Nos infra scripti, Inclytorum Regni Hungariae Comitatuum, Libe- rarum Regiarum, item et Montanarum Civitatum Ablegati Nuncii, et alii ejusdem Regni Hungariae, et specialiter quidem Cis-Danubianarum et

270 Canones Ecclesiastici Synodi anno 1707.

Trans-Tibiscanarum partium, Status et Ordines, Ecclesiastici pariter et Seculares Augustano-Evangelici, damus pro memoria, significantes tenore praesentium, quibus expedit universis, quod cum Nos acceptis primum nonnullorum Inclyti Regni hujus Hungariae, occasione certi Conventus Rosnaviensis, simul existentium et congregatorum, itidem Augustano- Evangelicorum Statuum et Ordinum literis insinuatoriis, hie in oppido Rosenberg, Comitatu Liptoviensi, pro restaurandis, superioribus revolu- tionibus nimium convulsis et pene exterminatis, Augustanae Confessioni addictorum ritibus, ceremoniis et id genus aliis negotii», inducendoque in ecclesias nostras meliori ordine, pro die et Dominica Laetare Anni Millesimi Septingentesimi Septimi, sufficientibus instrueti Credentionalibus et requisitis, pro Generali Nationali Synodo celebranda convenissemus, de universisque iis, quae sive oecasione oppressionis Status huis Evan- gelici, sive negligentia unius vel alterius Status cum offendiculo et de- trimento infinitarum animarum fuerant indueta, contulissemus, tunc uni versis iis, qua passim intermittebantur, vel ultra necessitatem jusque et aequum retinebantur, in considerationem maturamque et exactam delibe- rationem sumptis, in his, quae sequuntur, acquieverimus punetis et arti- culis, fideliter in posterum per omnes eos, quorum interest, observandis, manutenendis et exequendis.

I. Erant quidem divisae per regnum hoc Hungariae certae Comi- tatuum dioeceses atque contubernia, quibus juxta constitutiones Solnenses, in anno adhuc millesimo sexcentesimo decimo, item juxta constitutiones Szepes-Värallyenses , in anno millesimo sexcentesimo decimo quarto prae- erant certi Superintendentes; quia tamen contubernia haec et dioeceses intervenientibus tot oppressionibus et pressuris status evangelici penitus ferme sunt convulsae et confusae, adeo, ut propter imminutionem et a professione Augustanae Confessionis multorum secessionem pro hie et nunc neque etiam eo ordine administrari possint: hinc pro ratione status moderni, quatuor Reverendissimis et Excellentissimis viris Superinten- dentibus in officio episcopatus relictis et confirmatis, praemissas dioeceses in certas classes redigendas existimavimus et redegimus.

Et in specie quidem, una dioecesis constituitur in Inclytis Comi- tatibus, Scepusiensi, Sarosiensi, Zempliniensi, Abaujvariensi, Unghiensi, Bereghiensi, Ugocsensi, Szathmariensi et Bihariensi cum Liberis Regiisque civitatibus in iisdem Inclytis Comitatibus adjacentibus, quibus omnibus jam praevie praefectus est et isthic confirmatus, Excellentissimus et Re- verendissimus Superintendens, Jacobus Zablerus , Senior, cum hac expressa declaratione, quod ßi cum tempore ecclesiae illarum partium pristino suo flori et vigori in integrum restitutae fuerint; si item tredecim oppida Scepusiensia antiquis suis libertatibus gaudere potuerint, liceat praenominatis Liberis Regiisque civitatibus et in specie quidem Casso- viensi, Leutschoviensi, Cibiniensi, Bartphensi, Eperiesiensi et Kesmarkiensi cum oppido Saros, praeinsertisque tredecim oppidis Scepusiensibus juxta constitutiones Szepes-Värallyenses, privilegio Thurzoiano firmatas, non prius tamen, nisi post fata moderni Reverendissimi et Excellentissimi Superintendentis, specialem et seorsivum in medio sui eligere constitu- ereque Superintendentem. Prouti e converso libera manebit facultas idem faciendi inclytis etiam Comitatibus supra declaratis, qui nunc in officio

Canones Ecclesiastici Synodi anno 1707. 271

Superintendenturae praefati Reverendissimi viri, Zableri acqulescunt. Immo hoc quoque declaratur, quod si cum tempore contingeret, occa- sione electionis alterius Superintendentis communi votorum suffragio, re- flexione habita scientiae aliarumque qualitatum, virum aliquem in medio Comitatus et non Liberarum Civitatum hocce Superintendenturae officio cohonestare et eligere, in illo casu licebit praefatis Liberis Regiisque civitatibus in medio sui specialem constituere Seniorem; prouti similiter nunc e converso, praefato Superintendente, in medio Liberarum Civi tatum constituto, licet imposterumque licebit, suos cuilibet Comitatui constituere tenereque tot, quot necessitas expostulaverit Seniores, et hos et Mos a suis Superintendentibus legitimas dependentias habituros. In- terea vero in praefatis Liberis Regiisque Civitatibus, vices Senioratus constitutus Reverendissimus et Excellentissimus modernus Superintendens supplebit et per consequens, nullam etiam in easdem Liberas Regiasque civitates, Seniores jurisdictionem exerceant.

