1. September 1436.

(Cop. n, foi. i.)

Sacroöattfta generaliö ötuoTma &a&ilim=

öiöj in spiritu saneto legitime congregata, vniuersa- lem ecclesiam represqntans, Venerabili Episcopo Merseburgensi et dilectis ecclesie filiis preposito Mag- deburgensi ac decano saneti JNicolai stendaliensi, hal- berstadensis diocesis ecclesiarum, Salutem et omnipo- tentis Dei benedictionem. Ad conpescendos conatus nepharios prouisorum, qui personas et loca ecclesia- stlca super bonis et iuribus suis offendere ac multi- plicibus perturbare molestiis non verentur, tanto ma- gis per nos decet optimo remedio prouidere, quanto per ampliorem perturbaciones huiusmodi et molestie in diuine maiestatis offensam, Nee non ecclesiastice libertatis redundare dispendium dinoseuntur: dudum siquidem, cum in diuersis mundi partibus consules ciuitatis et Rectores, Nee non alii qui potestatem habere videbantur, tot onera frequenter imponerent

104 Kloster Hillersleben.

ecclesiis, ut detcrioris condicionis factum sub eis sacerdotium videatur, quam sub pharaone fuisset, qui legis diuine noticiam non habebat, quique Omnibus aliis servituti subactis sacerdotes et possessiones eorum in pristina libertate dimisit et de publico eis alimo. nium ministrauit, In consilio lateranensis ecclesie immunitati prouidendo sub anathematis districtiohe probibitum extitit, ne Consules, Rectores aut alii predicti ecclesias et viros ecclesiasticos talliis seu eollectis aut exactionionibus aliis aggrauare presume- rent, transgressores et fautores eorum precipiendo anathematis sentencie subjacere, donec satisfactionem impenderent competentem. Et eciam deinde in ge nerali comilio editum fuit, quod si episcopi forte simul cum clericis, eciamsi tantam necessitatem uel utilitatem inspicerent, ut alias quam ulla coactione ad releuandas communes utilitates uel necessitates, vbi laycorum non suppeterent facultates, subsidia , per ecclesias laycis ducerent concedenda, minime super hoc consulto Romano pontifice, consessiones et sentencie, que a talibus uel de ipsorum mandato forent promulgate, essent irrite et inanes nullo un- quam tempore valiture. Ac eciam in ipso generali Consilio decrctum extitit, illum, qui infra tempus sui regiminis propter fractionem constitutionis uel sanctionem huiusmodi sustineret anathema, tamquam post illud non esset ad satisfactionem debitam con- pellendus, nee non ipsius successorem, qui non sa- tisfaceret infra mensem, manere ecclesiastica censura conclusum, donec satisfaceret competenter, cum suc- cederet in onere qui substitueretur in honure. Post- modum vero felicis recordacionis honorius papa III. attente considerans, quod quondam fl'redericus seeun- dus olim Romanorum Imperator, tunc sub obedien*

Urkunde vom Jahre 1436. 105

cia et deuocione sancte Romane ecclesie persistent, ad laudem eiusdem ecclesie & sacr« decus Romani Iiriperi i cupiens, ut expurgatis quorundam erroribus et iniquis statutis penitus destitutis de cetero eccle sie et ecclesiastice persone plena uigerent quiete et. secura Übertate gauderent, ac pie et iuste attendens, quod quorundam prouisorum iniquitas adeo habunda- uerat, ut non dubitarent contra ecclesiasticam disci- plinam et sacros canones statuta sua confringere ad- uersus ecclesiasticas personas et ecclesiasticam liber- tatem, edictali lege buiusmodi statuta iniqua irrita- uerat et preceperat, irrita nuncciari et omnia statuta et consuetudines, que ciuitates et loca, potestates uel consules aut quecunque alie persone contra Übel tatem ecclesie uel personarum ecclesiasticarum huius modi edere aut seruare temptarent, Contra canoni- cas et Imperiales sanctiones de ipsorum capitulari- bus infra duos menses post ipsius legis publicacio- nem penitus aboleri facerent, et si de cetero taha attemptarent, illa ipso iure decreuit esse nulla, et eos sua iurisdictione priuatos, nee non locum, ubi talia deineeps presumpta fuissent, banno mille mar- charum fisco jmperiali preceperat subiacere, potesta tes vero consules, statutarii et scriptores statutorum predictorum, nee non consiliarii locorum ipsorum, qui seeundum statuta et consuetudines memorata iu- dicarent, ex tunc essent ipso iure infames, quorum sentencias actus legitimos i statuerat aliqualiter non tenere, quorumque si per annum prefatarum consti- tucionum inventi forent contemptores, bona eorum per totum suum jmperium mandauit jmpune ab Om nibus oecupari, saluis nichilominus aliis penis, con tra tales in eisdem consiliis generalibus promulgatis. Et insuper voluit idem tunc Imperator, quod nulla

