Cum Beatus Augustinus, diuinarum scripturarum tractator cau- tissimus, in libro de uerbis Domini commemorasset, Sanctum do- niini tribus personis comprabendisse Episcopalis officij uiros, sub- iunxit i la: Si inuenerímus tres islas personas, inuenit Sanctilas

a) Cfr. Pertz Monumenta Germaniae , Legum Tora. II. p. 50 — 52: Synodus Briiinensi.v

No. XIV. 1080. 23

ueslra et quos diligamus et quos tolleremus et quos caueamus. Sed tertiam personam, quam cauendam esse prxmonuit, authoritatis ignarus populus Romanus pro pastore habere in sanctaRomana Eccle- sia congaudet. At uero ideui pastor eandem uenerabilem Scdem, quam iniuria obtinuisse fertur, iulia et Plaulia lege contempla, ui possidere laborat audacter. Sed qui *) non est inuenlus in Clero, qui hoc corde percipiat, tarn exitiaii violenlia doieat, piae matri subueniat, impugnanti leges leges opponat, operam dedi, indignatione cogente, cognoscere quid super hac re huinani generis ductrix ccnseat ratio. Hanc autem, quia inter praefati pastoris fautores indagaudo nusquam inueni, pre tedio nusquam pulaui. Ad cuius tarnen notitiam me errantem per deuia tandem miserata perduxit Cyllenia uirgo. Iuxta eam uero cernere erat, mater virlutum. Nec minus prudenliam iuris in parte iudicandi t'arailiariter rationi adhwrere deprahendi. Caete- rum cum hse tres quasi humane vit» nutrices baiulaeque esse uidean- tur, quibus Semper t'uit in actu, in dubijs recte consulere rebus, ab earum igitur consolatione discedere, quid aliud est, quam extra uiam currere? Scriptum nanque est: qui extra uiam curril, inaniter cur- rit, ad laborem currit. Nam, quia sunt lustitise etVeritatis amicae, non immerito couqueri uidentur, de Romani pastoris pradicatione et iudiüo, quia in ulraque cognoseitnr uiolasse mandata, pradicatione quidem, qua pacem in bellum, concordiam in seditionem mutasse deploratur, iudicio uero, quo contra Apostoli iudicium dicentis: nolite ante tempus iudicare *), in Henricuni Regem, iustum, l'ortera , se- uerum, magnanimtim, largum, beneticum, liberalem, iuditialem aus US est dare sententiam. Nam eum prius perpendere oportuit, cuius- modi iuditium de se ipso legitime fieri posset. Gregorius in epistolaad Regareth Regem missa: Quoniam qui semetipsum prius non iudicat, quid in alium recte iudicet, ignorat. Sed huic consideralioni ad- prime impedimento fuisse declaratur, quod sa-pius in cuiusdam sa- pientis anteriore mantica uitia aliena, in posteriore quidem sua re- ponere consueuil. Nam Apostolus: In quo enim iudicas alterum, te ipsum condemnas **). Gregorius: Omni carere debet errore, qui uiam reclitudiuis alijs tentat monstrare. De eodem quidam sapiens ait: Carere debet omni vitio, qui in alterum maledicere paratus est. Quare ipsa kesione, qua Henricum Regem la?sit iniuste, patenter laesisse orthodox« fidei Imperatores coiiuincitur, qui sua sancta in- dustria simul cum pr.rdieatoribus super fundamentum Apostolorum sanctam xdiGcasse tirmantur Ecclesiam. Quippe hi quoque ad Aream

1) quooiam. *) I Corinth. IV, 5: ltaque nolite acte tempus judicare. **) Roman. U. 1: In quo enim judicas alterum te ipsum condemnas.

24 No. XIV. 1080.

Dominicam interdum plures manipnlos imperando, quam pnedicatores praedicando, portaucrant. Huius rei exemplum prompte protulisse prudentia iuris, ratione iubente monstratur. Constantinus Imperator in primo Iibro Codiuis: Placuit in omnibus locis |atque vrbibus uni- uersis claudi protinus templa et accessu uetito omnibus licenliam de- linquendi perditis abnegari; volumus enim cunctos sacrißcijs absti- nere, quod si aliquid forte buiusmodi perpetrauerinl, gladio ultore steruantur, facultates etiam perempti fisco uendicari deccrnimus, et similiter puniri Kectores Prouinciarum, si facinus uindicare ne- glexerint. Item de eodem Gralianus, Valentinianus, Theodosius Augusti: Cunctos populos, quos dementia; nostra- regit imperium, in lali uolumus Religione uersari, quam Diuinum Petrum Aposto- lum tradidisse Romanis Religio usque adhuc ab ipso insinuata de- clarat, quamque PontiGcem Dammasum sequi claret, et Petrum Alexandri Episcopum, viruiii Apostoltcae sanctitatis, hoc est, ul secundum Apostolicam disciplinain Euangelicamque doctrinam Palris et Filij et Spiritus sancti unam Deitatem sub pari maiestate et sub pia trinitate credamus. Hann legem sequentes Ghristianorum catho- licorum nomen iubemus amplecli. Item placuit rationi paucis simi liter monstrare exemplis, quatenus chrislianissimi Imperatores cum « Apostolicis uiris caelerisquc praesulibus in Orientis parlibus olim un- animes fuerant, contra bsereticos pugnando , basreüci erroris praui- tate purgare sanctam Ecclesiam. Vnde Leo vir Apostolicae sanctitaüs Theodosio Augusto: Quantum rebus liumanis consulere prouidentia diuina dignatur, sollicitudo dementia? uestra, Spiritu Dei incitata, demonstrat, quae in catholica Ecclesia nihil impacatum, nihil uult esse diuersum, quia fides, quae non inuna est, in nullo potest esse sui dissimilis. Vnde pietas uestra, qua; in honorem Dei religiosis- siine catholicam diligit ueritatem, constiluat Synodale Iuditium, quo Euticetis 1) error conuincatur. Ad hoc Imperator Theodosius et Va lentinianus Dioscoro Episcopo: Necessario magnam dedimus sollici- tudinem, ut etiam ueram Relligionem *) et nostram conuersationem erga Deum sincera medela et pietate conciliata lustremus. Et paulo post: Tua igitur sanctitas, assumens solos decem venerabiles Epi- scopos, sermone ornatos, et vita et nomine et ratione et uerae fidei scientia et doctrina apud omnes pios, proximis Calendis Augusti ad Ephesinam Metropolim, Giuitatem Asiae, occurrere sine dilatione festinent •), nullo alio Synodum molestante. Et item: Quod si quis tarn nccessariam et Deo amabilem dissimulare uoluerit Synodum et

1) Eutychetia. 2) Religionem. 3) festinet.

No. XIV. 1080. 25

non omni virtute secundum prxdiclum tempus ad statu tarn occurrerit locum, nallain habeat apud Deum et apud uestram pietatem excusa- tionem. Item alia Epistola; Victores Valentinianus et Martianus iii- cliti triumphatores Semper Augusti Auatholico Episcopo: Omnibus negocijs diuinae res praeponendae sunt. Quia igitur dubitationes quae- dam in orthodoxa Religione nostra uidentur esse commissoe, sicut etiam Epistola viri Reuerendissimi Episcopi alma; Vrbis Rom» Leo nis lestatur, id specialiter dementia; nostra; placuil, ut uenerabilis Synodus in Nioaea Ciuitate prouinciae Bithiniae caelebretur4). Vnde, licet necessitates publica; nos hic morari compellant, tarnen praepo- nendam esse omnibus negotijs iudicamus eam, quae de sancla atque orthodoxa fide est, uuram. Pro petilionibus ergo reuerentiae vestrae nimium cupientes et ipsi sanctam Synodum uestram coelebrari, festi- uamus ad uos uenire quantotius. Vnde, si placet renerentiae vestrae, ad Calcedonensium ciuilateni transire dignamini, illuc enim poteri- mus excurrere, quamuis hic uos publica; necessitates impediant, quia ea, qua; expediunl orthodoxa; fidei alque paci et quieti sanctarum et calbolicaFum Ecclesiarum, omnibus potiora esse censemus. Item alia: Zeno inclitus triumpbator Semper Augustus Foelici sanctissimo ac Religiosissimo Archiepiscopo. Quälern nostra pietas circa orlho- doxarum et uenerabilium Ecclesiarum concordiam lenet animum, ex sacris apicibus nostris sanctitati tuae liquere confidimus, et quam sit cerlum, vniuersae Reipublicae noslri Imperij uires, vitam denique ipsam nostram non nisi in Religione seruanda sacrosanctarum Eccle siarum conslare. Nostra etenim pietas sanctorum patrum decreta in- uiolala, inconcussa per omnia custodire et Calcedonensium uenera- bilem Synodum firmissime seruare in perpeluum nilimur. Item alia: Victor Anastasius, pius, felix, inclytus triumphator Semper Augustus Hormisdae Sanctissimo ac Religiosissimo Archiepiscopo et Patriarcbse; et post: Suauis opinio ad memoriam nostram bonitatem paterna; af- fectionis uestrae adduxit, ut illa requiramus, qua; Deus et saluator noster sanctos Apostolos diuino sermone docuit ac maxime beatissi- mum Petrum, in quo fortitudinem Ecclesiac suse constituit. His ila praefatis, hortamur Synodale Concilium fieri, cui mediatorem se aposlolus uester faciat, ut, contenlionibus omnibus amputatis, uni- tas sancta sanctae reslituatur Ecclesiae. Et item: Gloriosissimo et clementissimo filio Anastasio Augusto HormisdaDei gratia Patriarcba. Gratias agimus supernae virtuti, quae per uestrae pielatis afiatus diu- turnum dignata est terminare silentium, tale praestans collocutionis

4) celebretor.

