Henricus, dei gratia Hildeusemensis ecclesie episcopus, venerabilibus in Christo «ancte Marie infeiioris necnon saucte Marie »uperioris ecclesiarum in Gaudersem abbatissis, Domino abbati in Clusa, domine abbaliue in Bronslishu- sen, religiosisque viris in Amelungesborne et in Betschingherode abbatibiu cete- risque exemptis, necnon honorabilibus viris abbatibus, abbatissis, prepositis. decanis, prioribus, archidyaconis, archipresbyteris, plebanis capellarumqae re- ctoribus aat eorum vice» gerentibus non exemptis per ciuitatem et dyocesim Hil- densemenseut, coiutitotis, salutem et mandatis aposloücis firmiter obedire. U-

1\ omnimodae j .

... } in einer anderen Abschrift.

2) qua: I

iNo. LXVI1. 1312. 1S7

teras saiictissimi in Christo patris, domini nostri Ctemeutis, pape quinti, sab sigillo reuerendi in Christo patris, domini nostri Petri, archiepiscopi Mognntini, in hec verba nos noueritis recepisse: Venerabiii in Christo fratri, domino tHil- densemensi episcopo Petras, dei gratia sancte Moguntine sedis archiepiscopus, sacri Imperii per Germaniam archicancellarins, fraternam et sinceram in domino Karitatem. Sinceritatem vestram cupimus non latere, nos literas apostolicas, omni suspitione carentes, in die beatorum Processi et Martiniani martyrum re cepisse, qaarum tenorem de verbo ad verbum sub nostro sigillo et mann pu blica , vobis duximos transmittendum:

Clemens episcopus, seruus seruorum dei, venerabilibus (ralri- bns, archiepiscopo Moguntino ac vniuersis et siugulis episcopis, exemptis et non exemptis, per Mogunlinam prouinciam constitutis, salutem et apostolicam benedictionem. Redemptor noster, vnigeni- tus dei filius, dominus Ibesus Christus, in tanlum Syon filiam, vi- delicet Terram Sanctam, dilexit, quod eam sihi in hereditalem et proprium patrimonium preelegit, hanc vtique ipse, nostre carnis in- dumento vestitus, sua decorauit presencia suique preciosissimi asper- sioue sanguinis consecrauit. Sed lugendum est prochdolor et amare dolendum, quod tarn preclara nostri redemptoris, hereditas versa est ad alienos et Babilonici persecutoris furore confusa iacet, coiuquina- torum pedibus conculcata, et per inmundissimos Sarracenos, hosles perfidos norninis christiani, vilissima ipsorum, contrectatione polluta, occupata miserabiliter detinetur et, trucidalo in ea inmaniter populo cbristiano, ad maiorem contumeliam creatoris tociusquc christianita- tis iniuriam et dolorem ab hostium ipsorum abhominanda spurcicia blasphematur ibidem horribiliter, nomen Christi lamentalur, itaque diris afflicta Oagellis regio ipsa tristis et de inlollerabili persecutione, quam palkur, iamenta multiplicans clamat ad Christi vicarium, chri- stianos principes et plebem catholicam interpellat, obprobriis saucia- ta, eis quoque sua wlnera detegit, a quibus exspectat operam niedi- canlis. IUorum dexteram vindicem expectat, pro quorum salute sa- lutis auctor in ea crucis p er tu Ii t passionem. 'Hiis igitur et aliis circa hec, que animus nequit plene concipere nec lingua referre, ad cor ascendentibus et excitanlibus mentcm nostram, quam primo ad apo- stolice dignitatis apicem l'uimus, licet indigni, diuina dignalione vo- cati, statum lugubrem dicte terre pie considerationis oculo intuentes, studuimus cogilare remedia, quibus, ope comitc celestis auxilii, terra ipsa de scelerali hostis nianibus iiberata, sibi post tanlarum tribula- tioQum lenebras possent Serena quietis optale lempora prouenire. Ad quod et alia pia ac deo accepta opera, ope sue omnipotentie pronio- uenda, l'ecimus apud Ciuitatem Viennensem generale concilium con- nocari. Postmodum vero cum fatribus nostris, sancte Romane ec

