Ihro Majestät bewilligen den ascher Gerichts- und Lehensbesitzern gnädigst, dass für die ad forum ecclesiasticum einschlagenden Angelegen heiten ein eigenes Consistorium zu Asch bestellt werden möge, von welchem sodann der Zug an die k. Appellationskammer, und von dort an die höchste Hofstelle als den obristen Richter zu nehmen, hieselbst aber secundum principia Augustanae Confessionis in judicando fürzu gehen seie ; wohingegen Ihro Maj. sich alleinig das Ihro als regierenden Königin in Böhmen zustehende jus summum circa sacra vorbehalten, alle diesfällige Recurse nach Sachsen aber sub poena excitationis fisci, schärfest verboten haben wollen. Uebrigens haben die gedachten Ge richts- und Lehnsbesitzer die Art und Weise, wie selbe sothanes Con sistorium in gedachtem Asch zu errichten gedenken, der kön. Appellations kammer als ihrer vorgesetzten Instanz zur Wissenschaft anzuzeigen, das selbe mit tüchtigen, untadelhaften Subjecten zu besetzen, und solche erst erwähnter Appellationskammer nahmhaft zu machen ; wobei nebens deneuselben die Anstellung ihrer Beamten, Augustanae Confessionis, mit

Acta et Conclusiones Conventus anno MDCX. 189

deme gnädigst freigelassen wird, dass sie die erledigten Aemter und Stellen allezeit nicht allein mit tauglichen, und in ihrer Aufführung un- berichtigten Personen zu besetzen, sondern auch selbe jedesmal der Appellationskammer zur Wissenschaft nahmhaft zu machen, verbunden sein sollen.

cxxx.

Acta et Conclusiones Conventus.

seu Synodi certorum Inclyti Hungariae Regni Baronum , Magnatum et Nobilium, nec non Legatorum et Ministrorum Augustanae Confessionis, ex Decem Cis-Danubianis Comitatibus, Solnae congregatorum, Anno Domini MDCX diebus 28., 29. et 30. Martii. — 1 Cor. XIV. Omnia rite et decenter fiant in Ecclesia. — Psalmo 68 et 29. Confirma hoc Deus, quod operatus es in nobis.

Nos Comes Georgius Thurzö de Bethlemfalva, Regni Hungariae Palatinus , Judex Cumanorum, nec non de Arva, ejusdemque Comitatus supremus et perpetuus Comes, Sacrae Regiae Majestatis Consiliarins et per Hungariam Locumtenens, etc. Petrus de Eeva, Comes Comitatus Thurocziensis, Magister Curiae et Consiliarius Sacrae Regiae Majestatis ac sacrae regni Hungariae coronae Consevator; Andreas Ostrosith de Ghiletincze et in Illava; Moyses Szuniogh de Jeszenicze et in Budethin; Andreas Jakusith de Orbova et in Oroszlänkö; Benedictus Pogranyi, Mar- tinus Beniczki Vice-Palatinus regni Hungariae, Theodosius Sirmiensis de Zulio , Tabulae Sacrae Regiae Majestatis Assessor et Georgius Le- hoezky Trenchiniensis, Hieroslaus Zmesskal de Domanovecz et Ca spar Ocscay Nitriensis, Joannes Maythenyi et Martinus Bossänyi Bar- siensis, Joannes Rutkay et Nicolaus Tarnowszky Thurocziensis, Bene dictus Gyurki et Nicolaus Benkovich Zoliensis, Benedictus Pongracz et Michael Okolicsänyi Liptoviensis ac Joannes David de Sz. Peter Ar- vensis, Comitatuum; item Rudolphus Maurach et Martinus Keszlerus Posoniensis ac Joannes Sturmius Modrensis, Liberarum civitatum regia- rum Legati; nee non M. Simon Heuchelin, evangelicae ecclesiae Po soniensis Pastor, Florianus Duchon, Spect. ac Magnificae Dominae Ca- tharinae Pälfy, relictae lllustrissimi olim Domini Stephani Bly6shäzy, regni Hungariae Palatini etc. aulicus concionator , ex Posoniensi, Do- minorum Ministrorum Submontanorum Joannes Fabricius, Szent Mihälyi, Galgocziensis et Martinus Szkacsänyi Pistiniensis, Balthasar Vetero-Zo- liensis, Semptensis, Joannes Zubenitius Zelensis, Joannes Ponicenus Chaitensis, Berencsiensis quoque contubernii et Praepositi Ujhelyiensis, nominibus et in personis, et Zacharias Casparides Leszeten: similiter ex Nittriensi, Alexander Sozowinus Prividiensis , et Michael Petri Chreno- wiensis ; itidem ex Nittriensi Jonas Csernak Szolcsanensis ; Caspar Fa bricius Oszlanensis ex Barsiensi; Elias Läny Bitschensis ac superioris districtus Trenchiniensis, Samuel Paulinus Beszterczensis et Stephanus Kruspier Ujhelyiensis, Joannes Lazitius inferioris Districtus Trenchi niensis , Joannes Artopaeus Cassensis, Isaacus Hodickius Turnensis, Georgius Piscator Gradnensis, Paulus Szaladinus Banoviensis ex Tren- chiniensi; Samuel Melikius Breznensis et Elias Tornarius Lipschensis ex

