Gregorius episcopus, seruus seruorum dei, venerabilibus fra- tribus, Mindensi, Lubicensi et Raceburgensi episcopis, salutem et apostolicam benediclionem. Litere vestre nobis exhibite contine- bant, quod dudum voce multc lamentationis audita, quod quosdam violentos et impios, qui Stedingi vocantur, in Bremensi prouincia

2) Quicquid. 3) Teutonice. 4) reuertetur.

t) Dieses Schreiben ist wahrscheinlich dasselbe, welches Raynaldus als Epistola CLXXXVI. in Libro VII. Rrgistri Gregorii .papae IX. bezeichnet, cfr. Annales ecclesiaslici ab anno, quo desinit Caes. Baronius, continuati auctorc Odorico Raynaldo Tom. XIII. Coloniae Agrippinae 1693. fol. unter dem Jahre 1233 §. 46. pag. 407.

Iß8 No. LXXIX. 1233.

dyabolus suscitauit, qui, veri luminis fulgorc relicto detestande ce- citatis obducti caligine, nec timentesf) deura nec hominera reueren- tes, doctrina raatris ccclesise penitus uilipensa, ipsius Hbertatem conculcare et ferino more feris bestijs crudelius seuientes nulli par- eunt sexui uel etati, effandendo sanguinem sicut aquam, clericis et religiosis membratim impie laceralis et quibusdam in modum crucis affixis parieti in obprobriura crucifixi, et, ut singulorum excessus in excessibus suis excedant et perfidos sua vincant perGdia vni- ucrsos diuine paciencie abusores, salutis nostre viaticum, quo vita datur viuentibus, horribiiius, quam exprimi deceat, pertractantes querunt responsa demonum, cerea siraulacra faciunt et in suis spurcicijs erroneas consulunt Phitonissas'), alia multa committentes tenebrarum opera, que non solura referentibus sed etiara stupori sunt audientibus et horrori, uos altendentes, quod tarn nepbandis initijs potenti erat dextera celeriter obuiandiim, vobis dediraus no- slris literis in mandatis ac in remissionem iniunximus peccatorum, ut assumpto sancte prcdicationis officio Christi fideles, in Padebur- nensi, Hildesemensi, Verdcnsi, Monasteriensi, Osnaburgensi, Mindensi et Bremensi diocesibus existentes, ad illius exterminiura reprobe nationis diligenter et efficaciter inducere studeretis, concessa ipsis fidelibus indulgentia, quam in eisdem nostris literis duximus ex- primendam. Literis autera nostris reuerenter reeeptis ascitisque uobis viris religiosis predicatorum ordinc neenon et clericis ac laicis fide dignis, ad persccucioncm commissi uobis negocij totis viribus laborantes, fideles eosdem crebris monicionibus ac illectiuis premijs, indulgencijs scilicet ac remissionibus, contra ipsos reprobos sollicite induxistis. Et cum iam, per dei gratiam predicatorum vo- eibus contra ipsoruru perfidiam intonantibus, nonnulli diuinitus in- spirati catholice fitlei tarn potenter et viriliter subuenirent, quod timorc ac tremore coneussi, locis suis relictis, fuge presidium fla- gitarent, sperantes*) non posse resisterc tante multitudinj signatorum, quamquam terram fortissimam et fere inexpugnabilem habeant, qne magnis fluminibus aquarumue decursibtis est munila, dicti fideles

t) Die Worte von »nec timentes* bis «Phitonissas* findet man wieder in dem Schreiben des Pabsles Gregor IX. an dieselben drei Bischöfe vom 29. October 1232 in Annales ecclesiastici auetore Odorico Raynaldo. T. XIII. 1. c. unter dem Jahre 1232 §. 8. pag. 388; cfr. Chronicon Alberti abbatis Sta- densis unter dem Jahre 1234.

1) Pylhonissas. 2) inspicientes se statt sperantes.