II. Dioecesis altera erit in Inclytis Comitatibus, Barsiensi, Hon- thensi, Pest, Pilis, Solth, Neogradiensi, Zoliensi et Thurociensi, similiter cum Regiis Liberisque ac Montanis civitatibus in iisdem Comitatibus ad- jacentibus, et haec dioecesis snberit curae, directioni et Superintenden turae Reverendissimi et Excellentissimi viri, M. Stephani Pilärik.

III. Dioecesis tertia futura est in Inclytis Comitatibus, Posoniensi, Nitriensi, Trencsiniensi, Liptoviensi, cum possessionibus Wazecz et Strba, quae hactenus aliorsum trahebantur; item Arvensi et quae dantur eccle- siae ex hac parte Danubii in inclytis Comitatibus, Strigoniensi et Coma- romiensi, similiter cum liberis Regiisque civitatibus in visceribus Comi- tatuum horum jacentibus.

Hoc in isto tertio et praecedenti secundo punctis declarato, quod si successivis temporibus ecclesiis Comitatuum Posoniensis, Nitriensis et Barsiensis ita visum fuerit, non prius tamen, nisi post fata modernorum Reverendissimorum et Excellentissimorum Superintendentium, Stephani Pilärikii, et Danielis Krmann, supra fatae tertiae dioecesis Superinten dentis , habeant secundum constitutiones Solnenses facultatem in medio sui eligendi specialem Superintendentem.

IV. Quarta demum dioecesis constituitur sub Superintendentura Reverendissimi et Excellentissimi viri Andreae Bodovini, in Inclytis Comi tatibus, Gömöriensi, Kis-Honthensi, Tornensi, Borsodiensi, Hevesiensi et Szolnokiensi, similiter cum civitatibus in iisdem Comitatibus habitis. Quibus omnibus Deus adsit suo Sancto Spiritu, Amen.

V. Hi itaque Domini Superintendentes successoresque eorundem, habita semper praemonitione Sancti Pauli Apostoli 1 Tim. 3. ecclesias suae curae concreditas, quantum fieri poterit, quotannis et quidem intra festa Pentecostes et Sancti Michaelis, pulsu Campanarum intermisso, ad- hibito ad latus suum, uno vel altero Consistoriali (de quo postea) As- sessore visitabunt, eademque occasione Ministros ecclesiarum et Rectores scholarum intra cancellos vocationum suarum continebunt, eaque omnia, quae cuilibet secundum instructionem Inspectoribus ecclesiarum aliisque iisdem subordinatis exequenda venient, inspicient, et observari curabunt, omnique ex parte officio suo Superintendentiali satisfacient. Et singu- lariter quidem constituuntur etiam pro Inspectoribus Collegii Statuum

272 Canones Ecclesiasticis Synodi anno 1707.

Evangelicorum Eperiesiensis, prouti et aliorum Gymnasiorum et scho- larum in suis dioecesibus existentium, ut videlicet mutuam cum Inspectori- bus politicis habeant correspondentiam curamque eorundem et solicitu- dinem.

VI. Et cum iidem Domini Superintendentes, praeter Cathedraticum praeterque ordinarium Parochiae propriae suae salarium, nullam aliam habeant fatigiorum suorum compensationem, accipient itaque a quibus- libet ecclesiis suae dioecesi subjectis, tempore visitationis, praeter solitum Cathedraticum duos Florenos Rhenenses, gratificatione uberiori, si qui facere voluerint, non praeclusa; et hi quidem duo floreni per Parochianos seculares venient exsolvendi, eo in casu etiam, si visitatio annua, ratio- nabili impcdimento interveniente, omitti deberet.

VII. Quamvis ceremoniae quaedam , praeter illas, quae a Christo et Apostolis inductae retinendaeque sunt, in libertate Christiana, veluti res adiaphorae sint positae, et vix unquam per omnia possint esse con- formes; quantum tamen propter diversitates nationum hujus regni fieri licet, no adversarii discrepantias illarum exaggerantes ansam sibimet arripiant, nos calumniandi, compilandum imprimendumque est certum conforme, pro nationibus Hungarica, Germanica, Slavica Rituale , sive Agenda.

VIII. Et in hac, circa Dominieales ceremonias et festivales, intro- ducendus conformis pulsus matutinus, ubi una est natio et religio ternus; in templis abroganda de die accensio candelarum, abroganda cantatio epistolae, procum et evangelii ad altare, quae clare duntaxat legantur. Abrogandac item intonationcs et cantns in choris Latinae linguae, quae omnia instituantur lingua vernacula; iibrogandi excessus musicae, Con- certationes videlicet illae et mutetae, loco quarum devotae, satisque piae, praecise in Tranoscio, Psalteriis et impressis Cantionalibus cujusque na- tionis contentae et non jam per hunc, jam per alium introduetae, decan- tentur cantilenae, adhibita tamen omni, quae in templis datur, musica iustrumentali: abrogato hie loci abusu illo, qui alibi admittebatur, ubi Organum majus uni vel alteri nationi utendum non permittebatur, nihil obstante, quod unius vel alterius nationis sumtibus sit procuratum, cum inposterum ad reparationem in communi coneurrere teneantur. Abro ganda item, quae alibi observabatur, deambulatio illa, ab altari ad sedilia vel sacristiam, et iterum ad aras, contineatque se Parochus usque ad perlectioncm evangelii ad ipsum altare, quibus absolutis, si voluerit Mi nister , capiat locum sive in sacristia, sive in sedili et quiescat donec ascendat cathedram. Abrogandus etiam pulsus ille, qui alibi fiebat, ante praelectionem evangelii et absoluta concione; abrogandae, quae alibi in- tertenebantnr plures, quam una cathedrae; non absimiliter abrogandi, sieubi assumebantur ornatus pontifieii. Seponcnda etiam (de quibus reci- piendis requiretur prius Romano -Catholicus Status:) minus necessaria, quae nostratibns extradare placuerit, altaria et imagines: haec tamen omnia sine offensione et scandalo populi. E converso vero retineantur hisce diebus Dominicis et festivalibus sequentia: Pastor ingressus tem- plum, absoluto pulsu tertio, confestim Albam, pro distinetione illorum, qui gradnm Ministerii non attigerunt, assumat conferatque se ad altare, pileo et baculo non in altari, sed alibi repositis, et flexis genibus, ijjse