128 No. LXVII. 1312.

clesie Cardinalibus, patriarchis quoque, archiepiscopis et episcopis ceterisque prelatis necnon Karissimis in Christo filiis noslris, Phi- lippo Francorum et Lodewico Nauarre Regibus illustribus, qui suam exhibuerunt in concilio meniorato presenciam, et non nuüis aliis ex- cellentibus viris ac reliquorum absencium prelalorum et eciam capitu- lorum, conuentuum, ecclesiarum et monasteriorum procuratoribus, in ipso concilio congregatis, longum maturum et diligentern traclatum habuimus super iuuando negocio dicte terre. Et landem de ipsius approbatione concilii deliberauimus, vt eidem terre per subsidium generalis passagii succurratur. Ad quos nos uianum apostolice pote- statis apponere sollicitis studiis intendentes, premissis omnibus digna consideralioue peusatis, decimam omnium ecclesiasticoruui reddituum et prouentuum per vniuersas mundi partes personis et locis, hospita- lis sancti Johannis Ierusalemilani et aliorum militarium ordinuni dun- taxat exccptis, vsque ad Sex annos, a Kalendis Ianuarij proxime preterilis conpulandos, auctoritate aposlolica, eodera sacro appro- bante concilio, duximus proplerca inponendam, per certos, sicut nobis videretur expediens, colligendain terminos et soluendam et in dicte terre subsidium et alias contra inimicos et inlideles catholice fidei conuertendam. Verum nos, nuper considerantes attencius, quod liiere nostre super huiusmodi inpositione, collectione et solu- tione deeime ad vos int'ra Kalendas non peruenerant supradictas, nee eciam in breui propter lougam a Romana curia partium illarum di- stanciam commode peruenire valebanl, et propterea releuationibus et comnioditatibus vestris in hac parte benigne prospicere cupientes, predictos sex annos in eisdem partibus vestris in Kalendis Octobris proximo tüturi decreuimus inchoandos. Quare vniuersitatem veslram rngamus, monemus et hortamur attencius, vobis nichilominus per apostolica scripta in virtute obediencie districtius iniungentes, qua- tinus prefatam decimam per eosdem sex annos, a dictis Kalendis Octobris, vt predicitur, inchoandos, iuxta morein solitum per in- frascriptos terminos, videücet pro medielate primi anui diclorum sex annorum in eisdem Kalendis Octobris et pro reliqua medietate ipsius anni in Kalendis Aprilis, ex tunc proximo secuturi, et sie per singulos reliquos quinque annos per similes terminos absque dif- ficultatis obstaculo, vos et quilibet vestrum de redditibus et prouen- tibus vestris ecclesiaslicis sine diminutioue qualibet persoluatis. Quod si forsan in eisdem terminis def'eceritis in solutione deeime supradicte, vos et quemlibet vestrum similes sententias, quas per vos uel aliam seu alias personas ydoneas et fideles, deputandam seu deputandas a nobis ad eandem decimam in vestris ciuitatibus et

