DXXVI.

Bononiensibus pax inter ipsos et marchiones Estenses, necnon Ferrarienses, Mutinenses ac Reginos per pontificem reformata, inserto pacis instrumento, confirmatur. Reg. An. V. ep. 423. Tom. III. fol. 231.

Bonifacius episcopus etc. Dilectis filiis Con- silio et Communi Bononiensibus, salutem etc. Pro- nuntiationem quandam super reformanda pace et concordia inter vos ex parte una, et dilectos fi- lios nostros nobiles viros Franciscum et Aczo- nem Marchiones Estenses, necnon Communita- tes vel Universitates Ferrarie, Mutine ac Regii civitatum ex altera, et super hiis, que ad pacem pertinent, ac super quibusdam aliis, de quibus hinc inde in nos extitit compromissum, arbitrando, lau- dando, diffiniendo, sententiando, mandando, ordi- nando, disponendo et pronuntiando ea vice nuper duximus faciendam, prout in instrumento publico inde confecto plenius continetur. Quam pronuntia- tionem, et que in ea continentur, auctoritate apo- stolica valere volumus, et plenam habere decerni- mus roboris firmitatem: tenorem ipsius instrumenti de verbo ad verbum presentibus annotari fecimus, Qui talis est.

In nomine dni Amen. Anno dni mcclxxxxvhu. Indictione xrr. Pontificatus dni Bonifacii pp. VEH. anno quinto, die xxrv. mensis Decembris. Sanctis- simus pater et dominus, dominus Bonifacius di- vina providentia pp. VHL predictus, in presentia mei notarii, et testium subscriptorum ad hoc spe- cialiter vocatorum et rogatorum, arbitrium, laudum, diffinitionem, sententiam, mandatum, dispositionem et ordinationem recitavit, dedit et pronuntiavit seu protulit infrascripta.

In nomine domini amen. Dudum inter dile- ctos filios nobiles viros Azonem et Franciscum fratrem eius Marchiones Estenses, et Communia vel Universitates Ferrarie, Mutine ac Regii Civi- tatum, et quorundam aliorum locorum et terrarum, ac nonnullos alios Barones et Nobiles et singula- res personas Marchionum et Civitatum sequaces et sequacia predictorum ex parte una, et Commune Civitatis Bononiensis et ipsius Communis sequa- ces ex parte altera super diversis articulis, procu- rante inimico humani generis pacis emulo, malo- rum satore, materia dissentionisetturbationis exorta, ex quibus gravia personarum pericula et dampna rerum provenerunt, tandem pacis angelo mini- strante, ac nostris cooperantibus studiis partes ipse ad pacis commoda insperate per earum speciales syndicos, procuratores et nuntios ad hoc ab eis specialiter ordinatos, nonnulU ipsarum partium per eorum ratificationes postmodum subsecutas man- datis et beneplacitis nostris Bonifacii pp. VTII. se submittere, ac in nos tanquam in arbitrum, arbi- tratorem, laudatorem, diffinitorem, sententiatorem, compositorem, preceptorem, ordinatorem, disposi

BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1299. 351

torem et pronuntiatorem super reformanda pace et concordia inter ipsas partes, ac super hiis, que ad pacem pertinent, ac super omnibus et singulis litibus, questionibus, causis, controversiis, dampnis, iniuriis, guerris et offensis realibus et personalibus ceterisque discordiis, super quibus dissidere no- scebantur, promittere ac compromittere alte ac basse, absolute ac libere curaverunt, ut nos cum cognitione vel sine cognitione cause sive causa- rum, ac de plano et summarie, sine strepitu et fi- gura iudicii alte ac basse, libere ac absolute inter partes easdem et quoslibet dictarum partium semel et pluries, quotiens nobis placeret ac videretur ex- pediens, super omnibus premissis et singulis arbi- trari, laudare, diffinire, sententiare, precipere, ordi- nare, disponere, pronuntiare, addere, minuere, cor- rigere, interpretari et declarare in scriptis vel sine scriptis, diebus feriatis et non feriatis, partibus presentibus vel absentibus, vocatis vel non voca- tis et una parte presente alteraque absente, ser- vato vel non servato iuris ordine, valeremus, prout in Syndicatuum procuratoriorum, ratificationum, compromissorum instrumentis publicis inde confe- ctis plenius et seriosius continetur.