Canones Ecclesiastici Synodi 1707. 273

(si ei ita visum fuerit), invocationem Spiritus Sancti canere incipiat, vel cantum per chorum inchoatum, cum choro canat, hocque absoluto assur- gat, stetque ad altare usque dum cantio post invocationem Spiritus Sancti decantari solita, finiatur. Hoc tamen circa invocationem Spiritus Sancti declarato, ut et populus flexis genibus, vel stando, cultum hunc Deo debitum persolvat. Sequi solet: Gloria in excelsis: Cantio vero haec, per quamlibet nationem vernacula decantabitur lingua, et hanc in cipiat Minister Verbi Divini respondeatque illi et continuet chorus. De- cantabit postea idem Minister lingua vernacula: Dominus vobiscum! chorusque similiter eidem respondeat, omissa tamen longa illa corelativa responsionis reiteratione, et sie demum preces ad altare, genibus flexis, praelectioque epistolae et evangelii stando absolvatur: ast Credo per eborum ineipiatur et decantetur. Circa has tamen ad altare peragendas ceremonias, cum eae bactenus per Hungaros alibi intermissae fuerint, Ministri Hungarici, sensim prius populum, omnia haec esse adiaphora et licita, instruant, et ita citra scandalum pro conformitate ceremoniarum et ipsi inducere studeant. Finito Credo, conscendens cathedram, adhuc alba indutus Minister, praemittet brevissimum suspirium, omittet longiora exordia (solennioribus solummodo festivitatibus intermisceri potest bre- vissima cantilena), instituet clara voce preces, praelegetque evangelium, cujus explicationem, concione ultra modum non prolonganda, omissis fabulis et profanis historiis, frequentioribus longioribus Latinis periodis, religionibus etiam per Hungariam receptis sua honestate relicta, bono cum Deo continuet. Illaque absoluta, si quid ad promulgandum habuerit, omissa repetitione et recapitulatione taediosa, faciat, eo duntaxat obser- vato, ne quid ex loco hoc sacro nimium profani et privati impetuose vel cum imprecationibus promulgetur. Preces postea instituantur cum Con- fessione et Absolutione generali, ubique extra etiam Communionem reci- pienda, et non fiat longa enumeratio illorum, quae alias in oratione con- tinentur, ne tempus inaniter consumatur. Concludantur haec omnia in cathedra benedictione, cum signo crucis exiguae. Hisque in cathedra peractis, inchoetur in choro devotata cantio, absolutoque ejus versu uno vel altero, Pastor ad aram recitet Collectam gratiarum actoriam, et det populo benedictionem, adhibito et hie signo crucis, atque ita dimittatur populus cum continuatione cantionis ejusdem, exeantque puellae et femi- nae prius, postea viri, utrique sine strepitu. Uli vero, qui sive sacra synaxi uti, sive documenta, quae occasione illius fiunt, audire voluerint, remaneant, de quibus erit tractatus infra in speciali puncto. Nunc adhuc quoad offertorium, per tintinnabulum exigi solitum, hoc propter tenuiorum nonnullarum ecclesiarum statum adhuc tolerandum erit, ubi usu receptum est, invigilabunt tamen aeditui, ut inposterum submissius sineque strepitu et nimio pulsu incedant, permutationem vero pecuniae intra omnem actum offertoriorum nullatenus admittant.

IX. Quoad pomeridianum cultum, diebus Dominicis et festivis instituantur conciones ex epistolis; ubi autem conciones propter plurali- tatem nationum institui non possent, preces fiant cum catechizatione, cujus etiam eultus pomeridiani occasione, sermo Latinus totaliter omittatur ip- seque chorus incipiat cantiones. Puerorum vero ludicrae disputationes illae ex catechismo alieubi in praesentia totius populi fieri solitae, sive

Kuzmäny, Urkundenb. z. Bsterr. evang. Kirchenrecht. JQ

274 Canones Ecclesiastici Synodi 1707.

mane, sive a meridie observatae fuissent, intermittanfnir. Catechismus autem Lutheri et non alius, explicetur et observetur in templis, in scholis vero etiam Dieterici catechetica. Benedictio ad populum abscessurum ante catechismum fiat, finitis precibus, ex cathedra. Ubi porro duae na- tiones unum templum frequentant, ibi catechismus alternatim doceatur. Cantiones in quantum fieri poterit, nec mane nec vesperi decurtentur, sed integrae, nec tamen properanter, decantentur.

