praesentala 23 Jan. R!) *).

Memoriale illud separalum ab generali response qnod maiestati sua? regia catholica? serenissimo archiduci Carolo ad nunciala eius in negocio Belgico dare placuil, serenitas eius ea, qua deeuit, obseruantia pereepil. Et quemadmodum iam antea maiestati sua? regia? conteslata est, se ei in omnibus rebus gralificandi ac inseruiendi studio et uoluntate vsquequaque propensissimam esse, ila nunc eliam maiestas sua persua- sum habere dignabitur, sereuitatem eius ei hac in re quoque lubentissimo animo morem gesturam ac ea, qua in dicto memoriali continentur, ma iestati sua? imperatorix secundum maiestatis sua? regia? requisilionem fideliter exposituram, verum serenilatem suam cum pro suo erga ma- iestatem eius caesaream (um erga maiestatem suam regiam debito singu- larique amore facere non poluisse, quin nihilominus maiestati sua? regia? ea, qua? sequuntur, quam candidissime significaret:

Nimirum maiestates suas in hoc plane conuenire, amorem eorum fraternum sanguinisque arclissimam coniunetionem et mutuam conftden- liam omnino requirere, vt altera alteri ea, qua? aliquando praeter ex- pectationem eis obueniunt, Iibere, ingenue ac sine omni dissimulatione adaperiat, vt, sublatis tarn suaui et amicabili consensu omnium dissen- sionum occasionibus, maiestates eorum in continuo amoris et dilectionis incremento persislere ac perseuerare possint.

Itaque eam rem dubio proeul in causa fuisse, quod maiestas sua caesarea maiestati sua? regia? omnia ea per serenilatem eius communicari curauerit, qua? maiestas eius regia superioribus diebus de molibus illis Belgicis scriptis et uiua uoce beneuole intellexil. Ac proplerea ma-

*) Die Worte: »prasentata 23 Jan. 69» stehen auf der Aussenseite des letzten Concepts, aus welchem vorliegender Abdruck entnommen ist, und sind von derselben Hand geschrieben, wie die nämlichen Worte in der vorhergehenden Nummer CVH.

334 No. CVUL 1560.

ieslali sua? caesarea? absque dubio gratissimum futurum, quod maiestas sua regia ea, que sibi in dicto negocio necessaria uisa fuerunt, maiestati sntB caesarea; pariter declarare non intermiserit.

Et quod primo maiestas sua regia maiestati eius caesarea? per sere- nilalem suam significari pelit, se nunquam credidisse, principem Auran- tium in causa tarn iniqua et quidem contra naturalem suum dominum tantum exercitum engere potuisse, multo minus uero principes ac alios Status imperij opem et auxilium illi laturos vel maieslatis sua? caesare*, vt ipsius imperij supremuin dominum et caput, auguslam authoritatem nec non id officium, quod maiestas sua caesarea vt frater maiestatis suc regia? maxime in tarn sibi propria causa interponere polerat, tarn exiguum fuisse, vt eiusmodi ipsius Aurantij conatus refringi') non potuissent, ad id liceat serenilali sua? maiestati eius regia; bona sua uenia, donec ma iestas eius caesarea ipsamct id fecerit, ita respondere: maieslatem suam regiam hac in parle rem bonitati eius maxime propriam facere, quod tarnen eo non obstante de maiestatis eius imperatoria? optima erga se uoluntate nihil addubitet, verum serenitatem eius firmiter sie statuere, maieslatem suam caesaream tot et tanlas causas maiestati sua? regia; ex- posituram esse, ob quas maiestas sua dicti Aurantij conatus, sicuti qui dem pro sua erga maieslatem eius regiam constantissima beneuolentia ac amore quam ardentissime exoptauerit, reprimere non potuerit, vt ma iestas sua regia maieslatem suam caesaream fraterne et abunde excusatam habitura Sit. Illud tarnen pro maiestatis sua? imperatoria? excusatione serenitas sua speciali eius maiestatis iussu sanete affirmare non dubitat, quod maiestas sua caesarea ab rei initio hueusque semper nihil plane eorum intermiserit, qua? quoquomodo maiestati sua? regia? hac in parte commodo ac vlilitali cedere potuissent. (Nam maiestalem suam caesa ream cum pro aretissimo eius cum maiestate sua regia vineulo tum pro officio suo imperiali aliud sane facere non conueniebat, eo semper mo- deramine adhibito, vt per omnia maieslatis sua? regia? dignitas ac exisli- matio illaesa ac iliibata permaneret.)2) Quod uero omnia et singulis qui dem temporibtis iuxta maiestatis suae regia? seu suorum officialium peli- tionem constilui ac fieri nequiuerint, hoc solum in causa esse, quod ma ieslatem suam caesaream officio suo csesareo non minus quam dicto fra- terno uineulo, quod sibi cum maiestate sua regia intercedit, etiam satis- facere oportuerit, praeserlim cum ab elecloribus et prineipibus ipsis de eo, vt iam anlea maiestas sua regia id abunde inlellexit, tarn sedulo et