Nos igitur Bonifacius papa predictus, quia viam precludere scandalis et finem imponere litibus affe- ctamus, et precipue inter partes easdem, quarum quietem indesinenter appetimus, et tanto ferventius eas cupimus in pacis plenitudine solidare, quanto nos amarius turbat et pungit earum consumptiva turbatio et afficit conquassatio fluctuorum, receptis compromissis et ratificationibus supradictis, ac no- biscum deliberatione prehabita diligenti, vocatis quoque Francisco de Aretio legum doctore, Antonio de Corgadellis, Giliolo et Martino de Mutina nuntiis Marchionum et Mutinorum et partis eorum predi- ctorum, Giberto Guidolini notario, syndico et pro- curatore Communis Bononie memorati, qui pro par- tibus ipsis moram apud Sedem Apostolicam pro- trahebant, ad sententiam, laudum seu arbitrium audiendum, eisque coram nobis ad hoc specialiter constitutis, ad laudem dei onnipotentis, qui pacis est actor et salutis amator, et gloriose virginis matris eius, tam auctoritate apostolica et de apostolice ple- nitudine potestatis, quatenus ex virtute compromis- sorum et ratificationum predictorum, ac omni modo et iure, quo melius possumus, dicimus, arbitramur, laudamus, diffinimus, sententiamus, mandamus, dis- ponimus et ordinamus hac vice, quod inter Mar- chiones Mutinenses, Reginenses, Ferrarienses et Bo- nonienses prefatos fiat solemnis, plena, firma et stabilis pax modo et forma, quibus duximus ordi- nandum, et perpetuo invioiabiliter observetur.

Et quia occasione Castrorum Bazani et Savi- gnani Mutinensis diocesis, que ad Commune Mu- tine pertinere, sed nunc per Commune Bono- niense detineri dicuntur, maxime propter vicini-

tatem et contiguitatem ac promiscuitatem etiam ipsorum Castrorum et territorii seu dictrictus vel Comitatus Bononiensis huiusmodi mala, guerre ac' scandala, ut asseritur, quasi principaliter obvene- runt, et ne imposterum graviora inde contingerent, nisi disponeretur aliter de eisdem, prout verisimi- liter dubitari (non potest): nos ad viam inde hu- iusmodi maUs et scandalis amputandam, pro bono pacis et concordie Castra ipsa cum omnibus muris, edificiis, fortellitiis, domibus, casalinis, territoriis et districtibus ac possessionibus, seu terris cultis et incultis, vineis, ortis, pratis, silvis vel nemori- bus, aquis, aquarum quoque decursibus ceterisque bonis stabilibus, ac iuribus et pertinentiis ipsorum Castrorum in plenum ius et proprietatem, usum atque dominium predicto Communi Bononiensi perpetuo concedimus ac etiam applicamus. Volu- mus autem, quod pro eis omnibus prefatum Com- mune Bononiense det ac dare teneatur competens excambium et recompensationem congruam in pe- cunia, vel bonis et rebus stabilibus predicto Com- muni Mutine, prout nos extimandum duxerimus, ac etiam arbitrandum: que pecunia, bona et res loco predictorum Castrorum, bonorum et rerum concessarum dicto Communi Bononiensi, ut pre- fertur, cedant et cedere volumus, precipimus et decernimus in plenum ius et proprietatem, usum et dominium Communis Mutine prelibati.

De extrinsecis vero Ferrarie, Mutine ac Eegii Civitatum et terrarum ac locorum Comitatuum sive districtuum eorundem, qui huiusmodi occasione discordie de Civitatibus, terris et locis ipsis ban- niti seu forbanniti, vel alias forinseci ex causa ipsa partialiter vel sub partiali dolo vel fraude noscun- tur, certa quantitas seu certus numeras, iuxta quod nos duxerimus ordinandum, ad Civitates, terras et loca eadem, ac ad bona eoram omnia, que habent vel que ad eos tam ratione ipsorum, quam etiam defunctoram, quibus ex testamento vel ex intestato succedunt, aut alias rationabiliter pertinent in eis- dem, vel eorum territoriis seu districtibus, per ipso- rum procuratores seu factores vel nuntios possi- dere hbere valeant et tenere, ac fructus percipere ex eisdem, donec de ipsis fuerit aliter ordinatum.