X. Circa administrationem publicam sacrae coenae, Minister Verbi Divini Albam adhibeat, et ubi frequentia populi non permittit, ut abso- lutiones uno contextu una cum ipsa communione peragantur, peragant absolutionem, praevia confessione confitentium, post pulsum secundarium ante concionem; ipsa vero sacra eucharistia, post egressum e templo (qui eucharistia uti nolint) populum, ritu recepto, cum cantu, adjectione signi crucis, sine tamen elevatione hostiae et poculi, sine gesticulatione, sufflatione et mussitatione quapiam, oratione Dominica et verbis institu- tionis integre recitatis, consecrata, accedente responsione chori, confiten- tibus exhibeatur. Retineatur vero non modo confessio illa publica et generalis, neque solum uniformes illae, quae habentur in agendis de agnitione doloreque peccatorum, deque emendatione vitae, et fide in Christum, interrogationes, verum in quantum frequentia populi permittit, singillatim etiam confessio, illorum maxime ex respectu, qui videlicet vel tunc primum sacrum hoc epulum accedunt, vel rudes, simplices minusque instrueti et ad pereipiendam sacram synaxim imparati esse adVertuntur, introducatur ubique ad mentem Augustanae Confessionis. Porro, tempore absolutionis singillatim imponendae manus, flectentibusque detur et haec singillativa absolutio et sacra Domini coena, quae de manu Pastoris sumatur. Licebit vero, ubi plures Ministri ecclesiae dantur, hanc, etiam pluribus uno eodemque tempore administrare. Sibi ipsi tamen Verbi Dei Ministri (cum se absolvere minus possint), coenam quoque hanc Domini non exhibeant. Offertorium, quod tempore administrationis coenae Do mini exhiberi solet, liberum inposterum quoque relinquitur, fiat tamen immediate post ipsam absolutionem, quae fit per impositionem manuum, ne quis, dum coena Domini sumenda est, sit solicitus de offertorio, ani- mumque a piis devotionibus abstrahere quodam modo cogatur. Imo in- formandus etiam populus erit, nullum fore pudorem, eo minus peccatum, si quis pauperiorum offertorium hoc neglexerit. Et cum elementa sacrae Domini coenae post consecrationem eorum nullatenus debeant profanari, dabunt operam ecclesiae Ministri, ut habita certitudine (quae tempore absolutionis et exhibitionis offertorii per aedituum observari potest) nu- meri confitentium, tot et tantum duntaxat de elementis consecretur, quan tum numerus confitentium expostulat. Hac occasione vero ille quoque abusus Eperiesiensis tollitur, ubi nimirum sacra communio praecise ad templum Parochiale restringebatur, quin potius libertas haec communionis, pro cujuslibet nationis templo, libera annunciatur.

XI. Ne circa festa etiam tot admittantur difformitates, declarantur hie ea omnia, quae observanda et celebranda veniunt, reliquis, quae hie non apponuntur, omissis, imo, ne populus occasionem celebrationis as- sumat, neque promulgandis. Haec itaque celebrabuntur festa:

Canones Ecclesiaslici Synodi f 707. £75

Circumcisionis Domini nostri Jesu Christi, sive novus annus. Epiphanias sive' HE. Regum.

Conversionis S. Pauli.

Purificationis B. V. Mariae.

Matthiae Äpostoli.

Annunciationis.

Parasceves.

Paschatos frichio.

Philippi Jacobi.

Ascensionis Christi Domini.

Pentecostes triduo.

Joharinis Baptistae.

Petri Pauli.

Visitationis B. V. Maria«.

Jacobi Äpostoli.

Transfigurationis Chr. Dn.

Bartholomaei Äpostoli.

Matthaei Evangelistae.

Michaelis Arcnangeli.

Simonis Judäe.

Ändreae Äpostoli

Thomae Äpostoli.

Nativitatis Christi

Stephanique et

Joannis.

Omittendae tamen erunt nocturnae illae, quae alibi tempore Pas chatos et nativitatis peragi solebant conciones, prouti et in Adventu, Rorate, et quod supra attactum est, accensio candelarum de die. Imo omittendae etiam Colledae, quocunque tempore hactenus peractae fuis- sent. In locum vero illarum, ne Parochi locorum suis frustrentur acci- dentibüs et proventibus, aedituus, illis locis, ubi collecta haec fiebat, accedet domatim Patronos et populum, talesque proventus fidelissime exiget, et iis, quorum interest, reportabit; sed a subtractione sub gravis- sima poena sibi cavebit. E converso, offertoria illa publica, quae festi- vitatibus solennioribus, nativitatis Domini, Pachatis et Pentecostes, in omnibus ferme ecclesiis, longo usu recepta sunt, inposterum quoque ve- luti pars salarii Ministrorum ecclesiae retineatur, prouti et cantationes Rectorum domatim institui solitae. Retinetur etiam illa consuetudo, ubi in festis Pentecostes per studiosos scholarum deferuntur rami ad sacras aedes, caveatur tamen, ne illi inferanturcum explosionibus aut aliis qui- busvis excessibus, verum cum cantu. Laudatur et illa consuetudo, ubi quadragesimali tempore, diebus Mercurii et Veneris conciones de passione Domini nostri Jesu Christi instituebantur; haec itaque ubique est intro- ducenda, hoc duntaxat pro declaratione adjecto, ne conciones hae ultra horam extrahantur, populusque laboribus deditus per hoc a devotione sua deterreatur. Indicti erant hactenus per Venerabile Ministerium Ec- clesiasticum certi etiam dies poenitentiales cum jejuniis, quod etiam lau- dabile est, et apud Christianos acceptum, et ideo etiam, ut devotiones istae uniformiter observari possint, recipiuntur etiam pro ejusmodi diebus poenitentialibus, dies conversionis S. Pauli, Philippi, Jacobi et Matthaei Evangelistae cum ceremoniis poenitentialibus, jejuniis videlicet, precibus, concionibus, elecmosynis, exhibitioneque solennis et publici Ministris ec clesiae cedentis offertorii, omnibusque devotionibus soli Deo debitis, cele- brandae, cum occlusione macellorum, et quantum fieri poterit, educillo- rum et eorum omnium, quae poenitentiam hanc et jejunium impedirent, aut occasionem transgressionis suppeditarent.

