praeceptorum, saepius mu- tare solent Scholas; idque ante terminum unius anni. Nemo igitur Ludirecto- rum alterius discipulum vel alliciat, vel sua sponte venientem recipiat, nisi soluto didactro priori praeceptori sive Magistro; nec Studiosum sine com- mendatoriis admittat in suam Scholam, ne mala sit aemulatio inter vicinos Rectores. Secus facientes obnoxii futuri sunto judicio Majorum.

Can. XII. Patroni sceleratorum Magistrorum mo- nendi. Si qui irregulariter viventes, et has Superiorum Constitutiones floecipendentes Ludimoderatores defensentur cum scandalo Ecclesiae, et praejudicio saneti hujus Presbyterii; ejusmodi defensores et scelerum Pa troni a Senioribus serio admonendi censentur, ne sese extollant adversus potestatem Ecclesiasticam; sed tanquam filii obedientiae, in omnibus quae- eunque saneta sunt, Superioribus summa cum humilitate subjiciantur.

Can. XIII. Ut Cantores non utantur modulatione inordinata. Vetus est Canon 75. in Trullo celebrati Concilii 6. generalis, qui sie legitur: Eos, qui in Ecclesiis ad psallendum accedunt, volumus, nec inordinatis vociferationibus uti, nec naturam ad clamorem urgere, nec ali quid eorum, quae Ecclesiae non conveniunt, sed cum magna attentione et compunetione psalmodias, Deo, qui est oecultorum inspector, offerre.

Can. XIV. Quae psallere in Ecclesia conveniat, vel legere. Concilii Laodiceni Can. 59. hac de re sie legitur editus; Non opor tet Psalmos, ab idiotis compositos et vulgares in Ecclesiis dici, neque libros, qui sunt extra Canonem, legere; nisi solos Canonicos Veteris et Novi Testa- menti.

Can. XV. De Ludirectoribus juramento obligandis. Cum hactenus, magno cum animi dolore, viderimus Ludirectores quosdam, velut effrenes ad libitum suum irregulariter vixisse, congruum judicamus et decernimus, omnes et singulos, cum majores tum minores Ludimoderato res, hisce legibus praescriptis juramento obstringendos esse a suis Pastoribus, idque cum in Scholas introdueuntur, praesentibus primariis et praecipuis Tribunis vel Civibus cujusque Civitatis, Oppidi, et Pagi, ut si non sua sponte, at juramento tam solemniter deposito coacti, sanete et irreprehensi- biliter viventes, officium suum diligentius facere velint.

Can. XVI. In Academiam promovendi suam'Majori- bus obedientiam spondere debent. Quae olim Poeta cecinit: Sic vos non vobis fertis aratra boves, mellificatis apes; ea nos hactenus cum dolore saepius experti sumus, qui eruditiores patriae nostraejuvenes multis laboribus reddidimus, in Academiam promovimus, promotos tan- dem, ac Ecclesiae servitio utiles, patria nostra emigrare permisimus, oleum et operam, ut dicitur, perdentes. Quamobrem de caetero servanda decrevimus hanc cautionem, ut Scholarum Rectores in Academias promo vendi, bonam suam fidem promissam chirographis testentur propriis, sese obedientiam praestituros nostro Presbyterio, debitam patriae suae gra- titudinem facto ipso declaraturos, nec sanetam nostram congregationem deserturos. Alioqui si quis ambitionis aut majoris proventus causa, patriam suam contemnere praesumpserit, omnino summam expensae doponere te- neatur.

Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

Quinta Classis de Conciliis.

Can. I. De causis convocandi Synodum. Multis sane de causis ab antiquo, inde ab ipsis Apostolorum temporibus, ad nostrum us- que seculum Concilia celebrari solita sunt in Ecclesia; idque vel ut Or- dinationes quaedam fierent, vel ut vita moresque cum Ecclesiasticorum tum Secularium, per Visitatores explorati, censurae Ecclesiasticae sub- jicerentur. Item, ut contentiones tollerentur, controversiae dirimerentur, ac variae multiplicesque causae forum Ecclesiasticum concernentes diju- dicarentur, irregulariter viventes pro suis meritis corrigerentur, Canones ederentur, Symbolum fidei publicaretur.

His de causis olim magna illa Concilia celebrata leguntur, ad fidem scilicet Catholicam declarandam, asserendam, confirmandam; ad Haere- siarchas damnandos, sicut Nicenum I. contra Arium, Constantinopolita- num adversus Macedonium, Ephesinum contra Nestorium, Chalcedonense autem adversus Eutychen anathematizandos congregata fuerunt, magno cum Ecclesiae Orthodoxae emolumento.