Si qui vero ex predictis extrinsecis non hu- iusmodi causa et modo, sed forsan ratione alioram maleficiorum seu delictoram, culparum et exces- suum aut contumaciaram, factorum seu commisso- rum per eos banditi vel condempnati noscantur, quo ad eos ac banna et condempnationes taliter facta de ipsis vel contra eos per hoc non intendimus aliquid immutare. Ceteram Roccam desuper, domum sive fortellitiam de Gaynazo, domum sive fortellitiam de Sarnono, Villam Sarnoni, Castram Montalbani, Ca- strum Montisturturis, domum sive fortellitiam de Mirzanno, Castram et Villam de Montalto, Roccam seu Castrum Aianni, Ciliarum et Villam ipsius,

352 BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1299.

Castrum de Seraczono, Castrum de Verdelaxo ad Commune Mutine, ut asseritur, pertinentia, que * per certas personas de Comitatu Mutine ipsi Com- muni rebelles, sequaces Communis Bononiensis oc- cupata detineri dicuntur, necnon Castrum de Mon- texio, Castrum de Montefore, Castrum de Monte- spleto, Villam et fortellitiam de Riva, Villam et fortellitiam de Desinnano detenta, ut dicitur, per Comites de Panigo, Concives et sequaces Commu- nis Bononiensis, que ad Commune Mutinense, ut proponitur, pertinent, prefatum Commune Bono- niense quantum in eo est ac ad ipsum pertinet, predicto Communi Mutine vel illis, quorum sunt, expedita, libera et in pace dimittat, et quoad eorum detentionem nullum detentoribus vel ipsorum ali- quibus prestet auxilium, consilium vel favorem publicum vel occultum, in ipsis tamen Castris, Roccis, Villis et domibus atque locis iure cuiusli- bet semper salvo.

Omnia vero et singula supradicta per nos ar- bitrata, laudata, diffinita, sententiata et pronuntiata, dicimus, arbitramus et precipimus sub penis et obligationibus in compromissis adiectis, et aliis pe- nis spiritualibus et temporalibus, de quibus nobis videbitur, arbitrio nostro mchilominus firmo ma- nente, a partibus inviolabiter observari.

Insuper autem reservamus nobis liberum ar- bitrium et plenariam potestatem, prout ex forma predictorum compromissorum et ratificationum no- bis competit, super omnibus et singulis, que inter dictas partes et quaslibet ipsarum partium ex com- promissis eisdem arbitranda, laudanda, diflinienda et pronuntianda restant, et hic arbitrata, laudata, difiinita, sententiata et pronuntiata non sunt, arbi- trandi, laudandi, diffiniendi, precipiendi, ordinandi, disponendi, sententiandi et pronuntiandi, necnon et tam in eisdem, quam in omnibus et singulis arbitratis, laudatis, diffinitis et pronuntiatis in pre- senti arbitrio ac laudo addendi, minuendi, corri- gendi, interpretandi, supplendi et declarandi, quo- tiens, quando, ubi et qualiter nobis placuerit et videbitur expedire.

Super omnibus autem et singulis supradictis publicum instrumentum per Nicolaum de Vico, no- strum familiarem, notarium infracriptum scribi man- damus et solemniter publicari.

Acta, recitata, prolata et pronuntiata fuerunt arbitrium, laudum, diffinitio, sententia, mandatum, ordinatio et dispositio suprascripta per eundem dominum papam in palatio Lateranensi, in Came- ra eiusdem domini pape, presentibus Reverendo patre domino Matheo Dei gratia Episcopo Por- tuensi, ac Nobihbus viris domino Iacobo domini Odonis de Pisis, domino Bernazone domini Ca- tenatii, domino Petro de Grimaldo, domino Rogerio fiho suo de Anagnia, domino Alexandro de Sar- mineto mihtibus, fajniharibus predicti domini pape,

domino Raynerio de Bondelmontibus, domino Bru- necto de Brunelleschis, domino Albizo Corbinelh mihtibus, Rogerio de Tornaquineis, Gentile do- mini Oddonis Antoniti, et Raynerio Tholomei no- tario de Florentia, qui Syndici seu Ambaxiatores et Nuntii Communis Florentie destinati speciahter super huiusmodi negotio ad ipsius domini pape presentiam dicebantur, testibus ad hec vocatis et rogatis.

Et ego Nicolaus dictus Novellus de Vico, apo- stolica et Imperiali auctoritate notarius pubhcus, predictis interfui, et ea omnia, ut supra legitur, de speciali mandato ipsius domini pape scripsi et pubhcavi, ac meo signo consueto signavi.

Nulh ergo etc. nostre voluntatis, constitutio- nis et annotationis etc. Datum Laterani im. Idus Ianuarii, Pontificatus nostri anno quinto.