XII. Diebus vero profestis instituantur ubique preces matutinae et vespertinae conscensa cathedra, unico pulsu adhibito nullisque ex quibus- cunque rationibus, nisi fors funus intercedat, vel morbus Pastorum simul et Rectorum, diebus exmissis. Praemittantur ante preces ubique duae,

18*

276 Canones Ecclesiastici Synodi 1707.

Tina longior, altera brevior cantilenae, tempori et rationi status accom- modatae, ubi datur cum organo et positivo; omittantur ceremoniae ad altare, sive ante sive post preces observatae, oretur uno contextu, omit- tanturque longa illa praeambula, in quibus enumerantur omnia, imo quandoque et plura , quam in orationibus continentur. Omittatur etiam his diebus Alba, conciones et si quid homines labori deditos, taediosos redderet et impatientes.

XHL Fiunt et occasione baptismi diversitates ceremoniarum, ideo que abrogatur, sicubi in praxi erat, exorcismus, assumptio infantis per Parochum vel Compatrem aliquem ad ulnas, compatrum et commatrum, praeter duo paria plurium, turpis lucri causa convocatio et adhibitio, eorundem compatrum et commatrum manuum infanti impositio, infantibus nominum gentilium, peregrinorum in ecclesiisque minus receptorum, imo plurium etiam uno nominum impositiones, eorundum infantium antequam baptizentur in templo non admissio et si quae alia fuissent observata. Retinendi vero erunt ritus et ceremoniae sequentes. Deferatur infans, ubi datur, immediate ad baptisterium, ubi non, statuatur ad altare, Pa- rochus Albam assumat, praemittatur exhortatio circa usum et necessitatem sacrae hujus lotionis cum admonitione, quid officii incumbat compatribus et commatribus. Perlegatur integrum Symbolum Apostolicum voce clara; nominetur infans et baptizetur terna adspersione aquae, impositioneque signi crucis ad frontem infantis. Hi iidem infantes, nisi vel valde remoti aut infirmi fuerint, deportentur ad templum, ibidem et non in domibus baptizandi. Offertorium liberum maneat. Ubi vero infans ex inhonesto thoro natus ad baptismum allatus fuerit, advocentur juvenes et puellae praemoneanturque, ut sibi caveant ab illicito concubitu, quod fiat in illis etiam casibus, si infantes monstrosi aut natura quapiam notati nascantur. Puerperae denique non prius introducantur, nisi integre convaluerint; tempus tamen certum et definitum, quamdiu jacere debeant, iis rigide non imponatur.

XIV. Circa matrimonialia observetur terna promulgatio matrimonia contrahentium, praeter casum specialis necessitatis. Ubi vero illustrium et nobilium familiarum fiunt matrimonia, si quidem absque hoc severissime vetantes leges patriae exstarent, ne quis sub amissione bonorum, incestuosa ineat matrimonia , hujusmodi familiarum, quae se recommendare volunt precibus, non in forma promulgationis, quasi suspectae per hoc redderentur, fiat mentio, verum oretur pro successu matrimonii eorundem, una, vel, si quis desideraverit, altera vice. Nihil obstabit matrimonio compatris offi cium. Qui in templo copulantur (prouti extra casum necessitatis omnes istbic debent copulari), prodeant ad altare, ibique cum solitis ceremoniis per Ministros ecclesiae, Albis et hie indutos, praemissa breviori, quid sit matrimonium ex sacris literis institutione, omissisque sicubi fiebant, nimium profanis et indecoris fabulis vel historiis, imo et sine omni permutatione annulorum (quae praevie, tempore sponsalium fieri debet), conjungantur et copulentur. Ignobiliores porro personae, post preces vespertinas nulla- tenus admittantur ad copulam, propter varios casus intervenientes. Et licet matrimonia ipsa nuptiaeque, per se, res sint sacrae, quia tamen per magnos apparatus aliaque accessoria et sacrae Dominicorum dierum devo- tiones impediuntur, et per ea, quae occasione nuptiarum fiunt, ipsi dies

Canones Ecclesiastici Synodi 1707. 277

Dominici, soli Dco consecrati profanantur, diebus his inposterum celebran- dae non permittuntur, verum fiat inchoatio nuptiarum die Martis cum ea declaratione, ubi Augustano-Evangelici commixti sunt diversis religionibus, ut observatio haec, persuasionibus et non modis violentis inducatur. Sal- tus musica et vero ad coemeteria vel ad Parochias neutiquam admittatur, uti res scandalosa.