26 No. XIV. 1080.

exordium, ut de uestrae dementia; prosperilate laetemur et ad uni- tateni Deo donante reuerti posse sanctam coufidamus Ecclesiam. Ilcmque: Pax est enim totius bonitatis quies, qua nihil unquam ad catholicu' üdei cullum ualidius, nihil aestimari oportet excelsius; banc scilicet et lacere et sustinere conuenit qui sacrarum scripturarum pro- babilis cupit esse discipulus. Haue omnium bonorum matrem et nu- tricem Christum Dominum nostrum suis constat pra*dicasse disci- pulis dicens: Pacem meam do uobis, pacem relinquo vobis*). Quid igitur Pater mi*)l ecce ipsum Christum Dominum nostrum bains pacis largitorcm babentem6). Ëcce tandem pacem suos Apostólos predicare ssepius audislis et cognouistis, ecce cum Apostolicis cae- terisque sanetissimis uiris modo Imperatores christianissimos intel- lexistis in hoc diuina: pacis muñere ingenti nisos cura, quatenus earn amplificaren!, ampliatam seruareiit. Ad ha;c Henricus Rex dispen sation diuina in Regno suceessiU ut eiusdem pacis tutor existeret, sine controuersia uestri pastoris Regnuni gubernaret. lllud enim ei diuinilus datum testatur liquido Daniel Propheta. Domini est inquit Regnum, et cui unit dabit illud **). Igitur iamiam adnimaduertite7), obsecro, Prophetam non uestri Papa; Regnum, sed Regnum dixisse Dei, a quo omni ambiguitate exclusa Henrico Régi datum esse cngnoscitur. In H. *) itaque Regis lesione pacis authorem, pacis pradicatores, pacisque tutores, insolentia vestri Papa* pariter omues leesos esse cunctorum sententia absoluta est. Vos tarnen, Pater mi9), dicere creberrime soletis, propter Deum fieri defensionem, qua Gregorium vestrum defeuditis Papain dicentes, quia sanctus in sede sedet sancta, in qua quidem sententia periculum suspicor latere, quippe non planum habet iutcllectum, cum diuina potenlia prxdicet pacem, ille infert paci bellum , de quo ipsa dicit Veritas: Qui non est mecum contra me est*4*). Hunc igitur talem reum defenderé propter Deum, nihil aliud est, ut ego sentio, nisi ofleudere Deum propter Deum. Quanquam a litem in bac ambiguitate Aruspicis diui- natione opus esse uideatur, potius tamen Censoris sententia audiatur. Basilius Augustus inter caetera: Eos чего, qui concusserint sanctam Dei Ecclesiam et pacem totius mundi et omnia, quae Calcedonia10) contra diffinitionem fidei expositionemque et in cuacuationem Symboli CCC.X et VIII. Palrum atquc in confirmationem Nestorij blaspbe-

*) Evang. loan. XIV, 27: Pacem relinquo vobis , pacem meam do vobis. 5) Pa- terini statt Pater mi. 6) habetis. **) Daniel IV, 14: Dominatur Excelsus in regno hominum, et cuicumque volucrit, dabit illnd. Cfr. Daniel IV. 22 a. 29. 7) ani- madnertite. 8) Henrici. 9) Paterini. ***) Evang. Matth. XII, 30: Qui non est mecum, contra me est. 10) Calcedonias.'

No. XIV. 1080. 27

mantis dicta uel acta sunt in bac vrbe et ubique per siugulas Eccle- sias , consumí igni saucimus atque anatbematizari ab omnibus ubique Metropolitanis Episcopis. Postremo uniuersam baeresim et eos, qui aliquid quocunque modo quolibet tempore contra Symbolum seu sea- ten tia m seu sermonem seu prœdicationeai Apostolicam teutauerint anatbematizari pracipimus. Audistis ergo et islius Imperatoris be- nignissimi poteslatem, quam pro sancta habuit Ecclesia. Audistis eius sollicitudinem erga sanctam Ecclesiam populo salutiferam ac quam maxime neeeasariam. Audistis anathema iussione sua tunc et in posterum factum ab bis, qui uelul tunc astra clarissima in huius mundi calígine splendebant. Vnde aigilautUe vestne est, attendus intendere, si papa uester conçussent sanctam Dei Ecclesiam pacem- que tolius mundi, si aliquid quocunque modo quolibet tempore contra Symbolum seu sententiam seu sermonem sen prffidicalionem ortho- doxara fecerit. Sed quia in his omnibus oflensionis eius temerilas pe liculosa clarius luce patet, ipsius anathematis iaculo perculsum nullius ambiguilatis esse perspicuum habetur. Quare uos ipsos, о Pater mi11), captos esse in vestri Papa; defensione nullatenus sentitis, eum quasi principem in Ecclesia exaltalis, qui extra Ecclesiam senteutia omnium esse conuincitur. Augustinus: Sed nee ille dicendus est esse in Ecclesia et ad societatem sancti Spiritus pertinere, qui ouibus cbristi corporaliter tantuni licto corde commiscetur. Post huius 1 *•) me tali- bus non modice intentum intuens ratio uehementer mihi persuadere ccepit, ut quasdam scribere deberem senteulias, qua; commonefa- ciant H. 13) Regis clericorum inagnificam pfudenliam, quatenus eroi- nentiae Regis beatissima; suggerere non contemnant, Synodale Con cilium sua alma iussione con trahi. Et quia sunt quam plures in clero, qui hunc tarn longum nutriunt errorem, couuocare dignetur Religio sos Episcopos, quorum magna extra ltaliam et in Italia est copia, moribus el uita ac literarum doctrina simulque facundia ornatos, qui in tali iuditio iudices esse merentur. Nec minus placet rationi eidem Concilio interesse Eicominos Ecclesiarum, qua; per ltaliam diffus« noscuntur, simulque cum his sui ordinis quam plures, quos Religio а�? literarum peritia commendat. Ibique pastori Romano canonice bellum indicere, ad Concilium ut veniat, canonice mandare placet rationi. Nam Ecclesiastics norma; iura et Ecclesiaslicam desideranl authoritatem, cum in huius exordio erroris, antcquam Monachus ille pecunia; commertio certare didicisset, non materialibus armis sed legibus persequendus erat in iuditio, in quo sine tot militum iactura

11) Paterini. Vi) Posthoc oder Posthin �?. 13) Henrici.

No. XIV. 1080.

uictorem sequeretur gloria cum re deuicta, reuni uero poeua, quam meruisset, cum in lege scriptum sit: Quod legitime factum est, nullam culpam meretur. In hello autem, quod bellicis gerilur armis, longe se aliter habet, ubi commune periculum utrique pari modo imminet parti. Vnde aut scuto aut pedibus uitanda est mors. Hsec ita ratione prosequentc, inquam ego, o humani generis auriga, mihi quoque qua; iubes scribenti meluendum est ualde, ne, qui se Pater nos 14) appellant,, de legum sacrario aliqua de improuiso expediaut eapitula, quibus se glorificando meam oblundant lemeritatem. Tum iila sapientis inquit cuiusdam sentenlia est: Timor animi auribus otti- cit, sed timor superuacuus inertem Semper reddit animum nec longe a beluarum15) hebetudine esse patefacit. Nam porcorum grunnitum elephanti timere leguntur; quis tarnen uesciat porcorum stridorem, ipsos quoque porcos, elephantis nocere non posse? Tum ergo big auditis uersa vice oppido rogare cepi eam, quatenus ipsa dictare de- berel, qua; scribenda forent. Tum illa omni mora remota sie est exorsa: Quoniam condilor rerum in rebus, quas condidit, nihil ho- ■ mine carius habuit, dupliecs ei contulit leges, quibus fluetiuagam com- pesceret mentem ac seipsum agnosceret conditorisque sui mandata seruaret. Sed harum unam per Apostolos successoresque eorum Ecclesiasticis assignauit viris; alteram uero per Imperatores et Reges ssecularihus distribuit hominibus, beato Auguslino huic rei testimo- nium perhibente. Ipsa inquit iura humana per Imperatores et Reges seculi Deus distribuit huinano generi. Sed diuina bonitas utramque legem ita ratam Grmamqne diuisione coinmunem eis exhibuit, ul utraque clero et populo in sua semper prosit causa, easdemque, sibi in alio aduersas negocio, nulli contemnere liceat, nisi sacrilegij cri men ineurrere uelit, legislatore in libro Godicis attestante, quj ait: Qui diuinae legis sanetitatem aut nesciendo omittunt, aut negligendo uiolanl et offendunt, sacrilegium commitlunt. Quod quidem olim Romani attendentes Imperatores populos, quos semel armis subege- rant, Romanis deiueeps legibus regere curabanl, de Hisloriographis uno inter caetera sie narrantc: Eodem tempore Cretam Insulam ber 1 •) biennium Melellus euertit, diuturnoque bello domatam in po- testalem Romanam redegit, legesque Monoi17) Regis Romanis legi bus permutauit. Sic quoque sine legibus apte regna gubernari nulla- tenus posse docet legislator, in prineipio primi Institutionuni libri dicens: Imperatoriam maiestatem non solum armis decoratam, sed etiam legibus oportet esse armatam, ut utrumque tempus el bellorum

14) Paterioos. 15) bellaarum. 16) per. 17) Miiiois.

No. XIV. 1080. 29

et pacis recte possit gubernari et princeps Romanus victor existat. Sed quia leges, per quas Imperatores et Reges iniquitatem malorum Dominum compescere debent, abolitae sunt et nusquam apparent, nexat Regnum iniustitia, gaudet habere regiam in militia potestatem. I.ls) Monachus sanctorum Ganonum contempta 19). Rex cum Iu- stitiae amatoribus in graui Iabore iaborat, ab I. 20) Monacho decepti in graui errant errore. Inde beatus Gregorius ait ita: Qui ergo officium praedicationis suscipit, dignum non est, ut onus ssecularium negotiorum portet, ne, dum hoc eius colla21) deprimit, ad praedi- candum coeleslia non assurgat. Sed postquam in Romana sede con- cupiscenlia cum licentia, ut simul iudicarent, conuenerat, sanctorum decrela Patrum placuit penitus contemnere, legesque pro nihilo ha bere , nouas diuinis per orania contrarias creare; hinc Imperium Ro- manum, legibus perditis, totius ornalus sui detrimentum incurrit. I. 22) monacho copia nummorum augeri coepit, vnde, ut de multis pauca commemorem, factum est, quod in Mediolanensi Ecclesia non in multis ante annis tarn peruersa authoritate ministrauit, per aliquot annos abscissis labijs, naribus, auribus facinore suo , quem dioinse mensae seruire deputalum, ad suam sibi seruire mensam nul- lus uoluisset Gardinaliura 23). In Cremonensi uero Ecclesia quaedam muliercula Albilia nomine, contempto Apostolo, mulieres in Ecclesia tacere iubente, saepius in ambone populo adstante eadem authoritate illorum docebat. Nonantulensem autem Ecclesiam contra diuinam sua ea ipsa lege acephalam fecerant. Sic, sie illicita licentia ad sanclae Ecclesia? totiusque Regni confusionem eos perduxit. Sed ebristianae Religionis est diligenter audire et tota mente adlendere, quanta constantia saneli patres Euangelicam Apostolicamque doctri- nam suis traditionibus intemeratam inuiolatamque Semper permanere satagant, et quam firma ratione sacre scripturae contraria;24) con- trariaque dictare ac praedicare prohibeant. Quare, qui diuinae detra- hunt disciplinae ac de quarto genere Monachorum quaedam sanetis patribus nefandissima praesumptione audent praeponere, intelligant, quid Leo, sanetae Ecclesiae columna, dicat Ecclesia?. In his inquit, qua; uel dubia fuerint, aut obscura, id nouerimus sequendum, quod nee praeeeptis Euangelicis contrarium nec decretis sanctorum Patrum inueniatur aduersum. Ad hoc beatus Augustinus inter caetera: Satis, inquit, nouarum inuentores monentur Sectarum, quod ea, qua? in scripturis sacris non habentur, non praedicent, et ea, qua? sub ob-

18) Ildibrandus. 19) Hier fehlt etwas. 20) Ildibrando. 21) Collum. 22) Ildt- brando. 23) Dieser Satz ist corrnmpirt und nicht wieder herzustellen. 24) con- traire.