106 \ Kloster Hillersleben.

communitas uel persona publica seu priuata Colle- ctas, exactiones, angarias vel perangarias ecclesiiiT uel aliis piis locis aut ecclesiasticis personis huius- modi imponere, seu invadere ecclesiastica bona per- sumeret, quod si secus faceret et requisita ab eccle- sia imperio huiusmodi emendacionem contempneret, tripliciter refunderet et nichilominus banno jmperiali subjaceret, quod sine satisfacione debita nullatenus remiüeretur. statuerat insuper, quod quecunque com munitas uel persona per annum in excommunicacio- ne propter libertatem ecclesie violatam persisteret, ipso iura similiter dicto banno imperial] subiaceret a quo nullatenus extraheretur, nisi prius ab ecclesia beneficio absolucionum obtento. Et insuper ordina- uerat, ut nullus ecclesiasticam personam in criminali questione uel civili ad Judicium seculare trabere pre- sumeret contra easdem canonicas sanctiones et con- stituciones imperiales, quod si secus faceret, actor a suo iure caderet et iudicatum non teneret, et iu dex foret ex tunc iudicandi auctoritate priuatus, quod- que iudices temporales, qui clericis et personis eccle siasticis iusticiam denegare presumerent, tercio re- quisiti jurisdictionem suam ammitterent, constitucio- nem ipsam de consilio eciam fratrum suorum sancte Romane ecclesie cardinalium, qui tunc erant, aucto- ritate apostolicam approbans et confirmans, ipsam mandauit inviolabiliter obseruari nee non statutarios et scriptores ac violatores predictos exeonmunicatos eadem auetoritate nuneciari. et demum ad audienciam diuine memorie Karoli quarti eciam Romani Impera- toris semper augusti dedueto, quod nonnulle secula- res persone, in potestatibus et offieiis publicis con- stitute, videlicet duces, marchiones, comites, baro- nes, milites et alii domini temporales, nee non con-

^ Urkunde vom Jahre 1436. 107

sules ciuitatum, opidorum, villarum, locorum recto- res in diuersis provineiis eiusdem jmperii, timore dei postposito, statuta singularia £ iniquas ordina- ciones motu proprio &. de facto contra ipsas perso- nas et ecclesiasticas et ecclesiarum libertates et eo- rum priuilegia condiderant, illisque de facto et pu blice vtebantur contra canonicas et legitimas sanctio- nes utpote quod in illa bona temporal^a in potesta- tem ecclesiasticam transferrentur, et ne clerici, in sacris ordinibus constituti, ad agendum et testifican- dum in ciuiiibus et maxime impiis causis aliquate- nus admitterentur, quodque exeommunicati layce et publice denuneciati in ciuili foramine repellentur, et insuper predicti domini temporales Consules et Re- ctores per secularem potetestatem res et bona clerico- rum oecuparent, arrestarent et oblaciones Cristi fide- lium minuerent atque restringerent exaetiones et tal- lias indebitas de bonis et redditibus ecclesiarum exi- gerent et extorquerent, possessionem ecclesiarum et personarum eorundem deuastarent incendiis et rapi- nis, contractus inter clericos et laycos factos legitime ad libros ciuitalum," willarum et locorum predictorum inscribere. et sigillare recusarent, donataque et logata ad fabricos et ecclesiarum structuras contra prelato- rum voluntatem et aliorum quorum intererat, temere usurpare presumerent, ac in fraudem et odium cle- ricorum de bonis eciam et rebus eorundem clerico- rum, que non causa negociacionum, sed pro corum proprns usibus per eorum terras ducebant seu. duci faciebant, thaolonium exigere et rapere non vereban- tur, et confugientes ad ecclesias et corum cimiteria inde extrahere contra canonicas et imperiales san- ctiones huiusmodi presumerent et presumebant, Idem karolus Imperator tanquam cristianissimus prineeps