XV. Fiunt et occasione funerum quaepiam difformitates et scan- dala et idco abrogantur offertoria illa, quae his occasionibus altare cir- cumeundo, sive in pecunia, sive in candelis aut rebus allis confereban- tur. Tolluntur nocturnae sepulturae, ad caput et pedes mortui appositae et servari solitae cereae candelae, decantari solitae ante aedes funerum lectiones, cruces per scholasticos alibi praeferri solitae, assumptio Albae per Parochos, excessus superflui in funeralibus epulis, nimiae mortuorum laudes, cantus Latini, et si quid, praeter Agendam concinnandam, alibi observatum fuisset. In specie, sicubi nomine mortuorum venia offensionis et delictorum demortui implorata fuisset. Retinentur e converso, purus et luctibus funebribus competens cantus et musica, puraque verbi Dei praedicatio, qua homines moesti erigantur, alii vero fragilitatis et mor- talitatis humanae communefacti illiusque memores pie vivant et resipiscant. Caveant etiam ecclesiarum Ministri, ne demortuorum cadavera de repente terrae mandentur, nisi prius agnita perspectaque mortis certitudine. Ca- veatur etiam ne e sepulchris ob spectra, arte Diabolica deambulantia, quod alibi observatum est, cadavera effodiantur et capitibus plectantur.

XVI. Ut sit distinctio inter Superintendentes, Seniores, Pastores, Diaconos et Rectores scholarum, vestitu inposterum tali utantur, qui competet ipsorum statui et conditioni, prout et domesticorum suorum.

XVn. Nullus cum tempore, ubi Deo dante copiosiorem habituri sumus in collegio Eperiesiensi et Gymnasiis juventutem, ad Rectoratum admittendus vel promovendus erit, nisi qui sufficientes habeat testimonia- les a Professoribus vel Rectoribus Gymnasiorum suae habilitatis.

XVHI. Ecclesiarum Ministris extremo senio confectis et jam ser- vire non valentibus Superintendentes suffranganeos subordinabunt cum dimidio salario. Emortuorum vero Parochorum uxoribus aut liberis etiam post obitum illorum, unius quartalis anni salarium per Parochia- nos exsolvatur.

XIX. Nota est quorundam Parochorum etiam circa aegrotos negli gentia, qui nisi invitati tales raro aut nunquam visitant: noverint itaque in futurum sui esse muneris (ut hoc in instructionibus etiam Inspectorum habebitur), infirmos non tantum in agone constitutos, verum et convali- turos, crebrius visitare et consolari.

XX. Ubi duae nationes horis diversis unum templum frequentant, ita distribuatur tempus, praesertim ab autumno, hyeme, ut neutra natio cultum despectu, sed de die ordini et duabus horis integris commode continuare valeat, ne, ut alibi factum est, et cum concione perfunctorie properare et cantilenas parva aut nulla cum devotione decantare debeat.

XXI. Summa in coelis et in terris divina majestas a nobis suis creaturis jure meretur, ut a majori ad minimum, flexis semper ex humili- tate genibus adoretur. Dolendum tamen est, consuetudinem hanc apud multos ferme evanuisse, sellis quoque in templo hunc in finem minime

278 Canones Ecclesiastici Synodi 1707.

adaptatis. Ut igitur omnes sellae ita adaptentur, populusque nomine ex- cepto, saepius de eo ex cathedra admoneatur, dabunt epclesiae Ministri operam.

XXII. Dantur plurimi ad matres ecclesiarum spectantes pagi fili- ales, respectu quorum inyigilent ecclesiarum Ministri, ne adeo negligan- tur, ut solennioribus duntaxat festis conciones audiant; imo providendum erit matribus ecclesiae et Parochis, si qui frequentius officio hoc defungi non possent, de Capellano ex proventibus Parochi intertenendo, vel vero similibus Superintendentes de ordinario providebunt Ministro, aut, si ec- clesiam habuerint sibi vicinam, tales eorsum applicabunt, non obstante, qui fors allegari posset usu, vel ulla praescriptione, cum major sit ha- benda ratio animae, quam inveteratae malae consuetudinis.

XXHI. Articulo nono Constitutionum Solnensium additur, ut cau sam discessus alicujus ex Verbi Ministris ad alium locum, parte utraque audita, Superintendentes ejusdem dioecesis aut Senjores revideant et dj- judicent.

XXTV. Nota est etiam cuilibet collegii status hujusce Evangelici Eperiesiensis ruina, eidem per adversarios professionis nostrae annis su- perioribus, intra quos prae manibus ipsorum erat, illata; nota convictus, classium, refectoriorum et aliorum aedificiorum destructio: illius itaque est Synodus haec spei, neminem futurum ex Augustano-Evangelicis, ubi per Inspectores ejusdem, yel alios, quorum intererit, requisitus fuerit, qui eidem opem suam et auxilium, pro ratione status, conditionis facultatum- que suarum esset denegaturus.