190 Acta et Conclusiones Conventus anno MDCX.

Zoliensi; Andreas Carbonarius S. Martini et Georgius Smieclius S. Helenae ex Thuroczensi; Christophorus Masurkius Teuto-Lipschensis et Martinus Mokosinus Teplensis ex Liptoviensi ac Nicolaus Baticzius We- liczanensis ex Arvensi Comitatibus, ecclesiarum Seniores ac Ministri, plena cum informatione et tractandi ac concludendi authoritate exmissi etc. damus pro memoria, significantes tenore praesentium, quibus ex- pedit, universis : Quod cum Nos ad instantiam et commissionem ejusdem lllustrissimi Domini Palatini, in negotiis subnotatis ex parte videlicet Superiorum seu Superintendentium, legibus et constitutionibus regni id admittentibus, in decem hisce Comitatibus Cis-Danubianis, in ecclesiis Augustanam Confessionem amplectentibus, constituendorum, die vigesima nona mensis Martii anni praesentis Millesimi Sexcentesimi Decimi, hie in oppido Solna congregati et constituti fuissemus: eo tum post multas propositiones et allegationes, pic, fraterne, ultro citroque inter nos factas, considerantes id et altius expendentes , ad praecavenda et evi- tanda publica dissidia, quantopere opus sit, ut nostra quoque religio suos Superiores seu Superintendentes habeat, in hanc concordiae et transac- tionis mutuae devenimus unionem:

Ac primo quidem: Cum Decem istorum Comitatuum tanta sit ampli- tudo, ut unus Superintendens commode ipsis minime possit praecsse: statuimus, ut iidem Decem Comitatus in tres dividantur partes, ac totidem suos habeant Superintendentes, hoc, ut sequiter ordine: Liptoviensis. Arvensis et Trenchiniensis, Rever. Dn. Eliam Läny; Thuroczensis, Nogradensis, Zoliensis et Honthensis similiter Reverendum Dominum Samuelem Melikium; Barsiensis, Nittriensis et Posoniensis tertium, Reverendum utpote Dn. Isaacum Abrahamidem Praepositum Baj- mociensem.

Cumque in regno hoc non saltem Hungaricae et Slavonicae, verum et Germanicae nationis ecclesiae habeantur: statuimus, ut et natio Ger manica , similiter et Hungarica suos habeant Inspectores , qui mutuam cum antelatis Dominis Superintendentibus habebunt correspondentiam et ab illis dependentiam; et quidem pro tali Inspectore ecclesiarum Ger- manicarum in Comitatu Posoniensi , Nittriensi, Barsiensi, M. Simon Heuchelin Posoniensis , pro Montanis civitatibus Dn. M. Paulus Lentzius Schemniciensis, pro Hungaris in Comitatibus Posoniensi, Nittriensi, Barsiensi, Stephanus Kürti Szerediensis, ecclesiarum Ministri dieuntur et eliguntur.

