Leo episcopus, servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Ex debito pastoralis officii providere nos convenit, ut ea, que a nobis in grave locorum et personarum insignium preiudicium emanasse comperimus, nostre operacionis ministerio, prout hortatur honestas, et ordo racionis exposcit, in statum debitum reducantur.||
Dudum pro parte clare memorie Wadislai, Ungarie regis, tunc in humanis [1514. jún. 1.] agentis, et dilectorum filiorum Mathei archiabbatis et conventus monasterii Sancti Martini in Sacro Monte Pannonie Ordinis Sancti Benedicti Iauriensis diocesis inter alia exposito, quod,||
I. postquam Beatus Stephanus, primus regni Ungarie Christianus rex, qui ibi munere legacionis de latere functus fuisse dicebatur et Ungariam ad fidem Christi convertit, pia devocione ductus, monasterium predictum inter cetera dicti regni monasteria valde insigne fundaverat ac sufficientibus bonis et proventibus dotaverat, idem rex, sive aliqui Romani pontifices aut reges dicti regni inter alia respective statuerant, ordinaverant et decreverant,||
1. quod dictum monasterium aliorum eiusdem Ordinis in toto regno predicto monasteriorum caput existeret, et qui illi preesset, archiabbas vocaretur et||
2. ante se quoddam insigne, capellam nuncupatum, quo aliis abbatibus dicti regni uti nequaquam liceret, defferre et||
3. aliorum monasteriorum omnium Ordinis et regni predictorum abbates convocare et capitulum de triennio in triennium celebrare ac in illo reformaciones et statuta licita et honesta condere posset;||
6. quodque monasterium ipsum et illius abbas et conventus et singuli plebani, presbyteri, iobagiones sive coloni, servitores et subditi nulli archiepiscopo aut episcopo dicti regni, sed immediate in spiritualibus sedi apostolice et Romano pontifici subiecti essent et ad iudicium trahi, excommunicari, suspendi et interdici nequirent, nisi de Romani pontificis pro tempore existentis speciali mandato;||
II. et quod multi Romani pontifices, predecessores nostri, predicta et alia quecunque privilegia, libertates, gracias et immunitates ac indulta per reges Ungarie ac alios tam spirituales, quam temporales principes dicto monasterio et illius abbati, monachis et subditis concessa respective approbaverant eaque et multa alia de novo concesserant statuerantque et ordinaverant,||
1. quod eiusdem monasterii archiabbas ad instar episcoporum cum infula, baculo, chirotecis, annulis, sandaliis et aliis insigniis pontificalibus divina celebrare,||
2. ordines minores suis monachis conferre,||
3. calices ac paramenta pro divinorum usu in eodem monasterio benedicere et consecrare, necnon||
4. capitula triennalia et annualia indicere, ceteros regni et Ordinis predictorum monasteriorum abbates exemptos et non exemptos ad capitulum, in quo||
5. ipse archiabbas caput et primus presidens esse deberet, convocare et venire recusantes ad veniendum auctoritate apostolica, eciam sub penis et censuris ecclesiasticis ac aliis iuris remediis compellere ac||
6. visitatorem eligere et deputare et per deputatos vel per se ipsum reliquorum monasteriorum huiusmodi abbates visitare, procuracionem ab eis recipere||
7. eorum erumna et defectus cum consilio diffinitorum dicti Ordinis in eodem regno corrigere et emendare, statuta et constituciones pro reformacione dicti Ordinis personarum et locorum condere et||
8. expensas necessarias, tam pro negociis capituli, quam totius Ordinis, cum consilio et moderacione diffinitorum eorumdem abbatibus ipsis imponere et per censuras exigere, et ||
9. obeunte dicto archiabbate monachi ipsius monasterii ad alterius eleccionem, prout per dictum Stephanum regem extiterat ordinatum, procedere libere et licite possent;||
III. et quod prefatus Wladislaus rex||