DXXVIL

Bononiensibus super eodem pacis negotio. Beg. An. V. ep. 424. fol. 232.

Bonifacius episcopus etc. Dilectis fihis Consi- ho et Communi Bononiensibus, salutem etc. Super reformanda pace et concordia inter vos et sequaces vestros ex parte una, et dilectos filios nobiles viros Aczonem et Franciscum Marchiones Estenses, et Communia vel Universitates Ferrarie, Mutine ac Regii Civitatum, et sequaces eorum ex altera, et super hiis, que ad pacem pertinent, et super omni- bus et singuhs, super quibus dissidere ad invicem noscebamini, in nos hinc et inde sub certa forma extitit compromissum, prout in instrumento pubhco inde confecto plenius continetur. Cuius instrumenti tenorem de verbo ad verbum presentibus inseri fe- cimus: qui tahs est

In nomine domini amen. Anno domini M.CC. nonagesimo septimo(?), Indict. x. Pontificatus San- ctissimi patris dni Bonifacii pp. VIII. anno tercio, die xxvn. mensis Octobris, In presentia mei notarii et testium subscriptorum ad hoc speciahter vocato- rum et rogatonun, dominus Petrus de Siffante de Ferraria, ludex, procurator et nuntius Illustrium virorum domini Aczonis Marchionis Estensis et domini Francisci fratris et Commarchionis ipsius, necnon sindicus et procurator Potestatis, Consihi et Communis Civitatis Ferrarie, ac Civitatis Mutine et Civitatis Regii, dominus Petrus de Sucaria' pro- curator et sindicus Potestatis, Consihi et Communis predicte Civitatis Regii, dominus Antonius de Gor- gadelhs, Iudex de Mutina, sindicus et procurator Potestatis, Consihi et Communis predicte civitatis Mutine, dnus Barthohnus Carnevale de Cesena, Iu- ris peritus, sindicus et procurator Potestatis, Capi- tanei, Consihi et Communis Civitatis Cesene, diius Iohannes Ranutii, Iudex, sindicus et procurator Po- testatis, Capitanei, Consihi et Communis Civitatis

BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1299. 353

Forlivii, et Potestatis, Consilii et Communis Castri de Bannacavallu, et Capitanei et Universitatis ex- trinsecorum Civitatis et districtus Ravenne, et Po- testatis, Consilii et Communis Castri Cari, Bonfille- tus de Bonfillolis, notarius, syndicus et procurator Potestatis, Capitanei, Consilii et Communis Civita- tis Faventie, dominus frater Iacobus filius quondam Presbiteri de Imola, notarius, syndicus et procurator Potestatis, Capitanei, Consilii et Communis Civitatis Imole, et syndicus et nuntius Potestatis, Consilii et Universitatis partis Lambertaciorum extrinsecorum de Bononia, et procurator et nuntius nobilis viri domini Allidosii de Lamassa de Civitate Imole, do- minus Deothichienus de Forlivio, Iuris peritus, syn- dicus et procurator Potestatis, Capitanei, Consilii et Communis Civitatis Forlivii, dominus Ghibellinus Civis Faventie, Iuris peritus, procurator et syndi- cus Potestatis, Capitanei, Consilii et Communis Ci- vitatis Forlivii, dominus Petrus de Pattarensis de Imola, Iudex, syndicus et procurator Potestatis, Ca- pitanei, Consilii et Communis Civitatis Imole, do- minus Iohannes de Benfuis notarius, procurator substitutus per Guillelmum Suffoli, notarius de Ba- venna, syndicus et procurator Capitanei et Univer- sitatis partis extrinsecorum de Ravenna, dominus Gratianus filius quondam domini Arienti de Arien- tis de Bononia, syndicus et procurator Potestatis, Capitanei, Consilii et Universitatis partis Lamber- taciorum extrinsecorum de Bononia, dominus Pe- trus de Martinellis de Forlivio, Iudex, procurator et nuntius Magnifici viri domini Maginardi Pagani de Susinana, et procurator et nuntius nobilis viri dfii Scarpecte de Ordellafi&s de Forlivio, dominus Gi- bellinus, civis Faventie, procurator Consilii et Com- munis Castri de Bannacavallu, pro se ipsis et pro predictis, quorum syndici et procuratores erant, ex parte una, et dominus Ghibertus Guidolini syndi- cus et procurator Potestatis, Capitanei, Consilii et Communis Civitatis Bononie, dominus Vitalis Ba- gnoli, notarius, syndicus et procurator Potestatis, Consilii et Communis Ravenne, ac procurator et nuntius nobilis viri domini Guidonis de Polenga, Iohannes Maczochus de Arimino, notarius, syndi- cus et procurator Potestatis, Consilii et Communis Civitatis Arimini, ac procurator et nuntius nobilis viri domini Malateste de Veruculo, Martinus Io- hannis Picini notarius, et Iohannes Mazochus no- tarius, cives Arimini, syndici et procuratores Po- testatis, Consilii et Communis Civitatis Arimini, dominus Vitalis Bagnoli, notarius, syndicus et prc- curator Potestatis, Consilii et Communis Cervie, Iohannes Mazocchi syndicus et procurator Capi- tanei et Universitatis hominum extrinsecorum et exititiorum extra Civitatem et districtum Cesene, dominus Pinus de Prezennariis de Mutina, Iudex, syndicus et procurator partis et hominum extrin- 8ecorum Civitatis Mutine, dominus Homo Sancto-

