Heinricus dei gracia Romanoruni rex semper augustus, Universis sacri Romani im

442 HEINRICH VII. 1311 IULI 16.

perii |j fidelibus, presente.s literas inspecturis, graciani suam et omne bonuin. Regalis solii dignitas || laude decoratur et gloria, cum se subiectis beuivolam exhibet, ipsorumque peti- cionibus benignum jj prestat assensum. Saue accedeus ad nostre maiestatis presenciani dictus Ochselin nobis huniiliter suplieavit, ut feodum quoddam dictum Ochselinslehen situui in Baldebrunne, solvens singulis aunis septem carratas et mediam vini, quod ipse a nobis et imperio tenebat in feodum, et quod nostris manibus libere resignavit, conferre streunuis viris Burk. Philer, Burk. et Hugolii dictis Schoub de regali munificentia dignaremur. Nos itaque suis devotis supplicationibus annuentes, prefatis Burk., Burk. et Hugoni, ut eosdem nobis et imperio astringamus, predictuin feodum de liberalitate regia contulimus, et ipsos investivimus de eodem, salvo taiuen iure nostro et alterius cuiuscunque. Presencium testi- monio literarum, nostri sigilli robore signatarum.

Datuin in castris ante Brixiain', xvii. kal. augusti, auno domini millesimo trecentesiino undecimo, regni vero nostri anno tercio.

Aus dem orig. zu Darmstadt. Vom siegel ein stiickchcn crhnlten.

635. Heinrich VII verurtheilt die von Brescia, welche sich ihm bcdingungslos unterwor/en haben, wegen hochverrath zu angegebenen strafen unter nach- sicht anderer, welche sie verwirkten. Brescia 1311 oct. 1. In nomine domini. Amen. Henricus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Ad certitudinem presentium et lnemoriam futurorum. Regimini sacri Romani imperii disponente domino presidentes, [pacem] et iustitiam dnlcedine clementie liinitatam in cunctis nostris actibus libenter aniplectimur, ac sic pacem ipsam singulis eiusdem iniperii fidelibus sollicitis studiis impertiiuur, ut ea que agiinus in recta statera iudicii et in libra equitatis ad vin- dictam malefaetorum, laudem vero bonoruin, semper mitigato rigore pro ut expedit appen- dainus. Nam iustitia et pax, misericordia et veritas adeo insimul amplexe sunt et tam perfecte caritatis glutino copulate, tamque nexu individue imionis astricte, quod scissure cuiusvis materiam non agnoscunt, nec divisionis incomoda patiuntur. Dissipentur igitur eiusdem imperii inimici et hostes, et sicut cera fluit in facie ignis, sic pereant pertinaces in malo, exultent iusti et fideles in sinu eiusdem iinperii et in letitia delectentur, ita quod pro culpa suplicium, pro virtute premium singulis tribuatur. Dudum si quidem postquam ad ltalie partes deo dante pervenimus, ad hoc studia nostra converthnus et ad hoc precipue regalis sollicitudo providit, ut quibuscumque partialitatum et discordiaruiu erroribus, quos per totius Lombardie partes dispendiose pululare couspexhuus, falce rectitudinis et man- suetudinis quasi totaliter amputatis, in ipsius Lombardie partibus auctore deo bonura pacis, caritatem, unitatein et concordiam nutriremus, extriusecos cum intrinsecis ad unitatis et trauquillitatis federa more patris et mediatoris reducendo. Sicque eiusdem Loinbardie civi- tates, castra et terre, huiusmodi salutiferos actus nostros salubriter cognoscentas ac peu- santes, ex hiis eis posse fructum honoris et comodi pervenire, votiva pace et tranquillitate preceptis nostris ac dicti iinperii inandatis et beneplacitis, sicut etiam debuerunt, se tota- liter submiserunt, de parendo huiusmodi mandatis et beneplacitis nostris per solemnes pro- curatores et nuncios seu personas legittimas nobis fidelitatis debite prestito iuramento. Et inter ceteros hoc cives, commune et populus Brixie [pro nostro et imperii honore ac sua utilitate fecerunt. Nam cum dicti cives civitatis Brixie] in multitudine numerosa essent et diu fuissent exules, vagi et profugi et proprie patrie honoribus et beneficiis destituti, et etiara eorundem bonis et possessionibus spoliati, de mansuetudinis uostre provisione solita eosdem cxtriusecos, proposito pacis et sacraiuenti federe unignisque penarum promissio

