Nota) qusedam, quibus ostenditur et declaratur, quam proterue ac insulse ordines vnitarum prouinciarum (uli sese vocant) pergunt ab anno 1591 vsque ad annum 1596, quo vltimas de- derunt, quippe vigesima quarta aprilis, ad imperatoriam ma- iestatem et omnes simul imperij Status literas, agere ratione nouffi paeificalionis. **) Merito Imperium sollicitum esse debet de pace Belgica eamque se- dulo vrgere, quod ipsius maxime hoc aneipiti rerum statu multis nomini- bus intersit, cam quanto citius conciliari.

Quam nihil temerarius, nihil proteruius, nihil insolentius nihilque raagis inauditum eliam apud gentiles, iniideles et barbaras naliones ac- cidere potest, quam negare legalis de pace acturis aditum, — est enim e mundo tollere solem et omnem prsecludere viam ad redintegrandam vit» hnmantB societatem et communicationem, — permirum ac nouum plane est, vnitarum seu potius vnitim rebellium prouinciarum ordines in tantam temeritatem et vecordiam prorupisse, ut anno 1591 ausi fuerint id committere.

15) proclamari.

*) cfr. N. G. van Kampen Geschichte der Niederlande. Erster Band, Hamburg 1831, 8V°, Buch IV, zweites Kapitel pag. 541 — 543 und 550, und H. Leo Zwölf Bücher niederländischer Geschichten. Zweiter Theil, Halle 1835, 8™, Buch IX. Kap. 4. pag. 700, 704.

**) Das Original-Manuscript, aus welchem vorliegender Abdruck ent nommen ist, beginnt mit obiger Überschrift.

26

402 No. CXIX. I59C.

Sed cuius quaeso legalis rcpulsam fcccrunt? Nonne regis calholici. quem adeo grauiter haclenus offenderunt? Nonne Hispanorura, quos lantopere execrantur? Nonne alicuius, cuius nihil interest, Belgium io hello vel in pace esse? Miniine, at Romaiii imperij imperatoris, quos non in huius uel illius parlis gratiam sed tantum honi publici caasa ia Belgium nmandaral ad constituendam nouam pacis tractationem, sua ar quorundam imperij electorum et principum vtriusque religionis, in ea non (ut ipsi calumniose cauillantur) comparendorum ut inleruentores sed ut authores, mediatores, moderalores et arbitratores, authoritate concar- rente pcragendam et constabiliendam. Quem uel quos mortalium consUl vel legilur vspiam in tantam, nulla eliam honesta aut ab vllo probanda precedente causa, prosilijsse insaniam ac impudentiam? Quia autem (it inquil uerissime Cicero), qui semel verecundise fines transgressi saut, egregie impudentes porro esse oportet, vltimo etiam, nempe sub finem anni snperioris ac deinde rursus sub initium huius anni, ad summum audacise fastigium perrexerunt renunciando cathegorice ') eidem impera- tori necnon omnibus simul imperii ordinibus per literas peculiares, se nihilominus1) cogitare, quam cum rege calholico aut eius consilio aut quolibet alio eius nomine velle de pace tractare, atque propterea monere, ut desistant a studio nouam formandi vel instituendi inter regem calholicun et ipsos iuxla decreta comitiorum Ratisbonensium pacis tractationem, ni uelint maximam aulhoritalis et dignitatis sua? subire diminutionem simul- •que inutilem laborum et expensarum facere iacturam. Quam ueheraenter imperium pariter et totus orbis christiauus commouerentur et excandesce- rent in regem catholicum, si ab illo uel ex eius parte uel minimum quid talismodi diclo, scripto factoue commissum fuisset! Qua? non ansa etiam preberetur ad concitandum in eundem omnium animos, quanlaque opera vbique gentium daretur, ne istam petulantiam et audaciam impune ferrel! Sed quid? Prsestat reuocare gradum, quam vlterius circa questionem istam excurrere; videlur namque hoc nostro scculo ita comparatum esse, ut apud plerosque magis Vitium quam virtus in pretio sit, vnde etiam, proh dolor, videmus malignantium pertinaciam partim conniuentia partim negligentia partim nimia meticulositate prseualere obseruantie et decori.

