Dulcissimo patric) H. pontifici R. filius suus, sie gregem pascere, vt pastorem mercatur sibi Iranseuntem minislrare. Sic, pater amantissime, scribens me') in literis tuis te voca patrem, si quas mihi vlterius raise- ris. Tu enim senex es, ego vero puer vel adolescens. Non de annis loquor, pater, sed de moribus. Centum enim transegerat annos, de quo per sapientem virum, immo per ipsum spiritum sanetum, in quo lo- quebatur Salomon, dicebatur: Puer C annorum malediclus erit*). Quod

m) Zu »infreni fastu« cfr. »infrenis seruientium meorum faslus« fn Sudendorfs Registrum Theil II. No. XIV. pag. 17, und »effrenem con- teniptum« daselbst No. XXIII. pag. 26.

n) cfr. »intollerabiliter« in Sudendorfs Registrum Theil I. No. VIII. pag. 12, »intollerabilis« in Theil II. No. XXIII. pag. 27.

0) cfr. »precordiali« im Briefe No. X., »precordialem« im Briefe No. XV., »precordialibus« im Briefe No. XVII, »prccordialiter« in Sudendorfs Registrum Theil II. No. XVI. pag. 19, »precordialis« daselbst No. XXIV. pag. 30.

15) intolerabilem. 16) dignissimo quoque exoptato. 17) preeibus statt precedentibus.

a) Richert wurde 1060 (cfr. Lamberti Annales in Pertz Monumenta Germaniae historica, Scriptorum Tomus V pag 161) oder 1070 (cfr. An- nalista Saxo in Pertz Monumenta 1. c. Tom. VI. pag. 699) Bischof von Verden und überlebte den Kaiser Heinrich IV. (cfr. Chronicon episcopo- rum Verdensium in Scriptorum Brunsvicensia illustrantium Tomus II. cura G. G. Leibnitii Hanoverae 1710 fol. pag. 216). Er war mit Bischof Hezil befreundet cfr. Sudendorfs Regislrum Theil I. No. II. pag. 3.

b) Hezil Bischof von Hildesheim 1054—1079.

c) Auch Erzbischof Liemar von Bremen nennt den Bischof Hezil »pater« cfr. Sudendorfs Registrum Theil I. No. V. pag. 8.

*) Isaias LX'V. 20.

1) mihi statt me.

No. XXIV. 1070—1079. XXV. 1073. 39

cum dixisset, ne forte iitubarent pedes nostri, non intelligentiura scili- cet, exposuit slatim quod dixerat, dum subiunxit: Et peccalor multorura temporum maledicetuT"). Hic ego sum, pater suauissime. Multa con- sumsi tempora, multa perpetraui peccata. Innumerabilia enim sunt pec- cata mea. Quid dixi? Peccata sunt, si peccata nun sunt. Nihil enim est omne peccatum; ad nihilum ergo reducimur, cum peccamus. Si igi- lur nihil est peccatum, quomodo dicendum est, esse peccatum? Et ta rnen est peccatum. Quod vtinam non esset 1 Si enim peccatum non esset, nos integre *) essemus. Nunc vero quia peccatum in nobis est, integres) non sumus. Integrorum ergo corruptio est peccatum. Ideoque et est et non est peccatum, quia et corruptio est et essentia non est. Quod tarnen, scilicet corruptionem esse, dicitur non ex deliberalione rationis, sed ex inopia locutionis. Haje, benignissime pater, solo loquendi de- siderio, astante mihi nunlio isto, scripsi. De exterioribus aulem, que mihi necessaria fuerunt, sicut tibi inspirauit deus, scio, quia optime prouidebis.