50 No. XIV. 1080.

scuritate sanl posita, in propatulo esse non a'stiraent, et maxime illi scripturœ, cuius autboritate pia mater utitur Ecclesia, aduersa non sapiant. Hieronymus: Nemo catbolicus contra Ecclesiae au- tboritatem, nemo sobrius contra rationabüem consuetudinem, nemo fidelis contra pietatis intelligentiam certare audeat, nec schisma- ticus, nec catbolicus inueniatur. Innocentius Papa Victriceo Epi- scopo inter caetera ail ita: Propter eos, qui uel ignorantia uel desidia contemnunt Ecclesiasücam disciplinam et multa non prae- sumenda prœsumunt, non noua praecepta aliqua imperamus, sed ea, quae per desidiam aliquorum neglecta sunt, ab omnibus obser- uari cupimus, quae tarnen Apostolorum et Patrum tradilionibus sunt constituía. Scriptum nauque est ad Tbessalonicenscs Apostólo am- moriente: State et te ne te traditiones nostras, quas tradidi uobis, siue per uerbum, siue per Epístolas *). Item Leo inter caetera: Ad hune enim fiiiem omnem affectum nostrum curamque dirigimus, ut, quod ad vnitate25) concordia: et quod ad custodiam pertinet disci plina:, nulla dissensione uiolentur, nulla desidia negligantur. Vnde horlor, admoneo, ut, quae pic sunt ordinata salubriterque disposita, nulla concertatione turbentur. Vnde in primo libro Codicis scriptum est ita: Iniuriam facit Reuerendissimse Synodi iuditio, si quis semel iudicata recteque disposita reuoluere contendit. Quid ergo erit, quod domestici l.26) Monachi in tantam deuoluti sint insaniam , ut etiam ipsis Sanctis Patribus, scilicet Gregorio, Augiistino , Ieronymo, si- mulque alijs, sibi quos aduersos intelligunt, nephandissimo ausu de- trahentes, I. 9T) Monauhum extollendo, calumuiam inneclere non metuant? Quorum doctrinam esse contemnendam praedicant, eo quod illos sua; peruersitati re lus tare 28 ) atque H.2*) Regem suis sacra- tissimis priuilegijs circumuallare ac defensare couspiciunt. Sed hi sanctissimi uiri nobis in omnibus Apostólica Euangelicaque pracepta Gçmiter tenere, pie colère, pura mente uenerari suis decretis docu menta dederunt, quod etiam ipsis hareticis aditum Ecclesiae proprijs nou dubitauerant claudere corporibus. De quibus Nicolaus Apostoli- cus inter caetera sic ail: Absit inquam, ut scripta eorum quomodo parui pendenda ducamus, quorum uidemus Deo authore sanetam Ec- clesiam aut roseo cruore Boridam, aut rosiQuis sudoribus et salubri- bus eloquijs adornalam. Quis ergo non videat hos sulllatores, cum orthodox аз fidei det'ensoribus aduersa senliant, anhelare, ut hœre- ticae prauitalis socij liant. Quicquid enim orthodoxie fidei contrarium

*) II Thessalon. II. 14: Itaque fratres state et tenete traditiones quas didicistis sive per sermonem sive per epistolam nostram. 25) vnitatem. 26) Ildibrandi. 27) lldibrandum. 28) refutare. 29) Henricum.

No. XIV. 1080. 51

i f

habetur, diabolicum esse non dubitatur. Vnde in libro Collationam unus de sanctis patribus, Serenus nomine, testatus est ita: Nos inquit testes sumus, qui audiuimus apertissime Demonem unum con- fitentem, sese impietates sacrilegi Dogmatia, quod Arrius *°) etEu- nomius euomuerunt, edidisse. Sed quia ipsam haeresim, quam dia- bolus composuit, sancti patres diuina gratia adiuuante, singulariter beatus Augustinus, (de quo scriptum est ita: Tale est inquit defensu suo subripere, quam clauam de manu Hercuiis tollere,) penitus de- bellauerant, cauendum est, ne ilerura in humana terra repullulet, sicut Euticbiana hxresis a quodam Monacho initium sumpsil, vti in Epistola Flauiani Constantinopolitani Episcopi scriptum habetur: Or- lus est, inquit, hic talis morbus, qui utinam minime emersisset, qui habuit fontem prius unum Monachum qucndam, postea tarnen et in alios manando plures inuasit. Quapropter in Concilio canonice ordinato lmic morbo, priusquam plures irrepat, obuiam ire, Religio Christiaua deposcil. Sed fortassis Monachus ille fugitans litium est dicendo, palrem in ius uocari a Glio legibus probibitum esse. Quod in secundo libro Codicis continetur ita: Qui in polestate patris agit, aduersum eum experiri non polest; si igitur emaneipatus es, venia edicti petita, hoc facere non prohiberis. Sed manifestum est, quia 31) hic Monachus in tanta crudelitate pater appellari nullatenus potest. Iam enim pridem H. sa) Regem non in legum benignitate, non pa- terno more, sed contra leges exeommunicando, anathematizando, Regno eius in omni dolo insidias faciendo, ipsi mortem contra hu man« natura; modum parando a) emaneipauit. Sic autem emaneipa tus Glius , omni ambigoitate exclusa, palrem in iudicium, de iudicio in culleum uocare potest. Habetur enim in libro Codicis tale capi- luluro: Si quis parentis aut Glij aut omnino aflectionis eius, qua? nuneupatione patricidij S3) continetur, lata prwparauerit, siue clara siue palam id fuerit enisus, poena parricidij punialur, neque gladio, neqne ignibus, neque ulla solemni poena subiugetur, sed insutus cu- leo cum cane et gallo gallinaceo et simea et vipera inter has ferales anguslias comprehensus serpentum contubernijs misceatur, et, ut regionis qualitas l'uerit, uel in conuicinum mare, uel in aniiiem pro- ijeiatur, ut omni elementorum usu viuus carere ineipiat, et ei coelum superstiti, terra morluo auferatur. Quis igitur huic legum inimico

30) Anas. 31) quod. 32) Henricum. a) cfr. Vita et ge.sta Hildebrandi etc. de- scripta per Brunonem Cardinalem in Matthiae Flar.ii Illyrici Catalogus testium veritatis. Basiliae 1556. 8". p. 318 o. 319, Argeutinae 1562. fol. p. 221; und ein Aaszug daraus in Conradi a Liechtenaw abbatis Urspergensis chronicon zwi schen den Jahren 1079 und 1080. 33) parricidij.

32 No. XIV. 1080.

hanc poenam merito, qui filio necem paranit, legibus addiclam esse non censeat?

Sed, o, qui iure iudicaturi estis huius Monachi errorem, tos obsecro per misericordiam Dei, qui uos speculatores gregis sui con- stituit, quatenus dignalio vestra animaduertat, qua lege, qua vene- ratione ad Apostolicam peruenit sedeuo. Audiat ipse in vestro iudi- tfi», quid sibi sanctus Benedictas in regula praceperit sua dicens: Cum Monachus liabita secum deliberatione promiserit se omnia custo- dire et cuncta sibi imperata seruare, tunc suscipiatur in congrega- tione, sciens se sub lege regula; constitutum, quod ei ex illa die non liceat de Monasterio exire, neu Collum excutere de subiugo regulx, quam sub tarn morosa deliberatione licuit excusare aut suscipere. Res si quas habet, aut eroget prius pauperibus , aut facta solemniter donatione conferatMonasterio, nihil sibi reseruans ex omnibus, quippe qui iam ex illa die nec proprij corporis potestatem sciat se habiturum. Quid ergo super hac re Iudices censebit aequitas vestra? Nonne iste, postquam illas Hieras minutas nummis insignitas esse perdidicil, iugum Regula; contra Regula* disciplinam collo protinus excussit et ad quarlum genus Monachorum, quod bealo Benedicto atteslante Sarabatis est deterius, se Contimit, et, cui cum sit proprij corporis interdicta potestas, totius mundi est amplexus iuditium? Iuste ergo iudicate Glij hominum *) de tarn facinoroso nomine, qui, nihil aut modicum Monasterio tribuens, sibrtotam substantiam Ecclesiae beatj Pelri subripuit. Ananias autem pauca de proprij agri pretio sibi re- tinuit**), parum, ut diuina teslatur scriptura, in hoc peccatum, qui cum coniuge non ad peccati mensuram propter hoc puniri promeruit, sed ut poena eorum hunc Monachum sectatoresque illius ab Eccle- siasticae substanliae sacrilega rapina prohiberet. Vnde ipse Bene- dictus, Regula; eius magister, ita ait: Meminisse oportet, ne mor tem , quam hi pertulerunl in corpore, qui fraudem de Ecclesiasticis fecerinl rebus, patiantur in anima. Sed quid tandem erit, quod nullius authoritatis lerror hunc compescere ualet, quin in bomicidium et periurium tarn iniusle comparatam dispenset pecuniam. Audiat lameii bcatum Hierouymum in libello aduersus Vigilantium hsereticum scripto: Monachus, inquit, non doctoris habet, sed plangentis offi cium, qui uel se uel mundum lugeat et Domini pauidus prestolelur aduentum , qui, sciens imbecillitatem suam et uas fragile, quod por tal , timeal offendere, ne impingal et corruat atque frangatur; et in tantum castigator sui sit, ut etiaui, qua; luta sunt, pertimescat. At

*) Psalm. LVII. 2: rreta jodierte filii homiuum. ♦♦) Actus AposL V. 1 —12.

