Capvt XV1L

Et format literarum» # Zipbrm in feribendo adhibitat, &

JubjeSum £r£ Cbrifti annum, indicare, Diploma tonga

ejfe feculo Nono recentius.

TÆdetrmmorari ampsiuslmpostoris figments, quibusvo- luk suo Dipiomari faciem antiquam conciliare, aptus ad lem illam ut ad lyram asinus. Etfi fane Sc leoninam indue- sic prolixas tamen aurcs tegere non potuit. Hoc proinde ca- pite paucis nos absolvemus, non minus tamen tria itidem falfi indicia in lucem provocaturi.

- PRIMVMest in literarum fofmis cornmilfum, Gtra

comroversiam videlicet, fi Diploma in Cancellaria Ludovici Germanici Kegis fuerit conscriptum, adhibiti sunc literarum charastcres > iiio tempore Cancellarke familiares. Jam veto

qui-

LVD0VIC1AN1 CAP. XVIh jif

quinam fuerint tune in usu, abunde docent tot superstates il- lius ævi Regiæ Tabulae. Præ omnibus idoneum est id osten- dere illud Tigurinum Diploma, quod quinto die ante Linda- viense nostrum confectum in autographo posGdetur hodie- que Tiguri, & potest in apographo vidimatout vocant. a nobis, si opus, cuivis monstrari. Autographum suum Cœ- nobiales hactenus studiose occultanr. Solam subscriprionem ære curavit Hyperaspista exprimi, ad formam authenticam: quemadmodum reliqua sese habeant sedulo fecit ignorari. Ne vel illi quod ære est exprefium secure credamus, nulla hactenus facta cum ipso autographo collatione, jubet Cœno- bii in Diplomate toto confingendo veteratoria audacia. Et profecto illius officinæ etiam tutiffima quæaue prudens me- rito timeat. Non fane licet cum ejusmodi hominibusin te- nebris micare. Producant igitur Cœnobiales Diplomatis sui authenticum exemplar. Exponant illud oculis eorum qui veterutneharacterum, veterum membrajiarum, veterisatra- menti scriptorii sunt gnari, iisque examinandum exhibeanr. Notarii alicujus talium imperiti, & ære conducts testimo- nio non licet fidere. Ipse Hyperaspista multum suspecta omnia fecit: quandoquidem ære expressa subscriptio ut Sc Si-

tnum Regium non convenit omni ex parte cum ea quæ ha- etur in Transumpto Friderico III Imperante conscripto. In quam sententiam cum & Heiderus quædam objecisset, Hy peraspista^^. 102 nihil regerere potuit præter super bum con* temptum. Cumprimis in Signo Cælareo ingens est diversi- tas. Hyperafpistica porro editio Diplomatis ipfiusmet dis sert ab altera etiam ilia quæ in grand! opere exhibetur fag. 724. Vbi fane ilia duodecim , hæc nabet 12 equos. Heiderus le git Æcclism Sc perstringit. Hyperaspista non contradixit ast

dedit Æcclesia.

Quomodoautemcunque habeat sese ipsum authenticum

Rr 2 Diplo-

Diplomatics exemplum, vohimus nos (quandoquidem secu- ros nos esse juflit de ultima sua editione Hyperaspista, ap- pellans earn trettlttty coptirten ttnb vidimirttn Text) content! mine esse eo, quem jam turn expressimus fide Hyperaspista?. Ac proinde utadremaggrediamur, nondubitamusprofiteri, neutiquam Diploma nono Christi seculo fed longo dernurn post tempore scriptum esse, freti indiciounius diphtongi Æ aliquoties adhibiti. Enimvero Iegas ibi Æcdesix, Æcdesix y Æcclesias, Æstate. Minor ejusdem diphtongi format adeo frequenter in Diplomate occurrit, ut pigeat numerare. Ilia scilicet diphtongi figura neutiquam ævo Ludovici Germanici suit in usii, fed multo post demum cæpit. Testantur id li quids illius tempestatis quæ superant & Tabulae & Iibri feriptt quamplures. Etenim perfrequenter quidem a seri- bis & librariis omissa est diphtongi nota, & simplex vocu- lis E illius loco adhibita, quandocunque tamen diphtongi habita in scribendo suit ratio » solet ilia exprimi per divisas li- teras *ey nunquam autem per * aut Æ, literis in unumquasi confktis.

