In nomine domini amen. Nos fratres Johannes, abbas Scotorum Wienne, ordinis sancti Benedicti, Leonardus, prior Maurbacensis, ordinis Carthusiensis, Nicolaus, prepositus ad sanctam Dorotheam ibidem Wienne, ordinis sancti Augustini canonicorum regularium, monasteriorum Pataviensis diocesis, Johannes Gwerlich officialis curie Pataviensis, et Petrus, prepositus ecclesie collegiate in Vilshoven dicte diocesis, visitatores monasteriorum ordinum predictorum utriusque sexus per Austriam et supra Anasum situatorum, necnon ecclesie collegiate in Ardaco eiusdem diocesis per reverendum in Christo patrem ac domnum domnum Leonardum, prefate Pataviensis ecclesie episcopum, ad reformandum, corrigendum et ordinandum deputati, prout in literis commissionis eiusdem domni episcopi super hoc confectis, plenius continetur, universis et singuelis, quorum interest aut interesse poterit in futurum, salutem et sinceram in domino caritatem. Ad monasterium sancti Kiliani in Lambach, ordinis sancti Benedicti, prefate diocesis Pataviensis, sicut ex commisso nobis visitacionis officio competebat, visitandi gracia venientes, benigne et reverenter suscepti sufficienterque in necessariorum ministracione provisi sumus, et illic actum nostre visitacionis exercentes spiritualium ac temporalium eiusdem monasterii statum a singulis personis illic professis recepto cuiuslibet earum tactis sacrosanctis ewangeliis iuramento corporali ac eciam ab hospitibus monachis ibidem iam commorantibus, per nos sub debito obediencie constrictis perquisivimus diligenter et invenimus congregacionem fratrum ibidem degencium secundum regulam sue professionis ac eciam secundum cartam per priores visitatores huic loco auctoritate papali traditam decenter conversari et vivere, sed domnum abbatem eiusdem monasterii conperimus in quibusdam negligenter egisse, quapropter censuimus utile et expediens esse, ut ipsum auctoritate nobis commissa sequentibus ordinacionibus atque legibus qualiter se in futurum in suo regimine habere deberet, instrueremus et ordinaremus. 1. Quod papalis carta debeat cum hac carta observari Ut igitur illa regularis vite observancia quam illic observari invenimus sub presidencia ac regimine eiusdem domni abbatis non solum conservetur et perseveret, sed eciam ad alcioris perfeccionis gradus proficiat ad dei gloriam, ad salutem ac profectum animarum et ad edificacionem plebis christifidelis prefata auctoritate volumus ac ordinamus, ut omnia et singula statuta, ordinaciones ac monita in dicta carta conprehensa ceteraque in ea contenta tamquam racionabilia et discrecta et ad dicte regularis observancie continuacionem atque profectum multum necessaria sive congruencia secundum ipsius continenciam in omnibus suis punctis clausulis et sentenciis ab ipso domno abbate et cunctis aliis huius monasterii regularibus personis, quantum ad unamquamque earum pertinet, integraliter et inviolabiliter observentur, excepto quod ipsum domnum abbatem ad concedendum fratribus esum carnium secundum constitucionem domni Benedicti pape duodecimi ac novicios ad discendum in anno probacionis sue cordetenus psalterium secundum eandem cartam obligare non intendimus, neque eciam mulieres ad oratorium huius monnasterii venientes ne ad erippam ipsius intrent seu eciam super basilicam a retro ascendant, in qua ab olim usque modo a fratribus hore canonice solebant decantari, que nunc in choro anteriori noviter||ad hoc aptato cantantur. Volumus hac nostra ordinacione prohibere. 2. De officio missae Rursum volumus et ordinamus, ut missarum officia in hoc loco decantanda omni tempore, et maxime in precipuis festivitatibus a quibuslibet et presertim a domno abbate integre debeant decantari, neque fiant aliquando illa abusio, ut in aliqua missarum decantandarum pars aliqua symboli dum carendum est aut prefacionis aut dominice oracionis canatur, et pars aliqua legatur, sed omnia hec integre canantur. 