Can. II. Quod E.piscopi sit Synodum indicere. Epi- scopus, cum consensu Dominorum Seniorum convocare debebit Synodum per literas formatas, quas Dni. Seniores acceptas, ac suis adjunctas, per suam quisque Dioecesin, secundum seriem Ecclesiarum sibi subjectis exa- rare tenentur, idque justo ante Synodum tempore: quas quidem literas omnes fideliter curabunt, ne vel intercipiantur, aut diutius uno in loco delitescant.

Can. HI. Quod singulis annis celebranda sint con cilia. Nicen. Conc. I. Can. 5. sie legitur: Quod recte visum sit, per singulos annos in singulis provineiis bis in anno Episcoporum Concilium fieri; quod decretum cum conditione sane possibilitatis intelligendum est: alioquin propter multas obstantes causas, si vel semel quotannis convenire possimus, idque veris vel autumni temporibus, una illa congregatione contenti erimus. Si vero gravis aliqua aut inevitabilis necessitas urgeat, secundo ctiam nos convenire oportebit.

Can. IV. De absentibus a Synodo. Si qui Synodis non interfuerint, nisi gravis aliqua et inevitabilis necessitas eveniat (de qua per literas vicinum Pastorem, aut D. suum Seniorem edocere debebunt) juxta determinationem Synodi puniendi erunt.

Can. V. Quod Ludirectores simul et Studiosi Con cilia frequentare debeant. Ludimagistri et Studiosi eruditiores, non solum testandae erga sanetum Presbyterium obedientiae debitae causa, sed inprimis discendi studio, et Majores imitandi proposito, in sacris pro- ficiendi ardore ac pio zelo, et ipsi cum suis Pastoribus sacro Concilio interesse debebunt, ac suae eruditionis pietatisque indicia publice cona- buntur; ut hac ratione in amore ac favore Ecclesiae sese insinuare, ac promotiones tandem sperare possint.

Can. VI. Nemo discedere audeat ante peraetam Syn odum. Hie Canon est 19. Arelaten. Concil. 2. qui sie legitur: Si quis autem adesse neglexerit, aut coetum fratrum, antequam dissolvatur Con cilium, crediderit deserendum, alienum se a fratrum communione cognoscat; nec eum recipi liceat, nisi in sequenti Synodo fuerit absolutus.

230 Canones Ecclesiastici Synodi Comjathinae.

Can. VIT. De modo vivendi in Concilio. Sobrie et pie, ut alibi, sie in loco Concilii omnibus vivendum, honesta quaerenda sunt hospitia, ne aliena peccata nobis pudorem ineutiant. Qui vero inebriati lollare, aut turbas excitare, aut convitia et maledicta in alios evomere a Clanculariis deprehensi fuerint, universam Synodum, bumi prostrati pu blice deprecabuntur.

Can. VUL De ordine servando in Concilis. Audito signo campanae, celeriter omnes confluentes, turmatim ibimus in templum Domini, et prostrati humiliter Dominum Deum secreto quisque adorabi- mus; tandem erecti voce sonora Spiritum sanetum sacri Concilii Media- torem vernacula lingua, simul cum populo invocabimus; audita breviter ad horam instituta concione, iterum eundem Spiritum sanetum cum devo- tione invocabimus, adorabimus. Postea vero sacri Ministerii Candidatos de Fidei articulis, de eruditione et moribus examinabimus, censura pu blica, bona cujusque conscientia adhibita, dignis sacro Ministerio judicatis, per impositionem manuum Presbyterii, sacrum ordinem cum benedictio- nibus conferemus. Causas denique Matrimoniales, vel alias Ecclesiae statum ac aedificationem concernentes traetabimus, de absentibus inqui- remus; et haec omnia devote ac jejunantes facere contendemus, exemplo divorum Apostolorum, de quibus legitur, Jejunantibus autem et ministran- tibus illis Domino etc. Act. 13.

Can. IX. Solemniter continuanda Synodus. Sicut cum devotione et magna frequentia ineepit fieri Concilium, sie etiam continuari debet; turpe enim ac inordinatum est cum prineipium fervet, medium tepet, exitus alget. Perseverandum igitur erit omnibus in loco Concilii; discur- sitationes certe vitari debebunt, nec ex saneta congregatione identidem egrediendi, ac foris otiose deambulandi, confabulandi licentia cuiquam, nisi aegrotantibus aut male valentibus, conceditur. Solvetur autem unius diei Concilium, nisi ardua negotia prohibeant, circa horam secundam vel tertiam pomeridianam; idque cum brevi gratiarum actione et precatione.