No. LXVII. 1312. 129

diocesibus colligendam, in non spluentes illam in terminis supra- dictis proferri contigerit, incurrere volumus ipso facto. Et vos oichilominus a dilectis iiliis, abbatibus, prioribus, decanis, archi- draconis, prepositis, archipresbyteris et aliis ecclesiarum prelatis, capitulis, collegiis et conuentibus Cysterciensis, Cluniacensis, Pre* monstratensis, sanctorum Benedicti et Augustini, Cartusiensis, Gran- dimoDtensis et aliorum ordinura, ceterisque personis ecclesiasticis, secularibus et regularibus non exemptis, per vestras ciuitates et dyoceses constitutis, videlicet singuli vestrum in singulis eisdem ve- stris ciuitalibus et dyocesibus, prioribus, preceptoribus, magistris et aliis personis et locis hospitalis sancti Iohannis Ierusalemitani et aliorum ordinum uiilitarium eorundem duutaxat exceptis, per vos uel huiusmodi aliam seu alias personas ydoneas et fideles, quam uel quas ad huiusmodi collectionis ministerium in singulis eisdem vestris ciuitalibus et dyocesibus assumendam duxerilis uel eciam assumen- das, ipseque et earum singule, quas omnino per vos ad hoc volu mus et precipimus deputari, quibusve id teuore presentium commit- ümus et mandamus, in singulis predictis ciuitalibus et dyocesibus, vbi taliter assumpte fuerint, a dilectis filiis, abbatibus, prioribus, de canis, prepositis, archidyaconis, archipresbyteris et aliis ecclesia rum prelatis, capitulis, collegiis et conuentibus eorundem ordinum exemptis dictarum vestrarum ciuitatum et dyocesium, preterquam ab eisdem prioribus, preceptoribus, magistris, personis et locis ho spitalis sancti Iohannis et aliorum uiilitarium ordinum predictorum, huiusmodi decimam iuxta predictum morem per annos et terminos memoratos de redditibus et prouentibus suis ecclesiasticis auctoritate uostra integraliter exigere et colligere, dicteque eciam assumpte persone decimam, quam, vt predicitur, ab ipsis tarn exemptis quam non exemptis exigi et colligi contigerit per easdem, singulis videli cet vestrum , a quibus taliter assumpte fuerint per eosdem terminos seu pro eis, quam cito commode polerunt, omni mora et dilatione postpositis, fideliter et integre tradere et assignare, quas ad red- dendum vobis compulum de exactis et collectis a predictis uou exem ptis ac traditionem et assignationem huiusmodi decime, per eas ab eisdem exemptis et non exemptis exacte et collecte, vt premittitur, faciendam, per censuram ecclesiasticam appellalionc cessante cogalis, de ipsius traditione et assignatione huiusmodi confectis publicis in- strumentis alüsque debitis cautelis adhibitis, per que, cum opus fue- rit, constare valeat, quantum et a quibus, quando et pro quo tem pore prefate assumpte persone de decima ipsa receperint, quantum- ipie de iIIa et quando ac pro quo tempore singulis vestrum tradide-

Sudendorf Regiatrum. 9

130 No. LXVII. 1312.

rint et assignanerint, studeatis. Quam quidem decimam, tarn per vos et easdem personas ab illis exemptis et non exemptis, vt pre- mittitur, exigendam et colligendara, cum exacta et collecta exliterit, vobisque illa eciam, quam per dictas personas a prefalis exemptis exigi et colligi contigerit, tradita et assignata fuerit, vi superius est expressum, quam illam, quam de dictis vestris redditibus et proueu- tibus persoluelis, singuli vestrum vna cum capitulo sue cathedralis ecclesie, infra ecclesiam ipsam aut eciam alibi, prout magis expedire cognouerint, in aliquo decenciori ac tuciori loco repositam, suis et ipsius capituli expensis faciant diügenter et fideliter custodiri per eosdem singulos vestrum, illi uel illis, quem uel quos ad id de- putandum seu deputandos duxerimus, prout et quando nobis videbi- tur, pro huiusmodi terre ac fidei predictarum uegociis assignandam. Vt igitur facilius et etficacius super exactione et collectione huius modi decime debitus subsequatur efleclus, vobis et singulis vestrum. abbates, priores, decanos, prepositos et alios supradiclos non exen- ptos in eisdem vestris ciuitatibus et dyocesibus per vos uel predictas personas, per vos vt premittitur assumendas, eisdem vero personis. abbates, priores, decanos, prepositos et aiios prelibatos exemptos in singulis eisdem ciuitatibus et dyocesibus, in quibus deputate fuerint, necnon quoscunque alios coutradiclores et rebelies per censuram ec- clesiasticam appellatione postposita compescendi, et insuper vobis et singulis vestrum in eisdem ciuitatibus vestris et dyocesibus, illis ex non exemptis predictis ac prefalis assumendis personis et earum cui- libet, illis ex predictis exemptis, qui occasione predicle decime. tempore debito non solute, excommunicatiouum suspensionum vei interdieli fuerint ligati sententiis, post salisfactionem de illa exhi- bitam iuxta fonnam ecclesie absolutiouis beneficium inpendendi et dispensandi cum eis, qui, dictis ligati sententiis uel earum aliqua. celebrando diuina uel iinmiscendo se illis, sicut prius, irregulariU- tis maculam contraxerint, plenam et liberam, concedimus tenore presentinm potestatem. Et vt tarn vos, quam dicte persone, ad dictam colligendam decimam per vos, vt premittitur, deputaude. fruetum de vestris laboribus reportetis, premissa vobis et eis in rt- missionem iniungimus peccatorum, non obstantibus, si vobis, uel vestrum aliquibus, aut abbalibus, prioribus et aliis supradictis. exemptis et non exemptis, uel quibuscunque aliis ab eadem sit sede indultum, quod ad solutionem alieuius decime minime teneamini et ad id compelli, aut quod interdici, suspendi, uel exeommunicari non possitis per literas apostolicas, que de iudulto huiusmodi et toto eius tenore de verbo ad verbum ac de propriis ordinum, locorum