3. Domnus abbas sit semper in conventu Preterea quia ex auctoritate prelati tocius monasterii dependet gubernacio et diligentis pastoris est agnoscere voltum sui pecoris premissis adicientes iterum provide ordinamus, ut domnus abbas, qui pro tempore in hoc loco fuerit, sit sepe cum fratribus in conventu in quantum familiaris rei cura permiserit, videlicet in capitulo, refectorio, collacione et in matutinali officio, quatenus ex eius presencia fratres in disciplina regularis vite magis proficiant et ipse singulorum moribus consideratis eorum defectibus valeat efficacius occurrere necnon ipsorum profectibus possit utilius intendere ac deservire. 4. De confessione Et ut fratrum suorum saluti, quorum curam suscepit, eo plenius possit consulere, quo cercius eorum consciencias agnoscit, prefatorum visitatorum vestigiis inherentes volumus et ordinamus, ut quelibet persona regularis huius monasterii singulis annis ad minus semel in tempore adventus domini et semel in quadragesima eidem domno abbati generalem debeat facere confessionem de omnibus peccatis suis mortalibus seu gravioribus, quorum memoratur antea sibi non confessis, quodque ipse domnus abbas non obstante sibi legetimo impedimanto tociens tales earum confessiones audire teneatuer, et cum ibi felicicius sit succurrendum, ubi, maius polest timeri periculum premissis adicimus ordinantes, ut quociens aliquem eorundem fratrum suorum pro tempore egrotari contigerit intantum, ut de eius obitu probabiliter sit timendum, hunc domnus abbas personaliter accedere et visitare debeat et confessionem ipsius ab eo requirere et audire. Defunctorum quoque fratrum suorum exequiis ac sepulture personaliter teneatur interesse atque hoc modo eisdem persolvere officia debite pietatis. Porro fratres infra sacerdocium constituti qualibet septimana ad minus semel confiteantur confessoribus sibi deputatis, singulis eciam mensibus ad minus semel sacram eucharistiam percipiant, nisi forsan propter racionabilem causam de consilio confessorum suorum aut alicuius presidencium interdum aliter occurreret faciendum. 5. De pertinentibus ad Dei cultum Amplius cedit irreverenciam domini, si sibi familia sua multum sordidatis indumentis aut aliis pannis obsequitur. Cum igitur in oratorio cultui omnipotentis dei dedicato clerus ei quasi domestica eius familia deserviat, cuius maiestas semper summe reverenda est ac devotissime colenda. Idcirco domno abbati et fratribus huius domus, ad quorum hoc spectat officium, seriose iniungimus, quatenus diligentem curam adhibeant, ne altaria aut ymagines in eis posite sint pulverulente aut telis aranearum occupate quodque palle altarium atque sacre vestes, quibus ministri eorundem solent indui, insuper et mappule atque corporalia semper munda sint et nitida, neque permittantur aliquando||nimium sordidari, in quo nonnulli eciam claustrales multum reprehensibiles inveniuntur, qui quod pudet dicere, maiorem diligenciam adhibent suis femoralibus, ut munda sint quam dictis rebus cultui omnipotentis dei dedicatis. 6. De provisione fratrum Item quia teste experiencia ex negligenti provisione necessariorum personis regularibus a suis prelatis ministrandorum dampnabile vicium proprietatis in monasteriis plerumque constat esse subortum, ne tali occasione in hoc monasterio illud grande malum, quod monasticum statum funditus subvertit et deordinat, deinceps aliquando subintrare possit, rursus prefatorum visitatorum vestigia sectando, domno abbati seriose committimus atque iniungimus omnino volentes, ut omnibus et singulis personis regularibus sue cure commissis et presertim professis huius domus sufficienter et honeste de cunctis sibi necessariis tam in communi quam in speciali secundum regulam sancti Benedicti ac eciam secundum memorate carte tenorem provideat, quodque talia necessaria semper tempore oportuno procuret ac disponat, ne fratres in suis necessitatibus aliquando negligantur, attendat, hortamur sollicite, quod iidem fratres sue pauperes sint, et iam cuncta, que