Si tanti imperatorem et imperium faciant atque tantopere vtriusque authoritatem suspiciant reuereanturque, vti in literis et passim asserunt, quare non paternis huius et illius monitis ad pacem publicam patriae, miserrimc tot iam annis afflictae, amore obsecundant seque accommodanl, quum nihil vtilius et salutarius ipsis et imperio euenire posset, quam, pace inila et armis vlrinque positis simulque reiectis et omissis quibus-

1) categorice. 2) nihil niinus.

i

No. CXIX. 150G. 403

übet friuolis ineptis ac bene et candide agere conlendentibus in- dignis suspicionum el diffidenliae argumenlis et excusalionibus, quo mi nus sibi conducere persuasum habent, ut eo condescendant, sese quieti dare, quo Christianorum vires in communem christiani nominis hoslem ad commune solatium potentius securiusque exerceantur? Quare deinde non magis huius et illius legatos admiserunt et admittunt, quam binis aut trinis iam vicibus ad se venire permiserunl legatos et emissarios, non dico Gallorum, Anglorum et aliorum principum pernitiosissimm ipsorum factioni addictorum, sed ipsiusmet gubernatoris generalis vel etiam con- silij regis catholici statuum obedienlium prouinciarum Belgicarum pro noua tentanda pacis Iractatione? Anne illi ipsis magis suspecli quam hi, quos pro publicis babent hostibus, esse possunt? Minime, sed ideo vi- dentur, presertim qui modo in vnitis prouincijs habenas moderantur re- rumque potiuntur, legatorum imperatoris et imperij accessum et con- spectum recusare, quod uereantur, ne illorum presenlia Bat uel excitetur contra se suosque, salutem in bello non in pace ponentes, tumultus in populo; sciunt enim eundem, bello hoc (am diuturno oppressum, ex- haustum et defaligatum peioraque adhuc exindo extimescentem, nihilo— magis3) optare, quam securam huiusmodi pacem.

Si omnibus Christianis cnra et cordi merito esse debeat communis reipublicae Christian» propugnatio et conseruatio contra immanissiinos infideles, Turcas et barbaros, eamque propriae etiam anteponere saluti, quo iure quaue ratione dicere queunt, suam et suorum incolumilatem prse omnibus alijs rebus ipsis chariorem et commendatiorem esse ac propterea non posse etiam in communi christianilalis periculo, ad quod auertendum communes absque ulla excusatione manus adhibendae essent, correspondere imperatoris seu imperij studijs, quibus adnilitur eos cum rege catholico reconciliare, cum pax propter bonum publicum etiam iustissimo bello sit prteferenda? Quod si locum habeat, quando loquimur de peculiari bono poblico alicuius regionis vel prouinciae, quanto magis obtinebit, quando agitur de bono publico generali totius imperij et chri stianilalis, vnde vniuersalis dependet salus. Videntur satis clare hoc ipso alijsque plurimis indicijs et argumenlis malle, christianismum a Turcis, Tartaris caeterisque barbaris et infidelibus inuadi, deuastari, diripi alijsque diris affligi et exagilari modis, quam quidquam de impijssima sua vesania et peruicacia remitiere, quod quam sit abominabile et christiano nomine indignum, alijs sit indicium. Sed quid omnium horum magis impium et immanius, quam quondam serenissimum archiducem Ernestum gloriose memoria?, imperatoris fratrem, principem uere lenissimum et

3) nihil magis

26»