HEINRICH VII. 1311 OCT.l. 443

nibus et appositionibus, cum aliis concivibus suis tunc intrinsecis ad pacem et utilitatem reduximus et ad bona omnia eorundem, nec non et officia et honores plenarie et equaliter reformavimus cum eisdein. Sed post huiusmodi reconciliationem ipsorum dicta Brixiensis civitas et cives ipsius in elationis fetj superbie verticeni conscendentes ac huiusmodi bene- ficiorum nostrorum et gratiarum iinmemores, et ingrati et debite fidelitatis obliti, non sunt veriti crudeliter persequi tam iustum et naturalem, gratiosum et benevolum benefactorem ipsorum, nec etiara metuit illorum damnata tenieritas in eorum sperialem dominum sevis- sime insillire, sibi pro bono malum nefande retributionis officio rependendo. Ipsi namque civitas Brixiensis et cives, ut preconceptum virus evomerent, et quam gerebant nequitiam interius exterius revelarent, contra nos et dictum imperium publice rebellare, iurameutum ab eis prestitum violando, ausu temerario presumpserunt1, concives eorum, qui in adventu nostro dominabantur ibidem, ceperunt, domos, possessiones et bona ipsorum invadendo auctoritate propria, ac etiam funditus destruendo, de civitate expellendo, derubando et occidendo, et aliquas personas ipsorum carceribus captivando, quos etiam captivos et car- ceratos cura per litteras et solemnes nuncios nostros ab eisdem fecisseiuus requiri, hoc a principio facere totaliter contempserunt. Nos autein patemo more volentes ipsos ab ipso- rum erroribus clementer et misericorditer revocare, ad eosdem plures misimus nuncios nostros solemnes, quorum monita iudurati in nequitia contempserunt. Nec hiis contenti, cum ad civitatem predictam nobis et Romauo imperio subiectam venissemus, volentes ipsam ingredi pro reformatione et reparatione eiusdem, dicti cives et civitas nos et gentem nostrain nullatenus admiserunt, sed potius contra nos et dictum imperium rebellarunt, et munierunt eamdem, continue contra nos et gentem nostram diversimode preliando, per- sonam nostram et rcverende regine cousortis nostre in domo habitationis nostre trabuccis ct machinis in quantum poterant offendere moliendo, gentes nostras continuis preliis inva- dendo, derubando, vulnerando et occidendo, et etiam magnam quantitatem homiuum ad muros civitatis in conspectu castrorum nostrorum suspendendo, rebelles, bannitos, hostes nostros et imperii receptando, et de ipsis in nostram et imperii nostri iniuriam aliquos ipsorum rectores et capita faciendo, falsis litteris et ambaxiatis frequentibus re.scribentes et tractantes cum pluribus civitatibus et locis Italie, que ad infamiam, lesionem nostrain et imperii ac rebellionem concitandam crediderunt redundare. Et nediun predicta omnia et singula, sed iniurias et temeritates alias diversas et varias, quas etiam difficile esset seria- tim describi, nichilominus [committere] attemptaverunt in nostram et sacri imperii gravein offensam, iniuriam et conteniptum, ac magnuni scandalum totius Italie et pcrniciosuin exemplum. Demum vero prefati civitas Brixiensis et cives, postquam ad eorum superbiam edomandam cum exercitu nostro et aliarum civitatum Lombardie, illarum coinmunieato consilio et assensu, proeessimus contra eos et in eorum obsidione per quatuor menses et ultra ante ipsam civitatem ipsorum indurata nequitia stetissemus, suiun recognoscentes reatum de personis et rebus in dispositione et voluntate nostra sese libere totaliter sub- raiserunt. Nos autem sollicita meditatione pensantes, quod etsi excessus huiusmodi, iniurie et offense usque adeo gravos, atroees et deformes extiterint, quod facti circuinstantiis uni- versis matura consideratione discussis, penis coiupeusari quibuslibet non valerent, volentes tamen certis piia moti considerationibus clementer et misericorditer, quod semper in corde gerimus, agere cum eisdem, ac benigne contra illos censure temperare rigorera, debita supcr hiis meditatione premissa, et habita cum proceribus, principibus et aliis consiliariis nostris deliberatione solempni, de ipsorum consilio et asseusu ad honorein et reverentiara dei et gloriose virginis Marie et totius celestis curie, nec non et sauctissimi patris ct doininj nostri