1) Es hat hier anfangs refringere gestanden; statt dessen hat eine andere gleichzeitige Hand refringi gesetzt 2) Die Klammern sind von einer andern gleichzeitigen Hand hinzugefügt.

No. CVIII. 15C9. 33.1

accurate interpellaretur, sicuti quidem haec ab maiestate sua impcratoria maiestas sua catholica amplius cognoscet.

Porro quod maiestas sua catholica illud quoque §gre tulerit, ma- iestatem suara imperatoriam nimirum partes suas pro diclo Aurantio etiam tum interponere non omisisse, posteaquam maiestas sua caesarea uideret, ipsum, priori culpa seu crimine non contcntum, in rebellione sua magis ac magis progredi, ingentes copias engere et ijsdem ditionem maiestatis suae infesto animo inuadere: serenitati quidem eius rationes eae, quaB per maiestatem suam regiam addueuntur et maiestatem suam caesaream ma iestatis suse regia? arbitratu ab ea re diinouere debuerunt, prsegrandes uidentur, sed tarnen maiestas sua regia iam antea ex serenitatis eius in- slructione maiestatis suae caesarea) excusalionem ac causas illas, que, ma iestatem suam impediuerunt, ad Iongum intellexit Ilaque nihil opus est eas hic de integro repetere. Illud tarnen serenitas eius maiestati suaß regiae hac in parte itidem spondere non ueretur, maiestatem suam impe ratoriam se de eo, statim re intellecta, apud maiestatem suam regiam vlterius et difusius excusaturam, signanter uero illud non concessuram, pares se legatos ad illustrissimum dominum ducem Albanum et praefalum Aurantium expediuisse, siquidem ad ipsum ducem vnum ex priueipibus imperij, ad Aurantium uero saltem unum barronem *) cum alijs vtrique adiunetis personis miserit. Quod autem serenitatem eius eo induxerit, vi, non obstantibus quam plurimis eius incommoditatibus, huc ad ma iestatem suam regiam profecta sit, id factum esse, prout quidem ex dicta eius instruetione patet, quod maiestas sua caesarea inter omnes alias uias, de quibus diu mullumque cogitauerat, non inueniret ralionem, mutuae imperatoriae suae cum maiestatis eius regiae necessitudine 4) nec non re giae suae dignitati atque existimationi magis aecommodam et conuenientem, nihil vnquam minus cogitans, quam quod ea res, si ex uotis negocium non conficerelur, maiestati eius regiae apud prineipes et Status ipsos im perij delrimento et fraudi cedere deberel, prout quidem maiestas sua regia hoc etiam sine dubio ab maiestate eius imperatoria pluribus per- eipiet.

Vbi autem maiestas eius regia ea re summopere offensa esse uide- lur, quod maiestas sua caesarea ei persuadere conata est, locum esse aliquando dandum necessitati temporum et tarn in religionis quam alijs in rebus ea, quae per uiam regiam ac solitam conseruari non possint, per alias tarnen medias rationes, omisso noxio rigore, a maiori pertur- batione et extremo interitu saluari debere: id a maiestate sua regia abs- que dubio eo non intelligitur, vt persuasum habeal, maiestati suae caesarea*

3) baronem. 4) necessitudini.