404 No. CXIX. t SOG.

benignissimum, statim ab cxordio gubernij sui Belgici scriptis et actis publicis prscloque cxcusis et diuulgalis insimularc sicariatas, quasi insi- diatus fuisset vitae comilis Mauritij de Nassau, atque proinde duos aut trcs diuersis in locis, quos inquiunt, sub quaestionibus deposuisse, se a quondam screnitate sua ad talismodi scelus perpetrandum subornatos et emissos fuisse, extremo in quatuor nempc dissectos partes affectos esse suppiicio, rciecto omni oblato a dictae serenilalis su« commissarijs, in Haga Comilis tunc temporis, quo vnus illorum ibidem plecteretur, exislea- tibus pro solicilanda noua pacis tractatione, probandi modo, huiusmodi falsissima esse commenla iuxla ac mendacia acque crassa atque splendida. prout reuera sunt? Scitur enim passim, prineipem illum fuisse ingeoij mitissimi et pacatissimi nee uel minimo sanguinolentie vel maleuolenlut indicio vnquam fuisse notatum ad exemplum suorum maiorum, quos nus- quam reperitur vi et violentia sed iuslitia, sequanimitate et liberalitate res suas domi forisque stabilijse et auxisse vsque adeo, ut dici probarique in sternum non poterit, eos vspiam gentium quidquam scelere uel cru- dclitate efficere lentasse; imo dicuntur potius peccasse et peccare nimia mansuetudine et dementia atque ea4), quod eadem maligni abutanlur, fieri, ut rerum suarum Status in dies deteriori quodammodo conspicialur loco. Scitur porro, eum a rege catholico in Belgium destinatum, rais- sum et profectum fuisse eiusque gubernacula imperatoris nutu et coo- sensu aeeeptasse ac auspicatum esse non animo aut studio bellum gerendi sed potius procurandi communem omnium prouinciarum Belgicarum pa- cem et quietem, ad quam ob placidissimos ingenij sui mores omnino nalus et educatus videbatur.

Hoc clarissime testantur preler multa alia argumenta benignissimx ipsius literse, non ad instantiam regis catholici vel consilij Hispaoici,— a quo illum ipsi depeudere neque quidquam absque eiusdem assensa agere uel statuere posse, more suo calumniabantur, ac ideirco cum illo de pace tractare non posse nec uelle, asserentes licet falso et per- uerse, quod nec regi nec eius consilio ob (oties violatam fidem et pacen nmplius fidere queant, — sed motu proprio, altamen pro officio et autho- ritate gubernatoris Belgici scripta; et misse tum ad ipsos statums) pro uinciarum vnitarum referentes, tum sub tempus comitiorum Batisbonen- sium ad imperatorem omnesque simul imperij electores et principe*. Hoc, inquam, teslalur cessalio ex parte sua ab omni hostilitate, quam diu in Belgio egit vixilque, licet ad eam exercendam ab illis oppogna- tione ciuilalis Groningensis et occupatione oppidi Huy in dilione Leo- diensi alijsque pluribus stralagematibus hostilibus satis superque laces-

4) co. 5) slfituuni.

No. CXIX. 1590. 405

situs ac prouocalus fuerit. Sed quis nun uidel, ipsos isiam falsitalein commitlere gategisse, ut principem illuin, alias innoccnlissimum, ita apud populum redderent suspeclum de thyrannide") ac proplerea odiosum et execrabilem, veriti, ne alioquin Belgarum animos sua tantopere vbiquo gentium decantata benignitate sibi conciliaret eosque, factos pruden- tiores atque ab ipsis ipsorumque malis arlibus alieniores, ad paccm se- cum ineundam induccrel?

Quid deinde etiam insullius, quid inciuilius, quid ingralius, quam caesari et plerisque benc affectis imperij principibus et ordinibus, pacem summa eaquc palerna cura et diligentia vitro serioque (um pro communi totius imperij et chrislianitatis tum pro peculiari Belgicarum prouinclarum quiete, vtililale et incolumilate vtrobique per legationes et Wieras solli- citantibus, ne ullas quidem vllo vnquam indicio uel significatione pro tanto suscepto onere et labore agere gratias? Verum ut ingratitudo dijs hominibusque displicere et exosa merito esse solet, sie etiam nunquam inanet impunila, vnde vix dabitandum est, quin etiam idem nimis hisee proteruis et insolentibus Belgis imminet') excidium, quod olim Scipione duce forlissimo Carthaginiensibus, alias potentissimis, post tolies temerc violatam ac demum penitus reiectam pacem, ludibrio Romanorum legato, nempe Fabio Maximo, ipsis proponente pacis belliue optionem, habito, euenit.