Deinde, ut Seniores etiam et Decani in singulis Districtibus seu Dioecesibus more antea solito , qui nobiscum in confessione consentiunt, umnennt in suo officio; qui vero certis et evidentibus de causis officio tali valedixerint, loco eorum alii eligantur et quidem personae ad id aptae et idoneae, doctrina, pietate, authoritate et vita irreprehensibili valentes.

Quoad punctum illud : si videlicet unus istorum Superintendentium (uti singuli mortales sumus), ex hac vita decederet, sive in alium Co - mitatum alterius Superintendentis inspectioni subjectum commigraret: statuimus et conclusimus, ut reliqui duo Superintendentes cum praescitu Comitatuum illorum, quibus talis Superintendens defunetus, vel alio evo- catus praeerat, praefixoque et publicato invicem communi consensu et

Acta et Conclusiones Conventus anno MDCX. 191

sufragiis certo termino alium idoneum ad tale officium eligere et con- stituere possint Superintendentem.

De stipendiis eorundem Superintendentium, praeter censum cathe- draticum et aedituoium contributiones, contubernia etiam et Comitatus praenotati requirentur, quatenus ipsi quoque ex pio zelo et in ecclesiam Domini ejusque Ministros affectu et liberalitate, aliquid certi determinent et concludant.

Jam quoad labores et officia aliasque leges , tum ipsis Superinten- dentibus , Inspectoribus, quam Senioribus et Dominis Ministris latas, eas sie limitavimus.

I. Ipsimet Superintendentes , Inspectores et Seniores omnimode in- cumbant, quatenus pura et orthodoxa doctrina vitaque ac morum inno- centia ad regulam per divum Paulum Apostolum (I. Timoth. 3.) epis- copis praescriptam, quam proxime accedere, sieque reliquis Ministris et gregi lampadis instar praelucere possint, ne, si secus facerent, religio nostra male audire cogatur ansaque adversariis calumniandi nos praebeatur.

II. Visitent ecclesias quotannis, tum per se, quando facere po- terunt, tum per suos Seniores, quando vel ad versa valetudiue, vel aliis inevitabilibus malis prohibiti fuerint. Quod si quando singulas ecclesias adire et invisere von potuerint, operam tamen dabunt, ut vel anniver- sarias Dominorum Ministrorum congregationes in Januario et Februario celebrari solitas ita ordinent et disponant, quo singulis interesse que- ant. Ita enim fratrum negotia juvare, casus illis oblatos dijudicare, statum etiam ecclesiarum cognoscere, diseiplinam tueri et censum suum levare poterunt.

III. In visitatione inquirent, quid, quomodo vel quam fideliter doceant Ministri? inculcantne populo preces et catechesin? satisne pie, sobrie, caste viant? Vice versa, quam gratum ac morigerum se erga pastorem praebeat populus? penditne ea, quae parochis sunt deputata ? curatne templorum, parochiarum et scholarum aedificia ? Item inquirent, qua- les habeantur Rectores ? quid et quomodo doceant juventutem? Ministros novitios ingenio tardiores examinabunt et urgebunt, ut in doctrina et moribus proficiant et commendabunt ipsos doctioribus. Quae pro sua authoritate et prudentia corrige et ordinare annitentur, auxiliante cujus- que Comitatus et Fraternitatis Seniore.

IV. Superintendentis erit, omnes proventus templorum, parochi arum, scholarum, videlicet terras, prata, molendina et similes cum ve- stibus ecclesiasticis, et clenodiis, fideliter consignatis, asservare, ac ne quid deperdatur, alienetur aut imminuatur, operam dare, ac, si quae tales terrae, prata, molendina, possessiones oecupatae fuerint, de illis politicum magistratum requirere.