rum de Arimino, Iudex, syndicus et procurator Potestatis, Consilii et Communis Brictenorii, do- minus Iacobus de Licatis et dominus Iohannes de Fonte Hlicis syndici, procuratores et nuntii Uni- versitatis et hominum partis Guelfe extrinsece Ci- vitatis Imole, dominus Guido de Sancto Leonardo, Iuris peritus, syndicus, procurator et nuntius Po- testatis et Rectoris, Consilii et Universitatis partis extrinsece de Faventia, Guido Aldevaldrini (?) de Ravenna, notarius, procurator et nuntius nobilis viri Folcherii de Calbulo, Vitalis de Bagnolis, notarius de Ravenna, procurator et nuntius dfii fratris Alberici de Manfredis, Martinus Iohannis Picini et Iohannes Mazochus de Arimino procu- ratores et nuntii nobilis viri domini Malateste de Veruculo Civis Ariminensis, dominus Benenatus Rector ecclesie sancti Iohannis de Herbossa Ra- vennatis diocesis, et Guido Aldrebandini (?), nota- rius de Ravenna, procuratores et nuntii magnifici viri dfii Raynerii Comitis de Cunio, Pepo Amassator civis Faventinus, et Iohannes Mazochus notarius, civis Ariminensis, procuratores et nuntii fratris Al- berici de Manfredis ordinis militie beate Marie Vir- ginis, civis Faventinus, sequaces et sequacium, pre- dictorum Bononiensium ex altera parte, constituti coram Snio patre ac dfio, dfio Bonifacio divina providentia pp. VHI. predicto, quilibet pro se ipso et vice ac nomine predictorum, quorum syndici, procuratores et nuntii erant, submiserunt se ipsos et prefatos, quorum, ut predicitur, erant syndici, procuratores et nuntii, alte ac basse, absolute ac libere mandatis et beneplacitis eiusdem domini pape, ac promiserunt et compromiserunt similiter alte ac basse, absolute ac libere, in quantum ex virtute ac forma mandati seu mandatorum et pro- curatorii seu procuratoriorum, quod vel que ipsi et quilibet eorum habebant vel habuerant ab eis- dem, quorum syndici et procuratores erant, in eundem dominum papam tanquam in arbitrum et arbitratorem, laudatorem, difnnitorem, sententiato- rem, compositorem, preceptorem, ordinatorem, di- spositorem et pronuntiatorem super reformanda pace et concordia inter ipsas partes, ac super hiis, que ad pacem pertinent, et super omnibus et singulis litibus, questionibus, causis, controver- siis, dampnis, iniuriis, guerris et offensis realibus et personalibus, ceterisque discordiis, super quibus dissidere noscuntur, ut ipse dominus papa alte ac basse, libere, cum cognitione vel sine cognitione cause sive causaram, et de plano ac summarie sine strepitu et figura iudicii possit inter dictas partes et quaslibet dictarum partium semel et pluries, quotiens sibi placuerit ac videbitur expedire, su- per premissis omnibus et singulis arbitrari, lauda- re, diffinire, sententiare, precipere, ordinare, dispo- nere ac pronuntiare, addere, minuere, corrigere, interpretari et declarare in scriptis vel sine scri