Quidnam manifeslius arguit eus nihilominus8) quam paccm deside- rare, quam, dum inquiunt, quando post obilura dicti quondam Serenissimi archiducis Ernesti felicissimae recordationis fecerunt indicium se optarc pacem, quod non cogilarint de ea tractarc cum rege calholico uel cum eius consiliarijs uel cum quopiam alio cius nomine sed solummodo cum slatibus reliquarum prouinciarum a sese separatarum, quam, inquam, dum vrgeant ante omnia Hispanorum ipsisque adherentium ex Belgio discessum, quod scialur, illud nunquam fieri posse, nisi prouinci», ab ipsis propler rcligionem et rebellioncm seioneta?', velint eandem, quam ipsi, facere proteruiam? Id au lern ut commitlant, nullam negligunt oc- casionem nec vllum non mouent Iapidem; sed confiditur tantum earun- dem conslantiee, ut finnissime credatur, eas sanioris esse mentis atque exemplo successuum paeificationis Gandauensis, quorum vestigia dubio proeul illas adhuc terrere debent, hoc fraudulento modo et in eum finem post obitum quondam den Ludouici de Requezens, commendatoris roa- ioris pro tempore generalis Belgicarum dilionum gubernatoris, fabricalrc, fore cautiores, quam vllis fucalis blandimeulis uel plausibilibus pacis illecebris se eo induci patiantur, nisi iterum in maiorem, quam antea,

6) tyrnnniilc. 7) immineat. 8) nihil minus.

406 No. CXIX. 159G.

labyrinlhum recidere aueant. Nam negotium illis principaliter non est cum ordinibus prouinciarum obedienlium sed cum ipso rege calholico et domino suu naturali ac legitimo, quod eum post deum preeipue offen- derint eique soli obstrepant, ac proinde bellum, quod hactenus geritur, 11011 proprie ciuile aut prouinciale sed intestinum prineipis contra suos subditos sediliosos et f'aetiosos vocandum est. Igitur si pacem habere oplarent ac ipsi se iterum submiltcre conlenderent, cum ipso, non cum prouincialibus, de ea agendum. Atque deinde etiam notum est, isti alten petitioni regem catholicum prius assentire non posse neque debere, nisi inita et stabilita pace. Nam ut seditiosorum et heereticorum molus fuerunl causa, quod rex catholicus diuersarum nalionum milites in Belgium intro- duxerit, partim ad compescendam islorum hominum audaciam et temeri- tatem, partim ad tutandam et propugnandam religionem et aulhoritatem suam, sie eliem non tenetur nec ullis ralionibus constringi potent ad auocandum eosdem milites, quoad motus isli non fuerint sedati et pa- cati, uel ipsi simulque vno eoderaque (empöre dimiserint et suos milites extraneos, veluti Gcrmanos, Gallos, Anglos, Scotos aliosque, inter quos eliam recensenlur mulli Hispani et Itali, quos ideo uidentur libenüus apud se ferre, quod sint homines suae faclionis, vnde haud obscure li- quet, quod Hispanos aliosque exteros abhorreant, fieri non tarn morum quam potissimum religionis odio. Alias enim similem commitleret er- rorem, cuius pastores ouium (ut in apologis Esopocis9) est), pacto lupo- rum de dimiltendis a so canibus deeepti, arguunlur, atque tum nouissinu preserlim quoad religionis, authoritatis et iurisdictionis suse statum et conseruationem forent peiora prioribus. Etenim si sincere ac bona tge- rent Ilde cuperentque patriam belli et militum extraneorum incommodi- talibus landem liberari, prius deberent instare pro pace ineunda, nam, ea semel bene constitula et consolidata, vitro tum iuxta traclalionis paci- ficatoriae pacta et stipulationes arma vtrinque ponerentur, miles ubique dimitteretur et exauloraretur atque adeo bellum omnino cessaret ac omnia deineeps in tuto ac securo essent et manerent statu, ut nihil molestie, periculi uel insidiarum amplius presertim prouinciarum ordinibus ab Hispanis uel alijs exteris metuendum foret, quum omnia polius in sua, quam in regis calholici, consisterent et remanerent potestate, ita ut, si quando rex calholicus pacta non seruaret (vli nunquam seruasse falso ac temerario niinis astruunt ausu), ipsis Semper integrum foret, eum uel vnico nutu et momento excludere omnibus prouineijs Belgicis seque ipsius dominio abdicare. Nam nihil ipsos in eo impedire posset, quum soli ipsorum absque ullis praesidijs committerenlur iidei omnes prouinci«,

9) Acsopicis.