No. LXXIX. 1233. 169

postmodura intellecto, quod illa indulgentia non gaudebant, que datur euntibus in subsidiuin terre sancte, retro respicientes in ex- ecutione uotorura penitus tepuerunt. Quare impij mcraorati, effecti proteruiores solito e proleruis, ex hoc audaciam assumentes ac poncntes oranino sibi deura contrarium et se deo, aduersus fidera catholicam calcaneuin seuius erexeront ac, ciuitatera Bremensen] hostiliter adeuntes, ecclesias, monasteria et loca circumquaque vi- cina necnon et quoddam Castrum Slulterf) munitissimum Bremen- sis ecclesie funditus destruxeruntff). Propter quod tantum est in partibus Alamannie scandalum suscitatum, quod non solum illi, verumtamen aliarum sectarura heretici, qui prius latebant in angu- Hs, de huiusmodi gloriantes contra dei ecclesiam et lidem catholi cam publice iovalescunt, nomen dominj Jhesu, in quo flectitur omne genu") celestis*) labijs turpiter blasphemando. lam eniin eorum heresi dampnanda longe lateque diffusa, miserabiliter et mi- rabiliter inficiunt Christianura populum et corrumpunt, capiunt cle- ricos et per membra discerpunt cruciantes eos omni genere tor- mentorura. Quare nobis fuit humiliter supplicatum, ut considerata qualitate negocij in tantis periculis salubre remedium apponere dignaremur. Licet igitur talia sint premissa, quod dolorem afferunt et merorem et ploratus raateriam potius offerunt quam relatus, quia tarnen habet hoc proprium apostolica sedes, ut in hijs, in quibus est maius periculum, ad inquirendam plenissime veritatem, ne fucato decipiatur errore, cum grauitate procedat, fraternitati uestre per iterata scripta in virtute obedientie districte precipiendo man- damus, quatenus, si constiterit, pestilentes ipsos in eukaristia4) re- sponsis demonum, cereis simulacris et detestandis Phitonissarum5) consilijs, ut preraissum est, tarn grauiter excessisse, et diligenter a uobis moniti in hac dampnabili pertinacia dampnabiliter perdurantes acquiescere forte noluerint et ad sinumftt) matris ecclesie prona

|) Das Wort Sluller steht am Rande des Manuscripts, ihm ist daselbst aber durch ein entsprechendes Zeichen seine Stelle im Text angewiesen, tt) (fr. Cbronicon Alberti abbalis Stadensis unter dem Jabre 1232. ttt) Die Worte »ad sinum« bis »matcrialis gladij potestatem* findet man wieder am Schlüsse der Epistola Gregorii papae IX. ad Henricum Frederici imperatoris filium de quibusdam haereticis Germaniae vom Jahre 1233 in Thesaurus novus anecdotorum Tomus I. prodit nunc primum studio et opera •) Philipp. II. 10.

3) scelestis. 4) eucharistia. 5) Pythonissarum.

170 No. LXX1X. 1233. LXXX. 1244.

mente redire, tantara et talem caucionem de conuersione sua et perseuerantia exponentes, ut de recidiuo ipsorum nuliatenus de cetero sit verendum, quia in tarn grandi et graui raorbo recur- rendum est ad validiora reraedia, ubi medicamenta lenia non pro- ficiunt, et apponendum Ferrum et ignis wlneribus, que fomenta non sentiunt, putridis carnibus, ne partem sincerara attrahant, araputatis, aduocetis contra eos, receptatores, defensores et fautores ipsorum, spiritualis et materialis gladij potestatem, vniuersos Christi iideles monentes attentius et efficaciter inducentes, vt exurgentes in ad- iutoriuni Christi sui aduersus eos viriliter se accingant. Catholici vero, qui crucis assumpto caractere ad eorundem hereticorura ex- terminium se accinserint'), illa gaudeant iudulgentia illoque priui- legio sint muniti, que accedentibus in terre sancte subsidium con- cedunturf). Alioquin pestileutes moneatis eosdem, ut de illatis dampnis et irrogatis iniurijs Bremensi et alijs ecclesijs et personis ecclesiasticis congruam satisfactionem impendanl. Ulis vero monitis vestris acquiescere non curantibus, in commisso uobis negocio pro- cedatis secundum priorum continentiam literarum. Quod si non omues hijs exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea nichilo- minus exequatur7). Datum Laterani XV. kalendas Julij, pontificatus nostri anno septimo.