Vltimum scriptum in negocio Belgico ab serenilale eius produclum

26 Febr. 69.')

Quamuis nuper maiestali sua? regiae colholicae Serenissimus archidux Carolus in negocio, prtesentes motus et calamitales Belgicas concernente, omnia ea replicaneril, quae a sacra caesarea maiestate in mandalis habebat, quoniam tarnen serenitas sua heri ab maiestate eins caesarea Hieras ac-

*) Diese Überschrift steht auf der Aussenseito des letzten Concepts, aus welchem vorliegender Abdruck entnommen ist.

21

338 No. CIX. 1509.

cepit, in quibus maieslas sua ctesarea serenitati eius de integro mandat, vt plura adhuc maiestati sua? regia? catholica? in diclo negocio Belgico exponat, ideo serenitas sua facere non potuit, quin eiusmodi maieslatis sua? ca?sarea? mandato, quamuis fortasse superuacaneum esset, morem gereret maiestatique eius regia? catholica? ea, qua? sequuntur, bona eins pace et uenia, obsequenter significaret.

Nimirum maiestatera suam ca?saream cum ex literis maiestatis sw regia?, superioribus diebus ad se datis, tum ex eius oratoribus, domino de Chantone et Vanegas, moleste inlellexisse, fidelia sua monita et ex- hortationes, quo maiestas sua catholica in dicto negocio Belgico majoren ienitatem ac temperantiam amplecteretur, atque adeo id, quod maieslas sua ca?sarea serenitatem eius huc ad se eapropter delegauerit, aliorsoa' et eo nimirum >) interpretalam fuisse, vt maiestas sua ca?sarea ijs super- sedere ac maieslalem suam regiam ad res exhortari non debuent, qoe conscienliam perinde ac auctoritatem et existimalionem eius offensura? essent. Nam primo maiestatem suam testari deum, serenitatem suam etiam testcm appellare, maieslalem suam ca?saream in hac tola causa nihil prius nihilque antiquius duxisse, quam laudem et gloriam dei optimi maximi, deinde maieslatis sua? regia? aulhorilatem et exislimationem. postea communem pacem et tranquillitatem et denique vt maiestas sua regia tot ac tantis curis ac sollicitudinibus leuarelur atque adeo res eias omnes, qua? tunc summo in discrimine uersari uidebantur et adhuc qui- dem in porlu non esse censeantur, salua? et incolumes fierent.

Maiestatem suam catholicam iam percepisse, quam insignem et in- solitam legationem omnes sex sacri imperij electores nec non pleriqae alij principes ad maiestatem suam ca?saream destinauerint, quid et quan commolis animis ab maiestale eius ca?sarea postulauerint, claris verbis maiestatem suam ca?saream insimulantes, quasi maiestas eius citsarea ad id usque tempus in diclo Belgico negocio apud maiestatem eins catho licam officio suo non satisfecerit, atque adeo maiestatem eius requiren- tes, vt etiamnum munere suo caesareo fungi et eiusmodi affliclis rebus congruum remedium adferre, maxiine uero qua?dam seria et ualde rigo- rosa mandare seu decernere uellel. Oua? tarnen maiestas sua non ad- miserit, sed omnibus animi sui sensibus in ea solum ingenue ac fraterne incubuerit, qua? maiestati sua? regia? emolumento, commodo, honori et reputalioni esse poluerunt, pra?serlim rebus omnibus sie se habentibus, prout tunc sese habebanl, cum nimirum omnes passim loci exercitibus complerentur et multi iuquieti ac impacali non deessent, qui coelura terra commiscere omnesque maieslatis eius regia? catholica? res cum ipsi pes- sundare tum alios ad id inducere satagarent2), praelerquam quod etiam 1) Hier fehlt: maiestatom suam regiam. 2) satagerent.

No. C1X. 1509.

et maieslalis suae caesarea; et omnium bonornm officium fuerit, gliscentem illam statuum imperij diffidentiam ac animorum exacerbationem tollere et omnia ad (ranquillitatem pacemque pnblicam, quoad eius fieri poterat, omnibus animi viribus promouere ac dirigere.