in mundo habebant, seu habere poterant propter deum reliquerunt, non habentes unde ipsi sibi provideant et quod die noctuque pondus laboriose conversacionis conventualis portent quodque ab ipso tamquam a patre ipsorum suam sustentacionem accipere inter homines tantummodo expectent, attendat nichilominus ipse domnus abbas, quod temporalia huius monasterii non sua propria sint, sed sint patrimonium Christi et sibi ac fratribus suis communia quodque eorundem temporalium ipse non dominus sit, sed dispensator tantum, et de eisdem communibus cunctis regularibus personis sue cure commissis in suis necessitatibus prompte satisfaciat pro posse, ne quandoque aliquam notabilem penuriam paciantur, ut ita tamquam prudens ac fidelis dispensator patrimonii Christi possit merito commendari. 7. De scrutinio cellarum Preterea propter opus peculiare declinandum ac vicium proprietatis evitandum domno abbati iterum seriose iniungimus, ut secundum dictam cartam cellas fratrum frequenter scrutetur, et si quitquam ab ipso non datum aut iuste permissum circa aliquem ipsorum invenerit, sibique propria temeritate appropriatum vel usurpatum, hunc graviter punire debeat secundum sui delicti exigenciam et huiusmodi rem ab eo penitus aufferre. 8. De familia domni abbatis Post hec committimus eidem domno abbati, ut semper disciplinatam ataque honestam familiam habere studeat, prout decet statum suum et honorem huius domus, neque paciatur in ea diu morari aliquam insolentem aut dissolutam personam, que se emendare nollet. 9. De canibus venaticis Considerantes multitudine canum venaticorum, qui hic hactenus tenti fuerunt, hoc monasterium in suis sumptibus et expensis gravari locaque sepe ipsius horrende fedari necnon eorum frequenti ullulatu fratres inquietari tam noctis quam diei tempore, sanccioni canonice, que habeter in Clemente De statu monachorum capitulo Ne in agro innitentes domno abbati inhibemus, ne imposterum canes venaticos teneat infra hoc monasterium. 10. De causis expediendis per dominum abbatem Iniungimus eciam sibi, ut regulam sue professionis sectando negocia atque causas monasterii cum fratrum suorum consilio tractet. Et cum litera aliqua sigillo conventus debet sigillari, non antea tractatum cause ipsius litere irrequisito conventu concludat et postea sigillum conventus ad sigillandum huiusmodi literam requirat,||sed causam ipsius toti conventui clare exponat, et si in ea totus conventus aut maior ipsius pars consenserit, tunc litera desuper confecta sigilletur eorum libero consensu et voluntate. Causas denique extraneorum huc adveniencium, que personam domni abbatis pro sua expedicione requirunt, expedire non differat dum eas expedire potest, ne huiusmodi persone ex causarum suarum dilacione sumptus superfluos aut alia dampna incurrant. 11. De rationibus faciendis Preterea ut in regimine temporalium presentis monasterii semper debita sollicitudo adhibeatur et fructus ac preventus illius provide conserventur ac iuste et utiliter dispensentur, firmiter observandum statuimus, ut deinceps cellerarius huius monasterii, qui pro tempore fuerit, quolibet anno tociens quociens domno abbati visum fuerit, eidem domno abbati infra certum tempus cellerario ad hoc statuendum coram priore et duobus fratribus de conventu, quorum unum domnus abbas, alterum vero conventus habeant eligere. De omnibus per eum perceptis et distributis fidelem debeat facere racionem, similiter ut domnus abbas quolibet anno in adventu domini coram priore et cellerario ac dictis duobus fratribus per eum et conventum, ut prefatur, eligendis, semel unam integram de cunctis per eum tocius illius anni tempore perceptis et distributis debeat facere racionem, ex qua ipsis clare ostendatur totus status huius domus in temporalibus. Quicunque autem ipsorum modo premisso racionem in tempore sibi ad hoc prefixo ex contemptu aut ex negligencia facere obmisisset, mox elapso eodem tempore teneatur penitus abstinere a vino quousque