V. Ministros ecclesiarum scholarumque rectores, ab omnibus injuriis et contumelhs secundum leges defendere. Ideo enim censum ab eis aecipient; quam ad rem opus erit judieiis et legitima cognitione.

VI. Conformitatem rituum et ceremoniarum, una Alba excepta (ad cuius usum, tamquam adiaphoron, Dominos Hungaricos Conciona- tores, certas et evidentes ob causas compellere non videretur consultum), in omnibus hisce conjunetis ecclesiis instituant et conservent, id quod non aliter consequentur, quam unius ejusdemque Agendae publicatione.

192 Acta et Conclnsiones Conventus anno MDCX.

De dierum festorum celebratione, quinam observari debeant, jam antea exstant constitutiones Contuberniorum.

VII. Superintendentis erit, Candidatos S. Theologiae, qui quidem ab aetate et vitae integritate ad id idonei et ex ejus dioecesi fuerint, aut in eam vocabuntur, adhibitis cum proximo Inspectore et Seniore aliquot vicinis Ministris examinare, et ubi idonei comperti fuerint, ad sacrum ecelesiae Ministerium secundum ritum ecclesiae Wittebergensis, . ordinare , et tandem cum suo et collegarum testimonio dimittere , quod- que est maximum, ad doctrinae puritatem et obedientiam legum obli- gare. Quod si quispiam uberioris eruditionis assequendae, vel regionum videndarum , seu librorum comparandorum gratia, Wittebergam vel ad aliam quampiam Academiam Augustanae Confessionis in Libro Concordiae declaratae , salutare et pro sacris ordinibus excurrere voluerint, id quoque liceat ipsis facere, dummodo id sine praejudicio aut contemptu domesticorum Superintendentium fiat. Quin, ut legitima vocatione examineque praehabito, commendatoriis eorundem Superintendentium aut Inspectorum fulti et non sine illis, illuc abire possint. Singuli autem Superintendentes de Ordinandis suum habeant Protocollum , Ordinandi vero omnino Libro Concordiae subscribere teneantur, neque aliter ad sacros ordines admittantur.

VIII. In causis et casibus ad revisioriem Superintendentium le gitime spectantibus ita exposcente necessitate, adjungantur politicae per- sonae juris peritae, evocandae per Dominos Superintendentes, non tamen interessatae vel affinitate et consanguinitate junctae.

IX. Minister ad aliquam parochiam vocatus, sistat se prius Super- intendenti, Inspectori vel certe Seniori ejusdem Comitatus, si longius dissitus fuerit Superintendens, eam solum ob causam , ut ostendat suum consensum in vita et doctrina et an legitimam babeat vocationem.

X. Causae majoris momenti, utpote haereseos, adulterii et aliorum scelerum contra aliquem Ministrorum, Diaconorum et Rectorum motae, ad Superintendentes deferantur; qui convocatis ex qualibet Fraternitate ad inspectionem suam pertinente, viris praecipuis, imo etiam juris peritis politicis, causam diligenter cognoscent, et convictum sceleris pro quali- tate delicti, aut dignitate pastorali exuent et exauctorabunt, beneficioque privabunt et magistratui politico puniendum committent. Reliquae causae minores Inspectoribus et Senioribus proponantur, in Fraternitatibusque dijudicentur, ne et Senioris dignitati quidquam derogetur et Superin tendens negotiorum multitudine obruatur.

XI. Si quis tamen vel Actor vel in causam attractus judicio et deliberatione Senioris ejusque Decanorum, in ea, ad quam pertinet Fra ternitate, contentus esse noluerit et ad Superintendenten appellaverit, tum Superintendentis erit illius loci paria actorum et deliberationis ab eodem Seniore poscere, et rectene an minus judicatum sit cognoscere. Si recte et juste deliberatum censuerit, confirmet; sin aliquid desiderari viderit, denuo rem revideri in eadem Fraternitate demandet, adbibitis etiam, si opus sit, ex alia Fraternitate, viris judicio pollentibus et minime suspectis. Ulterius appellare non liceat, et expensas pars con- victa refundat.

