XLIII.

Anno domini M°. CC°. LXVII°. Ego magister Gerhardus, pleba- nus Wicнnensis, reecpi litteras venerabilis patris et domini mei P. Patauiensis episcopi per omnia in hec uerba. P. dei gratia ecclesie Patauiensis episcopus dilecto in Christo fratri magistro Gerhardo, venerabili eiusdem ecciesie canonico, plebano Wtennensi, sinceram et fraternam in domino karitatem. In causa, que inter Chunradum dictum Weinhausarium ex parte vna et H. Pruzlinum et fratres suos ac Hainricum plebanum capelle sanete Katarine in Wienna ex parte altera super ecclesiam saneti Vdalrici in Zaizmansprvnne vertitur, discretioni vestre committimus vices nostras, mandantes firmiter et districte, quatenus euocatis ad hoc omnibus euocandis audiatis causam et eam fine debito terminetis, facientes, quod decreueritis auetoritate nostra, percensuramecclesiasticam firmiter obseruari, ita tamen, quod dictus presbyter per dominum abbatemiScoforewinb exeommunicatione iuxta formam ecclesie primitus absoluatur. Quod si id sibi, quod non credimus, malitiose forsitan denegaret, ex tunc uos ipsum iuxta formam ecclesie absoluatis. Testes autem, qui in dicta causa nominati fuerint, si se subtraxerint odio, gratia uel timore, censura simili co- gatis veritati testimonium perhibere. Datum in Zaizmawer XII. kalen- das Septembris. — Mandatum igitur buiusmodi uolens exequi reue- renter.ad instanciam Chunradi Winhausarii Hainricum presbyterum capelle sanete Katarine in Wienna ad meam presentiam citaui, pro- ximam feriam sextam post festum sancti Bartbolomei apostoli tune uenturam, ipsi pro termino prefigendo, ut tunc coram me Wienne in parrochiali ecclesia compareret, predicto Chunrado ad obiecta et obicienda finaliter responsurus. Partibus itaque coram me comparen- tibus in termino constituto de ipsarum partium consensu et bona wo hm tate Hartmudum subdyaconum pro tabellione reecpi, quem feci iurare ad sacrosaneta ewangelia, ut fideliter conscriberet omnia, que in hac causa occurrerent conscribenda, et tunc statim Chunradue Win

55

huserius supradictus suum libellum michi porrexit, tenorem huiusmodi contin entem.

Coram uobis magister Gerharde, plebane Wiennensis nec non canonice Patauiensis, iudex a venerabili P. episcopo Patauiensi in hac parte delegate, conqueror ego Chunradus Winhusarius, quod Hainricus sacerdos rector capelle sanete Katarine in Wienna iniuriatur michi, celebrando et inofficiando capellam sancti Vdai ne i in Zaixmansprvnne, cuius ius patronatus ad me pertinet, cum non fuisset per me ad eandem capellam presentatus, sed per poten tialt! laycalem uiolenter intrvsus in meum preiudicium et grauamen. Vnde peto, quod cum amoueatis ab eadem capella eteundem condemp- netis ad fructus perceptos et quos (sic) percipi poterant, quos estimo ad XX" tal. Wiennensis monde et ultra, et ad expensas factas, quas estimo ad IUI " tal. eiusdem monete, faciendas committo iudicis arbi trio. Hec omnia peto saluo iure addendi, minuendi, declarandi seu corrigendi, si necesse fuerit. — Quo libello coram me perlecto, predic- tus //. presbyter proximam feriam sextam post festum sancti Egidi sibi assignari petiit ad respondendum et deliberandum, quod feci dei partium uoluntate. IIlo die adueniente et partibus coram me compa- rentibus illum diem ad proximum diem subsequentem continuaui propter debilitatem corporis, partibus assignando horam sextam illius diei. Termino iПо adueniente et partibus coram me comparentibus Hainricus presbyter capelle sanete Katarine in Wienna animo litem contestandi respondebat ad libellum per omnia in hec uerba, uidelicet quod presentatus fuerit per eum, qui credebatur esse uerus patronus capelle in Zaixmansprvnne, et hoc contradicente dicto Chunrado de Wmhusen domino Petro venerabili episcopo Patauiensi in curia ab- batis Scotorum domino archiepiscopo Salzbargensi presente et mul- tis aliis, et sic lite contestata intendebat probare Chunradus de Win- husen, quod ius patronatus prefate capelle in Zaixmansprvnne deberet ad ipsum solummodo pertinere, etquodffatnnc«spresbiterpredictuseo inuito et inconsulto fuerit ad eandem uiolenter intrusus per potentiam laycalem, et sic de consensu et bona uoluntate utriusque partis, assig nait terminum Chunrado Winh. ad probandum intencionem suam, proximam feriam quartam ante natiuitatem beate virginis et ad facien- dam primam productionem testium,in die Lune sequenti secundam, in die veneris subsequenti terciam, si necesse fuerit. Preterea eitlem //. presbyterо dedi facultatem probandi infra eundem terminum suam