444 HEINRRH VU. 1311 OCT. 1.

domini Clementis • suinuii pontificis, a quo preces recepimus pro eisdem, et reverendoruin patruin domihorum cardinalium, scilicet dominorum Arnaldi Sabinensis episcopi apostolice sedis' legati, Leonardi Albanensis et Nicholai Hostiensis et Velletrensis episcoporum, et Luce sancte Marie in Via lata diaconi cardinalis, qui pro ipsis apud nos ut clementia flec- tereinur miiltoties institerunt, Christi sequentes vestigia, in hiis scriptis sedendo pro tri- bunali sententiamus, declarahius et sentehtiando decernimus et pronunciamus ut infra: In primis de abundantia regalis clemeutie, cuius est proprium misereri, et predictorum pre- cibus et requisitionibus ad infrascripta libenter inclinati indulgendo decernimus, quod dicti Brixienses cives et districtuales eiusdem propter predicta iam commissa facinora non mo- riantur, sed de benignitate regia vitain retineant sine carceribus et mutilatione membrorum. Et eadem ducti clementia volumus, quod nec ipsos, nec filios eorundem comitetur infamia, ac testamenti factionem non perdant, active etiam [et] passive, et contrahendi habeant potestatem. Jtem de innata nobis clementia indulgemus, quod bona et res ipsorum, que et quas cives predicte civitatis Brixie et districtuales singulariter quisque ipsorum habet seu habent seu habebant ante rebellionem predictam in civitate et districtu Brixie vel alibi, dicti cives et districtuales habeant et sibi remaneant, et bona predicta ipsis restituimus et dimittimus etin statu pristino conservamus, salvis iuribus imperii, prouterant ante rebel- Honem predictam, et universitatum et singularum personarum. Item de eadem clementia indulgemus, quod civitas predicta, que propter dictas enormes offensas aratro totaliter destrui meruit, non destruatur, salvis semper infrascriptis. Et ne tanta facinora remaneant impunita totaliter, diciraus et pronunciamus, quod muri murorumque turres et porte civi- tatis predicte totaliter funditus destruantur, et quod fosse seu fossata, que sunt extra dictos muros, impleantur et explanentur. Et predicta fiant expensis hominum dicte civitatis; in quibus expensis non contribuant, qui extra dictam civitatem ad nostram obedientiam mo- rabantur. Nec unquam reficiantur sine nostra vel Romanorum regis seu imperatoris licentia speciali, nec ibi vel alibi in civitate vel districtu predictis alique fortilitie fiant absque nostro vel successorum nostrorum in iraperio speciali niandato. Et si secus fieret, ex nunc com- inune et civitatem predictam et quemlibet contrafacientem et quoties contrafieret in niille libris puri auri nostre camere condemnaraus. Civitatem predictam et coramune2 ipsius omnibus privilegiis, franehiseis et libertatibus a hobis vel predecessoribus nostris regibus vel imperatoribus Romanornm concessis eisdem, nec non omnibus statutis et consuetudi- nibus, quocumque iure seu titulo eis competant vel sint quesita, ac mero et mixto imperio, si quid habuerunt seu consueverunt exercere hactenus vel facere exerceri, et omni iuris- dictione tam in dicta civitate Brixie, quam eius suburgiis* et districtu, perpetuo privamus, iustitia suadente. Et similiter orania privilegia et regalia, que aliquis ex illis civibus Brixie et districtus, qui teinpore dicte rebellionis in dicta civitate Brixie^ vel districtu in rebellione nostra morabantur, habebant, adimimus, revocamus, cassamus efcirritamus, et nullius mo- menti de cetero fore per presentem sententiam declaramus, salvis taraen illis privilegiis regalibus vel imperialibus eis concessis super bonis eisdem per nostram clementiam supe- rius conservatis. Et tam predicta, quam pedagia, tellonea, gabellas, redditus, proventus et cetera alia bona et iura, que dictum commune seu civitas Brixie recipere vel recolligere seu recipi vel recolligi facere consueverunt temporibus retroactis, nec non castra, burgos, villas, raunitiones, fortilitias, redditus, proventus, palatia que appellantur de communi, et . turrim iuxta palatium, et montem infra ipsius civitatis rauros constitutum, prout muri ipsius civitatis [eum ab extrinsecus et alii muri, qui eundem montem] a parte civitatis cingunt et muuiunt, et quecumque alia bona et iura, que civitas Brixie et commune ipsius intra et