No. LXVII. 1312. 131

et personarum vestrarum nominibus plcnam et expressam non fece- rint mentionem, seu quibuslibet priuilegiis, indulgenciis, exemplio- nibus et literis apostolieis, quibuscunque dignilatibus, ordinibus, locis, uel personis generaliter uel specialiter sub quacunque forma uel conceptione verborum a Sede memorata concessis, de quibus quorumque totis tenoribus de verbo ad verbum in uostris literis specialis, plena et expressa mencio sit habenda. Preterea consi- derantes, quod in premissis negocium dei prosequimini et in con- spectu agitis eius, qui cuncta discernit, sibique et nobis, qui circa hoc omnem intendimus diligenciam adliibere, tenebimini reddcre ra- tionem, ab vtroque pro meritis recepturi, sie prudenter in illis et sollicite gerere sieque diligenter et consulte vos habere enretis, quod non solum vitetis pene confusionis discrimina, sed laudis gloriam ac retributionis condigne mercedem consequi valeatis. Volumus iu- super, quod quilibet vestrum de premissis diligenter et sollicite pro- sequendis personas easdem, per eum ad dictam colligendam deci- mam deputatas, iurare faciat in hac forma: Iuro ego, a vobis, domino . ., auetoritate sedis apostolice ac eciam ab eadem sede deputatus collector ad exigendum, colligendum et reeipiendum deci- mam omninm reddituum et prouentuum ecclesiasticorum ab omnibus personis ecclesiasticis, exemptis et non exemplis, in ciuitate et dyocesi vestris, prioribus et preeeptoribus magistris et aliis perso nis ac locis hospitalis saneti Iobannis Ierusalemitani et aliorum mi- litarium ordinum duntaxat exceplis, constitutis, pro terra sanete ac lidei calholice negoeiis ab eadem sede inpositam, quod fideliter exi- gam, colligam, et reeipiam atque custodiam ipsam deeimam, non deferendo in liiis alicui persone, cuiuscunque ordinis, Status, con- ditionis, aut dignitatis existat, prece, timore, gratia, uel fauore, seu quacunque de causa, et integre vobis restituam, et assignabo, cum id a vobis reeepero in mandatis; et super omnibus et singulis, videlicet a predictis non exemplis, vobis, ab eisdem vero exem plis per me exaetis collectis et reeeptis, j 1 Ii vel j Iiis, quem uel quos prefata Sedes ad id deputandum duxerit seu eciam deputan- dos, reddam fidelem et integram rationem; et si contingat", vos of- 6cium, quod in premissis geritis, dimittcre, hec eadem faciam iuxta mandatum illius, qui substituetur in eodem officio, sie me deus ad- iuvet et hec saneta dei ewangelia. Datum Auinione, Kalendis De- cembris, pontificatus nostri anno Octauo.

