I.

Dum vero antefactus benignissimus Pipinus Francorum Rex Papiam obsidens constringeret ci- vitatem, tunc Aistulfus atrocissimus Rex Longo- bardorum, ut veniam illi tribueret, et ab obsedione cessaret, quas prius contempserat, conscriptas in pacti foedere redderet civitates, se modis omnibus professus est redditurum. Et denuo confirmato an- teriore pacto, quod per elapsam octavam indictio- nem inter partes provenerat, restituit ipsas civi- tates praelatas, addens et castrum, quod cognomi- natur Comiaclum.

De quibus omnibus receptis civitatibus dona- tionem in scriptis a Beato Petro atque a Sancta Romana Ecclesia, vel omnibus in perpetuum Pon- tificibus Apostolicae Sedis misit possidendam, quae et usque bactenus in arcbivio Sanctae nostrae Ec- clesiae recondita tenetur. Ad recipiendas vero ipsas civitates misit ipse Christianissimus Francorum Rex suum consiliarium, idest Fulradum venerabilem Ab- batem et presbyterum. Et continuo eius eximietas feliciter cum suis exercitibus Franciam repediavit. Praenominatus Fulradus venerabilis Abbas et pres- byter Ravennatium partes cum missis iam fati Ai- stulfi Regis coniungens, et per singulas ingrediens

civitates tam Pentapoleos, quam et Aemiliae, eas- que recipiens, et obsides per unamquamque aufe- rens, atque primates secum una cum clavibus por- tarum civitatum deferens Romam coniunxit.

Et ipsas claves tam Ravennatium urbis, quam- que diversarum civitatum ipsius Ravennatium Ex- archatus una cum suprascripta donatione de eis a suo Rege emissa in confessione Beati Petri ponens, eidem Apostolo et eius Vicario Sanctissimo Papae, atque omnibus eius successoribus Pontificibus per- enniter possidendas atque disponendas tradidit, idest Ravennam, Ariminum, Pisaurum (Pensaurum, Concam) atque Fanum, Cesenas, Senogallias, Esium (Esis) Forum Pompilii (Forumpopuli), Forum Li- vii, cum castro Sussubio, Montemferetri (Montem- feltri), Acerragio (Acerram, Agiomontem), Montem Lucari (Montemlucati), Serram, Castellum Sancti Mariani (Castellum S. Marini), Bobrum (Bobium), Urbinum, Callium (Callis), Luculos (Luciolis,) Eu- gubiiun, seu Comiaclum, nec non et civitatem Nar- niensem, quae a Ducatu Spoletino a parte Roma- nomm per evoluta annorum spatia fuerat invasa.

Dum vero haec agerentur, direxit missum suum Sffius Pontifex et abstuht (retinuit) de ipsis civitatibus, quas saepedictus Desiderius Rex (Lon- gobardorum) reddere promiserat Beatissimo eidem Papae, idest Faventiam cum Castro Tiberiaco (seu Caballo) seu Gabellum, et universum Ducatum Ferrariae in integrum.

2 • HADRIANI PP. I. ANNO CHRISTI 774.

JL

Caroli Magni Imp. confirmatio donationia Pipinianae. Ex libro pontificali in vita Hadriani PP. I. in Cencio Camerario fol. 99.