108 Kloster Hillerslcben.

volens in premissis prouidere de remedio salutari, cciam de quorundam ducum, principum, comitum, baronum, milrtum, fideliumque aliorum sacri jmperii sepedicti consilio, auctoritate jmperiali quecunque statuta ac consuetudines predicta tanquam per cano- nicas et ciuiles sanctiones expresse reprobata cassa- uit, irritauit et annullauit, ac cassa, Jrrita, nullius esse voluit roboiis et momenti precipiens sub jmperialis banni pena vniuersis et singulis principibus et domi- nis temporalibus, consulibus, potestatibus et aliis in officiis publicis in eodem jmperio constitutis, quate- ims ex tunc ipsorum statuta et ordinaciones, sicud imperiale Judicium ecclesiastice libertatis edita fue- rant, omnino reuocarent et de luce tollerent, quod- que secundum ea non iudicarent amplius, nee sen- tencias dietarent, aut de eisdem in iudicio uel extra iudicium quidlibet pro se et contra eandem ecclesia- sticam libertatem potirentur. pronuneeiauit insuper et eadem decreuit auetoritate, quod quieunque lay- cus, euiuseunque status aut eondieiönis existeret, ausu sacrilego et proprie temeritatis audacia sacerdo- tem aut clericum secularem uel religiosum diffidaret, proscriberet, captiuaret, spoliaret, oeeideret, mutila- ret aut in carcere detineret, vel huiusmodi maleficia perpetrantes sciehter reeeptaret vel eis fauorem pre- staret, praeter penas, a sacris canonibus et legalibus sanetionibus in tales inflietas, eo ipso redderetur in- lamis et "omni bonore priuatus, nee ad placita uel consilia nobilium admitteretur quouismodo hortans insuper in domino et requirens ectlesiasticos prelatos in illis partibus, in quibus committerentur talia, con- stitutos, ut legem imperialem huiusmodi per eorum ecclesias et synodos publicarent, ne transgressores huiusmodi per simulatam iguoranciam suam valerent

.Urkunde vom Jahre 1436. 109

in hac parte maliciam excusare, prout in constitu- cionibus et sanctionibus consiliorum et honorii pre- dictorum ac imperialibus prefatis plenius continetur. Cum autem sicut lamentabili querela discretorum ec- clesie filiorum abbatis et conuentus monasteri i sancti laurencii in hildesleue, ordinis sancti benedicti, hal- berstadensis diocesis, nee non personarum ecclesia- sticarum eidem monasterio subjeetarum nuper acce- pimus uonnulli prineipes, duces, comites, barones, communitates et alä seculares potestates, earundem constitucionum et sanetionum canonicorum et lega- lium forsan ignari, contra ipsas ab abbate et con- uentu nee. non personis predictis communiter uel diuisim forsan tallias et gabellas ac alias exactiones illicitas hactenus extorserint et adhuc extorquere ni. tantur, ac eciam bona abbatis, conuentus et perso narum predictorum invaserint, arrestauerint, oecupa- verint, detinuerint et suis vsibus applicuerint, nee non oecupare, invadere, arrestare, detinere ac eis- dem suis vsibus applicare similiter de facto presu- mant in animarum suarum periculum, nee non pre dictorum, abbatis et conuentus ac personarum noa modicum preiudicium afque dampnum; nos ipsis ab- bati, conuentui ac personis in premissis de oportuno remedio prouidere volentes, discretioni vestre per hec nostra scripta tenore presencium in uirtute san- cte obediencie districte preeipiendo mandamus, qua- tenus vos uel duo aut vnus vestrum per vos vel per alium seu alios abbat! et conuentui ac personis pre dictis contra quoseunque Iransgressores et violatores constitucionum et sanetionum eorundem, euiuseun- que gradus dignitatis et excellencie fuerint, efficacis defensionis auxilio assisstentes, non permittatis, eos contra canonicas et legales sanetiones et constitucio