4. de Bela ac de Beel eiusdem Ordinis Zagrabiensis et Wesprimiensis diocesis monasteria de iure patronatus ipsius regis eidem monasterio Sancti Martini et illius archiabbati pro tempore existenti perpetuo subiecerat atque submiserat, necnon ius patronatus ac omne ius, quod in illis sibi et suis successoribus Ungarie regibus compeciisset et competere potuisset in dictum monasterium Sancti Martini et illius archiabbatem transtulerat; et in eadem exposicione subiuncto, quodsi infrascripta statuerentur et ordinarentur, ex hiis||
11. in locis Ordinis et regni predictorum instauraretur prostrata religio, allicerentur multi probi viri ad vite monastice sanctimoniam, cresceret divinus cultus aliasque monasteriorum eorundem et personarum in illis Domino famulari affectancium, statui in spiritualibus et temporalibus prospere et salubriter consuleretur.||
IV. Nos eorundem Wladislai regis et Mathei archiabbatis ac conventus supplicacionibus inclinati ex certa nostra sciencia et de apostolice potestatis plenitudine omnia et singula privilegia, immunitates, exempciones, prerogativas, concessiones, gracias, statuta, ordinaciones, decreta; indulgencias, facultates et indulta monasterio Sancti Martini et illius archiabbati pro tempore existenti ac conventui, monachis, plebanis, presbyteris, colonis, servitoribus et subditis predictis per prefatos et quoscumque alios Romanos pontifices, predecessores nostros, concilia, sedis apostolice legatos ac Stephanum et ceteros reges et principes a tempore fundacionis, ipsius monasterii Sancti Martini eatenus concessa approbavimus, innovavimus et confirmavimus ac ea omnia et singula, prout per Romanos pontifices et reges prefatos, concilia, legatos ac principes concessa et ordinata fuerant, de novo concessimus eaque ac eciam||
1. quod extunc mantea archiabbas dicti monasterii Sancti Martini pro tempore existens vestes et alia ornamenta ecclesiastica ad usum divinorum in dictis Sancti Martini ac de Bela et Beel monasteriis benedicere ac||
2. dictos monachos et eorum singulos in quibusvis casibus dicte sedi non reservatis absolvere et cum eis dispensare, necnon statuta, constituciones et ordinaciones pro reformacione Ordinis huiusmodi licita et honesta condere et ea pro varietate temporum immutare, minuere et illis addere, que postquam edita et immutata forent, dicta auctoritate apostolica confirmata esse censerentur; et ad acceptandum et observandum huiusmodi statuta, constituciones et ordinaciones abbates, priores et monachos aliorum monasteriorum Ordinis et regni predictorum exemptos, preterquam a sede predicta, et non exemptos eadem auctoritate eciam sub censuris et penis ecclesiasticis et aliis iuris remediis compellere; quodque monasterium Sancti Martini et illius archiabbas et conventus eorum privilegiis semper salvis remanentibus omnibus et singulis privilegiis, immunitatibus, exempcionibus, facultatibus, indulgenciis, concessionibus et indultis dilectis filiis abbatibus monachis et personis ac monasteriis congregacioni Cassinensi dicti Ordinis a Romanis pontificibus tam ante quam post fundacionem dicti monasterii Sancti Martini in genere vel in specie quomodolibet concessis et concedendis et quibus ipsa congrecionis Cassinensis monasteria et illorum abbates, conventus et persone utebantur, pociebantur et gaudebant ac uti, potiri et gaudere poterant, uti, potiri et gaudere possent; quodque docedente pro tempore archiabbate prefato dicti conventus monasterii Sancti Martini infra sex dies, si archiabbas in ipso monasterio decessisset a die illius obitus, si vero extra, a die habite obitus eiusdem noticie computandos, sub excommunicacione late sentencie pena eo ipso incurrenda, a qua preterquam in mortis articulo nisi per Romanum pontificem absolvi nequiret, ad futuri archiabbatis iuxta privilegia predicta eleccionem canonicam procedere deberent||
3. forma et ordine per nos ibi traditis omnino adimpletis et observatis et ea sic celebrata,||
4. qui in archiabbatem fuisset electus, auctoritate apostolica confirmatus esse censeretur et administracionem tam in spiritualibus, quam temporalibus dicti monasterii Sancti Martini haberet eo ipso, statuimus, decrevimus et ordinavimus per quasdam primo;||