Observaverat illud ex parte Jam turn doctissimus HeMe- rus, Sc pro decimo falsi indicio annotarat: addito ex Meno- chio , fal/xm Latinitatem ftifcicionem falji rescript» africxre. Hyperaspista eapite x objeclionem hanc conatus rejicere per- quam inepte sese gessit; certe fignificat, vim argument! a fese non perceptam. Summa Refponsi est. Vitia Orthogra- phica ad Latinitatem non pertinere: nee Latinitatem falfom censendam esse quando ilia non omnino recte fese habet, alioquin omnia vetera diplomata rejicienda esse: in Rudol- phino etiam Urbis privilegio nonnulla minus probata in» veniri. At vero Orthographia utique prima Grammaticæ pars numeratur, quidni itaque illius vitia ad Latinitatem pertineant > Non porro five Menochius five Heiderus hoc

"s vphie-

I

»■■*— ■

volucrunt, Latinitatem quamlibet inemendatam falsi suspi- cionem parere idoneam; fed loquunturde ea Latinicate quæ pro cujuslibet temporis usu est recepta. Ab ea nimirum si enormiter fuerit deflexum . argumento id esse porest latentis falfi. Eoque nihit ad rem faciunt quæ de vitiis Diplomatum Cum Rudolphini cum aliorum receptis usuab Hyperaspista ad- feruntur. Hoc vero firmum manet, & Orthograpbicam & reliquam Latinitatem quæ a more temporis aut Cancella- riæ plane diffidet, signiflcare commisl&m falsitatem.

Jam vero plane est, ceu diximus, alienum, a Ludovici avo, & Regiarum quæ turn fuerunt Cancellariarumconfuetu- dine, diphtongum pingere connexis literis Æ aut æ. Qua de re si quis dubitet, provoco ad ilKus tempestatis fcripta, five diplomata fuerint five volumina&librL In certissimam fidem adducamtestem omni exceptionemajorem, ejusmodi scilicet rei longe peritisiimum & philologicæ omnis annquitatis prin- cipem Claudium Salmafium. Sunt enim hu|us in Epistola adClaudium Satravium ampliflimum Senatorem virum itidem in hac literatura magnum næc verba* Adda nonmlk quibus di- gnosci pojfit antiquitas exemplar turn manuscript orum. Si quibus m libris MSS, diphtongue re per tatur AEduabus lit eru nonin wtameoa- litis fed /eparatift express* ad hum modum A B aut a e, scias codi ces ittos vetustos ejfe inprimU ejrfideli manu confecJos. Si aliter ef- ficJa occurrat t aut per unam liter am ex duabm confiafam7 aut per unic am e, cui not a fuppofit* (tt hoc modo §: qui primo modo script i font paulo major em vetufiatem redolent f quisecundo adinjsmam se- eulum relegari debent. Hæc Salmafius. Si in authentico igicur Diplomats pingitur diphtongus Æ aut #, consequens prose* cto est, ultra quadringentos circiter annos ætatem e/us non excurrere, mentirique adeo scculumnonum.

Frodunt recentem illam Diplomatis ætatem SECVNDO n, etiam btnæ ZIPHRÆ1z,numerum duodenarium significances.