56

intencionen!, uidelicet quod presenta tus fuerit per eum, qui credebatur uerus esse patronus capelle in Zaizmansprvnne domino P. patauiensi episcopo et pereundem confirmatus. Quo termino ueniente et partibus coram me comparentibus produxit Chunradus Winh. suos testes, quos iurare feci, super sacrosanctaewangelia.ut in ipsa causa ueritati testi monium perhiberent. Hainricus uero presbyter predictus nullum testem produxit nec producere curauit, et quesiui ab eo, si sua inter rogatoria michi porrigere uellet, qui respondit, quod non, sed solum- modo mec fidei commendare, et sic testes Chunradi Winh. audiui et audirifeci, qui per omnia sicdixerunt. — „Domina Bertha de Lachsen dorf testis iurata et interrogata super causa Chunradide Winhusen, quid sibi constare t, respondit, quod ipsa et mater dicti ChunradiWinh. fuerunt due sorores de patre et matre, et mortuo patre et matre diuiserunt omnia bona sua, que prouenerant eis iure hereditario, ita uidelicet, quod ius patronatus capelle in Zaizmansprvnne omnino penes soro- rem suam, matrem dicti Chunradi Winh. remanebat, cuius maritus et ipsa presentauerunt primo ad eandem Vlricum sacerdotem de sancto Petro, secundo magistrum Hainricum Rotspollum, tercio Chunradum dictum Pareil. Interrogata de tempore, quando facta fuerit ista diuisio inter eam et sororem suam, respondit, quod multo plus sit quam XXX anni. Interrogata de loco, ubi facta fuerit talis diuisio, respondit, quod Wien ne in domopatrissui in stupa, queexusta est, in loco, qui nunc est Chunradi dicti Winh. Interrogata, qualiter Hainricus presbyter intru- sus fuerit ad dietam capellam et tenuerit eam uiolenter contra ius et uoluntatem Chunradi ТУiиЛ., respondit, quod hoc sibi pro certo constat et bene seit, quod Wernhardus Pruzlo, quimortuus est, alongo tempore omni studio quo potuitattemptauit erga patrem Chunradi ТГ/й/í.etipsum Chunradum, qualiter ius patronatus dicte capelle abipsis redimere pos set, et boc mediante ipsa Bertha et mult is aliis, et cum uideret, quod aput ipsos proiieere non potuit, fecit infringi hostium ipsius capelle, cum CAuиrarfuepresbiterdictus/'aref/clauem eiusdem capelle sibi assignare nollet,et sie introduxit Hainricum presbiterum uiolenter, contra quem nunc agitur, et eundem H. sie introduetum deffendebat usque ad mortem suam, et adiecit, quod, ante quam hostium capelle fuerit fractum, quod Ruedlo, qui uocatur Eninchel, officialis Pruzlini reecperat uestimenta sacerdotalia et calicem, que omnia adhuc sunt perdita, et quod clauem istius hostii diruti Chunradus Winh. tenet, quem assignauit sibi Chun radus Paretl capellarius eiusdem capelle, ante quam hostium eiusdem