330 No. CVIII. 1509.

de maiestalis eius regia? integritate, iuslicia ac bonilate ullam dabirnn esse, siquidem serenitas eius maiestali sua? caesarea? uerissimum teslimo- nium perhibere possit, neminem esse, qui maiestalis sua? uere regias ac heroycas anirai uirtutes et maxime rectitudinem, temperantiam ac in dem pietatein magis passim laudibus efferat et commendet, sed potius maiesta- tem suam imperatoriam laudabilium praedecessorum suorum et specialer diuorum quondam ca?sarum Caroli quinti et Ferdinandi primi foelicissims recordationis in eo vestigijs inambulare et cum ipsis eius animi senles- tia? esse, vt in ijs, qua? iuris posiliui sunt, authore sancla matre noslra ecclesia catholica, calamitate rerum et malignilate hominum ila posto- lanle, aliquando nonnihil concedi possit et debeat eo saltem fine ac in- tentione, quo exinde imminentia grandiora mala ac lurba?, donecdeos oplimus maximus diuinam suam iram ab humano genere iterum auertere dignatus fuerit, quoad eius rede fieri possit, pra?caueantur, quemad- modum quidem in hac parle maiestali suae caesarea? vberior excaalio quoque non defutura est.

Id uero, quod maieslas sua regia in sa?pedicta instruclione, TDi de dependentia pra?falarum Belgicarum prouinciarum a maieslale eius c*- sarea et sacro imperio mentio fit, tarn serio annotauit, serenitas sua eius- modi esse pulat, vt plane persuasum habeat, maieslatem suam cssarea» longe magis ad defendenda et tulanda ibidem maiestalis sua? regia? iari et auctoritatem quam ad ea quouis modo labefactanda uel infringenda inclinalam esse. Quomodo enim maiestali sua? caesarea? aliud in menlem uenire posset, cum ei satis superque conslet, quanto ornamento et eraolu- mento dicta? Bclgica? prouincia? inclita? domui Austriaca? ab eo tolo tem pore, quo diuus quondam ca?sar Maximiiianus pienlissima? recordationis imperio suo eas adiecit, fueruut? Ac proinde maiestatem suam regiam certissimam esse posse, quicquid maieslas sua imperatoria hac in re ma iestali sua? regia? ullo unquam tempore fraterni officij pra?stare poleril, id se cumulatissime simul et accuratissime Semper facluram.

Insuper quod ad illum articulum, in quo maiestas sua regia modum el formam, qua maiestas sua caesarea in cohortanda maiestate sua regia ad amplectenda eius Candida nunciata petitosque concordia? tractalc vsa est, tarn ueheraenter demiratur, atlinet: maiestas eius regia more suo probe facit, quod de maiestatis sua? ca?sarea? ingenua ac germam erga se uoluntale nihil addubitet. El si quid in ea parle nimis graue acer- bumque dictum esse putat, dignelur id maiestas sua regia summa? foties maiestalis eius caesarea cura? ac sollicitudini, ne maiestas sua regio damnum seu detrimenlum aliquod capiat, quam ulli maiestatis susimpera- toria? affectui seu impolentia? animi allribuere, siquidem certissimun sil, maiestatem suam ca?saream procliuius quamuis difficillimam rem aggres

No. CVIII. CIX. 15C9. 337

suram, quam uel minimum scienter commissuram, qnod maiestali suae regia eiusque digiiilali et existimationi detrimentu et imminulioni esse posset.

Propterea maiestatem suam regiam in hoc muluo suo amore et bene- uolenlia maiestali eius caesareae abunde respondisse, qnod supradicta omnia eitlem per serenitatem eius exponi uoluerit. Ita enim fratcrna maiestatum suarum confidentia et necessitudo Semper magis ac magis coalescenl et conglutinabuntur nec non eorum aemulorum ac inimicorum flagrans inuidia et liuor per se ipsum in dies impensius contabescet et facile ac liquido omnibus apparcbit, quanlum maiestatum suarum intersil, vt in dicla mutua confidentia firmiter permaneant et eius medio diclorum suorum aimulorum pcsliferos conalus iugiter conlundant. Quod quidem serenitas sua, vt officio sibi demandato aliquo modo satisfaceret, in pra- senliarum maiestali suae regia? ad dictum memoriale respondendum esse duxil, maieslati suse regia: obsequia eius diligenter commendans.