XII. Ministros ecclesiarum suae inspectioni commissos, non ex

Acta et Conclusiones Conventus Solnensis MDCX. 193

privato affectu vel arbitrio, sed secundum leges regat atque judicet Superintendens; contumaces, si post unam aut alteram admonitionem obedire pertinaciter noluerint, vel recusaverint, communicato prius cum magistratu loci politico Inspectoribusque et Senioribus consilio, ex- communicet, et si in gradu aliquo honoris fuerint, deponat.

XIII. Si quis Ministrorum citandus erit, ad instantiam cujusquam Actoris, is ipse Actor acceptis a Superintendente citatoriis, deferet eas ad suum Seniorem seu Inspectorem, qui medio unius vel alterius Mi- nistri citationem exequetur.

XIV. Quia saepenumero accidit, quod Superintendentes Inspec- toresque et ipsi Ministri inique per nonnullos laesi, protectoribus in- digeant: statuimus , ut Superintendens, vel Inspector, sive Ministri, per quemcunque tandem laesi, in Comitatibus politicum magistratum, pri- mum domesticum ,. tandem etiam, si necesse fuerit, Superiores requirant opemque ab ipsis implorent, qui alioquin protectionem suam illis dene- gare hon debent.

XV. Si quae contubernia habent privata sua privilegia, seu quas- cunque praerogativas et libertates, si eae non pugnant cum vera religione et praesentibus hisce constitutionibus, conservari in eodem usu per Super intendentes debeant.

XVI. Haec omnia praemissa, quo firmius observentur et in suo permaneant vigore, iidem, Domini Superintendentes post solennem sui ad officium hoc inaugurationem, in ecclesia hac Solnensi publice factam, juramentum deposuerunt in hunc modum, futuris etiam temporibus, ne- cessitate poscente , servandum.

Juramentum. Ego N. Dominorum Ministrorum in Comitatibus T. et T. degentium Superintendens , juro coram Deo vivo, Patre, Filio et Spiritu Sancto , et promitto , quod ego in vita mea, nullam aliam doctrinam docebo et promovebo, publice vel privatim praeter eam, quae scriptis propheticis et apostolicis continetur, quaeve in Confessione Au gustana Carolo V-to Imperatori, Augustae Vindelicomm, anno MDXXX exhibita, tum in Formula Concordiae comprehcnsa habetur. Quam Confessionem, ut et Domini Seniores et Domini Ministri, curae meae commissi, profiteantur et doceant, diligenter ac serio invigilabo et curabo. Dominis Ministris ecclesiarum et toti gregi a me dependenti, adjuvante me Spiritus Sancti gratia, sie praecsse studebo, uti bonum ac fidelem animarum Pastorem et Divini Verbi Praeconem decet. Leges tam Con- tuberniorum singulorum Comitatuum et Districtuum Dominis Ministris, quam mihi in hoc officio Superintendentis praescriptas, observare et per eunetos et singulos , ad meam inspectionem pertinentes , observari facere easque manutenere annitar. Haec omnia, quod pro mea virili adimplere studebo, ita me Deus adjuvet, Pater, Filius, et Spiritus Sanctus , et mea christiana fides, Amen.

In quorum omnium fidem et firmitatem perpetuam, praesentes li- teras nostras, sigillis usualibus et chirographis nostris roboratas, erigendas dandasque esse duximus et concedendas. Actum et datum in oppido praenotato Solna, die trigesima Martii 7 Anno Domini, Millesimo Sex- centesimo Decimo, suprascripto.

Ku/.m1iny, Urkundenb. 2. Bsterr. evang. Kirchenrecbt. 13

194 Acta et Mutuus Consensus Synodi Szepes-Väralyensis