57

capelle esset fractum. Vltimo respondit, quod non propter hoc, quod Chunradus WnA.filius sit sue sororis.supradicta dixit, sed solummodo propter puram et simplicem veritatem ea plenius enarrauit." — „Do- mina Alhaidis filia predicte Berthe testis iurata et interrogata dixit, quod ei bene constat etprouero seit, quodmatertera sua et maritussuusCAи. pater Winh. predicti fuerunt in possessione iuris patronatus capelle in Zaizmansprvune et presentauerunt ad eandem magistrum Hainricum Rotspollum, Chn. Paretlinum. Item interrogata et iurata dicit, quod pater Chunradi Winh. et ipse Chn. dederant ipsi ius patronatus dicte capelle, sed quia uoluit deo seruire et ducere vitam religiosam, idem ius quod habuit resignauit eisdem. De intrusione et uiolenciaHainrici sacerdotis dicitsicut mater, et quod audiuit a multis aliis."— „Jacobus testis iuratus et interrogatus, an Chn. dictus Winh. sit aduocatus ca pelle in Zaizmansprvnne,res¡ionait, quod ueruspatronus et aduocatus erat capelle supradicte, ante quam Pruzlinus per uiolenciam ipsum eodem iure priuaret. Interrogatus, quanto tempore patronus fuisset dicte capelle idem Chn. Wmh., respondit, nescio. Interrogatus, an alii in eadem capella ius etiam patronatus haberent, respondit, quod alter nullus nisi dictus Chn. et pueri sui. Interrogatus de uiolencia, quam Pruzlo dicto Chn. fecit intrudendo Hainricum presbyterum, respon dit, quod hoc factum est uiolenter a Wernhardo Pruzlino, qui sacer- dotem remouit, quem dictus Chn. Winh. presentauerat et ad misera t ad eandem. Interrogatus, quantum tempus sit elapsum.quod Wernhar- dus Pruzlo hanc uiolenciam fecit, respondit, quod credit duos annos esse elapsos. Interrogatus, quanto tempore CAи. Winh. fuerit in pos sessione dicti iuris, respondit, quod nesciat pro certo, et dubitat, an sint sex anni uel plures. — „Chunradua filiusRinoldi, testis iuratus et interrogatus, an Chn. dictus Winh. verus patronus sit capelle sancti Vdal- rici in Zaizmansprvnne, respondit, quod verus est patronus. Interroga- tos, quomodo hoc sciat, respondit, quod pater dicti Chn. et mater sua erant in iure presentandi sacerdotem ad eandem capellam , successiuo tempore quinquesacerdotum videlicet fratris Chamberinne, Rinbertide Ardacher, Sifridi, qui nunc est in sa не to Vito, Heinrici Rotspolli, Vlrici de St. Petro, qui etiam Chumado de Winh. eandem resignauit in pre sencia patris ipsius Chn. Winh. in domo fratrum Teutonicorum ipso patreexistente in babitu eorundem fratrum, quiCAw.de Winh.eandem capellam contulit Chunrado dicto Paretlino in presencia patris sui,