XXV. Sed, ut praemissa omnia et alia, quae forsitan hie intra breve hoc tempus definita non sunt, vel certe neque occurrerunt, juxta praescriptum Sancti Pauli decentius in dioecesibus et ecclesiis universis observari administrarique possint, utque omnes querulantes, causantes vel in negotio religionis quoquo modo injuriati (primis instantiis semper sal- vis relictis), pro imploranda ope et auxilio administrationeque juris et justitiae, sciant, quo recurrant, constituuntur insuper dno in partibus regni Hungariae inferioribus, intra dioeceses Superintendenturae Reveren- dissimorum Stephani Pilarik et Danielis Krmann, unum, in partibus vero superioribus, similiter intra Superintendenturas reliquorum duorum Epi- scoporum existentibus, alterum, unius ejusdemque activitatis et authori- tatis consistoria; qnorum seorsive etiam intererit, ubi pro exigentja cau- sarum et occurrentium negotiorum, sive per unum, sive per alterum Su- perintendentem fuerint requisiti, in uno certo et quantum fieri poterit intermedio, ac pro ratione distantiae uniuseujusque commodo loco con- venire; eo non obstante, si unus vel alter ex Assessoribus (modo non multi) legitime impeditus non compareat, causas universas, matrimoniales, via etiam Appellationum suo ordine a Seniore ad forum Superintenden tale, indeque huc deduetas aliasque de lege et recepta regni consuetu- dine, ad forum spirituale spectantes, status Evangelici exaudire, improto- collari facere et secundum articulos Solnenses juxta et Szepes-Väralyen- ses, isthic per omnia in suis vigoribus relictos, si non in aliqua parte modificatos,' secundum item leges contuberniorum, brevi Deo dante, in unum corpus redigendas et imprimendas, verbo, secundum Deum et ejus justitiam adhibito, si et in quantum leges domesticae non satis suffice

Canones Ecclesiastioi Synodi 1707. 279

rent, Carpzovio regere, iudicareque et decidere, synodalia decreta in sua dignitate et vigore conservare, Pastoribus, Rectoribus, imo Inspectoribus etiam et Curatoribus ecclesiarum, pro cujuslibet statu et officio instruc- tiones praescribere, omnes excessus et scandala cohibere, delinquentes debitis modis afficere et punire, ecclesiis earumque Ministris contra omnem vim injuriasque suorum vel alterius religionis hominum, omnibus lege licitis modis et mediis assistere, quin et nomine status Evangelici, coram modernis et futuris supremis Instantiis, causam (negotiis, si ita visum fuerit, cum alio etiam consistorio scripto communicatis) prosequi, hunc- que in finem pro expensis moderatas etiam collectas instituere, juventu- tem ad Academias commendare et promovere, omnemque ecclesiasticam disciplinam, bono suo exemplo praecundo, tenere (causis nihilominus illis, quae cum personis alterius religionis commiscentur, mixto, si ita volu- erint, in loco communi et intermedio judicio submissis) et prosequi, omni timore, favore, complacentia, odioque vel aliis quibusvis respectibus se- positis et remotis. Hinc cavetur, ne quis Augustano - Evangelicus, in causis praecise forum spirituale concernentibus, religioni suae contraria fora sequatur. Licebit etiam praemissis consistoriis in locum demortuo- rum, vel legitime valedicentium (convocatis aliis etiam Districtus sui, qui haberi poterunt, Evangelicis), alios eligere et surrogare, ne ecclesia ullam ob id remoram et detrimentum patiatur. Et quia saepius con- tingit, plerosque minus morigeros executionem sedis Districtualis aut Consistorialis non admittere, aut post turbare, tales in poena pro de licto accommodanda et refusione expensarum damnorumque causatorum, cujuscunque status, gradus et conditionis existant, per idem Consistorium convincantur, executio vero penes mandatum brachiale in effectum de- ducatur.

Sequuntur jam denominati et constituti utroque statu pro praein- serto Consistorio Assessores, Et quidem in partibus inferioribus Cis- Danubianis.

Ex statu politico. Dn. Baro Joannes Godofre-

dus ab Hellenbach, senior. Dn. Joannes Radvanszky. Dn. Raphael Szent-Ivänyi. Joannes Zerdahelyi deNittra-

Zerdahely. Paulus Prileszky. Adamus Raymanus, qui simul

et Notarius Consistorii, Daniel Bulyouszky, Petrus Csemniczky, Cbristophorus Okolitsänyi, Jobus Zmeskal,

Ex Montanis Civitatibus vero: Martinas Klement Neosoli-

ensis,

Ex statu vero ecclesiastico. Excellentissimus et Reverendissi-

mus, M. Stephanus Pilärik. Alter item Excellentissimus et Re-

verendissimus Daniel Krmann,

Superintendentes. Joannes Simonides, Pastor

Neosol. et Comitatus Zoliensis

Con-Senier, Cbristophorus Plochius Li-

ptoviensis, Andreas Blasius Thuroczensis, Samuel Michaelides Trenchi-

niensis, Petrus Roszjar Nagy-Honthen-

sis, Samuel Antoni, Nittriensis, qui

simul Notar. Consistorii,

280 Canones Ecclesiastici Synodi 1707.

Ex parte Civitatum circa Po- sonium, Stephanus Czauner, Tyrna- viensis.