Nu. CXIX. 1590. 407

ciuilales el oppida, exceptis forsan paucis quibusdam fortalilijs et ca- stellis, in quibus miles qualiscunqae necessario remanere debebit, tum ad custodiendum el tutandum confinia contra excursiones qualiumcunque vicinorum bostium, tum ad conlinendum securius in officio scditiosos ac nouarum rerura studiosos homines. Quod nihilominus ipsi grauissime ferunt simulque peruersissime et interpretantur et calumnianlar, conscij, nihilomagis,0) ipsis impedimenlo esse posse, quo minus libere queant quseuis preterea in regem et principem suum ad totalem religionis ca- tholicae oppressionem et extirpationem perpelrare facinora. Vnde etiam non erubescunt afiirmare, impositionem presidij Hispanici in arce Ca- meracensi, expresso statuum illius düionis consensu permissam ac dedi- tionis articulis cautam, esse contra pacta, alias inila cum prouincijs VValonibus, ut vocant, quod est eque falsum, atque cetera omnia, qua; adferunt. Nam quomodo Cameracensis prouintia >') Walonum prouin- ciarum pactis reconciliatorijs, cum rege calholico anno 1579 inilis, ullo modo gaudere posset, quum nunquam sub ijsdem comprtehensa fuerit, sed sub dominio Gallorum ab anno 1576, quo ipsis prodita cessit, Sem per manserit vsque ad superiorem annum 1595, quo, uiribus legis ca- tholici coangustata, Gallicano imperio abdicando ipsius se peculiaribus condilionibus dedidit potestati? Exindc satis constat, quod rex calholi- cus plus ipsis, quam ipsi eidem iidant, seque maiori subijeial periculo. Illud sane verum boni saneque affecti prineipis, hoc hominum peruer- sorum ac malignanlium indicium est; si euim essent homines bona) ac sincerse voluntalis, non tantum pacem oblatam ambabus amplecterentur vlnis, verum etiam eam omnibus expeterent votis, quibuscunque tolera- bilibus conditionibus haberi posset. Sed lanlum abest, ut hoc sponlcsua faciant, quanlum in dies magis magisquestudeantab eapopulum diuertere, ut sie dominatum suum perpetuent et slabiliant, cadant cedantque res patriae imperio et toti demum chrislianitati, quomodocunque uelint; id- que ad instar causidicorum, qui etiam nihil aliud Optant, quam ut lites sint immortales, quod ijs quemadmodum Salmandra12) igne se foueant nutrianlque; alias, nempe sopilo bello, metuunl plerique ex ijs, qui ad clauum modo sedent, maximam capitis diminulionem slalusque sui muta- tionem. Proinde etiam ut hoc praecaueant alque id, quod in votis habent, consequantur, mille technis et malis vtuntur arlibus: Modo prohibendo sub grauissimis po3ni8, ne quis apud ipsos de pace loqualur, modo af- firraando, ipsis non conilucere vllam pacis tractationem admittere, quod per eam res regis calholici forent meliori et ipsorum deteriori loco in tantum, quod nihil possent per se aut per suos associatos et confrederatos

10} nihil magis. II) prouincia. 12) Sulamandra.