58

quem etiam dictus Pruzlo niolenter reiecit ab eadem. Interrogatus, quanto tempore in iure patronatus dicte ecclesie fuerint, respondit, quod pater et mater dicti Chn. et ipse Chn. de Winh. huiusmodi iure gaudebant iam XX annis et amplius. Interrogatus, si plura sciat, re spondit ad secundum articulum, quod Hainricus presbyter sepedictus capellam dictam in Zaizmansprvtme uiolenter adeptus est per poten- ciam Wernhardi Pruzlini, antequam Chn. prb. dictus Paretl resi- gnaret eandem, qui presentatus et admissus fuerat per patrunum pre- dictum, scilicetper patrem Chn. Winh. ipso Chn. Winh. consentiente. Item dixit, quod, cum quidam monachus celebrasset pro predicto Chn. Paretlino in eadem ecclesia, cum ipse Chn. Paretlo ibi propter me- tum corporis celebrare non audebat, Ruedlinua dictus Eninchel offi- ciàlis Pruzlini et quidam alter ipsum sacerdotem rcmouerunt ab altari et calicem et paramenta ecclesie uiolenter abstulerunt et calicem obligauerunt, et boc dicit factum fuisse uiuentePruzlino. Dixit eciam, quod idem religiosus post hec clauem ecclesie resignauit Chn.Paret lino, qui candem clauem dicto Chn. Winh., vero patrono, assignauit, quem idem Chn. Winh. reseruauit, ut ecclesie patronus. Qui Chn. pbr. dictus Paretl, cum in dicta capella stare non posset propter me- tum Pruzlini, eandem capellam domino decano Medlicensi et predicto Chn. Wiíih., uero patrono, resignauit. Dixit eciam, quod Heinricus pbr. sepefatus recognouit, dictum Chn. Winh. verum esse patronum ca- pelle in Zaizmansprvnne, et eum multociens rogauit, ut nomine et uoluntate sua in dicta capella celebrare posset, quod cum eidem dene- gasset, uiolenta manu et cum familia dicti Pruzlini ipse Hainricus pbr. aperuit ecclesiam et sic contra ius et uoluntatem Chn. dicti Winh. in eadem celebrauit." — „Vlricus de Chernerprvnne testis iuratus et interrogatus de supradictis respondit, quod ei de ueritate constat, quod mater dicti Chn. Winh. in quieta possessione fuit dicte capelle in Zaizmansprvnne, iam XXX annis et amplius. Interrogatus, quomodo hoc ei constet, respondit, quod mater dicti Chn. filia domini Theodorici eandem capellam cum suis attinenciis iure hereditario obtinuit et per diuisionem heredum, in quo iure hactenus libera et quieta mansit, quod ius (ilius eius Chn. Winh. per successionem ob- tinet. Interrogatus, quo i\ireHainricus pbr. supradictus dictam capel lam obtinuit, respondit, quod per magnam uiolenciam et potentiam Wernhardi Pruzlini. Interrogatus, si ipsemet sit coheres bonorum Theodorici, respondit, quod sit coheres et partem in dictis bonis

>

59

habuit et die-it in ueritate, quod magna sit facta iniuria Chunrado Winh. vero patrono. Dicit se plura nescire." — „Rudgerus examinator testis iuratus et interrogatus de supradictis respopdit, quod de ueri tate sciat, quod Chn. Winh. verus sit patronus dicte capelle in Zaiz- mansprvnne. Interrogatus, vnde hoc sciat, dicit, quod ex eo sciat, quod vnam aream, que attinet dicte capelle, cunduxit aput magistrum Rotspollum presbyterum, cui tunc temporis collata erat ecclesia sancti Vdalrici in Zaizmansprvnne a patre dicti Chn. de Winh. et hoc de uoluntate ipsius Chn. Winh., de qua eciam seruit eidem eccle- sie vnum talentum singulis annis, tribus uicibus in anno. Interrogatus, quanto tempore dictus Chn, fuerit in possessione prefate capelle, re sponds, pro certo se nescire, sed hoc sibi constat, quodfuit cum patre et matre longo tempore in quieta et libera possessione supradicte ca pelle. Interrogatus, qualiter Hainricus pbr. supradictus intrusus fuerit ad prefatam capellam, respondit, quod hoc factum sit permagnam uio- lenciam et potenciam Wcrnhardi Pruzlini et adiecit, quod vna die occurreritChn. de Winh. dicto Hainrico presbytero uiuente Pruzlino, qui dicebat ad eum, domine Hainrice quareintromisistis uos de eccle sia mea, respondit inportune, pro eo, quod hostium eiusdem capelle infregi et in ea malis uestris gratibus celebrare nolo." — „Genslo testis iuratus et interrogatus, quid sibi constet de supradictis, respon dit, quod sciat pro certo, quod Chn. dictus Winh. verus sit patronus capelle in Zaizmansprvnne. Interrogatus, quo modo hoc sciat, respon dit, quod ex eo sibi constet, quod pater ipsius Chn., qui fuit uerus pa tronus, ius, quod habuit in dicta capella, ipsi Chunrado Winh, contulit et sibi cessit in parte sue hereditatis. Interrogatus, quanto tempore habuit dictus Chn. ius patronatus prefate capelle, respondit, quod tamdiu fuerit in possessione dicte capelle, ut recolit, quamdiu pater ipsius Chunradi fuit in habitu religionis. Interrogatus, si aliquid sibi constet de uiolencia, quam fecit dictus Hainricus pbr. dicto Chn., respondit, quod non aliud sibi constet, nisi quod audiuit a multis, quod per poten ciam Wernhardi Pruzlini intrusus fuerit ad capellam sepe fatam." — „ Vlschalcus testis iuratus et interrogatus, dixit, quod recordatur ab inicio, quod magistro Rotspollo presbytero inprimis deditcensum pre- dicte capelle, et qui primus fuit, qui ab eo exegit in iudicio secular compulsus, sed antea dederat cuidam sacerdoti, cuius nomen ignorat propter diuturnum tempus, postmodum Vlrico sacerdoti, postea Chn. sacerdoti dicto Paretlino, vltimo dedit Hainrico sacerdoti, contra