No. XIV. 1080. 35

uero Ecclesiastica; disciplinae contemplor pernieiosissime, nulli dubium est, te, mouachica paliiatum veste, subdole ad Apostolicam Sedem sub- repere operam dedisse. Audi ergo, quid in libro, qui titulatur Summuni bonum, scriptum sit tibi: Si quis, inquit, ad hoc conuersioaem sancti- tatis praelendit, ut alijs quandoque praeesse desideret, iste non disci- pulus Christi, sed diabolicae prauitatis sectator existit. In codem: Via sine offendiculo vita Monachi, sine cupiditatis et timoris impedi- mento. Respice demum igitur et ab armis discede, legum authori- tate, si potes, causam tuam del'ende. Audi itcrum quod scriptum est: Sola dileclione discernuntur filij Dei et tilij Uiaboli. Vnde bea- tus Paulus Apostolus dicit: sequimini pacem et sanctimoniam, sine qua nemo videbitDeum *). Quare legum consilium amplectere, con tra quas durum est tibi calcilrare. Nam diuinitus scriptum est ita: Qui auertit aurem suam, ue audiat legem , oratio eius erit execra- bilis**). Quapropter aut te oportet in Ecclesia, qua', non recipit scissuram ullam, mandatis legibusque Dei manifeste parcre, aut ha'- reticae prauitatis sectatorem euidenter iudicari. Sed inquis: ego quidem pro saneta: Ecclesia: defensione pugno, quae uastatur, im- jjugualur, uudique turbalur. .Verum respondetur tibi, quod tu bunc ignem ipse accendisti, hunc itaque ad extinguendum non aquam, sed multiplicem ignem apportas, sine intermissioue addis facem ignij ignem igne exliuguere natura negat. Audi itaque beatum Augnsti li um aduersus te leges inlroducentem mundanas: Legantur, inquit, leges, manifeste ubi prseeeperunt Impcratores: Eos34), qui praeter Ecclesia; catholicae couimuniouem usurpant sibi nomen christianum uec uolunt in pace colere pacis aulhorem , nihil nomine Ecclesiae au- deant possidere. Quid tu ergo in Apostolorum priueipis sedes sede, qui pro pra'dieatioue gladiura ad percutieudura euaginandum manu te- nes? Accipe tandem sententiam, quam tibi mandat beatus Gregorius, coius siue actu nomen geris; ait enim in Epistola Iohanni prime lu- stiniana missa sie int er caetera: Haec enim consona sanetis Patribus diifinitione saneimus, ut qui nescil obedire cauonibus, nec sacris ad- minislrare uel communionem capere sit dignus altaribus. Sed quid dicaui pro huius Uli uiri defensione? Nimis eaute, ut aestimant, op- ponunt mihi bi, qui uocanlur Patrimi 3S), dicentes, beatum Grego- rium primo Monachum, post saneta; Romauae Ecclesiae Diaconum Cardiualem fuisse, ad vltimum Apostolici Pouliflcatus Infula dignis- sime decoratum. Quibus ergo eiusdem beati viri ordinatiouem le-

*V Hebr. XII. 14: Pacem sequimini cum omnibus et sanctimoniam, sine qua nemo ridebit Deum. **) Proverb. XXVIII. 9: Qui declinat aures «oai ne audiat legem, oratio ejus erit execrabilis. 34) Eos muss ausfallen. 35) Paterini. Sudeadorf Registnun. 3

34 No. XIV. 1080.

gendo in ipso vitae suo 3e) libro ab illius 31) inquam uerbis respon- dendum esse opinor. Scriptum enim in hunc modum habetur: De- nique cernens Benedictus venerabilis pontifex, Gregorium virtutum gradibus ad alta conscendere, uiolenter euni a quiete sui Monasterij abstrahens, Ecclesiastici ordinis otficio subliiuauit, leuitamque sepü- , mum ad suum adiutorium consecrauit. Intellectum quippe est, qua- liter sancUe Romans Ecclesiae pontifex Benedictus beatum Grego rium Calcedonensis Concilij decreto suaque Episcopali licentia uio lenter de suo traxit Monasterio, cui alioquin contra Benedict! Patris • Regulam nulla inde patefaceret cxitum uia. IN am in Calcedonensi

Concilio buiuscemodi capitulum habetur: Placuil, ut nec Monaste- rium nec Monasterij domus sine consensu Episcopi aediGcetur. Mo- nachos autem subicctos Episcopis suis esse et intentos tanlum ieiunio et orationj; in locis, quibus reuuntiauerunt saeculo, permanentes nec Ecclesiasticis nec Saecularibus rebus commuuicent nec importu- nilatem inferre debeaut, desertis proprijs Monasterijs, nisi forte quaesiti t'uerint propter causam necessariam Ciuitalis Episcopi. Si quis contra hoc fecerit, communione priuetur. Ad hoc autem, ul Syricius Aposlolicus in suis asscrit decretis, talis debet esse Mona- cbus, qui de Monasterio traheudus est suo, quem morum grauilas e>t vitae ac fidci institutio sancta commendet, sicut beati Gregorij te- statur ordinatio. At uero I. 38) Mouachus ullro se obtulil non qua> renti, omnique' ambiguitate seclusa extra Monaslerium importunita- tem fecit. Vnde manifestissime ex Calcedonensi Concilio commu- nicatus39) esse conuincilur. Quid ergo erit, quod, tot sauclorum Patrum Concilio contempto, excommunicalus ad Apostolicam uenit Sedem. Audiat itaque, quod in Cartaginiensi Concilio scriptum sil de Ulibus: Si quis excommunicatiouis tempore autc audientiam com- municare praesumpserit, ipse se imperpetuum damnauit. Haec uero beatus Gregorius secutus, hunc anathematis maledictione damnauit dicens: Cunctas uero personas, quas veneranda Concilia, scilicet Nycenum, Constanlinopolitanum, Ephesinum, Calcidonense40) re- spuunt, respuo; et quas venerantur amplector. Quia vniuersali sunt consensu coustituta, se et non illa destruit, quisquis praesumit aut soluere quos religant, aut ligare quos soluunt. Quisquis ergo contra hoc facit, anathema sit. Intelligat igitur omnis Ecclesia, quid41) hic Monachus, Calcedonensis Concilij sentenlia apertissime excom- municatus, se ipsum soluit, ac populus Romanus , suo more num- morum canones secutus, ad Apostolicum eum Sedis apicem prouexit.

36) suaj. 37) Die Worte: ab illius müssen aasfallen. 38) Ildibrandus. 39) ei- communicatas. 40) Calcedonense. 41) quod.

No. XIV. 1080. 3&

Quis ergo dubitat, hone cum ordinatoribus suis manifestissinie (Jre- goriani anathematis malediclione esse perculsum?

Quid plura? Saxones, qui in sacro baptismate fidem aeeipieudo mannm veritali dedistis, adestote, auscultate, mecumque incommo- dum ac periculum vestrum cognoscite. Attendite, quseso, quod leges, quas pijssimi Imperatorcs pro uestra uestrorumque filiorum ac totius Christianilatis salua saluatione condideraut, vnius Mooacbi pertina- cia soluere ac delere laborat. Nam legislatores omnes homines, quemque pro sua suorumque utililate, leges intelligere uolunt. Vnde in primo libro Codicis scriptum est: Leges sacratissimae, quae con- striogunt vitas omnium, ab omnibus inlelligi debent, ut uniuersi, preseripto earum manifeslius cognito, uel inhibita declinent, uel permissa sectentur. lade opere pretium est curiose inlendere, quam linna censura uobis omnibusque Christianis proprio; hareditatis pos- sessionem ilkesam pennanere ueliut. Scriptum enim est in libro In- stitutionum ita: Omnis haereditas aut testamento, aut successione ab intestato , aut tacito pacto transit ad bxredem. In eodem: lu- testatorum autem hereditates ex lege Duodecim Tabularum, primum ad suos bseredes pertinent. Sin42) autem hx-redes sestimantur, qui in potestate morientis palris fuerint, ueluti filius, filia, nepos, neptis et deineeps. In eodem: Sint autem etiam ignorantes, tiunl haere- des, et statim morte pareulis quasi contiuuatur dominium. In eodem: Sieali ergo h.eredes facti sitis, siue cuius bonorum possessionem petieritis, omnes res ad uos transeunt. In tertio libro Codicis ita: Pareutibus arbitrium diuideud;e h;ereditatis in liberos adimendum non est. Item in libro Institulionum principalibus constitutionibus pro- spicitur, ne cui longa et indubitata possessio aul'erri debeaL Io sexto libro Codicis inter caHera sie scriptum est: Auferri tibi, quod iure quxsitum est, non polest. Sed prudenliam uestram , Saxones, liquido expedit scirc, legislatoris religionem omnes his sacratissimis legibus subiugasse gentes, ut, quos43) alijs literarum subministrat tectio, id alijs per usum et consuetudinem prompte reddat memoria. Vnde 6t, ut consuetudo, quam legislator commendat, legum vicem in iudiciali amplectatur causa. Nam in octauo libro Codicis scriptum habetur: Consuetudiuis ususque longxui non vilis authoritas est. In eodem: Leges quoque ipsas antiquitus probata et conseruata tenaci- ter consuetudo imitatur et obtinet; et quod otfieijs, curijs, ciuitatibus, prineipibus uel collegijs pr&estitum fuisse cognoscitur, perpetuie legis vicem obtinere statuimus. Quare, Saxones, sequanimitas uestra

42) Soi. 43) quod.

36 No. XIV. 1080.

intelligat, quam benigno fauore uobis vcstrisque ha?redibus sicut cae- teris gentibus legislator ius uestrura, uel ipsis legibus, uel consue- tudine legibus consentanea?44), obseruari constituit. Verum ul hxc omnia diuiine legis sanctione corroborala esse cognoscatis, beaü Gregorij seutentiam adtendile, qui in epistoia, Pbocse Imperatori missa , intcr caetera sie ait: Kedeat cunclis in rebus prosperis se- cura possessio, ut sine timore habere se gaudeant, qua; non suul ab eis fraudibus acquisita. Quorsum ha;c Saxones! Nonne hac ca- dem Iegum authoritate Henrico Regi inuiolabiliter Jiegnuin stabilitum esse comprobatur? Estne inter mortales, qui liabitant terrarn , homo aliquis tarn inscius , tarn hebes , tarn imprudens, tarn expers ratio- nis, tarn deniens, cuj cogilare aul fas sit credere, in tantum Regem Heere fieri, quod cuiquam priuato homini legum sanctione fieri pro- hibelur, aut almi legislaloris perspicacem prouidemtiam tani longe a ratione fuisse, ut se suosque haeredes ac posteros Reges a tanto le gum beneficio exclusos esse uoluisset? Audite ergo et uidete Con- stantinum Imperatoren) in septimo libio Codicis mandantem: Nemo, inquit, ambigit, possessionis duplicem esse rationem, aliam, qua' iure consistit, aliam qua? corpore, vtramque ita demum esse Icgiti- niam, cum omni aduersariorum silenlio et taciturnilale firmelur. Quid igitur? Nonne Henricus Rex iure et corpore possidet Regnum, cuius legitima possessio iustissimum habuit inilium, ut aui eius C.4*) Imperatoris diuae memoria? alta pax regni et tranquilla teslatur, qui cum ipsa benedictione Apostolica, qua Regnum aeeepit, H. 45) Glio suo heaUe memoria* successionem eius reliquit. Tandem paterna le gitima successione cum eadem Apostolica benedictione ad Henricuui Regem peruenit. Qui cum bona? fidei possessor Regni ex tarn iusto existat initio, insuper cum ab his tribus personis tarn idoneis tarn magnilke opinionis iu possidendo Regnum sine controuersia sine omni litis interpellatione ut leges uoluut, legibus patenter satisfactum esse cognoscatur, uidentur manifeste aduersum uos, Saxones, lege« ipse conquseri, quod, unius Monachi vesaniam sequentes, contra di- uinas et humanas leges, contra ius gentium, contra ius ciuile, con tra bonos mores, contra humana- vitse omnem sequitatem , armata ui Regni inuasionem fecistis. Nam in Sexti libri Constitutionibus habetur ita: Longi temporis prsescriplio his, qui bona fide coeptam possessionem nec interruplam inquietudine litis tenuerunt, patrocinari solet. Et item inter cieteras *T): Diuturnitate possessionis partam securilatem maleficium alterius turbare non potest. Intellexistis igi-

44) coiueotaneom. 45) Cuonradi. 46) Henrico. 47) caetera.