Rr 5 ~ Faffi

■ ■ . ■ !■ i n

Fassi jam Cum sumus non reperiri illas zifras in exemplari Di- plomatis, quod grandi opere inclytae Urbis exhibetur pag.71 j i quandoquidem tamen Hyperaspistica editio zifras illas exhi* bet, etfi de earum novitate jam nonnulla doctissimus Heide- rus monuisset objettione quinta eaque Hyperaspista repetiislet pag. 9 f: nobis non licet dubitare, zifras illas in ipso Diplo- mate contineri. Sed illos characteres numerates in nullis an- tiquis Diplomatibus reperiri, certo est certius. In ipso Di- plomate Lindavienfi nostro anni regiminis Ludovici Impera- toris uc & Christi characteribus. Romanis more antiquo fignantur. Idem fit in omnibus priscis Diplomatibus quae quidem in manus meas hactenus inciderunt. £t vero zifra- rum usus aliquot seculis est recentior ævo Ludovici Germa- nici. Nolo hac in parte tarn mihi credi quam Josepho Sea* ligero, rei literariæomnisanteSalmafium itidem principi in» comparabilt. Cujus haec Cunt verba in Commentation de nummo Constantini Imperatoris quam Marquardus Freherus suæ præmifit editae anno 1604, P°st Opusculis Scaligeri inseruic

Casaubonus. NFMMVS% ait Scaliger ingens ar gent cut claris- fimi viri Marquardi Freheri, quam reeens fit argumento funt char after es arithmetics 234. ajf. qui ante trtcentos aut paulo plu ses annos ab Arabtbus ad nos tran(ieruntt ac primo quidem dijjimi- les his noftris hodiernis ,^ffpfiea memoria proavorum hac form* in ter po I At i qud hodie nobis in ufu eft. Itaque nummus hie cufus aut conflatus ett non illo /kculo, quo ii a Christianis recepti funt, fed i/lo9 quo interpolati: hoc eft memoria proavorum. Praterea an unquam a Grecis ufurpati fint, merito ut dub it em faciunt libri multi Ajtro- nomici, Logifiici, & Computorum Ecclefiasticorum pau/o ante out post everfionem Imperii Conflantmopolitani conscripts , quorum omnium numeri non his peregrmis characieribus concepti funt, fciL literis GrtcU. Denique illos characJeres prim/ omnium chrifliano- rum Bijpmi a Mauris, ab Hijpanis reliqui Latins christians ab Hits

Grdci twees erunt, (i modo aceeperunt. Et quidem concedamus acce- fiffc , ii /amen apud Gracos nunquam vulgo noti fuerunt, ut non opus ftttrit eos in hoc nummo cudere ut a paucis tantum mtellige- rentur. Nobis igitur constat, recentijjimam quidem nummi constatu- ram ejse.

Mufto recentiorem zifrarum in Europa usum facit Petrus Opmerius chronographus, quando ad annum 1470 ita loqui tur: Cum Leonardus Pifantts Indium at que AEthiopiam perlustrajjet% ex ilia Cifrasr qua retregrado gradu <jr Humerando excrescunt atque etiam mu/tiplicanda, prater morem poster arum Japhet, cxbacCoJficas reportavit. Vc autem haec a Scaligero tea parker &t a vero di - versa sum. Nee juvat meditata nobilifllmi MaJlincrothii inter Scaligerum &mine concordi3, in libro dcNatura& Vsu literar. tap. as p. 127. Verum^ ait ille, conciliationem subministrat Scaliger ubi addit: Proavorum memoria bac (id eH bodierna) forma fuiffe cifras interpolator: re/pexit enim ad dictum Leonardum, Supersunt autem etiam nune paffmt ejusmodi antiquiores zifrs, a posterior ib us etuibus bodie utimur in plerkque discrepantes. Non j uvat inquam haec conciliation Quæ enim nunc usu recepta ell zifrarum fi- gura jam quadringentos annoscœpit, atque nondtbetur Le onardo PisanOr Sed & ineptum est quod vuk Opmerius , a zi- fri3 esse illam qua Arithmetic! utunttir ,, multiplicand} divk dundique numeroa retrogrado gradu raiionem. Non enim hæc a zifris est » fed fluit ex ipfa natura commodioris multi- j>licauoms& divisionis numerorum, quacunque etiam figura numeros fignaveris-

Cæterum quicquid fit, zifrae aliquot seculisLudoviciano aero posteriores sunt, ac proinde St Diploma cui inserts sunt zifr<» aliquot post feculis deniqueestconferiptum. Quod si ziy frae illae non etfent iniertae contextui Diplomatic non adeo ur geremhoc argumentum r scio enim etiam perantiqui&Diplo- matibusoptimæquenotæ.arecentiorcnuncludibundanunc&c

seua

feria manu zifras else appictas. Insertae autcm illae contextui nunquam olim fuerunt.