00

quem nunc agitur, coactus per Rudlinum Eninchel officialem Pruz- lini. Interrogatus, cuius nomine censum dederit, respondit, se nescire pro certo, sed cum Chn. Winh. de proxima sit linea consanguinitatis et uerus heres descendens de domino Theodorico dinite fundatore, credit, ipsum (Vi//, exinde ius habere patronatus capelle in Zaizmans- prvnne. Interrogatus, quot annis officialis Pruzlini ab eo censum receperit, dicit, quod credit duobus annis. Interrogatus, quot annis cen sum ecclesie soluerit, respondit XXX annis, ut credit, sed continue dedit duobus annis tantum censum sub nomine Pruzlini Hainrico presbytere de S. Katarina. Dicit eciam, quod Chn. Winh. semper con- tendebat cum Pruzlino de iure suo et quod ad hoc multos homines habeat sibi astantes et ipse testis credit, ipsum Chn. Winh. ius ha bere in capella predicta. Interrogatus, si plura sciat, respondit, quod plura sibi non constent." — „Otto de Zakmansprvnne testis iuratus et interrogatus dixit, quod aliud sibi non constat, nisi hoc solum, quod antiquus Chn. Winh, ecclesiam sancti Vdalrici contulit inprimis ma- gistro Hainrico Rotspollo. Deinde filius suus Chn., cuius causa nunc agitur, contulit eam domino Vírico de sanelo Petro. Post hunc idem Chn. Winh. contulit eam Chn. dicto Paretlino, cuius nomine cum quidam monachuscelebrassetineadem ecclesia, scilicet filius Ditrici de Gors dictus arcarius, Ruedlinus Eninchel officialis Pruzlini recepit de altari calicem et ornamenta ecclesie, que adhuc ablata sunt et perdita, et dicit, quod a XXX annis non recordatur, quod Pruzlinus ali- quod ius habuerit in eadem ecclesia, sicut a suis senioribus intellexit et credit pro certo, quod a progenitoribus suis plenum ius habuerit Chn., cuius causa nunc agitur." — „Hainricus de Zaizmansprvnne testis iuratus et interrogatus dicit, quod non recordatur, quod aliquis in eadem ecclesia ius habuerit patronatus, preterquam pater Chunradi, qui se ad domum Teutonicam transtulit. Interrogatus, cui idem Chn. dictam ecclesiam suo tempore contulerit, respondit, quod magistro Hainrico Rotspollo, deinde domino Vlrico de S. Petro et post hunc Chn., cuius causa nunc agitur, contulit eam Chn. sacerdoti dicto Paret- lino, qui propter m^iwm Pruzlini m eadem stare non potuit, et qui uio- lenter Hainricum presbyterum de s. Katarina sic instituit et ad ean- dem capellam presentauit. Dicit, quod plura non nouerit." — »Gre- cus miles testis iuratus et interrogatus de supradictis respondit, quod hoc sibi de uero constat, quod pater Chunradi, cuius causa nunc agitur, et qui fuit uerus patronus capelle in Zaizmansprvnne, contulit eandem