Andreas Richterus, Barsien- sis, Stephanus Clementis, Arvensis, M. Joannes Ferdinand. Weiss beck , Posoniensis Comitatuum Seniores , Andreas denique Jo- sephi, Cont. Comit. Neograd. Not.

In partibus vero Cis- et Trans-Tibiscanis.

Ex statu politico. Dn. Nicolaus Szirmay, Dn. Petrus item et Andreas

Szirmay, Joannes vel Georgius Gör-

g ö y de Toporcz, Alexander Plathy, Michael Roth, Joannes Brezinay, qui et No-

tarius Consistorii. Jacobus Kray, Kesmark. Paulus Länyi, Georgius Kubinyi, Hnus-

tensi s, Stephanus Boronkay et Joannes Klesch, Eperiesiensis.

Ex statu ecclesiastico. Excellent. et. Reverend. Jacobus

Zablerus, Andreas Bodovinus, Superin-

tendentes. M. Joannes Sarossy, Pastor

Casoviensis, Joannes Schwartz, Pastor

Eperiesiensis, qui et Not. Con sistorii, Joannes Fabricius, Pst. Kö-

viensis, Nicolaus Zavodszky, Saro-

siensis, Georgius Paulinyi, Kis-Honth. Andreas Sextius, Gömöriensis. Jonas Bartholomeides, Kis-

Honthensis Comit. Seniores et

Con-Sen. Georgius Pyxiades, Pastor

Polomczensis et Cont. Gömör.

Not. Georgius Buchholtz 24 Regal.

in Scepusio Senior, Martinus denique Pelsöczy,

Pastor Saarosiensis.

In quorum omnium majus robur et firmitatem, duo exemplaria, originalia, aequali authentia valitura, conscripsimus cum subscriptione propriorum syngraphorum et appressione sigillorum; ex quibus unum pro Statu Augustano-Evangelico politico, manibus Illustrissimi Domini Generalis, Liberi Baronis, Stephani Petroczy, assignavimus; alterum vero prae manibus Reverendissimi Jacobi Zabeler, senioris Superintendentis, pro statu ecclesiastico conservandum relinquimus. Acta, conclusa signata- que sub Nationali supra fatorum Regni Hungariae Statuum Synodi, die- bus tertia usque ad decimum mensis Aprilis inclusive, Anno Millesimo, Septingentesimo septimo, in jam dicto oppido Rosenberg, celebrata.

Generalis, Stephanus Petro- Jacobus Zabeler, Reg. Lib.

c z y, Statuum et Ordinum Regni Civit. superior. Hung. et oppidi

Hungariae Confoederatorum Se- Nagy-Säros, ut et Comit. Säro-

nator. (L. SO j sien. Scepus Zemplin. Abaujva-

Canones Ecclesiastici Synodi 1707. 281

Sigismundus Jänoki, Sta- tuum et Ordinum Regni Hung. Confoed. Senator. (L. S.)

ChristophorusOkolicsanyi, Incl. Com. Thurocziensis Able- gatus. (L. S.)

Nicolaus Szirmay, Comitatuum Zemplinien. et Särosiensis, Colle- giique Eperiesiensis Ablegatus. (L. S.)

Paulus Prileszky, Suae Sere- nitatis Principalis Consiliarius. (L. S.)

Daniel Bulyouszky, Confoe- deratorum Regni Hungariae Sta- tuum Consilii Oeconomici Asses sor. (L. S.)

Joannes Zerdahely, Statuum Evangelicorum in Com. Nitriensi Ablegatus. (L. S.)

Adamus Raymanus, Statuum Evangelicorum Comitatus Tren- chiniensis Ablegatus. (L. S.)

Stephanus Demian, Statuum Evangelicorum Comitatus Tren- chiniensis Ablegatus.

Georgius Petenada, Ablega tus Augustano-Evangelicorum Co mitatus Posoniensis, Liberarum item Civitatum Sancto-Georgien. Baziniensis, Modrensis et Tyrna- vien.

Thomas Baan, Ablegatus Augu- stano - Evangelicorum Comitatus Lyptoviensis.

Petrus Csemniczky,Ablegatus Augustano-Evangelicorum Comi tatus Zoliensis.

Balthasar Horväth, Stantith, de Gradecz, Ablegatus Augustano- Evangelicorum Comitatus Scepu- siensis.

Sigismundus Töke, ejusdem

. Comitatus Augustano - Evangeli corum Ablegatus.

Paulus Länyi, Ablegatus Augu stano - Evangelicorum Comitatus Gömöriensis.

Nicolaus Czekus, Ablegatus

rien. Superintendens et p. t. Mi- nistrorum Evang. in praefatis R. et L. C. Ablegat. Pastor Germ. Bartf. (L. S.)

M. Stephanus Pilärik, Lib. Reg. Mont. Civit. Schemnitz. Pa stor et Scholarcha, ejusdemque et caeterarum L. R. et Mont. Civit. Inclyt. item Com. Barsiensis, Zo- lien. Nagy-Honthen. Thuröcz et Neogradiensis Superindens.

(L. S.)

Andreas Bodovinus, ecclesiae Csetnekiensis Minister, Comitatus Gömöriensis, Kis-Honth. et ad junctorum Superintendens.