Adrianus papa obtinuit a Karolo Rege Fran- corum et Patricio Roman. ut promissionem illam, quam eius genitor Pipinus quondam Rex et ipse precellentissimus Karolus cum suo germano Karo- lomanno atque omnibus Iudicibus Francorum fe- cerunt beato Petro, et eius Vicario sancte memorie dno Stephano iuniori pape, quando in Franciam perrexit, pro concedendis diversis Civitatibus ac territoriis istius Italie provincie, et contradendis beato Petro eiusque omnibus Vicariis imperpetuum possidendis adimpleret in omnibus. Cumque ipsam promissionem, (que in Francia) in loco, qui vocatur Carisiacum, (facta est), sibi relegi fecisset, compla- cuerunt illi et Iudicibus eius omnia, que ibidem erant annexa, et propria voluntate, bono et libenti animo aliam donationis promissionem ad instar an- terioris ipse antedictus precellentissimus, et revera christianmus Karolus Francorum Rex ascribi iussit per Etherium, religiosum ac prudentissimum Ca- pellanum et notarium suum. Ubi concessit easdem Civitates et territoria beato Petro, easqae prefato Pontifici contradi spopondit per designatum con- finium, sicut in eadem donatione contineri monstra- tur: inde (idest) a Lunis cum insula Corsica, deinde in Suriano, deinde in Monte Bardone, inde in Ver- ceto, deinde in Parma, deinde in Regio, exinde in Mantua atque Monte Sihcis, simulque universum exarchatum Ravennatium, sicut antiquitus erat, at- que provincias Venetdarum et Ystriam, necnon cun- ctum ducatum Spoletanum seu Beneventanmn. Fa- ctaque eadem donatione, et propria sua manu ipse christianissimus Francorvun Rex eam corroborans, universos Epos, Abbates, Duces etiam et Grafiones in ea ascribi fecit. Quam prius super altare beati Petri, et postmodum intus in sancta eius confes- sione ponentes tam ipse Francorum Rex quam eius iudices B. Petro et eius vicario sanctissimo Adriano pape, sacramento sese omnia conservaturos, que in eadem donatione continentur, promittentes tradide- runt. Apparem vero ipsius donationis eundem Eu- therium ascribi faciens ipse christianissimus Fran- cormn Rex, intus super corpus beati Petri subtus evangelia, que ibidem osculantur, pro ftrmissima cautela et eterna nominis sui ac regni Francorum memoria propriis suis manibus posuit: ahaque eius- dem donationis exempla per scriniarium huius no- stre sancte Romane ecclesie ascripta eius excellen- tia secum portavit.

Sed in gestis secundi Stephani pape leguntur Patrimonia esse beati Petri Ravenna, Ariminum, Pensaurum, Conca, Fanum, Cesena, Senogallia, Esis, Forumpopuh, Forumhvii, et Castrum Subsu-

bium, Monsferetri, Acerragio, Mons Lucati, Serra, Castellum sancti Marini, Bobium, Orbinum, Calhs, Luciohs, Egubium, Comiaclum et Civitas Narnia et Faventia et Castrum Liberiacum et Gabellum et omnis ducatus Ferrarie.

Iohannis Vll. pape temporibus Aripertus Rex Longobardorum donationem patrimonii Alpium Co- thiarum, que longe per tempora a iure ecclesie pri- vata fuerat ac ab eadem gente detinebatur, in ht- teris aureis exaratam iuri proprio beati Apostolo- rum principis Petri confirmavit.

Zacharias pontifex accepit a Constantino prin- cipe donationem in scriptis perpetuo iure de duo- bus Massis, que Nimphas et Normias appellantur, que iuris pubhci erant. Huius temporibus Theodo- rus fihus Megisti Catacstim dedit beato Petro Apo- stolo patrimonium suum situm. v. mihario ab hac Romana Urbe via Tiburtina, quod domus culta sancte Cecilie dicitur. Sic constituit aham domum cultam xni. mihario ab Urbe Roma, Patrimonio Tuscie obhgans eandem perpetuo usui Romane ec- clesie, et domum cultam, Lauretum, et Massam Fon- tis Manam, que dicitur Paonaria, et Massam, que vocatur Ancius, et Formias beato Petro acquisivit. Item Adrianus constdtuit domos cultas mi. unam quidem, que dicitur Capricorum in territorio Gen- tami, mil. ab Urbe Roma plus vel mxx. in usu c. pauperum Lateranensis palatii, et galeriam in via Aureha, mil. plus mx. ab Urbe, ad sanctam Rufi- nam et Calvisianum in via Ardeatina mil. ab Urbe plus minus xv. et aham galeriam cum omnibus eius pertinentibus in usum sancte Romane ecclesie. Idem acquisivit beato Petro Massam Aratianam sitam ab Urbe miliario xvi. via Ardeatina, in qua ecclesia beati Edisti esse dinoscitur, qualiter etiam et Mas- sam Acunanam, que iuxta eandem esse videtur, nec non etiam Massam, in qua est ecclesia sancti Lencii posita in via Flaminea mil. ab Urbe Roma plus minus v. Et quamvis supra monstratum sit, et adhuc in sequentibus demontretur, quosdam Duca- tus et Marchias et Principatus, immo etiam in di- versis Regnis sita veluti beati Petri patrimonia di- versis temporibus a diversis pontdficibus Romanis locata.