61

ecclesiam pluribus sacerdotibus libere et quiete longo tempore, quo rum nomina dicit se ignorare. Interrogatus, qualiter illud ius cessent patri Chunradi, cuius causa discutitur, respondit, quod sibi cessent iure hereditario a domino Theodorico diuite, fundatore eiusdem capelle. Interrogatus, qualiter Chn. Winh. habuerit ius patronatus dicte capelle, respondit, quod pater ipsiusC/tn. contulit sibi in parte sue hereditatis. Interrogatus, si ifse Chn. aliquem sacerdotem presentauerit ad eandem, respondit, quod Chunradum dictum Paretlinum, qui ex timore Pruzlini in eadem capella stare non potuit. Interrogatus, qualiter Hainricus pbr. intrusas fuerit in eandem ecclesiam, respondit, quod per magnam uiolenciam et potentiam Pruzlini, et dicit se plura nescire."—Eodem uero die Chn. dictus ШиЛ. renunciauit pluribus testibus producendis et Hainrico presbytero nullum testem producente nec uolente, partibus terminumperemptoriumassignaui de ipsarum consensuetbona uoluntate proximam feriam secundam post natiuitatem beate uirginis ad publi- candum dicta testium et ad faciendum ea, que illo die de iure fuerint facienda. Termino illo adueniente publicatis attestationibus partibus eopiam actorum fieri feci et insuper de uoluntate parcium terminum peremptorium assignaui proximam feriam secundam post festum bcati Michahelis, si dies non est feriatus, ad procedendum in causa, uel si necesse fuerit, ad difTinitiuam sentenciam proferendam. Illo termino veniente et partibus coram me comparentibus et perlectis attestacio- nibus, Chn. Wînhuserius ad maiorem intencionem suam fundandam tale priuilegium in medium produxit, tenorem huiusmodi continentem. „In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Manigoldus dei gratia epis- eopus patauiensis in perpetuum. (Folgt die pag. 21 Nr. XV ab gedruckte Urkunde, ddo. 16. December 1211.) Post hec proximum diem subsequentem partibus pro termino assignaui de earum assensu et bona uoluntate ad diiïinitiuam sentenciam proferendam. Quo termino veniente distuli ferre sentenciam diftlnitiuam prop ter bonum pacis de parcium uoluntate, et dedi alium terminum peremptorium partibus proximum diem subsequentem, ut infra eundem attemptarent, si inter se amicabilis composicio fieri posset, sin autem, ipso die facerem ea, que in antecedenti termino de iure fuerant fa cienda. Termino illo adueniente et cum inter se partes non possent amicabiliter concordare, ego Gerhardus solo nomine dictus magi- ster, plebanus Wiennensis, iudex delegatus de venerabili patre et domino meo Petro dei gratia Patauiewis ecclesie episcopo in causa,

02

que vertebatur coram me, inter Chunradum dictum de Weinhvs ex parte vna et Hainricnm sacerdotem dictum capcllarium sanete Ka terine in Wienna ex parte altera super capella sancti Vdalrici in Zauman*prvnnc auditis testibus, attestacionibus publicatis, instru ments productis, deliberaciouc habita diligenti habitoque consilio prudentum de parcium uoluntate — In nomine patris et filii et Spi ritus sancti amen — prefatum Hainricum sacerdotem per diffinitiuam sentenciam ab eadem capella sancti Vdalrici in Zaizmansprvnne duxi penitus ammouendum, ipsum Hainricum presbyterum pro dicto Clin. Winhausario in expensis, quas tamquam patronus fecerat in hac causa, quas eciam fideliter taxaui usque ad summam duodecim soli- dorum usualis monete, nichilominus condempnando. Insuper ad fruc- tus et redditus restituendos ipsi capelle et Chunrado presbytero, qui fuit verus capellarius eiusdem capelle et ab eadem per uiolenciam est deiectus, eundem Hainricum sacerdotem ad XII tal. usualis monete similiter condempno. Lata est bec sentencia Wienne in parrochiali ecclesia anno domini M°. CC°. LX°VIIo, indictione decima, V°. no nas Octobris, eodem Hainrico sacerdote presente et aliis, magistro Theodorico plebano de Polan, domino Leutwino presbitero, magistro Alano, Hartmudo subdyacono, Asguino scolare, Chunrado filio /i*/- noldi, Jacobo ante Scotos, Ciuibus Wiennensibus, Prechtlino, Si- frido ecclesiasticis et aliis multis. In cuius rei testimonium presentem litteram mei sigilli inpiessionis robore communiui." Original auf Pergament mit Siegel.