Nö. XIV. 1080. 57

tur, quanta fraude extremte Monachus dementia; contra leges, pro uobis ipsis conditas, uiolenter contendere uobis persuasit? Nempe cum in iudieio diuturnam Regni possessionem nullatenus inquietari *8) possetis, armis eam iusto possessori turbalis. Abolitis enim legibus, none parum viuere a brutis animalibus redarguimur? Quorum cum par uita sit, nulluni est superius, nec in pascuis pascendo proprium obtinel locum. Sed cum silis, Saxones, prudentes viri, Talionis amici, non est tutum committere uos nautae, qui porlum capere na-

uigando sine remis contendere '. 49) Quis enim ab insania

eius non abhorreat, qui sine legibus contra legem praedicat, Impera- lores et Reges progenitos a se haeredes Regni habere non posse? Consules olim non poterant, sed Imperatoribas et Regibus baec Sem per licentia fuit. Vt de multis pauca commemorem, Octauianus Caesar, qui Tyberium priuignum suum Regni haeredem conslituit, poteratne filium constituere, si filium haberet? Quidl Tyberius, qui cum filij sui Drusi filium Regni haeredem habere uoluisset, Caium Caligulam fralris sui filium errando haeredem instituit. Vnde Iose- phas in historia refert dicens: Tyberius autem, ut vidit Caium, tunc primum intellexit maiestatis supernae potentiam et quod non sit in hominum potestate de Imperij constitutione decernere. Attendite ita- que, Saxones, quam manifeste declaratum sit, iuI. *°) Monacbi et vestra potestate non esse de Regno , H.51) Regi diuinitus dato, de cernere. Quocirca diuino nutu Regnorum Ordinationen! fieri, nulli dubium esse constat. Sed ut ad incoepta redeam, quis uescit, Con- stantinum Imperatorem Regna filijs teslamento diuisa reliquisse. Gra uanus autem, qui Theodosium Regni consortem feceral, poteratne filium, si haberet, Regni haeredem fac 54)? Vt antiquis omissis ad nostros ueniam, legitur, ad Carolum Regni gubernaculum pro sancta* Romanae Ecclesiae totiusque Italiae det'ensione delatum, qui hostem Italia expulit, Regnum post mortem filio suo in pace reliquit. Qui ante obitum suum inter filios regnum diuisit, quibus autem pro diui- sione Regni non fraterne dissidentibus, Aposlolicus pacem reformare per nuntios suos studiose curauit, quatinus Apostolicam Sedem pacis non belli auctorem Semper esse debere monstraret. Deinde aliquanto tempore deuoluto, iterum pro defensione Italiae summa rerum man- data Othoni cognoscitor. Nam in gestis illius ita scriptum reperitur: Tempore igitur, quo pijssiinus Rex Otto Romae vnctionem suscepit Imperij , residente in Synodo et vniuersali papa Domino Ioanne etc. Huic uero dispensatione diuina in Regno filius. filio nepos snccessil.

48) inauieture. 49) Diese Punkte linden sich im Manuscript. 60) Ildibrandi. 51) Henrico. 52) facere.

38 No. XIV. 1080.

At tan dem bis in Regno fatali sorte consumsit *»), eadem dinina or- dinatione Imperij dignitas ad H. 64) Regis parentes et ad ipsum deuo- luta comprobatur. Sed quis unquam Imperatorum pro Italiae defen- sione maiori honore, niaiori gloria, maiori laude dignus habetur, quam Henrici Regis genitores cum ipso, quorum potentia et metu nec aliquis in Italia, ut ita dicam, ausus apparere fuerat hostis nisi I. ••) Monachus, hostis legum, hostis pacis , totius Christianitatis hostis. aut quem ipse contra Imperij Maiestatem subdole fauendo nu- trierat? Audistis igitur, Saxones, legibus consuetudineque legibus cpusona H. 5S) Regem iuslissimum Regni esse possessorem. Sed prudentise vestrae inteulio in hac parle irrepraehensibilis esse cogno- scitur, quod per huius os Monachi beatum Petrum Apostolum loqni putastis. At uero, ut huius rei veritatem compraehendere possilis, intelligcntiam vestram a-quo animo pro communi omnium vestrum nti- litate oro adesse. Notum quippe omnibus vobis esse non dubitatur, quod I. *7) Monachus summa pro caritate ad suum iuditium saepius H. 68) Regem uocauit, sed incognitum aequanirnilati vestrae penitus a'stimatur, quod calliditate iniqua et dolosa, unde eum accusare po- tuisset, uestigando argumenta quaesitum *9); quod quia nullus usquc in hunc diem Episcopus in sua Ecclesia fecisse cognoscitur, noue- ueritis 60) proculdubio, I. •>) Monachum huiusce noua: etiam dc- prauatisonis 62) contra diuina: disciplinse dogmata authorem exlitisse. Audilc ergo beatum Augnstinum inlibro deVerbis Domini uehementer talia prohibentem: Ammonet, inquit, nos Dominus Iesus Christus non negligere inuicem peccata nostra, non quaerendo quod repra;- hendas, sed uiuendo 63) quid corrigas. Monuit itaque beatus Au gustinus I. 64) Monachum in propria cognoscere vita, quod repre- liendat in aliena. Sed quis ferat pastorem investigando, qua occa- sione ouibus Christi, quibus in omnibus prodesse debet, peruerso modo nocere ualeat. Demum H. 65) Rex, ad hunc66) in mira et inaudila humilitate spiritualem astimans patrem, uenit; ibi, ut fama est, coram cunctis , qui aderant, 1. *7) Monachus de animae Regis salute clam et in occulto de subrcptione Regni morteque sua ac filio- rum eius in summo dolo et fraude perditissima tractauit. Ad hoc pro fide, quam Deo et beato Petro iuste et religiöse seruare uide- niini, atlendite, quantum istius Monachi facta beati Petri doctrina? eeslimentur contraria. Nam in prima Epistola sua inter caetera Apo-

53) consumtis. 54) Henrici. 55) Ddibrandns. 56) Henri com. 57) Ildibrandus. 58) Henricnm. 59) quaesiuit. 60) noueritis. 61) lldibrandnm. 62) deprauatio- uis. 63) uidendo. 64) lldibrandnm. 65) Henricus. 66) adhnc statt ad htme. 67) ildibrandns.

No. XIV. 1080. 39

stolus sie ait: Non configurati prioribus igaorantise vestrae desiderijs, sed secundum eum , qui uos sanetos vocauit, sicut scriptum est: Sancti estote, quomodo ego sanetus sum *), deponentes igilur omuem malitiam et orane dolum et simulalionem et iuuidias et omnes detractationes**). Quid ergo? Nonne siniulalio, quam I. 68) Mo- uaeims in eausa Regis habuit, in uerbis clarius lnce patet omnibus? Es tue aliquis, qui tarn debilem perturbalionem Regni dolo I. ••) Monachi factam esse negarepossit, aduersus quem secundum lob terra clamat et cum ipsa sulei eius deQent ***). Gregorius: Terra ctenim contra possessorem suum clamat, quando contra pastorem suum iusle Ecclesia murmurat, cuius eliam sulei deflent, si corda audieutium, qua; praxedentium sunt patrum praedicationis uoce et ui- gore innectionis exarata, uident aliquid, quo lugeant de vita pastoris. At uero de huius pastoris vita, qui totlugenles, tot plangentes, tot fecit dolentes, quis non lugeat? quis non plangat? quis non doleat? Qui vestrae etiam , Praesules pijssimi, religiös« visitationi, quam beatus Iacobus commendat Apostolus, plures pupillos et viduas ****) fecit, Vbi quaerat, Iudices, nisi apud uestrae mansuetudinis audien- liam? Quid! I. 70) Monachus, ordinato prius Duce acieque in dolo, quem beatus interdicit Petrus, ad inuasionem Regni instrueta, Ro main redijt, Concilium collegil, Regem, quem iam hostis pertinatia eius impugnabat, iterum ad iuditiuin uocauit. Audiatur igitur in vestrae districtionis iuditio, Iudices, ipsius Monachi iuditium. Au- diantur (andern etH. 71) Regis Aduocati, quos ipse Monachus in suo contempsit audire iuditio. Foelix Apostolicus, vir magna sanctitaIis: Nullum, inquit, iuditium, non ordinabiliter babitum, teneatur. Po- stuletne igitur synodalis ordo, Iudices, H. r2) Regem ad eius ue- nire iuditium, cuius dolo hostcin armatum aduersum se in Regni |iossessione habebat? Iuslissima in hac dem um controuersia H. Ts) Regis Aduocati accusatores expostulant legitimos. Thelesphorus Apostolicus: Accusatori omnino non crediderimus, qui absente ad- uersario causam suggesserit ante vtriusque partis iustam discussio- nem. Nec hi, qui non sunt idonei, suseipiantur ad accusationem.

*) IPetr. I. 14—16: Non configurati prioribus ignorantiae vestrae desideriis, sed secundum eum qui voeavit vos, Sanctnm; et ipsi in omni conversatione sancti sitis, qaoniam scriptum est: Sancti eritis, quonium ego sanetus sum. **) I Petr. U. 1: Deponentes igitur omuem malitiam et omue dolum et Simulationen et in- vidias et omnes detractiones. 68) Ildibrandus. 69) Ildibrandi. ***) lob XXXI. 38: Si adrersum me terra mea clamat, et cum ipsa sulei ejus deflent. ***♦) lacob. I. 27: Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem haec est: Visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum. 70) Ildibrandus. 71) Henrici. 72) Hen- ricum. 73) Henrici.