eam taliter compleat. Hanc penam ipse domnus abbas a cellerario, qui pro tempore fuerit, tociens quociens eam meruerit, effectualiter exigere teneatur, alioquin ipsum domnum abbatem ad huiusmodi penam persolvendam volumus obligari, et si domnus abbas hanc penam ex obmissione exaccionis similis pene a cellerario persolvende aut racionis per eundem domnum abbatem faciende, ut prediximus, luere mereretur, et eam persolvere nollet, mox ut huiusmodi abstinenciam ex proposito fregisset, suspensus sit ipso facto ab ingressu ecclesie et audiencia divinorum, donec ab episcopo Pataviensi, qui pro tempore fuerit, mereatur absolvi. Qs si neque prefate raciones fierent neque eciam pene ex earum obmissione incurse persolverentur, extunc inpune liceat cuilibet professo huius domus, qui pro iusticia ac bono statu ipsius zelare voluerit, hoc litera vel nunccio ad domni nostri episcopi Pataviensis vel sui officialis in Patavia, vel futurorum visitatorum perducere noticiam, quem eciam ob hoc nullus presidencium audeat molestare quovismodo. Debet quoque domnus abbas priorem, cellerarium ac prefatos duos fratres eorum iuramentis obligare, ne statum huius monasterii in hiis rebus, que pro tempore habentur, pre manibus alicui revelent sive ipsius licencia speciali. Denique dicte raciones tam domni abbatis quam cellerarii semper in libello ad hoc aptando ab ipsis conscribantur, ut per eas status huius monasterii in sequentibus computacionibus ab ipsis melius a facilius cognoscatur. 12. De officio custodiae Cum officio custodie in hoc monasterio ab olim certi redditus ac preventus fuerint assignata, quos domnus abbas iam percipitet huiusmodi redditur ac preventus pro variis rebus comparandis ad divinum cultum pertinentibus deputata sint, ne in eisdem hoc monasterium aliquando defectum paciatur,||expedire credimus, ut iidem redditus ac proventus ad illum tantummodo usum, ad quem specialiter deputati sunt, reserventur et convertantur. Idcirco ordinamus, ut quilibet frater huius domus, qui pro tempore officio custodie deputatus est, omnes ac singulos eiusdem officii redditus ac proventus debeat percipere et quitquit de illis in pecunia perceperit, arche vel pixidi, de qua in proxime sequenti articulo mencionem facimus, inponere ac eosdem redditus et proventus in usum in quem ordinati sunt, cum consensu domni abbatis et iuxta arbitrium ipsius fideliter convertere, necnon de eisdem perceptis et distributis eidem domno abbati coram priore, cellerario ac duobus fratribus de conventu singulis annis facere racionem, ut de cellerario in articulo inmediate precedenti premisimus, sub penis ibidem expressis. Et ne custodi racione officii curtodie extra monasterium evagandi detur occasio, committimus domno abbati, ut in colligendis redditibus ac proventibus ipsius ac in vendendis frumentis custodie necnon in ceteris eiusdem officii occupacionibus ipsi custodi operis suis assistere debeat, in quantum oportet, ut in monasterio remanere possit. 13. Quantam domnus abbas et cellerarius debeant habere pecunias in potestate Ut eciam persone professe huius domus a laqueo dampnabilis proprietatis tanto liberiores reddantur, quanto ipsis subtracta fuerit materia ac fomes eius, firmiter inhibemus, ne aliquis frater officialis presentis monasterii, dum infra septa ipsius extiterit exceptis domno abbate et cellerario aliquam pecuniam magnam aut parvam undecunque provenientem per unius naturalis diei tempus apud se et in sua potestate retineat contrafaciens ut proprietarius puniatur. Et ut hec ordinacio eciam a custode apte ac faciliter possit servari, volumus,ut dum aliquam pecuniam magnam aut parvam ad officium custodie pertinentem perceperit, hanc infra dicti temporis spacium arche vel pixidi ad hoc quantocius formande aut deputande, que duabus diversis seraturis bene firmata sit, inponat, quarum unam clavem habeat domnus abbas, alteram vero apud se teneat custos. 