V. et deinde, cum dicti Ordinis et illius personarum ac locorum [1517. máj. 10.] in regno huiusmodi prosperis successibus consulere cuperamus, motu proprio et similibus sciencia ac potestatis plenitudine per alias nostras literas||
1. omnes et singulos dictum Ordinem in provincia regni huiusmodi pro tempore professos, quamvis in diversis monasteriis sive locis dicti regni pro tempore monarentur, unum corpus et unum congregacionem sub ordine et regula Beati Benedicti perpetuis extunc futuris temporibus existere declaravimus atque voluimus, et||
2. quod pro eorum salubriori statu ira principaliori aut alio monasterio vel loco ad id congruo, ubi abbatibus, presidentibus et diffinitoribus congregacionis Ungarie huiusmodi capitulariter congregatis visum foret, inter eos particularia concilia singulis annis et generalia capitula singulis trienniis auctoritate predicta celebrarentur, nec illa postquam inchoata forent, donec pro alio futuro celebrando capitulo similis locus electus et acceptatus existeret, quomodolibet dissolverentur;||
3. in quibus singulis triennialibus capitulis abbates capitulariter, ut prefertur, congregati tot presidentes, diffinitores et visitatores, quot eis viderentur, de eorum gremio eligerent,||
4. qui presidentes et diffinitores sic pro tempore electi totum capitulum representantes capitula ipsa convocandi ab pro salubri dictorum Ordinis et congregacionis Ungarie successu nova statuta, constituciones et ordinaciones ac omnia et singula, que in spiritualibus et temporalibus Ordinis et congregacionis eorundem ac regule ipsius Sancti Benedicti statum, observanciam et indemnitatem et mores, necnon cura divini officii, direccionem et ordinacionem absque tamen ipsius regule variacione substancie vel effectus interpretacione vel declaracione quomodolibet concernere poterant prefata auctoritate instituendi, ordinandi, interpretandi, declarandi et ea, que sic instituta, ordinata, interpretata vel declarata forent, in toto vel in parte, prout rerum et temporum qualitates exigerent amovendi, alterandi et in melius commutandi et reformandi et que pro tempore sic instituta, ordinata, interpretata, declarata, amota, alterata, commutata et reformata statim dicta auctoritate confirmata essent et esse censerentur et||
5. ipsorum presidencium et diffinitorum statutis, constitucionibus, ordinacionibus, diffinicinibus et correccionibus singuli de Ordine et congregacione regni huiusmodi cuiuscunque dignitatis, status, gradus sive condicionis existerent ac abbates universorum monasteriorum Ordinis et regni predictorum et conventus seu ipsa monasteria in commendam vel alias pro tempore obtinentes, eciam si seculares cuiuscunque status, gradus et condicionis forent, eciam si titulari episcopali dignitate aut protonotariatus vel accolitatus dicte sedis officio et quavis eciam apostolica auctoritate exempti et non exempti in omnibus efficaciter parere, eciam sub interdicti ingressus ecclesie et aliis ecclesiasticis censuris et eciam pecuniariis ipsorum presidencium et diffinitorum arbitrio imponendis penis ipso facto quociens contravenirent absque alia declaracione incurrendis, ac ad capitula triennalia generalia et particularia annalia, ut prefertur, convocanda personaliter venire et se capitulo huiusmodi ac illius et Ordinis predictorum regularium institutorum presidenciumque et diffinitorum punicioni et correccioni totaliter submittere tenereatur;||
6. ipsique presidentes et diffinitores singulos Ordinis et congregacionis huiusmodi, eciam si, ut premittitur, qualificati forent, statutis, constitucionibus, ordinacionibus, diffinicionibus et correccionibus ac regularibus institutis predictis rebelles ceterosque contradictores quoslibet per sentencias et censuras ecelesiasticas ac eciam pecuniarias eorum arbitrio promulgandas compescendi eosque censuras et penas huiusmodi incurrisse quociens oporteret declarandi et eciam iteratis vicibus aggravandi, interdictum ecclesiasticum opponendi et alia iuris oportuna remedia appellacione postposita adhibendi, invocato eciam ad id, si opus foret, auxilio brachii secularis plenam et liberam facultatem haberent; necnon||