40 No. XIV. 1080.

Hi uero, qui cum innimicis morantur, aut qui suspecti habentur, non recipiantur. Eleutherius Aposlolicus: Inducia; oon modicae ad adquirendum danda; sunt, ne aliquid propere agi a quacunque parte videatur. Nihil tarnen absque legitimo et idoneo accusatore fiat. Nam si leges saeculi accusatores requirunt, quanto magis Ecclesiastic* Regula?? Foelix Papa: Persona;, inquit, accusantium tales esse de- bent, quarum fides, conuersatio et vita probabilis et absque reprae- hensione sit, et qua? omni careat suspectione. Ad hoc irtquiunt Pa terini, aduersus potentiam Regis accusatores haben non potuisse. Frenetica turba poterat. I.74) Monachus Regem75) Ducem cum legionibus et cum omni Saxonum gente aduersus Regem habere, ac cus« toris idoneam personam habere non poterat. Vere in tanto dolo falso tictoque crimine habere nullum poterat accusatorem. Accusa- tor enim proculdubio leges pertimuit. Cui Fabiauus Aposlolicus, vir nnioc sanctitatis, minalur dicens: Quomodo76) probauerit, quod obijcit, poenam, quam intulerit, ipse patiatur. Legislator in libro Digestorum ila: Qui crimen intendit, non impunitam fore nouerit licenliam menliendi, cum calumniantes ad vindictam poscat simililudo supplicij. Audiat et beati Nicolai, sanclce Romana; Ecclesia; Pon- tificis, magnifici viri sententiam dicentis: Quem prxsentialiter nemo accusat, inter damnatos habere non possumus nec debemus. Item ipse: Qui nullum patitur accusatorem, nullo merito sustincat omnino suae integritatis dispendium. Quid igitur, ludices, eril, quod I. T7) Monachus, tanta sanctorum Patrum authorilate contempta, contra H. 78) Regem, ut perderet Regnuin , sententiam dedit. Nam eui- denter patet, ipsum in iuditio suo accusatorem, teslem et iudicem fuisse, quod Fabianus sanclissimus Papa prohibet, dicens: Nullus unquam praesumat accusator simul esse et iudex et testis. Ad hoc Calystus, sanctae Romanae Sedis sanclissimus antistes, inter caetera sie ait: Si qui, quod absit, Ecclesiasticam sollicitudinem uigorem- que negligunt, perduntque desidia discipliuani et animabus fidelium profecto nocent. Hi uero in nullius accusatione sunt reeipiendi, nec eorum uel analhemalum uox ullum 79) nocere aut accusari80) potest. Gregorius: ludicare de subditis digne nequeunt, qui in subditorum causis aut sua uel odia uel gratiam sequunlur. llem Eleutherius papa: Caueant etiam ludices Ecclesia;, ne abseilte eo, cuius causa .venlilatur, sententiam proferant, qui 8I) irrita erit. Euaristus papa: Nos, inquit, humani et peccatores homines, quibus incognita sunt iudicia Dei occulta, hoc praecauere et nullum ante veram iustamque

74) Ildibrandus. 75) Ruodolphum statt Regem. 76) Quoniam non statt Quo modo. 77) Ildibrandus. 78) Henricum. 79) olli 80) accusare. 81) qne.

No. XIV. 1080. 41

probationem iudicare aut damnare deberaus. Gregorius: Qui ca lomniant illatam non probat, poenâm debet incurrere. At uero ex utraque lege fit reus, qui quod obijeit, probare non polest. Nam in ipsa defectione probationis conlinao accusatus liberatur. Accusa- tor autem ex vtriusque legis moderamine noxalis poena; sit reus et infamis. Vnde Felix papa ait: Infamie persona nec procurator potest esse nec cognitor. Quis ergo dubitet, H. 82) Regent esse, quem beatus Petrus Apostolus commendat, dicens r Subiecti estote omni humana? creaturae propter Deum, .siue Regi quasi piaecellenti, sine Ducibus tanquam ab eo missis ad vindictam malorum laudem uero bonorum *). El item: Omnes honorate el fraternilatem diligite, Deum timete, Regem honorificate **). Moueat ergo, Iudices, censura; uestrae examen istius Monaclii iniquitas, qui, quern bea tus Apostolus commendat, ipse contra Apostolum in suo roditio damnat, qui etiam totius Regni incommodum in suam gloriam ponit, de quo Deus per ' Prophetam dicit: Mortificabant animas, quse non moriuntur, et vivificabant animas, quœ non viuunt***). , Gregorius: Non morientem quippe mortificat, qui iuslum damnat, et non uicturum viuificare nititur, qui reum a supplicio soluere nititur 83). Quid ergo Romanus populus peccauit in hunc Mona- chum, qui eum victurum sed pretio emptum ad Sligias mandat vra- bras talesque Martyres appellat, vere Martyres, quos Tartarei mi- nislri, pretio emplos, pro precio reddere nesciunt. Vnde Bea tus Gregorius dicit: Nemo quippe amplius in Ecclesia nocet, quam qui peruerse agens nomen et ordinem sauctitatis habet. El item: In exemplum culpa vehementer extenditur, quando pro reuc- rentia ordinis peccator honoratur. Romulea; vrbis popule attende, quid idem Pater Gregorius ilerum de tuo Papa, quern pro Deo causa nummorum colis, dicat: Scire, inquit, Prœlati debent, quia84), si peruersa unquam perpétrant, tot mortibus digni sunt, quot ad sub ditos suos perditionis exempla transmittunt. De te autem scriptum est ita: Superatur homo ab auaritia, quando propter cupiditatem nu- merum 85) raembris Diaboli impedit86) reuerentiam honoris; cum hoc facit, fit Idolorum cultor. Nec te iustificari confidas, quod, qui te decipit, in Apostólica Sede sedet. Qusero igilur a te: Estne

82) Henricam. *) I Petr. II. 13: Subjecti igitur estote omni humanae creaturae propter Deam: sive regi, quasi praecellenti, sive ducibus tamquam ab eo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum. **) I Petr. II. 17: Omnes honorate, fraternitatem diligite, Deam timete, Regem honorificate. ***) Ezechiel. XIII. 19: ut iuterficerent animas, quae non moriuntur, et vivincarent animas, quae non virant 83) contenait. 84) quod. 85) nummorum. 86) impendit.

42 No. XIV. 1080.

usquam melier, eslne altior, eslne gloriosior, eslne sanetior sedes coelo, qua- Angelo peccanti nihil profuit, nihil prsesidij pra'stitit, eumque post peccatuni uullatenus retinere potuit? Vnde Apostolus ait: Si naluralibus ramis Deus non pepereit, ue forte et tibi non parcat*). Taceam ue quod idem Monachus R.8r) Ducem cum sequaeibus suis in auima et corpore niortificauit, quem mauifestis- sime in periurium et bomicidiuni proprij Douiini perduxit. Audiatur igitur, qnid bealus Gregorius in epistola, ad Regareth Regem Go- thorum missa, de re senliat isla, vbi Sedechiam Regem filionim Israel introducit, cui per Prophetam minatur Deus, eo quod falsa- uit iuranientuin , quod fecit Nabuchodouosor Regi Babiloniae: Viuo ego dicit Dominus, quoniam cuius88) fecit irritum iuramentum et soluit pactum, quod habebat cum Rege ßabilonis, in medio Babilonis morielur. Ex quo diseimus, eliam inter hostes seruandam fidem esse. Nec considerandum est cui, sed per quem iurauerit. Multo enim fidelior inuentus est ille, qui propter nomen Dei tibi credidit et deeeptus est, quam ille, qui per occasionem diuiiia* Maiestatis hosti uel amico molitus est insidias. Quid plura? Sedechias autem de gente sua duetus est uinetus cum tilijs iu Reblatba, ut legitur; ibi Nabu- chodonosor punitum89) eum propter iuramentum, quod sibi falsaue- rat. In hoc igitur iudicio paganissimi Regis pensandum est, Iudices, quid sancire debeat de his seueritas uestra , qui Ghristianissimo Regi iuramentum falsauerant cique per insidias bellum intulerant. Verum primo omnium, Iudices, in vestri sanetissimi iuditij examine con siderandum est, quid prseeipue censendum sit de illo, qui homines, legum iguaros, de lide, de pace, de concordia, de beneuolentia in iram, in odium, in periurium, iu homicidium proprij Domini suae praediealionis peruersilate propulit suaque pecuuia a Ilde seduxit. Quid igitur moratur, Iudices, sanetitudo veslrä dare sentenliam in tarn nocenlem hominem, cuius iniqua seutentia nunquam innocenli- bus pepereit uiris. Credo, quod prudentia vestra legislatoris prius expectat audire sentenliam. Itaque in iibro Codicis primo audiatur, quod scriptum est: Eum, quicunque seruum seu ingenuum inuitum, seu suasione plecteuda, ex cultu Christiana; Religionis in nefandam sectam ritumue transduxerit, cum dispendio forlunaruin capite pu- niendum esse censemus. Quid ergo, Iudices, saneli patres sentiuut idem. Audiat Charitas vestra beatum Petrura in Epistola sua prima dicentem: Nemo vestrum patiatur quasi homicida, aut für, aut ma-

*) Roman. XI. 21: Si enim Dens naturaltbii» ramis non pepereit, ac forte nec tibi parcat. 87^ Huodolphum. 88) cuiu.s nmss ausfallen. 89) puniuit.