408 No. CX1X. 15!) 6

prsestare, quod esset conueniens seu conforme imperatoris maiestalis intentioni. Illud quiilem uerum, hoc uero falsissimum est, quando sin— ceras de pace ineunda et obseruanda haberent cogitaliones. Nam ea inita et stabilita, res non possunt non vtrobique optimo manere Ioco at- que tunc tarn regi calholico quam ipsis prsesentissiraa pariter et opU- tissima a tot iam annis daretur occasio vtilissimam imperio nauandi ope- rara, conuerlendo quippe uires et arma sua in communem chrisliani nominis hoslem, quse etiam precipua causa est, quare imperalor et Impe rium sinant sibi hanc pacis tractalionem lantopere cur» esse. Modo allegando, illam ipsos instituere uel ioire non posse, nisi consultis suis associatis et confcederatis, scilicet Gallis, Anglis et quibusdam etiam maleferiatis principibus in imperio, quasi uero absque illorum. qui belli tantum non pacis consorles sunt, consensu ad eius tractalionem con- descendere nequirent, quum omnis confoederatio, quando nimirum sin- cero ducimur desiderio componendi pacem, inlelligatur non tarn inter- rupta quam abolila et antiquala. Nam cessante hello, eius nempe causa, cessat quoque eiusdem eflectus, hoc est vigor et subsistea- tia eius, vnde etiam in omnibus pacis traclationibus solet expresse ad maiorem cautelam quibuscunque frederibus renunciari. Nihilominus cuique fcederatornm liberum est, si velit, pacis tractalionem amplecti atque curare, se sub eadem comprehendi. Modo asserendo, se solos in nouam pacis tractalionem consentire non posse, sed ad eam concurrere eliam debere Gallos el Anglos, ueluli communes regis catholici hoste«, atque sie pacem non peculiarem cum illis tantum sed generalem cum omnibus simul dicti regis catholici hoslibus in orbe christiano insti- luendam et componendam, quod cum aeque faclu impossibile sit ob bellorum, hostilitatum, inimicitiarum, simultatum aliarumque causa- rum diuersitales atque duo contraria non possint consistere in vno eodemque subiecto, nihil aliud per hoc agere uidentur, quam omnia hisce obliquis vijs ineptisque propositionibus reddere magis ac magis intricata et difficilia, quo nunquam ad id, quod in volis est et rei- publicae christianai neecssitas efflagilat, peruenialur. Modo regem ca- tholicum perfidise arguendo ac proplerea affirmando, nulli amplius pa cis tractatui, cum illo inito, fidendum esse, licet eius ipsos, post fidelitalis et obedientiae iuramenti, quod olim regi catholico veluti prineipi suo prestiterunt, violationem, paeificationis Gandauensis alio- rumque tractatuum infractio el abruptio reos slatuant, vnde ipsis potins minime fidendum foret idque eo minus, quod pro more habent diatios fidem non seruare, quam ipsi'3) usui sit, imo iuxta ipsorum theologiam et

13) ipsis.

No. CXIX. 159G. 409

praxin grande peccatum est principi calholico uel cuicunque alij fidem etiam iuratam seruare, si cum aliquo heresis sua commodo et promo- lione possint eam infringere. Vnde rede quidam inquit, fcederum sancli- tas14) et iurisiurandi religio 1S) et paclorum conuenlorum fides10) inier bonos firmissima esse vincula, inter malos, sciliccl hsereticos, praeserlim Caluinistas, paratissima, oblata opportunitate, ad fallendum retia, prout ad oculum cum maximo religionis calhnlicae detrimento (cstanlur tot lamque diuers« pacis composiliones, facta; et celebralae in Gallia, Anglia et Belgio. Modo Hispanorum sa?uiliam et tyrannidem hyperbolice exag- gerando et execrando, dum ipsimet nihil aliud quam meram exerceant tyrannidem imo multo crudeliorein, quam reuera est, cuius incusant Hispanos. Modo varia figmenta, libellos famosos mendaciaque typis expressa diuulgando, sicuti fecerunt non lantum de rege calholico, cle- menlissimo principe suo, verum eliam de diuo quondam optimo ac inno-r centissimo archiduce Ernesto frelicissimse memoria), uli supra fusius re- latum est, alque nunc de serenissimo archiduce cardinale, etiam ante- quam Belgium ingressus esset et manum ad gubernij clauum posuisset, ut sie populi animos praeoccupent atque a bonis institutis retrahant. Modo subornando et fingendo Hieras odiosas, quasi a regis calholici ministris scriptas ac a se intereeptas. Modo adullerando ac falsis asper- gendo commentis veras et aulhographicas") literas, si qua) casu ad ipsorum deueniant manus. Sed eslo, non (amen admisso, Hieras mi- nistrorum quorundam regis catholici ea conlinere, qne passim crimi- nantur uel polius calumniantur, anne proplerea, scilicet ob priuatum vnius uel allerius ministri aut consiliarij affectuin vel senlentiam, debe- rent prudentissimum iuxta ac vtilissimum patriae ac vniuerso chrislianismo imperatoris et ordinum imperij instilutum de noua pacis Iractatione auspi- canda reprobare ac ueluli fruslraneum ita lemere reijeere, vt uideantur, si pergant illud promouere, nescio quam, imperialis et electoralis autho- ritatis laesionem seu imminutionem comminari? Si quod scriplum de- cretumue ab ipsomet rege catholico produxissent, quo constarel, ipsum haud candide et sincere agere uel huic nouee paeificalioni, authorilate imperiali inslituendse, assentiri, quoque, inquam, declararet, ipsum nihili uel parui (ut ipsi peruersissime calumniantur) facere uel seslimare hac in parte dignitatem seu authoritalem imperialem ac proinde sludere eandem quouis modo eleuare ac supprimere, tunc iuslius possent con- queri atque idem imperatori et imperij ordinibus denunciare. Verum enimuero quandoquidem praeter alia infinila indicia, argumenta et ra- tiones luce meridiana clarius pateat, regem catholicum ex solo illo re-