Itaque quod maiestas sua caesarea tali sua ingenua, fideli ac plane fraterna cura et sollicitudine totam rem, prout ea ab elecloribus et prin- cipibus ipsis seu eorum legalis maiestali sua; exposita fuit, item cuius- modi machinationes ac insidiae maiestali suae regiae ac dictis suis Belgicis prouincijs passim inlentarentur, ad hoc quid inde emolumenti seu damni non solum maiestali suae regiae verum etiam maiestali suaemet caesarea? ac toti inclilae domui Auslriacae timendum et quae maiestatis suae caesarea» opinio de ijs omnibus praeueniendis ac auertendis esset, maiestali sus regia catholicae aperuerit ac, vt id eo maiori ac clariori documento ma iestali suae regiae ac toti mundo constaret, serenitatem suam ad maiesta- tem suam regiam expediuerit, serenitas etiam sua pro sua perpetua erga maiestatem eius regiam calholicam obseruantia et cullu eiusmodi lcga- tionem suscipere non dubitauerit: has res omnes maiestati suae caesarea; eius arbitrato neminem sinistre interpretari debere. Quinimo maiestatem suam. plane sperasse, id omne maiestati suae regiae gratissimum et ac- ceptissimum futurum ac ob id maiestatem suam regiam maiestati suae caesarea? ingenles gratias de tarn fraterno ac candido officio iugitcr habi- turam, praesertim cum maiestatis suae regiae quam plurimum interesset, vt de eiusmodi rebus omnibus quam fidelissime certior (ieret, et maieslas sua caesarea maiestati suae regiae fralernum suum consilium dederit, quo- modo eiusmodi malo ac infortunio obueniendum esset Non i'uisse tarnen vnquam eam maiestatis suae caesareae menlem, maiestati suae regiae moduni et forniam in suis rebus praescribere, sed solum id ei ad vlteriorem eius discussionem significare, quod eius iudicio summe ei necessarium vide- retur, prreterquam quod maiestas sua regia ex inslructione serenilalis eius liquido etiam colligere potuit, maiestatem suam csesaream se aperle eo declarasse, quod in hoc toto negocio nihil magis quam maiestatis suae regia; existimationem, authoritatem et honorem, quem proinde ac suum perpetuis temporibus promotura esset, prae oculis habere uellet. Quod uero maiestas sua caesarea in praeteritis motibus id Semper non curauerit, quod ab maiestale sua regia et eius oflicialibus postulabatur, maiestasque s) sua caesarea id sponte sua semper lubentius fecisset quam omisserit4). Debere maiestatem suam regiam certo credere, quod per omnia nihil plane absque euidenlibus et praegrandibus causis ac ralioni- bus omissum aut factum sit, sicuti quidem eius rei vlterius documentum et in specie quidem dari posset.

3) maiestas stall maiestasque. 4) omiscrit.

22*

340 No. CIX. 15G9.

Illud eliam summe maiestatem suam caesaream animadoertere opor- tuisse, vi officio suo cscsareo satisfaceret ac ne per huius aut illios rei vanam et inefficacem Ordinationen! maieslali sua? regia? plus incommoda- ret quam proficeret ac eadem hominum animos adhuc magis exacerbarel et commoueret, quo quidem rebelies sua? maicslatis eo magis confirma- renlur et simul maieslali suae caesarea; apud omnes status imperij in- exlinguibile odium et diffidentia crcaretur, cum tarnen cerlum sit, Uli suo maieslalis eius caesarea? candido officio non parum emolumenli raa- ieslalis suae regiae rebus accessisse et nonnullos eleclorcs ac pria- cipes, qui alias5) mira animo cogilarenl, inlra cogitationem sese cob- linuisse.

Ad haec maieslalem suam regiam firmiter slatuere debere, quo magis maicstas sua imperatoria rebus eius consulere satagisset*) et con tra eius rebclles mandando, proscribendo et alias processisset, proat ab ea poslulalum fuit, eo magis suspicio iIIa de pontificia confoederalione contra maieslalem eius caesaream accreuissct, ita etiam eo celerius eleclo rcs ac principes et maxime seculares ipsi conspirassent et expeditionea illam communcm decreuisscnt, prout quidem id absque eo tone tempore fere in procinclu el solum tali maiestatis sua? caesarea? fideli cura ac solli- ciludine praeuenlum fuit. Qua? sane res si conligisset ac toi miliUres copiae, vi timebatur, maiestatis sua? regia? exercitum adoriebanlur, cui du- bium esse posset, eas satis superque negocij illi facere potuissc maiesla- temque suam caesaream tum primum omnem fidem apud Germanos ami- sisse ac tanlum mali et calamitatis inde limendum fuisse, vi ea maieslali sua? caesarea? ac toti eius posteritali fortasse exiliabilis ac lucluosa cect- disset?

Insuper notorium ac manifestum esse maieslalique sua? caesarea; cer- lissime conslare, legationem seu expeditionem serenitatis suae ad ma ieslalem eius regiam quam plurimas machinaliones inlerrupisse, qua? alias nihil non mali ac summam rerum affliclionem secum traxissent.

His de causis omnibus maieslalem suam caesaream plane sperare ac confidere, maiestatem suam regiam, hanc rem tolam ex fraterno ac in- genuo eius animo nec non ex ea necessitudine, qua? maieslali suae im peratoria? cum maieslalc eius regia inlercedil, atque ex maieslalis sua? caesarea? ardenlissimo desiderio, omnibus malis, quanlum in sc est, effi- caciler prouidere et consulere, profectam, credituram, mullo minus ijs

5) Es hat hier anfangs »alios« gestanden; statt dessen hat eine andere gleichzeitige Hand »alias« gesetzt. Es ist dieselbe Hand, welche auf die Concepte der beiden Urkunden vom 23. Januar 1569 No. CVII und CVm ..pnesentnta« geschrieben hat. 6) sategisset.