HETNBICH VD. 1311 OCT. 1. 445

extra civitatem ipsam habent et possident seu tenebant et possidebant ante dictam rebel- lionem, cum eorum iuribus et iurisdictionibus, mero et mixto imperio, [nobis et Romano imperio] confiscamus. Ac nichilominus civitatem et commune predictos* et homines dicte civitatis in septuaginta millibus florenis auri condemnamus nostre camere persolvendis, in quibus non contribuant, qui extra civitatem predictam ad nostram obedientiam persiste- bant Et etiam omnes notarios civitatis Brixie et districtus, qui in nostra rebellione fue- runt, a tabellionatus officio, et iudices et advocatos, qui similiter in dicta rebellione fuemnt, iudicandi et assidendi officio et honore suspendimus, quousque auctoritate nostra eis vel eorum singulis aliud specialiter de gratia concedatur. Salva et reservata nobis baylia et potestate addendi, minuendi, corrigendi et interpretandi in omnibus et singulis supradictis, pro ut et quando nobis videbitur expedire.

Data, lata et pronunciata est dicta sententia per predictum dominum regem, et lecta et publicata per magistrum Bernardum de Mercato, notarium regalis camere, in presentia mei Leopardi Freneti de Pisis item notarii dicte camere, quibus ipse dominus rex man- davit, quod de predictis omnibus et singulis faceremus et demus cuicumque petenti totaliter vel particulariter unum et plura publica instruinenta, in Brixia in publico parlainento ho- minum dicte civitatis Brixie convocato voce preconia et sono campanarum in platea dicte civitatis ante palatium ipsius domini regis super balatorio ipsius palatii, ubi idem dominus rex sedebat et sedit pro tribunali; presentibus venerabili patri domino Baldovino archi- episcopo Treverensi, dominis Amadeo comite Sabaudie, Guidone de Flandria, Roberto de Flandria, Guilielmo de lanula, Henrico de Bres, Alardo de Robaia, Amadeo de Vallatis, Thoma de Septem Fontanis, Fulcho de Siganiis, Petro de Anibaldis de Roma, Stefano de Columna, Iohanne de Canceleriis de Ianua professore legum, Petro de Tuderto legum pro- fessore, Andrea Calandrino de Roma iudice, Roberto de Ogions, Ianne de Artaldo, Ferri de Branchenem, Ferri de Burseto, Guidone archipresbitero Aretino, Gerardo de Orons, Henrico de Rapuscen, Vermileo de Alfanis de Florentia, Simone Filipi de Pistorio, Fran- cisco iudice domini Guidonis de Flandria, magistro Nicola de Spira et Simone Bandi de Sancto Miniate, testibus ad hec rogatis et vocatis; sub anno doinini ab eius nativitate roillesimo trecentesimo undecimo, indictione deciraa, die veneris prima octobris, ac regni ipsius domini regis anno tertio.

Ego* Lanfranchus de Bagnolo iuris utriusque peritus et legittimus sindicus, actor, procurator et nuncius specialis communis et universitatis horainuin et civitatis Brixie ad hec et alia facienda, prout apparet per cartara publicum scriptam manu Coradini de Ochis notarii in millesimo trecentesimo undecimo, indictione nona, die iovis ultimo septembris, sindicario et procuratorio noinine dicti comraunis et hominum ipsius coinmunis Brixie, visa et audita dicta sententia et omnibus in ea contentis, incontinenti in eodem predicto loeo et die et testibus supradictis presentibus ex certa scientia et non per errorem ratificavit et approbavit et emolgavit dictam sententiam et quecumque in ipsa continentur, et pro- misit eam et ea ratam et rata, firmam et firma habere et tenere et contra non facere vel venire.

Ippolito Cereda aus dem stadtarchive zu Cremona. Capsa Brixiae, L. — In den resten der registraturbucher haben sich zwei entwurfe dieser sentenz erhalten, gedr. Dsnniges Acta Heinrici VII 2, 16. 19. Es war bisher zweifelhaft, ob eine und welche ron beiden wirklich vollzogen wurde. Vgl. Donniges 2, XVIII. Bshmer Reg. Henr. s. 294. Die gesprochene sentenz stimmt nun durchweg wSrtlich mit dem ersten iener entwurfe (aus welchem einige lucken erganzt werden konnten) nnd zwar in der fassung. welche der hofnotar Bernardus de Mercato den schlusssatzen abweichend von der ursprunglichen fassung gegeben hatte. — 1 Hs. proicripterunt. — * Hs. extra.

446 HEINRICH VII. 1311 OCT. 15.