14) sanetitatem. 15) rcligioncm. 16) fidein. 17) authograplias.

410 No. CX1X. 1500.

sponso, quod nuper comili de Fuenles, Belgij gubernacula suo nomine lenenti, reddidil super hac maleria pacificatoria cuiusquc in Hteris suis menlionem faciunt, quanlum suspiciat maiestatem imperialem eideroque tribuat quamque porro benigne, paterne et sincere afficiatur alque quam promptus et paratus sit, medianle decenli forma, modo et conditionibas bonestis recipere immorigeros subditos, postpositis et penitus oblitis quibuslibet etiam atrocissimis et grauissimis iniurijs et lasionibos, im gratiam: omnia tela, quibus eum improbissime petere conantur, in ipsos vetorquenda sunt pariter et calumniae, quibus eum immehto vbicnnqne locorum et gentium perstringunl. Quid enim notius ex supradictis liquel, quam ipsos omnia fucale, fraudulenter ac peruerse cum Catholicis pera- gere? Quod tarnen si necdum satis dilucide constet, conferanlur, quaeso. literse, scripta et responsa, super hac questione de pace ineunda ad imperaloriam maiestatem diuersis temporibus et vicibus tum a rege ca- tholico tum ab ipsis data et emanala. Nun tantum reperietur tanta hinc inde affecluum quoad uel bonam et sinceram vel malam et fucatam in- tenlionem seu uoluntatem discrepanlia, quanta est diuersitas inter lucem diurnam et tenebras nocturnas, verum etiam manibus pedibusque ostendi poterit, vtra pars bona; et Candidas volunlatis merealur lauream iuxla angelicum hymnum in natiuitate Christi coelitus auditum: Gloria in ei- celsis dco et in terra pax hominibus bonae volunlatis! •*•)

Ex his omnibos et singulis nihil aeque perspicuum et euidens est, atque ipsos imperaloris et imperij dementia, lnnganimilate et patientia abuti, dum aliud non cogilent inque volis habeant, quam eam, aliud simulando aliud agendo, quibuscunque falsis argumentis et qusesilis co- loribus circumducerc ac eludere, vt interim pergant insolentius in im- pietate et peruicacia sua insolescere ac in oplimutn et benignissiuium principem suum ita impune summaque cum iniuria dcbacharier'*) ad omnimodam tandem totius rcipublicaa christiana? slalus confusionem et subucrsionem. Etenim vnicum ipsorum Studium est, ut, eiecto et abro- gato omni legitimo principalu seu magistratu, se redigant ad normam reipublicas Helueticee, inuitando et sollicitando nunc his nunc illis arti- bus etiam reliquas prouincias et uicinas imperij ditiones ad idem com- mitlendum. Quare in tempore, uirenti adhuc herba, expergiscendum et contra huiuscemodi pacis et quietis publica; tarn infraclores et lurba- tores quam manifeslos hosles serio iuxla ipsiusmet imperij conslitutiones et recessus igne ferroque, abiecta perniciosissima neutralilatis larua. qua hactenus imperialistx voluerunt eliam contra ipsiusmet imperij ordi-

***) Evang Luc. iL 14.

18) debacchari. Die Infinitiv-Form »er" verrätli den Spanier

No. CXIX. 150C. CXX. 1004. 411

nationes et decrela esse huius fabula? spectatores, insurgendum et animad- uertenduro, quoad coniunctis consilijs et viribus in ordinem redacti ad saniorem redeant meutern. Aliter enim metuendum, ne viuant agantque non ad deponendam sed ad augendam audaciam, donec uel ipsi uel barbari seu Turcae sublime et antiquum imperij decus omnino prostraue- rint pedibusque conculcauerint.