354 BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1299.

ptis, diebus feriatis et non feriatis, partibus pre- sentibus vel absentibus, vocatis vel non vocatis, et una parte presente et altera absente, servato iuris ordine vel non servato. Promittentes iidem procuratores et syndici, quilibet eorum videlicet pro se ipsis et pro predictis, quorum erant pro- curatores et syndici, sub pena seu penis, quam vel quas dictus dominus papa semel et pluries spiritua- liter et temporaliter apponendam vel apponendas duxerit, et obligatione omnium et singulorum bo- norum illorum, quorum erant procuratores et syn- dici, quilibet eorum videlicet pro se ipsis et pro predictis, quorum erant procuratores et syndici, rata et firma semper habere atque tenere, attende- re, adimplere et inviolabiliter observare, ac in nullo per se vel alium seu alios contrafacere vel venire, et quod predicti omnes et singuli, quorum syndici et procuratores erant, rata et firma semper habebunt atque tenebunt, attendent atque adimple- bunt, et inviolabiliter observabunt omnia et sin- gula, que ipse dominus papa per suum arbitrium, laudum, arbitratum, mandatum, sententiam, ordi- nationem, diffinitionem, dispositionem et pronun- tiationem arbitranda, laudanda, sententianda, dif- finienda, mandanda, ordinanda, disponenda, ac etiam addenda, minuenda, corrigenda, interpre- tanda et declaranda, quotienscumque duxerit in premissis et quolibet premissorum, et in nullo contra ea vel eorum aliquod per se vel alium seu atios facient, seu venient ullo unquam tempore de iure vel de facto, quovis ingenio sive causa, et pena soluta vel non soluta, arbitrium, laudum, arbitratum, mandatum, sententia, ordinatio, dif- finitio, dispositio et pronuntiatio, additio, diminu- tio, correctio, interpretatio et declaratio facienda per ipsum dominum papam, et omnia et singula supradicta et infrascripta rata maneant atque fir- ma: pro quibus omnibus et singulis inviolabiliter observandis quilibet predictorum syndicorum et procuratorum tam in animam suam, quam in ani- mas omnium et singulorum, quorum syndicus et procurator erat, tacto libro, ad sancta dei evangelia prestitit corporaliter iuramentum. Actum apud Ur- bemveterem in palatio papali, in sala Consistorii, presentibus Reverendis patribus dominis G. Sabi- nensi, M. Portuensi, et I. Tusculano Episcopis, Hugone tituli sancte Sabine, et fratre Thoma ti- tuli sancte Cecilie presbiteris, Matheo sancte Marie in Porticu, Francisco sancte Marie in Cosmedin, Petro Sancte Marie nove, Iacobo sancti Georgii ad velum aureum diaconibus et pluribus aliis Car- dinalibus, necnon nobilibus viris dominis Iacobo de Pisis, Stephano Scarapatio, Petro de Grimaldo et Gregorio de Ferentino militibus, et multis aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis. Et ego Nicolaus dictus Novellus de Vico, Imperiali aucto- ritate notarius, predictis interfui, et ea omnia, ut

supra legitur, de mandato ipsius domini pape, ac rogatus a syndicis, procuratoribus et nuntiis supra- dictis scripsi et publicavi, ac meo signo consueto signavi.

Datum Laterani mi. Idus Ianuarii, Pontificatus nostri anno quinto.

Dxxvni.

Privilegium Bonifacii PP. VIII. quo potestates et alii offi- ciales terrarum patrimonii B. Petri in Tuscia exercere possint merum et mixtum imperium etc. Ex Reg. Curiae Patrim. B, Petri in Twcia.

In nomine domini amen. Hoc est exemplum sive copia cuiusdam privilegii papalis conditi per sanctissimum patrem diium Bonifacium olim papam octavum. Cuius tenor talis est.

BONIFACIUS EPISCOPUS SEBVUS SERVORUM DEI.