14. De numero ferculorum Conperimus in hoc loco fratribus conventualiter reficientibus in diebus ieiuniorum ad mensam cuilibet sigillatim preberi quatuor fercula, et in diebus bine commestionis in prandio tria, in cena vero tantum duo fercula ministrari tali preparacione et in tanta quantitate, quod cuiuslibet possint sufficere necessitati, et quia victum fratrum quantum ad numerum ferculorum censemus esse racionabiliter moderatum, idcirco eandem consuetudinem auctoritate nobis commissa admittimus. 15. De balneis Porro quia hactenus fratres singulis quindenis, qui voluerant, semel balneati sunt, ne in balneacionibus superfluis aut preter necessariis tempora sua inaniter expendant, ordinamus, ut ipsis per singulos menses cum silencio et bene custodito pudore ac disciplina detenti, balneis uti liceat unavice duntaxat, nisi in quibusdam seu aliquo eorum racionabilis causa pro tempore hoc crebrius exposceret. 16. De conspiratoribus Malo tocius regularis observancie destructivo murum firmissimum opponere satagentes districte observandum ordinamus, ut si qui congregacionis huius monasterii fratres conspiratores aut||conspiracionis caput reperti fuerint, quod absit, tamquam hii qui in fornicacione publica deprehensi forent, absque ulla remissione puniantur. 17. Ne actus visitacionis impediatur Ceterum improbis quorundam perversorum atque astutorum dolis quorumdam eciam perniciosis taciturnitatibus, quibus non tantum sibi sed et multitudini valde nocent seu nocere possunt, quantum pronunc expedire credamus obviare cupientes inviolabiliter observandum statuimus, ut quecunque regularis persona huius domus quocienscunque in futurum hoc monasterium visitari contigerit, ipsos visitatores in visitando presumeret impedire per se aut alteram directe vel indirecte sive per se ipsam scienter et ex proposito tacendo deordinaciones ac defectus ipsis visitatoribus pandendos, sive aliis uni vel pluribus talem taciturnitatem precipiendo vel persuadendo sive alios ad uniformiter ipsis visitatoribus respondendum inducendo vel per preceptum, vel per munera, vel per promissionem vel blandimentis, terrore vel minis, sive denique super tali uniformi responsione cum aliis uno vel pluribus conveniendo aut eis in hoc consenciendo sive alio quovismodo quo ipsius visitacionis actus in hoc monasterio suum plenarie non sortiretur effectum vel minus utilis fieret in ipso visitandis, si sit unus presidencium, suspensus sit ipso facto ab ingressu ecclesie ac audiencia divinorum, donec ab episcopo Pataviensi qui pro tempore fuerit, mereatur absolucionis beneficium obtinere. Si vero sit subditus quociens hoc fecerit, tociens septem diebus in pane et aqua teneatur ieiunare, quam penam quilibet sibi presidencium teneatur ab eo effectualiter exigere sub pena suspensionis antedicta. 18. Ut deponentes coram visitatoribus non molestentur Premisso quoque iam modo suspensioni subicimus quemlibet presidentem ad abstinenciam autem septem dierum in pane et aqua obligari volumus, quemlibet subditum, qui aliquem pro eo, quod visitatoribus aliquod corrigendum vel emendandum per eos patefecisset verbo vel facto quovismodo molestaverit. 19. De uniformitate introducenda Perpendentes in monasteriis ordinis sancti Benedicti fere undique nimiam esse diversitatem in habitu, in officiis chori, in modo cantandi et psallendi, in cerimoniis et observanciis regule atque in modo conversandi pro longeva conservacione regularis observancie in nonnullis monasteriis dicti ordinis ac diocesis Pataviensis actu introducte ac in ceteris eiusdem ordinis atque diocesis monasteriis cooperante deo per ministerium nostre visitacionis adhuc introducende per utile ymmo necessarium esse censuimus, quod eadem diversitas in omnibus eisdem monasteriis ad uniformitatem perducatur, et quia pridem domni abbates et conventus Cotwicensis et in Seyttnsteten monasteriorum prefatorum ordinis ac diocesis ad suscipiendam et tenendam huiusmodi uniformitatem se promptos exhibuerunt ac nobis in hoc voluntarie et concorditer consenserunt temptantes hanc eciam in hoc monasterio introducere, super hac re scrutati sumus tam ipsius domni abbatis quam singulorum fratrum suorum vota, qui eciam concorditer nobis in idipsum consenserunt spondentes, ut sicut super eadem uniformitate per prelatos monasteriorum sancti Benedicti Pataviensis diocesis super hoc oportuno tempore convocandos deliberatum fuerit atque concordatum, se eorundem prelatorum aut certe prefati domni nostri episcopi Pataviensis decretis libenti animo||in omnibus obtemparaturos. 