No. XIV. 1080. 43

ledicus ant alienorum appetitor*); pascite qui in vobis est gregem Dei, prouidentes, uon coacti, sed spoutanee secundum Deum **). Quid ergo sentiendum est in bis verbis Apostoli dicentis: Nemo ve- strum patiatur quasi homicida, quibus apertissime ad pastores loqui- tur, nisi ut nulius eorum homicidium perpetret, qnod si fecerit, ut homicida patiatur; nec eum Apostolus accusat90) aut liberat. Alio- quin Prophet« dictis contrarius existeret. Neque enim sanae tidei est credere, Apostolum Propheta; contraria sentire, aut cseteros sanctos Patres a Doctrina eorum deuiare. Quid igitur Propheta ait: Viuincabant animas, qua; non viuunt***). Gregorius: Non victu- rum viuiücare nititur, qui reum a supplicio91) conteudit. Igitur bea- tus Apostolus uoce consona sententix Propheta- adßrmare videtur, vi si homicidium fecerit pastor, ut homicida patiatur. Scriptum est euim: Praedicalor, postquam errat in Ecclesia, non debet perma uere in pristina dignitate, sed repellendus est foras et conculcandus est ab omnibus. Sed quis unquam credat, huiusmodi sententiam pertinere nisi I. •*) Monacho suisque sequacibus, quos sancti Patres hareticos appellant, extra Ecclesiam fieri iubent. Nam nec caligo erroris iilius beatorum Praesulum virlutes aut Religionem Abbatum uel Monachorum, quorum doctrina et merito Status sanctas sustine- hir Ecclesiae, obfuscare potest. Quid ultra uestra expectat sanctio, lodices? Nonne Thronicatio ipsius Monachi tolius turbationis huius est causa? Et idcirco tota Ghristiana Religio est confusa, ex quo illum habuit custodem. Verum ideo abominabilis raagis debet esse omnibus, quod, mcipiens peccare, conrudimenta in elementis non posuil, sed confestim ad Ecclesiasticae pecuniae furtum rapinamque saerilegam prorupit, nec minus quam quod male acquisiuit, deterius expendit. Hunc tarnen talem virum sola pra'dicatione sua dementia: auditores laudant, magnificant, non altendentes iumentum Balaam ex Bosor, quod olim humana voce loquens peccatum propheta; prohi- buit f), ut beatus Petrus Apostolus in epistola secunda sua perhibel dicens: Subiugale mutum animal, hominis uoce loquens, prophetae pruhibuit insipientiam ff). Nonne ergo maioris dignitatis brulum animal est habendum, prohibens hominem peccare, quam hic Mo- uachus, qui homines ad peccatum instigat? Tarnen, ut beatus Au-

') I Petr. IV. 15: Nemo autem vestrum patiatur ut homicida, aut für, aut male- dicus, aut alienorum appetitor. **) I Petr. V. 2: pascite qui in vobis est gregem Dei, providentes nou coacte, sed spontanee secundum Deum. 90) excusat. **') Ezechiel XIII. 19: vivificarent animas, quae non vivunt. 91) Hier fehlt solaere. 92) Ildibrando. +) Numer. XXII. 20 etc. f+) II Petr. II. 16: Sub- jugale mutum animal, hominis voce loquens, prohibuit prophetae insipientiam.

No. XIV. 1080.

gustinus dicit, quia ipsum animal post sermonem stupidum remansit, nemo querit asininia consilia. Nonne et I. *3) raonachus scmper fuit in stupore, qui a-dificationem animarum, quam sancli Patres iu prae- dicatione habuerunt, ipse in occasione gladij habet? Nam in epislola beali Gregorij, incomperabilis 94) uiri, Brunihilda? Regina; missa, liquido patet, qnanta soilicitudine idem PontilexTheopertum elTheo- derieum, Reges Francorum, apud Apostolicam Sedem accusalos, prcedicando, castigando, inonendo anima: perduxit. Nec minus Theo- dosiuin Imperatorem, cuius iussione in Tiiessaionia ciuitate pro qua- dam vindicta trucidata legitur magna multitudo hominum cum nocen- tibus innocentes, beatns Ambrosius ad Ecclesiam uocauit, poenilen- tiam indixit eumque in anima et corpore saluare curauit. At uero fautores istius Monachi nonne oculos cordis coecos habere euidenter uidentur, vt patet in hjs, quod de vltramoutanis partibus non ante - mullum tempus miserom qnendam ») ad defensionem istius Monachi, diuersis instruc(nm sententijs, quem Apostaticus habitus non oralo- rem, sed erratorem esse demonslrauit. In linguw uero procacitate multum fidens, sed sententiarum suarura, ut ego ipse cognoui, nul- lum habuit intellectum. Miserunt ergo Iuda-i non ab Hierosolyinis hunc Apostatam, ut haereticorum detegeret errorem? Quae poena huic Apostata? pro Corona et barbae reniersione satis supplicij potest afferrc? Quo progrederis Apostata? Sententiam, qua Apostolus dicit: omnis anima sublimioribus polestatibus subdita sit, non est enim po- testas nisi a Deo*), cognosces non I. 9S) Monacho, sed H. *6) Regi pertinere. Audi igitur beatum Augustinum in libro de verbis Domini dicenlem: Nunquid in superbiam nos erigimus, aut dicimus vobis, ut aduersus potestates, a Deo ordinatas, contemptores sitis? Non hoc dicimus. Ipse dicit Apostolus: Omnis anima potestatibus sub limioribus subdita sit. Ipsos humanarum rerum gradus aduertite. Si aliquid iusserit Curator nonne faciendum est? Si tarnen contra Pro- consulem iubeat, non utique contemnis polestatem, sed eligis ma- iori seruire. Rursum si aliquid ipse Proconsul iubeat et aliud Im perator, nunquid dubitatur? Illo contempto , Imperatori seruiendum est. Audi iterura Apostolum dicentem: Omnibus potestatibus subli mioribus subiecti estote. Non enim potestas est nisi a Deo. Et

93) Ildibrandus. 94) incomparabilis. a) Ofr. Gregorii papae VII. Registnim oder Bpiatolae Liber VII. No. III. (in Harduin's Acta Conciliorum Tom. VI. Pars I. und in I.ahbens Concilia Tom. X.), nnd Hngonis (Flaviniacensis) chronicon Liber II. in Pertz Monumenta Germaniae; Scriptomm Tom. VIII. p. 449 — 451. *) Romau. XIII. t: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit; non est enim po testas nisi a Deo. 95) Ildibrando. 96) Henrico.

No. XIV. 1080. 45

item: Qui euim audientes legem peccant, inexcusabiles saut. Nam qui principantur, non sunt timori bonis, sed malis. Ambrosius: Principes hos dicunt Reges, qui propter corrigendam vitara et pro- hibenda aduersa creanlur. Dei eniiu habent imaginem, ut sub uno sint caeteri. Item ideo dicit Apostolus subieclionem praestare Regi- bus, per quam sciant non se esse liberos, sed sub potestate agere, qua? ex Deo est, id 9r) sub principe suo, qui vicem Dei agil. Item idem Apostata de Moralibas inducit aliam sententiam, quasi, ut ipse putauit, causa? Regi98) contrariam, vbi legitur, numquid irritum facis luditium meum, et condemnabis nie, ut tu iustificeris *). Gre- gorius: Quisquis contra flagella semetipsum defendere nilitur, fla- gellantis iuditium euacuare nititur. Hoc ita uoluit Apostata, utU. ••) Regem pati sine repulsione oporleret, sibi et Regno inalata ,0°). Quo diuersus abis Apostata? PoteritneH. ,01) Rex tuam tuorumque impuguationem euadere, si beatum Paukim Apostolum sua? causa? lia- bueril autboritatem? Nonne iubente Anania Apostolus percussus re- percussit **)? Ille percussit alapa, Apostolus lingua dicens: Percu- tiat te Deus paries dealbate ***). Quid igitur Apostata? Nonne Helias in veteri lestamento duos occidit quinquagenarios impetrato igne de coelo *♦**) , Helisa?us pueros pro vindicta f)? Quid tu Apo stata, si vindicta fieri debet nulla? Quid opus fuerat condilori condere leges? Disce ergo, Apostata, a beatoHieronymo, quidsit: Si quis percusserit te in una inaxilla, prsebe sibi et alteram ff). Peusan- dum est igitur, quid10') Prophetarum, Apostolorum ca?terorum- que sanctorum patrum senteotia?, qua? contra pastores Ecclesiarum uel etiam Monachos dicta? esse videntur, solum tantummodo I, l0S) Monachum cum sequacibus suis notant et damnant, vt est illud: Si dexler oculus scandalizat te fff), id est si nos scandalizat praelatus Ecclesia?, vnde scriptum est ita: fortassis ha?reticus est aut schis- maticus aut male conuersalionis, qui uult nos trahere ad hawesim aut schisma aut ad malam conuersationem; expedit enim ut magis is'te abscindatur et repellatur a societate Ecclesia;, quam suo errore to- tum corpus commaculetur et pereat. llemque beatus Augustinus in

97) Nach id fehlt est. 98) Regis. *) lob XL. 3: Numquid irritum facies Ju dicium meum et condemnabis me,' ut tu justificeris? 99) Henricum. 100) in- lata. 101) Henricos. »*) Act. Apostol. XXIII. 2 und 3. ***) Act. Apostol. XXIII. 3: Percutiet te Deus, paries dealbate. ♦***) IV Regum I. 10 etr". t) TV Regum II. 23 — 25. ff) Evang. Luc. VI. 29: Et qui te percutit in maxil- lam, praebe et alteram. 102) quod. 103) Ildibrandum. +++) Evang. Matth. V. 29: Quod si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum et projice abs te; espedit enim tibi, ut pereat nnum membrorum tuorum, quam totum corpus tu um mittatur in gehennam.

46 No. XIV. 1080.

Ciuilate Dei: Qui ergo in Ecclesia Christi morbidum aliquid prauum- que sapiunl, si correpti ut sanum rectumque sapiant resistunt conlu- raaciter suaque pestífera dogmata emendare nolunt sed defensare per- sistunt, haeretici sunt et foras exeuntes habentur inter execrandos inimicos. Tandem Apostolus in vestrat: Reuerentiae iudicio, Iudices, bunc Monachum, quem saiicti Patres haereticum. appellant, secum ad disceptationem uocat Apostolus: Seniorem ne iucrepauerís, sed obsecra ut patrem, iuuenes ut fratres, anus ut matres, iuuenculas ut sórores in omni sanclitate *). Et iterum inquit: Domini senium non oportet litigare, sed mansuetum esse ad omnes, doctorem patien tent, cum modestia corripientem eos, qui resistunt**). Item: Pre dica verbum, insta opportune, importune, argue, obsecra, increpa, in omui patientia et doctrina ***). Et item: Si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vus, qui sperituales estis, instruite huius- raodi in spiritu lenitatis ****). Et iterum: Non enim nosmet ipsos praedicamus, sed Ihesum Christum, Dominum nostrum -{-), id est non quaeramus nostram laudem, non lucra temporalia, sed gloriam et honorem praedicamus Christi. Et iterum: Bencticium Dei irritum facit, qui fratrem, liberalum a peccato, per disceptationem rursus prouocat ad iram. Et iterum: Debemus nos firmiores intirmiutes portare invalidorum •{-{•). Discernât igitur eximia aequitas vestra, ludices, sil.104) Moiiachus ex industria pratdicauit unquam contra has singula* sentenlias Apostoli, (sed his contraria operatus est opera,) si séniores, si patres, iuuenes, anus, iuuenculas incestas et dolentes unquam fecit, si cum modestia in occasioue glad ij corri- puit, si opportune arguebat, obseerabat, increpabat, (R. 106) Ducem etloe) Dominum suum, arma caperent10T) instruxit,) si per con- tentionem et inanem gloriam omnia fecit, si laudem et lucra tempo ralia , Ruberto Dei inimico Regnum promittendo ■), quaesiuit, si

*) I Timoth. V. 1: Seniorem ne increpaueris, sed obsecra ut patrem, juvenes ut fratres, anus ut matres, juvenculas ut sórores in omni castitate. **) II Timoth. II. 24: Servum autem Domini non oportet litigare, sed mansuetum esse ad omnes, docibilem, patientent, cum modestia corripientem eos, qui resistunt ve ri tat i. ***) II Timoth. IV. 2: Praedica verbum, insta opportune, importune: argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina. **•*) Galat. VI. 1: et si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos, qui spirituales estis, hujos- modi instruite in spiritu lenitatis. -f-) II Corinth. IV. 5: Non enim nosmet ipsos praedicamus sed Jesum Christum Dominum nostrum, ■j-j-) Roman. XV. 1: Debe mus autem nos firmiores imbecillitatei infirmornm sustiuere. 104) Ildibrandus. 105) Ruodolphum. 106) ut contra statt et. 107) caperet. a) Cfr. Guillielmi Appuli historicum poema de rebus Normannorum, Liber IV. vers. 31 und 32 in Leibnitii scriptores rerum Brunsvicensium Tom. I. p. 612. und in Lud, Ant. Mu- ratorii Rerum italicarum scriptores Tom. V. p. 270.