Non æquenoviter ccepit mos ANNO DOMINICO sub- scripto notare Diplomata, recentior tamen & ille est ævoLu- dovici Germanici. Ac proinde, quandoquidem Diplomat! III. Lindavienfl Annus ille Christianus est Cubscriptus, TERTIVM hinc pecere licet documentum falsi in Diplomate isthoc con» scribendo commissum. Jam turn eruditissimnsHeiderushoc argumenti genere Diplomats fidem multis oppugnavit It quidem quinto loco: eoque Hyperaspista capite Fpag. 96 co« natus estiis nonnulla sua regerere. Verissimum autem est: Lu« dovicum Germanicum non solere Diplomata sua signare nu- mero Dominicæ æræ. Idque adeo jam pridemSc abaliisest animadversum , ut non dubitaverit Mallinkrothus , harum rerum peritia nemini secundus, hæc in verba /. de Arcbica». cellariis & Canccttariis Impcrii fag. 24. feribere , agens de Diplo mate quod ille judicavit non Senioris five Germanici nostri fed ejus filii else Ludovici junioris qui deceflit anno S82. Ac. cedit dr alia, ait, conjeftura cur seniori Ludovico Diploma ad/cribs non debt at: eo quod annos nati Christ i subscript os habeasy quod in i/lius Regis lit er is, quarum data non nifi annis Regni ubiqueinfigni* tur, infolens est, acnullibi, quod bacJenus compererim, reperitur. £>ua in re stilum Cane eliar U paterna sec ut us suit: nam ejr ab Impc- ratoris Ludovici Pii Diplomatibus AEra Christiana regulariter & communiter abest. Hanc Mallencrothi observationem vcl ilia sola quae a nobis Cunt adducta cap. IV docere plusquam satis sufficiunt. Nee enim ibi Æræ Christi videas factam ullam mentionem. Versantur imo jam turn in manibus ejusdem Ludovici nostri Diplomata tria adhuc alia: in quibus itidem soli Regni anni memorantur Christi nullus.

Par est ratio (ut reste dixit Mallincrothus ) Diploma- turn Ludovici Pii Patris. Nee enim est, quod quern moveae

Diploma

Diploma ejus adductum p*g. r'6. de fundatione Archiepifco- patus Hamburgcnfis. Dcdimus enim ibi illud quale editura est ab Erpoldo Lindenbrogio; easdem vero tabulas haud pau- lo passim meliores rcferens Philippus Cæsar in iuo quem ap- pellavit Triapostolatu Seftentrknali, verba hæc : Anno "Domini fefu chrtsti dcccxXxif j non habet. Quo apparet assumen- tum fuilse ezemplaris Lindcnbrogiani, ut multa alia.