Id hoc itaque »erioso ecclesie sanete negocio vobis consulendum duximos, vt vos executioni predictarnro literarum tarn exaetam, quam fidelem diligenciam apponatis et apponi per vestros clericos, deputandos ad hoc specialiter, pro

'9 *

132 No.LXVH. 1312. LXVIII. 1348.

curetis, ne forte, quod absit, super hoc vestram contingat accuiari ciara et puniri. Mandamos insuper vobis auctoritate metropolitica, rt super presentatione dictarum literarum, vobis facta, Dobia testimonialea literas remit-

tatis. Datum anno domini M CCC XIII, IUI, Idas Iulij.

Verum quia transscrihens hniusmodi literas apostolicas predictas poblicas nc— tarius non fuit nec existit, reuerendus pater ac dominus, dominus Petras, archi- episcopus Mogantinos, collector decime predictus, stando rae Henricum de Loa, clericum, publicum notarium infrascriptum, rogauit cum instancia et requisitrit. vt cum literis originalibus apostolicis et hniusmodi literis, ex eis transcripti«. collationem de verbo ad verbum facerem meque in testimonium super eo sub- scriberem et premissa transcripta meo solito signo et consueto signarem Actum Moguntii in curia quondam domini Philippi de Sconecken, canonici Moguntini, in superiori Kamenata parua ante ostium ibidem anno domini M CCC XIII, XVII

Kaleiulas augusti, die XVI, intrante mense luho, hora prima, indictione XI,

«» .

pontificatus sanctissimi patris et domini, domini Clementis, pape V, anno VIII,

presentibus et astantibus Iiouestis viris, dominis Nicoiao, Scolastico Pinguemi, Magistro Gobelone, Cantore Ecclesie sancti lohannis Moguntini, Magistro Con- rado, Notario domini archiepiscopi predicti, et Gosroldo notario sedis Mo tine aliisque pluribus, iidedignis testibus, ad hoc vocatis specialiter et Et Ego, Henricus de Los, clericus, publicus Imperiali auctoritate notariu*, ad requisitionem et rogatnm predicti domini archiepiscopi collationem feci cum bV teris apostolicis originalibus et huiusmodi literis, ex eis transcriptis, easqne de verbo ad verbum concordare inueni meqne in testimonium super eo subacripsi ac transcripta huiusmodi meo signo sobto et consueto signaui rogatus. Hnias igitur auctoritate mandati, quod cum ea, qua decet reuerencia, cxequi nos opor tet , vniuersis vobü et singulis damus presentibus districtius in mandatis, qoa- tenus de vniuersis bencficiis vestris ac redditibus ecclesiasticis decimam aecun- dum formam, superiua annotatam, deputatam per sex annos continuos, in tcn sancte subsidium conuertendam, medietatem ipsius ante crastinum beati Andrt- nunc proximnm, reliquam vero medietatem, iu Kalendis aprilis, immediate sab- sequentibtK, aliis autem quinque aunis continue succedentibus dicte decime me dietatem in Kalendis Octobris et medietatem aliam in Kalendis Aprilis nobis nel aliis, si quibus ipsius collectionem duxerimus committendam, annis singulis sine dimiuutione qualibet ministretis. Alioquin quoslibet, non soluentcs decimam in terminis supradictis, extunc vt exuunc excommunicamus in domini in hiis scriptis, ad ulteriores aggrauationes contra non soluentes ip

Decimam processuri, si ipsorum proteruia id exposcet. Datum anno

n 0

]\I CCC Tercio decimo, Die vndccim milium virginum.

Siegel des Bischofs Heinrich von Hildesheim.