No. CXII. 15 72. 355

gegen die Bestätigung der Erhebung Etruriens zum Grossherzoethume vor dem Pabsle und den Cardinälen feierlichst zu protesliren. 23. Mai

1572')

Exemplum literarum sacrae caesarea maiestatis ad oratorem Rom« in negolio magnj Hetruriae ducatus die 23a maij 1572 dalarum. •*).

Maximiiianus etc.

Magnifice fidelis dilecte! Cum iam responsum nostrum ad eas, qui- bus serenissimi') in Christo patris, felicis recordalionis Pij quinli summi ponlificis, obitum nobis denuntians edoceri postulabas, quid tum de ali- quo nobis commodo gratoque, ad vacantem ex ea morte ponlificatum promouendo, tum in negolio praelensi magni Hetruriae ducatus per te agi vellemus, obsignandum esset, aliunde certiores facti sumus, cardinalem Boncompagnum deeima tertia die eiusdem mensis vnanimj reuerendissimi istius collegij consensu in pontificem assumptum esse. Quo nuntio ac- cepto, superuacaneum exislimauimus, nostras illas responsi Iiteras quas- que praeterea, ad iam dictum reuerendissimorum cardinalium collegium scriptas, ijsdem adiungere decreueramus tibi transmittere, cum illse haut! alio spectarent, quam vt is eligeretur pontifex, qui munerj suo tarn in rede gubernanda ecclesia quam in reipublicae salute et incolumitate pro- curanda stabiliendaque hoc praesertim rerum statu quam optime satis- facere posset et vellet.

Ad quem quidem scopum reuerendissimas suas paternitates in hoc noui ponlificis electione respexisse, nobis eae qunlitales atque virtutes persuasum reddunt, quibus illum iam pridem ac eo quidem tempore, quo, sanclitate sua in cardinalium ccetum recens ascita, de idoneo suc- cessore in papae Pij quarli locum eligendo agebatur, praedilum esse mul- torum testimonijs aeeepimus. Hse namque tales sunt, vt ex paucis, quos iam tum prae multis alijs hac pontificia dignitate dignos iudicaueramus, hic vnus nec quidem postremus fuerit adeoque (vti te recenti memoria tenere arbilramur), vt eiusdem promouendi curam suseiperes, tibi com- miserimus. Cumque plane confidamus, sanclitalem suam talem fore, qualem pio et syncero *) zelo dueti exoptauimus resque publica christiana maxime exigit, nos, ut ne noslro desimus officio, statuimus sanetitati eius nostram, quam ex hac electione cepimus, singularem animi volupta-

*) cfr. Rousset Supplement au corps universel diplomatique de Du Mont. Tome II. Partie I. ä Amsterdam et ä la Haye 1739. fol. pag. 465—468 No. I. — No. IV.

**) Diese Überschrift steht auf der Ausscnseite der gleichzeitigen Abschrift, aus welcher vorliegender Abdruck entnommen ist.

1) saneüssimi statt serenissimi. 2) sincero.

23«

356 No. CXI!. 1572.

lern et laelitiam per specialem legationcm, ea de re propediem isluc desli- nandam, declarare ac per eandem vna tecum proponere, qua? in memo- rato asserti magni Hetruriae ducalus negotio nostra ac sacri imperij ne- cessilas requirere videbitur.