Quid? quod non temerc protuleris Caroli etiam Magni Di ploma aliquod, saltim confcctum ex quo Imperatoriæ suit di- gnitatis, cum (ubfcriptis annis Dominicis? Quæ vidi U legt id generis omnia consonant. Ante ejus dignitatis exordium, atque adeo ante annum 800 , num semper antehac idipsum fuerit in usu, non equidem certo dixerim, quia Adamus Bre- mensis in HiJlorU Ecclesiastic* cas. x adfert Diploma Caroli* num de fundatione Epilcopatus Bremenfis datum anno Re- gni Caroli XXI cum præmisso <i»w Dominica Incarnation* DCCLXXXFlll. Non enim illius Tabulae fidem omnem aufim in dubium vocare. Hoc camen certo possum asseverare: neque illam, neque qua Verdensem Episcopatum instituit Carolus Hie Magnus» Tabulam authenticam in archivis superare, ac proinde fortaflis ab alia manu id eiie additum. Fortajfis dico. Non enim vel Adamus authenticum vidit, fed ex copiali, ut appellant, libro suum illud desumpfit: ceu non diffiretur cap. IX: itaque additum ibi forte suit manu aliena. Toti Di plomat earn unam ob causam fidem derogare cum nonnul- lis, nolim equidem. Fortaslis enim quo tempore Carolus nondum suit consecutus Imperatorium honorem aliud obti- nuit in Cancellaria; post autem mutavit, juxta morem Ro« manorum qui Constantinopoli sedebant Cæsarum; quippe qui Æram Dominican), quamvis Dionyfii Exigui calculo jam Justiniani tempestate probaram, non fuerunt solid subscri ber e suis Chry sobullif. Ea tamen vis est eorum quæ cap. j 3 libri

Ss it

$n CENSVIA -DIPLOMATS

de JVeichbildu Saxvmcis attulit Gryphiander vis talia doctttt , ut omnino sit aiscrcndum, aut iliud ab Adamo adductum Ca* rolinum Diploma supposititium else x aut vero annos illos Dominicos ab hnperita raanu Ionge post (& vero floruit A- damus seculo undecimo effiuente > accessitfe. Non enim Gryphiander vel ab Hcidero suit scriptor iua duntaxat au&o ritate infallibilis habitus, quod calumniantur Hyperaspistae, fed cjus argument.! sunt aestimata: quæ pro fuo (uperciJio vi- - dentur ne legisle quidem foperbi illi vindkes Cœnobiales.

Vtcunque autem res sefe habeas de Caroli Magni Diplo- matibus ante Iraperatorium consecutum d^u/xa. condkis, id certiiTimum est, quod MaHinckrotum asieremem audivimus; nee LudovicumPium nee nostrum Germanicuna anaos Chri stianas ærae suis Diplomatibus subseripsisse, }

Quid, quod præclarisauctoribus docearur, irnperance de- fnum CaroloCrasso institrjtumesse,annis Christianas ærae Di* plomata subsignareE Diserte sane id testatus est Bavarus Aven tinus /. ^Anna/turn Bojor. /0/.461.8c Gallus Nkolaus Vignietius mChrottico Burgund'tA ad annum 88j\ Stumphius/.7.s^. 6.fol.\$j, ita loquitur de prima origine ejus rei. 6*> ifibcp ten often ^ep. f:WRbniQtw$i\tfltn mt Jpervn md)tbraucf)ia, aetoefcn, tie Instru roent mit tcv 3a6rsaf)( tyrifty alt fternadj bep &Othonis $a« gen wife surfer/ fonbern aOein wad) ten 34w* te$ {Regiments ec* ue$ jefren ÆonioS jefrejenaen ttnt> hcbeftylieften / alfb ; Ada sunt h*$. tire, anno N. Uegit N. lnditt. &c. Ita ille r falst arguens diploma quoddam argumento illo quod æram Christi haberet fubscri- ptura r etsi antiquius voluerit haberi. Joannes Guferus initia ejus instituti Caroli Crassi mandatis adscribir/.7.RhdtUfol.9%. hisoe verbis Caroli istius res narrans. §r (iefj butti) 6|fent(tdje. Sricffe un& CtaDaten 6efer)tc» / fca$ man vottljin Die %af)v ton lev @ebus;rt £$rtfii au jcljien unD reefrien folte: Da manfenften fcie^eco i«d) m Mxen l$v $apsevw unt> £6nt£en SXcfliec«nse»