Ad perpetuam rei memoriam. Licet merum et mix- tum imperium in patrimonio beati Petri in Tuscia ad sedem apostolicam spectare noscatur, nichilo- minus nos, ut subiectorum nostrorum sint certa iudicia, et eo roboris amplioris, quo indubie ex nostra auctoritate procedent, neve maleficia rema- neant impunita, concedendo indulgemus, et indul- gendo concedimus gratiose usque ad apostolice sedis beneplacitum, ut Communitates et Universi- tates Civitatum et Castrorum patrimonii beati Petri in Tuscia, que solite sunt ab antiquo ad regimeu suum eligere Potestates, Consules seu Rectores, possint per se vel per Potestates, Consules seu Rectores eosdem, seu Officiales suos ad hoc depu- tandos merum et mixtum imperium exercere in Civitatibus et Castris ipsis, eorum territoriis, teni- mentis seu districtibus, criminibus heresis, scismatis, lese maiestatis, falsitatis bulle ac litterarum nostra- rum vel monete, raptus virginum et proditionis exceptis. Quandocunque tamen dicta sedes etiam super criminibus puniendis concessis, ut premittitur, seu indultis expresse procedi mandaret per alios seu puniri, ex considerationibus certis mota, pro- cessui et punitioni supersedeant alii supradicti, etiam si in aliquo vel aliquibus processissent. Pre- cipimus quoque districtius Rectoribus patrinionii supradicti, qui erunt pro tempore, et officialibus eorundem, ut in predictis, que dictis Communita- tibus et Universitatibus indulgemus, eas nequaquam impediant vel molestent, et ut non impediant ipsas congrua statuta condere super processu et punitione habendis super criminibus, de quibus eis conceditur, ut procedere valeant, ipsaque punire: proviso quod alias iniqua statuta non fiant, et si facta fuerint, omnino tollantur, presertim si forent contra Ro- manam Ecclesiam vel ecclesiasticara libertatem. Concedimus etiam, ut Communitates et Universi- tates predicte et alie terre patrimonii sive loca, que in se receperunt publicarum stratarum de die custodiam, per Rectorem ipsum non cogantur sti

BONIFACIUS PP. VIII ANNO CHRISTI 1299. 355

pendia solvere pro custodia vel securitate stratarum, dum tamen custodiam ipsam faciant iuxta posse: de culpa tamen vel notabili negligentia per Recto- rem eumdem poterunt iustitia exigente puniri, et ad satisfaciendum transeuntibus in boc casu com- pelli super iniuria et rebus ablatis eisdem. Preci- pimus insuper, ut nec syndici Communitatum, Uni- versitatum et terrarum ipsarum, nec singulares persone, aut procuratores eorum in criminali vel civili causa ad Rectorem spectante ad palatium Montisflasconis, vel ad Curiam ipsius Rectoris vb- cati personaliter detineantur, si ydoneam cautionem prestiterint iuxta qualitatem delicti seu cause, nisi fuerit talis casus, in quo de Iure non sit cautio admittenda: quodque per Rectores aut officiales ipsos nullus capiatur vel detineatur appellans, et quod appellanti vel appellare volenti nulla propter hoc inferatur iniuria vel gravamen. Qui vero pro- pter cautionis defectum fuerit personaliter detinen- dus, volumus, quod pro persone sue custodia duo- decim denarios currentis monete singulis persolvat ad plus, si ad hoc eius sufliciant facultates, nec pro ingressu vel exitu amphus solvere teneatur. Inhibemus quoque per Rectorem eumdem aut eius officiales ad inquisitionem procedi contra certam personam, vel extra specialem Universitatem seu Communitatem super criminalibus vel civihbus cau- sis ad ipsos Rectorem vel eius officiales spectan- tibus, nisi sint forsitan super ilhs illa persona vel iUe Universitates seu Communitates, contra quas inquiritur, diffamate: secus si fieret inquisitio gene- rahs, quando certum est, crimen vel culpam fore commissa, et quis commiserit, inquiratur. Ab incohs quoque seu habitatoribus dicti patrimonii dumtaxat exigi volumus et solvi mandamus focaticum, sicut et a quibus secundum antiquum morem solet exigi et persolvi. Procurationes vero non exigantur, nisi quando Rector personahter visitat Civitates vel Castra, et tunc non exigantur quantitatis maioris aut pluries, quam ante quatraginta vel triginta annos preteritos exigi consueverunt ac solvi. Pro- videmus etiam, quod quotiens Rectores patrimonii aut officiales ipsorum Communitates per syndicum vel singulares personas personahter, seu per pro- curatorem coram se evocaverint, ut in civih vel criminah causa ad eorum forum spectante com- pareant coram eo, nomen actoris vel accusatoris seu denuntiatoris aut persecutoris, inquisitionem et causam in ipso citatorio exprimant, ut parcatur sumptibus citandorum: citationes que per unius Castaldi ministerium possunt commode expediri, non fiant per plures. Indulgemus quoque, ut super bonis, que per Communitates et Universitates pre- dictas Consules et Rectores seu officiales eorum pubhcabunt, nec non super pecuniariis condempna- tionibus, que hcite fient a predictis Rectoribus seu Capitaneis et officiahbus eorum, Communitates seu