Quia vero facile aeslimare possumus, illustrem Florenlise ducem elc non inlermissurum, quin, vti ipse quoque in alijs literis tuis, die decim» prtesenlis mensis datis, humiliter innuis atque mones, omnem moueat lapidem, quo nobis praeuenire3) ac inaugurationis, a Pio quinto per mi nus fidam suggestionem vel saltem nequaquam sufßcienlem in tarn ardno mäximique momenti negolio informationem a sanctitate sua4) extorts potius quam aliquo legitimo modo oblentae, confirmalionem a nouo islo pontifice quibuscunque artibus impelret, ea vero res, nisi mature proni- deatur, in grauissimum nostrum ac sacri imperij preiuditium s) cessura esset, cum nihil dubitandum, sanclilatem suam postmodum difficilime') eo inductum iri, vi, quod semel approbauerit, mutata priori sententia improbet ac confirmalionem illam reuocet, nedum inaugurationem cam nullitcr (vti re ipsa est) faclam declaret: idcirco tibi dementer iniungi- mus, vt non solum in rem hanc per quseuis opportuna media quam dili- gentissime aduertas, verum etiam, ne forte sanctitas sua, nullo apparente contradictore, occulte ac in secreto tale quid concedendi occasionem sibi datam existimet, in omnem euentum sanclilatem eius primo quoque tem pore adeas ac, redditis eidem literis nostris credentialibus, quas vna cum his accipies, ostensaque eidem nostra de legatione, qua; sanctilati susb ob adeptam hanc dignitatem ponlificiam nostro nomine congratuletur ac de alijs nonnullis cum sanctitate sua agat, istuc propediem expedienda, deliberatione ac voluntale eodemque gratulationis officio, quod vlique ne quaquam prorsus intermitli vel eousque differri poterit, secundum eximiam tuam prudenliam, induslriam et rerum gerendarum dexterilatem appositis verbis conuenientique modo, quem tibi, in his rebus iampridem exercilalo, prescribere superuacaneum foret, praeslito, sanctitati eius breuiler ex- ponas, inter alia, qua; nobis cum sanctitalis sua; antecessore praelibato Pio quinto pontifice fuerint, negotia istud non absque iustissima causa summopere nobis cordi esse, cui praedicli Florenlise ducis ab eodem Pio quinto in magnum Hetruriae, nobis ac sacro Romano imperio et quoad Senensem statum serenissimo quoque Hispaniarum regi catholico etc, fratri, patrueli et genero nostro charissimo, subiectae prouintiae'), ducem nulliter factam8) inauguratio secutaque coronatio causam dederint, ideo-

3) praueniat statt prauenire. 4) Die Worte »a sanctitate sua« müssen ausfallen. 5) praeiudicium. 6) difficillime. 7) prouincue 8) facta statt factam.

No. CXI'. 1572. 357

que noslram illam legationem hac quoque de re nonnulla, qua sanclitati eius nostris verbis exponat, in mandatis habituram, quapropter nos a sanctitale sua obnixe summoque studio postulare, ne quid eo in negotio ad cuiuscunque praesertim vero dicti Florentiae ducis ac eorum, qui di- lectionis suae hoc loci faueaf) partibus, instautiam ante eiusdem lega- lionis nostra aduentum statuere vel concedere velit.

Cui nostra aequissimae postulalioni etsi sanclitatem suam haud diffi— culter locum daturam esse singularis ea, qua prodita esse fertur, aequa- nimitas ac quielis tranquillitatisque public» (cuius turbandae haud leue hoc loci versari periculum prioribus noslris literis atligimus tuque sancti- tati eius, re ita exigenle, inculcare poteris) syncerum l0) Studium nobis pollicentur, nihilominus tarnen, vbi forte vel ex sanctilatis suae responso animaduerteris uel diligenter indagando resciueris, sanclitatem suam, aliorum artibus seduclam, eo inclinatam esse alque tendere, vt vel as- sertam illam inauguralionem confirmet vel tale quid publice siue occulle admitlat, quod nobis sacroque imperio praiudiciale esse queat, eo casu sanctilati suae, in quantum rei qualitas alque necessitas postulaueht, in menlem vocabis ea, qua; antehac cum praelibato sanclitatis suae anteces- sore, Pio quinto, de negotio isto acta, praesertim vero sub inilium pra- lerili anni septuagesimi primi eidem scripto, per te exhibito, replicae toco exposita quaeque tibi de sollicilando vrgendoque sanclitatis suae ad huiusmodi replicalionem nostram vlteriori responso ac resolutione no- uissime commissa fuerunt. Atque insuper sanclitati suae ostendes, quan- tumuis nobis, qui inuiti admodum cum pradicto Pio quinto in hoc con- Irouersiae genus descenderimus adeoque nihil eorum, qute ad illud eui- landum pertinere arbitrati simus, intentatum reliquerimus, eandem con- trouersiam cum sanclitale sua continuandi necessitas longe moleslissima futura esset, nihilominus tarnen te eo casu, quo salua nostra sacrique imperij authoritale, praeminentia et iuribus, qua) omnia asserta illa in- aoguratione grauissime laesa esse, pro singulari sua prudentia exaclissi- moque iudicio ipsamet non ignoret, aliter fieri nequeat, a nobis expresse in mandatis habere, vt contra huiusmodi confirraationem vel quemcunque alium nobis ac eidem sacro imperio praeiudicialem actum et concessio- nem, quocunque modo factam vel fiendam, solenniter protesteris. Qui- bus si sanctilas eius acquieuerit ac legalionis nostra aduentum se ex- pectuturam obtulerit, bene quidem erit. Sin vero sanclitas sua, ijs Omni bus posthabitis ac non expeclato saepediclae legalionis nostra aduentu, eiusmodi confirmalionein vel alias tale quid, vnde ad nos sacrumque Imperium aliquod praiudicium redundare possit, in effeclum deductura