20. Quotiens haec carta debet legi Hanc demum cartam nostre visitacionis integraliter legi volumus omnibus congregacionis huius monasterii fratribus in eorum conventu presente domno abbate, sed exclusis noviciis singulis quatuor temporibus semel usque ad proxime futuram eiusdem monasterii visitacionem. 21. Exhortatio abbatis ut servet premissa Post hec dum abbatem eiusdem monasterii exhortamur in domino et requirimus omnino volentes, quod attenta cura pastorali, quam in hoc monasterio gerit, omnia nostra premissa ac eciam supradictorum visitatorum statuta, ordinaciones, voluntates, prohibiciones atque mandata, que pro animarum salute ac prefectu necnon pro meliori ordinacione huius monasterii edidimus atque edita sunt, ipse domnus abbas primo in se ipso observare, quantum ad deum attinent ac deinde eciam aliis observanda precipere studeat, ut observentur, neque ea per suam aut sui prioris negligenciam sinat venire in collapsum, alioquin si ad eorum observanciam inobediens, quod absit, vel eciam si negligens repertus fuerit et frenum discipline per dissimulacionem perniciosam aut remissionem irracionabilem sibi et fratribus suis laxaverit, postquam hoc ad nostram sive eciam ad futurorum visitatorum noticiam pervenerit dignitatis atque officii sui iacturam poterit non inmerito formidare. 22. Poenae subditorum rebellium in premissis Quecunque eciam regularis persona huius loci domno abbati vel priori in premissorum debita execucione rebellis et inobediens fuerit, admoneatur semel et iterum, quod si in sua rebellione et inobediencia post terciam admonicionem perstiterit, extunc sit inhabilis ad quascunque dignitates, officia e[t a]dministraciones in ordine obtinendas, careatque voce in capitulo. Singulis eciam sextio feriis per abstinenciam panis et aque irremissibiliter puniatur. Crescente eciam eius contumacia et rebellione contra domnum abbatem et eius precepta, prehibiciones et monita tamdiu carceri mancipetur, quousque vexacione intellectum sibi dante statutis et legibus nostris premissis obedienter atque humiliter se submittat. 23. De obligatione transgressorum Postremo conscienciarum scrupulis obviare volentes harum serie declaramus, quod prescriptarum nostrarum ordinacionum, voluntatum atque legum transgressores non ad culpam in futuro seculo puniendam sed pona duntaxat temporali in presenti vita persolvenda, et a superiore exigenda obligare volumus ipsis iuxta huius nostre aut supradictorum visitatorum cartarum continenciam ubi in ipsis pene determinate apposite sunt, alioquin iuxta presidentis discrecionem et arbitrium infligenda, nisi forte in earum transgressione contemptus tantus interveniret, quod absit, aut ipsa transgressio talis foret, quod circumscriptis eciam huic carte insertis ipsos transgressores alias obligaret ad culpam mortalem vel venialem. In premissorum omnium evidens testimonium presentem nostre visitacionis cartam nos Johannes abbas, Leonardus prior, Nicolaus prepositus et Johannes Gwerlich officialis supranominati nostrorum sigillorum appensione studuimus communire, quibus et nos ceteri visitatores supradicti pronunc utimur ob carenciam propriorum. Datum in predicto monasterio Lambacensi anno domini millesimo quadringentesimo tricesimoprimo sedecima die februarii.

Source Fulltext: StiAL, Kopialbücher, HS 17, P. Augustin Rabensteiner OSB: Documenta monasterii Lambacensis Bd. II, ab anno 1416-1443, S. 271-283, Nr. 797