No. CIX. 15G9. 341

fidem adhibituram esse, qui forlasse, talem maiestatis sua; caesarea; animi candorem maiestali suse regiae quoad deum et homines noxium et de- trimentosum futurum, suggerere possent. Nam deum esse maiestali sua; caesarea; testem, se tale quidpiam nunquam cogilasse neque adhuc in futurum cogilare, sed potius lotam rem eque ac propriam habere velle atque adeo etiaiu maieslatem suam caesaream orania eiusmodi, si loco maiestatis suae regia; fuisset, ila lubenter non solum uidisse, sed etiam exoptauisse, vt lalia maiestali suae caesarea ab maiestate sua regia pro earum arclissima necessitudine exposita fuissent.

£o tarn fralerno ac candido animo maieslatem suam csesaream ma iestali eius regia) vllerius significare, res Belgicas ob Aurantij rerum malum successum nondum extra periculum esse, sed maieslatem eius regiam cerlo credere posse, hodierna adhuc die quam plurimas pessimas praclicas ac machinationes hie1) inde eis iulentari, et, quamuis de ijs diligentissimam inquisitionem pro commodo maiestatis sua; regiae ma- iestas eius caesarea habeal, nou potuisse tarnen eam hactenus poenitus eastt) indagare et ideo maieslatem suam caesaream uchemenler uereri, nisi maieslas sua regia rebus Belgicis temperamentum aliquod adbibue- rit, quod hoc pnesenti anno adhuc multa mirabilia et ualde periculosa non solum maiestali sua; regia; verum etiam alijs et maxime preeipuis spiritualibus in imperio expectanda sint, prout quidem ex adiunclis trium secularium electorum ad maieslatem suam caesaream datarum literaruin exemplis clare ac liquido colligi posset.

Quibus quidem periculis cum maieslas sua caesarea obuenire pluri- mum soliieita sit longaque experientia iam habeat, eiusmodi imminenlibus malis, vt plurimum, celebralionibus imperialem dietarum consultum fuisse, et absque eo nuper conligeril, quod congregati Coloniae circulorum ipsorum pra'fecti de instituendo aliquo communi conuentu mentionem fecerint, ideo maiestati suae caesarea; ualde consultum uisum, non solum eiusmodi con- uentum sed etiam comitia imperialia ad primam commoditalem procuiare. Quibus quidem medijs maieslas sua caesarea omnino sperat, eiusmodi maebinationum et praclicarum auetoribus proposilum suum infringi et ila etiam alij claneularij eorum conuentus praecaueri et sie rebus suae maiestatis regia; multum commodari possc.

Quoniam tarnen maieslas sua caesarea persuasum habet, eleclores ipsos ac alios prineipes imperij, quam primum serenitas sua domum reuersa fuerit, maieslatem suam requisiluros, vi illis maiestatis sua; regia; reso- lulionrm adaperial, ideo maieslatem suam caesaream pelere, vt maieslas

7) liinc statt hie. 8) Dieses »eas« ist von der andern gleichzeitigen Hund hinzugefügt.

.342 No. CIX. 1509. CX. 1570.

sua regia sese aperte declarat9), quid maiestalem suam caesaream1*) hac in parle facere desideret.

Maiestalem suam caesaream hoc tolum negocium perinde ac soa omnia maxime cordi habere et proplerea maiestati sua? regise vlteriis deliberandum ac disculiendum proponerc, an non ualde consulte acbeae faceret, si per primam coramoditalem vel usque in diclam Belgiam ueni- ret vel ei magis aliquantulum sese appropinquaret, cum omnino creden- dum sit, talcm eius aducnlum vel saltem appropinquationem rebus Omni bus mullum adiumenli et commodilalis allaturam etc.

Et haec quidem sunt, qua?, maiestatis suae caesarea? supraueniente nouo mandato, maiestati suae calholicae serenitatem eius exponere opor- tuit. Qusb licet antea maiori ex parle maiestati suae caesarea?") sigai- ficala fuerunl et ob id furlasse ijsdem maiestas sua regia de inlegro inter- pellari non debuerit, praesertim cum iam maieslas sua sese declaraoent. maieslatem suam ca?saream per omnia et in omnibus apud se excusalam maieslatique12) sua? caesaream11) integritatem et candorem satis superque sibi cognitum ac proplerea maieslatem suam regiam in mutuo suo fraterne ac singulari erga maiestalem eius ca?saream amore omnibus temporibus vicissim constantissimc Semper perseueraturam, morem tarnen screniUlem eius maiestati sua? caesarea? gerere necessum fuit. Itaque in maiestatis sua? regia? manu erit, maiestati sua? caesarea?, quando uel quomodocunqie uoluerit, ad praedicta respondere. Serenitatem eius de eo longe maxine lelari, quod maieslales earum tarn bene ac fraterne afleclas erga se in- uicem esse uideat; sperare serenitatem suam, eam rem cum toti christia- nitati tum specialiter inclita? domui Auslriacae Semper14) faustam foeli- cemque fuluram.