14. quod omnes et singuli tunc presentes et futuri Ordinis et congregacionis regni huiusmodi prelati, monachi, conversi et commissi sub presidencium, diffinitorum et visitatorum obedienciis consisterent, eas hincinde, prout decens toret, humiliter impensuri; et||
15. visitatores pro tempore deputati huiusmodi quocumque monasteria Ordinis et congregacionis, huiusmodi eciam presidencium et diffinitorum visitare et||
18. ipsi presidentes et diffinitores omnes et singulos monasteriorum regni et Ordinis predictorum abbates, priores et alios quacunque dignitate vel officio, ut prefertur, fungentes iuxta demeritorum et culparum exigenciam, si trina canonica monicione premissa se non emendaverint, in eisdem singulis capitulis triennalibus vel annalibus corrigere, castigare et punire, si vero demerita eorum talia forent, quod privacionem regiminis et administracionis monasteriorum et prioratuum et aliorum dignitatum et officiorum et beneficiorum per eos et eorum quemlibet pro tempore obtentorum mererentur, abbates, priores et alios predictos monasteriis, prioratibus dignitatibus, officiis et beneficiis huiusmodi privare et amovere dicta auctoritate deberent;||
36. necnon tum abbates, priores, monachi, plebani presbiteri, coloni, servitores et subditi prefati, quam eciam eorum monasteria, prioratus, conventus; membra et loca ipsorum privilegiis semper salvis remanentibus, omnibus et singulis privilegiis, immunitatibus, exempcionibus, facultatibus, indulgenciis, concessionibus et indultis dicto monasterio Sancti Martini ac illius conventui et personis huiusmodi concessis, singulis monasteriis Ordinis et regni predictorum ac illorum singulorum abbatibus, conventibus et personis specialiter concessa fuissent, uti, potiri et gaudere libere et licite possent, statuimus, prout in singulis nostris litteris predictis plenius continetur,||
pluraque alia per easdem posteriores litteras decrevimus, concessimus et ordinavimus, per que, sicut nobis nuper innotuit et ipsa rerum series per se fert, dictarum monasterii Sancti Martini de illius archiabbatis dignitas primaria, auctoritas, iurisdiccio et superioritas in cetera dictorum regni et Ordinis monasteria et eorum abbates nostra, ut prefertur, et multorum aliorum Romanorum pontificum predecessorum nostrorum approbacione et auctoritate munite fere penitus enervantur et in alias transferuntur personas, privilegia quoque et indulta, eidem monasterio Sancti Martini, tanquam capiti et primatum in reliqua ordinis et regni huiusmodi monasteria obtinenti, et illius prelato, monachis et personis specialiter concessa confunduntur ipsumque monasterium Sancti Martini et eius archiabbas, quasi capite amputato paria suis membris, nulla de eis racione habita, effecta fuisse videntur; forma eciam dicte future eleccionis alteratur contra Beati Stephani ipsius monasterii Sancti Martini fundatoris et aliorum regum predictorum intencionem et nostram in ipsis prioribus litteris expressam ordinacionem, in dictorum Mathei et pro tempore existentis archiabbatis et conventus ac personarum eiusdem monasterii Sancti Martini preiudicium non modicum et iacturam.||