'No. XIV. 1080: 47

beneficium üei irritum fecit, ubi fralrem, liberatum a peccato, rur- sus per disceptationem uocauit ad iram, quo solo praeter caetera damnatione dignus uerissime habetur, si firmos iufirraos fecit. Vnde lohannes in Epistola sua ait: Nos ex Deo sumus; qui nouit Deum audit nos, qui non est ex Deo, non audit nos. In hoc cognoscimus spiritum veritatis et spiritum erroris *). Ergo hic Monachus, qui contra Apostolum facit, non audit Apostolum , ex Deo non est108), conuincitur et spiritum erroris habere declaratur. De quo idem Apo- stolus ait: Nolite imitari malum, sed quod bonum est; qui benefacit, ex Deo est, qui malefacit, non videt Deum**). Quare ipse Mona chus in vestrae mansuetudinis iuditio, Iudices, audiat, se manifeste damnatum ab Apostolo dicente: Si nos aut Angelus de coelo euan- gelizet uobis, praeterquam quod euangelizatum est a nobis, anathema sit***). Augustinus: Non ait Apostolus plus quam accepistis, sed praeter quod accepistis **♦*), jd est si aliud et contrarium accepistis. Quis unquam tarn expers est rationis, qui non videat hunc Monachum Apostolico Analhemate percussum? Sed cum manifestum habeatur, ecclesiasticum iuditium primum a Constantino Imperatore praelatis Ecclesia; fuisse concessum , similiter ut in diuersis Concilijs declara- tum habetur et ut beatus Gregorius in suis decretis declarat dicens: non potest quemquam Episcopatus gradu nisi iustis ex causis Concors sacerdotum summouere sententia , cur igitur excellenlia vestra, Iu dices, tardat hunc Monachum a sancta summouere Ecclesia, qui iam longo tempore nigromantiam coluit, de quo magister suus sa'pius conquestus est, tantum eum in illa pestifera arte praeualuisse, ut se, qui magister eius fuerat, uictum a disciptilo doleret? Insu per in ve- ritate compertum est inter nos, vnde et quo modo ipsum librum mor- tifera artis acquisiuit. Propterea ipsa pia mater Ecclesia, Iudices, orat, obsecrat, tantum scelus impunitum a vestra censura nou di- roitti, cum in legibus de talibus scriptum sit ita: Etsi excepta lor- mentis sunt corpora honoribus praeditorum praeter illa videlicel cri- mina, qua; legibus demonstrantur, etsi hominesmagi, in quacunque sint parte terrarum, humani generis inimici credeudi sunt, tarnen qnoniam, qui in nostro Comitatu sunt, ipsam pulsant propemodum

*) I loan. IV. 6: Nos ex Deo sumus. Qui nouit Deum , nudit nos; qui non est ex Deo, non audit nos; in hoc cognoscimus Spiritum veritatis et spiritum er roris. 108) esse. **) III loan. 11: Charissime, noli imitari malum, sed quod bonum est. Qui benefacit, ex Deo est; qui malefacit, non vidit Deum. ***) Galat. I. 8: Sed licet nos, aut Angelus de caelo evangelizet vobis praeterquam quod evan- gelizavimus vobis, anathema sit. ***♦) Galat. I. 9: Si quis vobis evaiigelizaveril praeter id quod accepistis, anathema sit.

48 No. XIV. 1080.

Maiestatem , si quis uel magus, uel magicis certaminibus assuetos, qui maleßcus uulgi consuetudine nuncupatur, fuerit depi aebensus, pra'sidio dignitatis cruciatus et tornamenta non efl'ugiat, sed conuictus ecrrleo sit deditus ungulisque sulcanlibus latera, perferat poenas pro prio dignus laciiiore. Sed cum ecclesiasticis priuilegijs penitus desti- tutus hic maleficus cognoscatur, quo mora est semouere eum ab Ec- clesia? Nam in primo libro Codicis scriptum est: Priuilegia, qua- contemplalione Kelligionis 109) indulta sunt, calholicaí tanlum legis obseruatoribus prodesse oportet. Quid ergo restât, nisi ut, sub- niotus ab Ecciesia, a competente iudice saxulari senlenliam accipiat? ut in libro Nouellarum scriptum habetur: Si quidejn Clericus (1.11 °) Monachus) aliquis apud Episcopuin accusetur et ipse veritatem inuc- uire poluerit, de honore uel gradu eum secundum ecclesiasticos caño nes reijeiat, et tunc competens iudex ipsum compraehendat el, se cundum leges litigium discernens, finem ei imponat. Hoc autem Re gia; potestatis est111) iudilium non dubium est, beato Augustioo dicente: Miramur autem , quod nou mouentur potestates christian* aduersus delestandos disceptatores Ecciesia;, non ergo mouentur et quomodo reddunt ratiouem de Imperio Deo suo? Et item: Intendat Charitas vestra, quid dical, quia perlinet hoc ad Reges saecuü chri- sliauos, ut temporibus suis pacatam uelint esse matrem Ecclesiam, unde spiritualiler rcnali sunt.

Ad hœc, Saxoucs, tandem uos cum prœceptore vestro ipsae le ges uocant ad iuditium, ut reddatis Ы.1 Ia) Régi rationem de inua- sione Regni. Audite tandem quod scriptum est in oclauo libro Co dicie: Si quis in tantum 113) fauoris ll4) audatiam peruenit, at possessionem rerum apud fiscum uel apud homines quoslibet constitu- tarum ante eucntum iuditialis arbitrij uiolenter iuuaserit, Dominus quidem coustitutus possessionem , quam abstulit, restituât possessori et dominium eiusdem rei amittat. Sin uero aliam possessionem in- uasit, non solum earn possidentibus reddat, uerum eliam œstimatio- nem earundem rerum restituere compellatur. Quid ergo Saxones! Intellexistis inuasionem possessionis Regni reddere deberé et aestima- tionem, id est tantum, quantum Regnum ualet, H. lls) Regi emen dare? Item in eodem libro: Nou ideo minus crimine seu atrolium iniuriaruni iu iuditio lenetur is, qui in islam accusationem incidit, quod dicat alium se huius facti mandatorem habuisse, nanque hoc casu praeter principalem reum mandatorem quoque ex sua persona conue- niri posse ignolum non est. Intellexistis iterum, Saxones, vos,

109) Keligionis. 110) lldibrandus. Ill) esse. 112) Henrico. 113) tantam. 114) forons. 115) Henrico.

iNo. XIV. 1080. 49

et qui' vobis mandatât inuasionem faceré, in iuditio conueniri deberé. Item in libro Inslilutionum ila: Lex Iulia Maiestatis, quœ in eos, qui contra Imperatorem ad rempublicam aliquid moliti sunt, suum vigorem extendit, cuius poena anima; amissionem susiinet et me moria noxij post mortem damnatur. Item in libro Nono Codicis: Quisquís cum militibus uel priuatis uel barbaris scselestam .inierit factionem, aut faclionis ipsius inierit sacramentum uel dederit, de Deee etiam virorum illustrium, qui consilijs et consilio nostro inter- sunt, senatorum etiam, nam et ipsi pars corporis nostri sunt, uel cuiusübet, postremo qui nobis militât, cogitauerit, eandem seueri- latem uoluntatis scaelerisque effectuai puniré iura uoluerunt, ipse qui- dem, utpote Maiestalis reus, gladio feriatur, bonis eiusdem omnibus fisco nostro addictis. Filijs116) uero eius, quibus vitam Imperato ria specialiter lenitate concedimus , paterno enim debent perire sup- plicio, in quibus patrem hoc est hœreditarij criminis exempta me- tuentur, a materna uel auita, omni etiam proximorum haereditate ac successione habeanlur alieni, lestamentis externorum nihil ca- piant, sint perpetuo egentes et pauperes, infamia eos paterna sem per comitetur, ad nullos unquam honores, ad nulla prorsus sacra menta proueniaut, siut postremo laies, ut his, perpetua egestate sordentibus, sit et mors solatium et vita supplicium. Quid ergo, Saxones, oum tarn duris legibus durum sit repugnare, sunt referenda omnia ad misericordiani ludicis, quatinus H.lir) Rex pro benigna pietate sua legum rigorem pietate temperet omnibusque veniam peten- tibus misericorditer indulgeat. Nam пе�? mirum est, si legum igna ros a fide poterat auertere, qui sedet in illa sede, per quam omnes fidem accepimus. Omni hora et ubiqne diligent! cautela opus est et vigilantia. Nam nulla securitas est viciuo serpenti dormiré. Petrus Fidelis librum componere feci, Effectue 118) victor Rex hunc, quem tibi millo. Lastatur mundus, Regem portare tryumphuni. Rex, Regni splendor semper, nostrique memento. Hunc vobis mittit119), Regis soluiuina gliscit Regi commendat121 ) fratrcm natosque, puellas. Viueos 122) et regnet populos Regnumque gubernet, Spes nostra vite, nos u es tri donamina ditent. «, Henrice Rex amabilis, qui Romae victor existís,

116) Filii. 117) Henricus. 118) Effecte. 119) mitto. 120) gliscunt. 121) com- mendo. 122) Vivat.

Sudendorf negietmm 4

No. XIV. 1080. XV. 1081 — 88.

Lüne librum noslrum aeeipis, quem vestri Crassus tradidit. Exemplis Patrum editus 1 * •), rogatu Petri condilus 1 24), uobis mandauit ocius, ut prosit ad Concilium. Afflore uestri Domioe libellum feci fingere. Vos cum amore sumite, uerba diuiua Iegite. Mementote seruitij, sed Petri fidelissimi, ut loco Bummi diuitis Crassum ponatis perpetim.