Can. X. De Examine Ordinandorum. Helveticae nostrae Confessionis certo capite ad disputandum ab Episcopo designato, secun- dum illud argumentum, et alios fidei articulos praecipuos, Dni. Rectores, vel Studiosi in sacris eruditiores, Candidatos examinabunt, non immiscen- tes Sacris Philosophica, quae Scholas non Ecclesias concernunt. Dispu- tationes autem illae debent institui latina et vernacula ligua, cum aedi- ficatione Auditorum, praesidentibus D. R. Senioribus cum Episcopo, vel aliis eruditis Dominis Pastoribus ad hoc opus designatis. Candidati autem Conciones instituere parati sunto, nec ullum excusationis praetextum ha bere mereantur.

Can. XI. Omnes Ministri instrueti veniant in Syno dum. Cum docere simul ac doceri debeamus in Synodo, ac in rebus agendis, vel causis decidendis vel decisivas vel suffraganeas voces edere; oportet nos omnes scientia, et libris instruetos convenire, ut quilibet, sicut Poeta cecinit, et cantare pares, et respondere parati esse possint. Hac ratione non solum uniuseujusque profectus in sacris manifestabitur, sed et consensus orthodoxus, et privatae opiniones detegentur, quales quidem corrigentur.

Can. XII. Omnia quaesita et responsa fiant bona con

Canones Ecclesiasticis Katona Gelejiani. 231

scientia. In sancta Synodo, Spiritu sancto, cordium scrutatore, praesi- dente, candide, bona conscientia, nullo in quemquam odio concepto, nulla ostentationis libidine, nullo altercandi studio, nullo triumphandi, aut alium confundendi proposito; verum unius et solius veritatis inquirendae pio conamine: Sic, dubio procul, Spiritus ille a Domino Jesu promissus deducet nos in omnem veritatem.

Can. XIII. Majoribus honor exhibendus. Juniores pro aetate juvenili ut plurimum ferventiores, venerandam Majorum canitiem, debito honore, et filiali obsequio prosequantur, neminem eorum contemnant, aut ludibrio habeant, ne maledictionem Cham incurrant, et justas objur- gationes in conspectu sancti Presbyterii suo merito sustineant.

Can. XIV. Visitationis ratio reddenda in Synodo. Do mini Seniores suae visitationis rationem reddere teneantur, quales nimirum Ecclesiarum Ministros, si reprehensione, vel depositione dignos invenerint: debet siquidem justa esse inter Ministros disciplina: inquirendum diligenter in doctrinam et vitam Ministrorum in Synodis: corripiendi sunt peccantes a Senioribus, et in viam reducendi, si sunt sanabiles; aut deponendi, ac velut lupi abigendi sunt per veros Pastores a grege Dominico, si sunt incurabiles. Helv. Confess. C. 18.

Can. XV. De Collectis fideliter restituendis. Pridie, vel postridie sanctae Synodi omnes et singuli Pastores suarum Ecclesia rum oblationes, tanquam Deo donatas, fideliter absque ulla fraude, suis Dominis Senioribus tradant; ac soluta Synodo, in suas Parochias reversi, nomine sancti Presbyterii maximas populo gratias agant pro devota illa oblatione. Collecta vero illa pecunia numerata, Archidiacono olim vocato custodienda tradatur, qui expensas omnium, quas a Superioribus jussus, facturus est, rationem in Synodo redditurus.

Can. XVI. Sponte oblata non repudianda. Qui causas matrimoniales sancto Presbyterio decidendas offerunt, post latam senten- tiam, si humanitatis et gratitudinis ergo, aliquid pecuniolae, aut quidpiam alterius muneris, ultro ac sua sponte offerant, citra Simoniae crimen bona conscientia, tanti laboris intuitu accipiendum judicamus: Nam bovi tritu- ranti os non obligandum esse novimus. 1. Cor. 9.

Can. XVII. Hisce Legibus omnibus subscribendum. Omnes et singuli, tam praesentes quam futuri Ministri Dei, hisce Cano- nibus, tanquam communi suffragio approbatis et confirmatis, subscribere tenentur manibus propriis, ad declarandam sanctam suam obedientiam: Contemptores. vero ac refractarii, societate nostra et communione carituri sunt, tanquam Acephali.