Quod sane est et fuit a mente nostra penitus alienum fatemurque nos ob multitudinem negociorum, quibus assidue premimur, priorum literarum oblitos posteriores litteras huiusmodi edidisse: Quare volentes eorundem monasterii Sancti Martini et illius archiabbatis auctoritatem, dignitatem, iura et privilegia tueri et conservare illesa, ipsosque Matheum archiabbatem et conventum monasterii Sancti Martini et dictorum conventus singulares personas a quibusvis excommunicacionis, suspensionis et interdicti aliisque ecclesiasticis sentenciis, censuris et penis a iure vel ab homine quavis occasione vel causa latis, si quibus quomodolibet innodati existunt ad effectum presencium dumtaxat consequendum harum serie absolventes et absolutos fore censentes et dictarum posteriorum litterarum tenorem, cuius recte meminimus, presentibus pro expresso habentes, motu proprio, non ad dictorum Mathei archiabbatis et conventus vel alicuius pro eis nobis super hoc oblate peticionis instanciam, sed de nostra mera et pura deliberacione huiusmodi racionibus permoti conscienciaque et potestatis plenitudine similibus apostolica auctoritate prefata declaramus;||
nullum per dictas posteriores nostras litteras eidem monasterio Sancti Martini et illius archiabbati eorumque preeminencie, dignitati, superioritati et auctoritati ceterisque privilegiis, indultis et favoribus quibuscunque, ante ipsarum posteriorum nostrarum literarum datum eis quomodolibet competentibus, preiudicium fuisse modo aliquo generatum. Et pociori pro cautela easdem posteriores literas in his omnibus, in quibus per nos secus actum videri potest, tanquam a nobis, ut prefertur, concessas, cassamus et annullamus et adversus illas dictum monasterium Sancti Martini et Matheum modernum et pro tempore existentem illius archiabbatem in eum statum omnino reponimus, restituimus et plenarie reintegramus, in quo, antequam eedem posteriores nostre litere emanassent, quomodolibet existebant, decernentes irritum et inane quidquid secus super his per dilectos filios modernos et pro tempore existentes congregacionis monachorum regni et Ordinis predictorum presidentes, diffinitores et quosvis alios tam dictarum posteriorum literarum, quam alia quavis auctoritate scienter vel ignoranter attemptatum forsan est hactenus et imposterum contigerit attemptari.||
Quocirca venerabilibus fratribus nostris Strigoniensi et Colocensi archiepiscopis ac dilecto filio abbati monasterii de Chircz Wesprimiensis diocesis per apostolica scripta motu simili mandamus, quatenus ipsi vel duo aut unus eorum per se vel alium seu alios presentes literas et in eis contenta quecumque ubi et quando expedierit ac quociens pro parte dictorum Mathei et pro tempore existentis archiabbatis et conventus monasterii Sancti Martini vel alicuius ex eis fuerint requisiti, solemniter publicantes eisque in premissis efficacis defensionis presidio assistentes, faciant auctoritate nostra Matheum et pro tempore existentem archiabbatem et conventum monasterii Sancti Martini huiusmodi et eorum quemlibet declaracione, cassacione, annullacione, restitucione et decreto nostris huiusmodi pacifice frui et gaudere, non permittentes eos aut eorum aliquem per presidentes et diffinitores prefatos aut quoscunque alios desuper quomodolibet indebite molestari. Contradictores per censuram ecclesiasticam appellacione postposita compescendo, invocato eciam ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis. Non obstantibus posterioribus literis nostris predictis et aliis constitucionibus et ordinacionibus apostolicis ac omnibus illis, que in dictis prioribus nostris literis voluimus non obstare contrariis quibuscunque. Aut si presidentibus et diffinitoribus prefatis vel quibusvis aliis communiter vel divisim a dicta sit sede indultum, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per literas apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mencionem. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre absolucionis, declaracionis, cassacionis, annullacionis, reposicionis, restitucionis, reintegracionis decreti et mandati infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumserit, indignacionem omnipotentis Dei ac Beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Rome apud Sanctum Petrum, anno incarnacionis dominice millesimo quingentesimo decimo septimo, quarto Kalendas Marcii, pontificatus nostri anno quinto. [1518. febr. 26.]