110 Kloster Ilillerslcben.

nes huiusmodi indebitc molestari, nee non easdem constitucinnes et sanctiones, ubi et quo expedire vi- deritis, solemniter publicantes, faciatis transgressores

. et viotatores huiusmodi, si et prout iustum fuerit (admoniti sint*) aut (exhortati*), ubi et quociens ex- pedierit, tandem exeommunicatos aut anathematiza- tos publice nuneciari; donec ab earundem inposicione talliarum, collectarum et quarumlibet extorsionum, nee non bonorum abbatis, conuentus et personarum predietarum huiusmodi invasione, airestacione, de- tencione, applicacione omnitriodo desistant, nee non ct'ficaciter eciam restituant eisdem abbati et conuen- tui et personis, occasione premissorum per eos com- muniter uel diuisim lesis seu grauatis, tallias, ga-

, bellas et exactiones ipsas, ac eciam bona predicto- rum abbatis et conuentus ac personarum inuasa, ar- restata, oecupata, detenta et applicata ipsis aut que per se uel alios illo pretextu quomodolibet reeepe- runt, ymmo uerius temere et illicite usurpauerunt a se libere omnino relaxent, ac in manibus uestris iu- rauerint, quod de cetero talia non committant, et ea committentibus non prestent auxilium, consilium uel fauorem, contradictores per censuram ecclesiasticam et alia nostra remedia oportuna conpescendo, invo- cato ad hoc, si opus fuerit, auxilio bracbii secula- ris. Ceterum si forsan huiusmodi transgressorum aut violatorum uel ea fieri mandancium, ipsiusque con- senciencium seu dancium in Ulis per se uel alios, directe uel indirecte, publice uel*occulte auxilium uel consilium uel fauorem, presencia premonicioni- bus et requisicionibus per nos de ipsis fraudis tute,

*) Zusatz des Herausgebers.

Urkunde vom Jahre 1436. 111

V

secure uel commode habere nequiret, nos nobls mo- nicioncs et requisiciones huiusmodi ac eitaciones quaslibet per edieta publica in locis affigenda publi- cis, de quibus sit verosimilis conjeetura, quod ad noticiam predictorum citatorum pervenire ualeant faciendi plenam et liberam concedimus tenore pre- sencium facultatom, volentes, quod moniciones et citaciones huiusmodi perinde ipsos citatos requisitos et monitos, ut premittitur, aretent, ac si eis facte et in insinuate presencialiter et personaliter extitis- sent, non obstantibus pie memorie bonifacii pape VIII. (litteris*) quibus cauetur, ne aliquis extra suam ciuitatem uel diocesin, nisi in certis exceptis casibus, et in Ulis ultra vnam dietam a fine sue diocesis ad iudicium euocetur, seu ne iudices extra ciuitatem uel diocesin, in quibus deputati fuerint, contra quos- eunque procedere, aut alii uel aliis vices suos com« mittere, seu aliquos ultra vnam dietam a fine dioce sis eorundem trahere presumant, dummodo ultra duas dietas aliquis auetoritate presencium non trahatur, ac de personis ultra certum numerum ad iudicium non vocandis, quamque aliis Constitutionibus apo- stolicis contrariis quibuseunque, Aut si aliquw com- muniter uel diuisim a sede apostolica indultum exi- stat, quod interdici, suspendi uel exeommunicari aut extra uel ultra certa loca ad iudicium euocari npn possint per litteias non facientes plenam et expres- sam ac de uerbo ad uerbum de indulto huiusmodi mencionem. Datum basilie kalend, septembris, Anno a natiuitate domini millesimo quadringentesimo tri- cesimo sexto.

*). Zus. d. Herausgebers.

112 Kloster AHiHersleben.

\ r

LXXV.