Universitates ipse nullatenus impetantur. Per pu- bhcationem autem et pecuniarias condempnationes huiusmodi iura dotium non ledantur, et deducatur es ahenum. Cum ad inquisitionem fuerit proceden- dum, non recipiantur testes nisi iurati, presente parte, contra quam inquiritur, vel absente per con- tumaciam: nec procedatur ex ea, nisi primo depo- sitiones testium ipsi parti fuerint pubhcate, et parti eorum data copia vel oblata, nisi contumacia aut aha causa iusta huiusmodi pubhcationem, oblatio- nem et dationem copie excusaret. Non graventur Communitates patrimonii vel singulares persone per immoderatum salarium quorumvis officiahum vel notariorum, aut castaldorum sententiarum, aut quarumvis scripturarum. Pro delictis vel negotiis Communitatum non graventur, nec vocentur ad iudicium singulares persone Communitatum ipsa- rum. Quamvis regulariter non sint patres pro fi- his puniendi personahter vel in bonis, ne tamen per impunitatem vivant fihi insolenter et ad il- hcita manus extendant, et ut patres dihgentius fihos corrigant et castigent, statuimus, ut pro fiho- rum dehctis patres in bonis suis possint gravari usque ad valorem portionum illarum, in quibus, si decederent patres testati, tempore perpetrati de- hcti fihos gravare non possent, dum tamen dehctum exigat tantam penam. Bladi vel annone grassiam extra terminos patrimonh extrahi prohibemus, nisi deferatur ad locum ubi moratur Romana curia, de gratia tamen speciah concedimus, quod deferatur ad Urbem: de una tamen Civitate, Castro vel terra patrimonh ad alia vel ahud ipsam deferri de Re- ctoris hcentia tolleramus absque redemptione et fraude, presertim quando unus locus habundat, et ahus patitur penuriam de predictis, compulsione remota, nisi a sepedicta sede Rector haberet aliud in mandatis. Quotiens ad Rectorem predicti patrimo- nii, vel eius curiam ab Universitatibus seu personis singularibus contigerit appellari, mandamus appel- lationes legitimas recipi, ipsisque defrui, et frivolas ac minus legitimas reprobari atque repelh. Et ubi in causis civihbus fuerit appellandum, volumus, quod non solum post sententiam, sed et ante sen- tentiam valeat appellari, prout canonica iura per- mittunt: in criminahbus tamen causis, et quando criminahter agitur seu proceditur, appellationes in- terponi ante sententiam prohibemus, ipsasque sta- tuimus non admitti, nisi in casibus, in quibus Iura civiha etiam ante sententiam appellari permittunt, nec deferri volumus canonicis Iuribus in hac parte, ne eorum punitio debita differatur, vel malefactores transeant impuniti. Post sententiam vero legitime appellari permittimus, prout Iura tam canonica quam civilia patiuntur, districtius et sub penis spi- rituahbus et temporahbus, de quibus non solum nobis, sed et Rectori patrimonh, qui erit pro tem- pore, videbitur, prohibentes executionem fieri con

45«

356 BONIFACIUS PP. VII ANNO CHRISTI 1299.

tra reos iuxta latarn seu latas sententiam vel sen- tentias contra ipsos, a qua vel a quibus fuerit appellatum, ante quam per iudicem appellationis appellatio ipsa approbata fuerit, vel sententialiter reprobata. Nulli ergo omnino hominum liceat lianc paginam nostre concessionis, precepti, inhibitionis, provisionis, constitutionis, prohibitionis, tollerantie, mandati et voluntatis infringere, vel ei ausu teme- rario contraire. Si quis autem hoc attemptare pre- sumpserit, indignationem omnipotentis dei et bea- torum Petri et PauU apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani xm. Kal. Februarii, Pontificatus nostri anno quinto.

Erat autem dictum privilegium sigillatum cum quodam sigillo sive bulla papali plumbea pendenti cum sirico rubeo et giallo mixtim, et in dicto si- gillo sive bulla erant ab una parte duo capita sive ymagines cum litteris super ipsis capitibus sive yruaginibus, que dicebant: Sanctus Paulus, Sanctus Petrus; et in medio dictorum capitum sive ymaginum erat designata quedam crux: ab alia vero parte dicti sigilli sive bulle papalis erant scripte et desi- gnate quedam littere, que dicebant: Bonifacius Papa VIII.

Et ego Iacobus Iacobi Ramanutii de Oivitate Castellana, alme Urbis auctoritate Illustris Prefecti iudex ordinarius et notarius constitutus etc. exem- plavi etc. sub anno dni mcccxiu. mense Aprilis die xx. intrante.