9) faueant. 10) sincerum.

358 No. CXII. 1572.

esse videatur, eo casu protestalionem noslram, iam pridem solenni mode interposilam, coram sanctitatc sua ac, si quo pacto fieri qneat, vBiaerso reuerendissimorum cardinalium collegio vel saltern alias publice an aulem priuatim repeles eademquu pressenti confirmation's uel cuiconqoe alteri actuj el concessioni accoramodala nos citra omnem moram de smp- lis, quae tibi in traclalione hac occurrerint, cerliores faciès. Protesta tion! vero illud eliam, quod (am in saepe memórala nostra replica qua nouissimis nostris hoc de negotio ad le dalis Uteris conlinetur, subijcie videlicet nos extra omnem culpam lore, si forte hac ex re aliqat se- quantur inconuenienlia atque scandala etc.

El quia negotium hoc prscdiclo serenissimo Hispaniarum regiob Sencnsem statum nobiscum commune esse nosti, non intermitted, qiii cum sanclitalis ") suae oratore de ijs omnibus, quae hoc loci occarret, familiariter conféras eumque omnibus modis ac idoneis rationibus a- ducas, vt apud sanctitatem suam eadem officia serenissimi regis sai se mine prœstet idqne tam dehortando sanctitatem suam quam protestait, si forte per sanctitatem suam uel confirmando ea, quae iam ab antecessor concessa sunt, vel alium quemcunque actum exercendo tale quid atiesten contingeret, quod in nostrum, sacri Romani imperij et serenitatis sac prœiudicium vergöre posset.

Et vt de nostra hac in re volúntate certius constet atque ea. qia nostro nomine ages, tanto firmiora ac validiora sint, mittimus tiii per hunc nostrum proprium veredarium speciale ad hoc mandalum, mana et sigillo nostro roboratum. Tu vero de ijs omnibus, quae in negotio kc egeris quaeque tibi occurrent, quam celerrime nos edocere debebis,eie- cuturus in his omnimodam ac benegratum volunlatem noslram.

Quod vero ad memóralas die décima nee non tertia praesenlisK alias tuas die 12*. 19a. et '26u. prœteriti mensis aprilis datas atliett, cum ese speciale aliquod responsum minime requiranl, id solum rescri- bimus, luam illam, qua nos de singulis edocendo Vieris, assiduam dili- gentiam pergratam nobis esse, quemadmodum etiam benigne probamfc ea, quae tarn cum cardinalibus antiquioribus quam praedicli serenissimi Hispaniarum regis ac illustrissimi dominij Veneli oraloribus hac pnttensi magni Hetruri» ducatus lituli occasione egisti, non omissuri, quia ti> ista fidelia obsequia, quee el in posterum abs te expectamus, cssarti nostra gratia clementer recognoscamus. Datum in arce nostra Ebers- dorff die XXIII«. maij 1572.

Oratorj Roma?.

II) serenitalis stntt sanclitalis

No. CXIJI. 157G. 359