T^

11

I

- :_-i. . , , 1_I

tic 3«t gcredjnet: unangcse^cn td$ -umb ba$ 3<^r beg .fj^rrcn Vxxxii Dionysius Exiguus, eitt SR&mifc&er 2lbbt/ (a(S oben ut unferem H25u<$ auc^ melbuna, gefdfc&en) ben gebraud) ber^afrr* 3aljt£0rifti albereft eittgtfuljrtf^rtte: £)a er tic £iftorten unbber* jclbtgen £)rbnun<j nfdjt anff Die 3eft ber ©tabt 9tom erbaufouna^ ober ber 23urgcnnetfter $u Dlom/ no# bonTtnfang berSXetjterung bcr^6mtfd)en ftapfern / fottbern cuff bic SNenfftfcerbuna, 3w Q&rifh' jtt ridjten unb baselbft naljcr He ^a^rj^t Suneljmen <jc» lafyet f)at: sDamit er bte ®ebed)tnig be* ^apscr^ unb 2Butri$$ Diocletian!, &on toe(d)c$ angefyebter SXegteruna, an man fdjon ta* tna&lf mbie jfoepfwnbert ad)t unb bterjig 3af)r bie 3«torbnun<} gefur)rt f)at/ ganfc unb gar augl&sd)en fontc. Hæc illi Vetcrum tamen & coaevorum id qui narraveric nemo raihi nunc ad manura eft. Jam turn vero ante Crasii tempora, ipsoque adeo Ludovici nostri aevo » alibi Instruments publicis a No- tariis additos annos Dominicæ incarnarionis alibi non, li« quido ostendunt chartæ anttquæ & Fuldenses a Pistorio editæ quae habent annos illos adscriptos , & Alcmannicæ S. Gal- Tenses cum quas Vadianus turn quas Goldastus collegic iis plærumque carentes. Priorum vero similes etiam alibi repe- rire est. Forte igitur Craflus jussit ubivis observari, quod paucis in Iocis jam turn observabatur. Ex eo sane Diploma- tibus etiam Regiis solito frequentius æra Christiana suit ad- scripta: quanquam nihilominus & saepius negIectumesse,do- ceant superstites tabulae integræ. Quod ne miremur, facit exemplum ipsorummet Rcmanorum Pontificum : qui licet debuissent ea in re antevertere Reges Caesaresque,eosque ad sui sacram imitationem invitare, etiam ipsi tamen in Bullis suis annos Dominicos sero denique cœperunt numerare.

Verum hæc proprie ad rem nostram haud faciunt.quan- doquidem liquidum est > saltim Germanici nostri Ludovici Diplomatibus olim aeram Chiistianam non fuisse appositatm

Ss 2 atque

V

acque adeo Cœnobiale hoc ex Cancellaria illius Regis prose* ctum non esse fed alia tempestate conditum , vel unica ilia annotatio Christianæ incarnationis possit evincere.

Vsque hæc adeo fane clarenc, ut ipsimec Hyperaspistæ vim argument! haud aufl sint dissimulate. Eoque pag.97 esfu- gium conantur petere a prætextu, quasi annus Dominicæ in- carnationis longe post demum ab aliquo fuerit adscriptus: non enim characteres esse eosdem cum aliis, nee ita concin- nos. Verum enimvero antehac agnoverant utique Cœno- biales hanc æram adscriptam non minus genuinam atque to- turn diploma. Hinc fane in Curia Cæsaris Friderici III & alias semper, fidem illi æræ subseriptæ indubitatam atcribuerunt. Hinc & alii Cœnobialem hanc traditionem sunt secuti. Sal* tim igitur novum h^pa est Hyperaspisticum hoc esfugium. Neutiquam porro ex literarum ductu colligere est, quod alia manus acecsserit. Variaenim characterum genera reperiuntur. in ilia æreexpressa tabula. Si quælibet diverfitas igitur chara cterum arguit manum aliam recentiorem, dixeris omnia dh verfis temporibus esse scripta:quod ineptum fuerir. Quid au- tem nodus & frequentius, quamuno eodemquemomento,itr vitante negocio, aliosatque alios characteres efformari? Cert nee hastenus probaverunt Hyperaspistæ, recentiore scriptur; æræ Dominicæ annos adjectos, nee probare poterunt imp sterum. Eoque manet id quod diximus, etiam æram ilia Dominican) Diplomatis falsitatem liquido ostendere.