Considerationes de rebellibus Hollandis sacro Romano imperio adsciscendis. ♦)

Uli, qui prouincias vnitas imperio se subdere vell'e affirmant, Balaui naturales non sunt neque ex concordi plebis ore loquuntur, sed extranei, vtpote belli flagrantis duecs, consisloriales ex prouineijs catholicis et obedienlibus Iransfuga?, bonorum alienorum possessores, vel in ipso im perio his affinitate et affectu priuato coniuneli, quin ctiam muneribus corrupli, vel rerum Belgicarum plane imperiti.

Hoc pratextu nihil aliud quseritur, quam abominabile illud nomen rebellium sub aquila? alis honeste deponere et occullare atque eliam imperij prineipes, si ipsi rebelies viribus deficerent, huic pernicioso Belgij hello inuoluere, vel saltem vulgo fueum vendere, persuadere, se bellorum pertsesos, pacis et communis quietis cupidissimos esse, inde- que, cum sciant, se rem iniquam et a parte, cuius inlerest, nunquam per- mittendam meditari, maius odium in optimos Belgij prineipes, quasi ty- rannidem affectent, excilare.

Nihil eo minus quserunt quam pacem ca plane ratione, quemadmo- dum superioribus annis. Vt vniuersa? Germania?, qua? ob vicinitalem

*) Das Manuscript, aus welchem vorliegender Abdruck entnommen ist, beginnt mit obiger Überschrift und ist wahrscheinlich das Original.

412 No. CXX. 1C04.

rebus suis pacalis metuebat et de damnis acceptis conquerebalur, nn- ponerent fauoremque sibi aliquem acquirerent, passim in vulgus sparge- banl: gubernatorum Hispanorum iugum ncque amplius ferre neque csm rege offenso vnquam pacisci poterimus; si aliquis ex sanguine regis vel ex Austriaca familia rebus praeficiendus esset, cum illo rationem pacis facile inire possemus et vellemus.

Venerat archidux Ernestus pijssimae memoria, studio pacis apprime et plus sequo dedilus, sed fruslra; immo bonitatem ipsius ludibrio exci- piebant. Habent et nunc principem Austriacum, imperatoris, si impe- rialis maicslatis obseruantia ipsis cordi est, filium et fratrem, ad quem iure qunque matrimonij, cum serenissima infante contracti, Belgicaram prouinciarum dominium deuolulum est.")

Si sub imperio esse volent, ipsum, qui sacri Romani imperij prin- ceps est, agnoscanl et cum ipso imperaloriam maicstatem et imperij or- dines debita obseruantia ampleclantur et colant.

Si quietis salutaris et imperij fruclus sentire volent, sub hoc principe antiquis legibus, de quarum laesione hactenus tantopere conquesli sonL, more Arcbesiorum, Hannoniorum et reliquarum prouinciarum redueta- rum viuere, libere terra et aquis negotiari, reipublicae slalum ad Philippi boni tempora vel ad ea, quibus sub inuictissimo Carolo quinlo imperatore in summa tranquillilate gaudebant, reuocare polerunl, quin et conscien- liae übertäte, quoad dominus ipsis saniorem mentem inspirauerit, si de denegato religionis exercilio etiamnum conqueri volent, frui poterunt.

Quid tandem obstat, ne principi suo nalurali se dedant? Odium Hispanise gentis, quasi princeps in Germania editus non sil. ASectos inordinatus animi is est et iustitiam inuerlit. Longe aliter maiores ipso- rum senliebant, qui, cum Carolus quinlus imperator delphino Francis cum illia has prouincias in dotem dare cupiebat, acerrime repugnabanl neque vnquam ab Hispaniae regnis, cum quibus negociationis beneficio et oceano a natura coniuncti crant, se diuelli pati volebant.

Hispanus neruos belli gerendi suppedilat*") eosque in perpetuo metu continebit. Fortassis non vellet et immensos illos Indiarum the- sauros in Christians fidei et imperio Romano imminentes hostes polius

**) cfr. Conditions sous les quelles les Pais-Bas sont ccdez ä Isa belle Ciaire Etigenie d'Autriche etc et son manage avec Albert VL archi- duc d'Autriche etc, fait ä Madrid le 6. Mai 1598. in J. Du Mont Corps universel diplomatique, Tome V. Partie I. a Amsterdam et ä laHaye 1728 No. CCLVr. pag. 573—576; H. Leo Zwölf Bücher niederländischer Ge schichten. Zweiter Theil. Halle 1835. Buch IX. Kap. 4. pag. 703, 704, 714.

***) cfr. H. Leo Zwölf Bücher niederländischer Geschichten. Zweiter Theil. Halle 1835. 8"«. Buch IX. Kap. 4. pag. TW.

No. CXX. 1G04. 413

ad parandam sibi immortalem gloriam vellet ■) profundere. Sed lege natura? ducitur et cogilur, ne sororem vnicam et bene meritam, ne auun- culum, ne affinem et inclyta? sua? stirpis Austriaca? principem in hoc belli incendio deserat. Rebus vero pacatis, nihil erit quod sibi metuant; principem enim habent iustissimum, a lyrannide maiorum suorum exemplo longe alienura et qui aulhoritate imperatoria et fraterna facile in officio, si quid praeter opinionem accidat, se contineri patietur.

Haeredes non sunt et vel sero tandem sub Hispanorum iugum red- eundum erit- Relinquatur isla cura posteris. Nunc vero Serenissimus princeps, inter fralres germanos iunior, corporis habitudine bona est et valeludine constanti. Serenissima? infanti »las illa, qua prsdita est, necdum spem poliunda? prolis prtecidit; et quis manum domini in pijssi- mis principibus abbreuiatam fore asseret?

Si prouincia? vnila? imperio adsociarenlur, pax in Belgio confici po- terit. In dubio est; et quis principem, de Hispania? rege potentissimo nil dicam, vt a suo iure decedat, cogel? Imperatorne, qui fratcr et quem iustitia? cultorem Europa? principes asseuerant? Anne imperij principes membrum imperij et suum collegam, qui vilissimo colono, si de parte fundi adempta conqueratur, ius et »quam administranl? Imperiumne, quod fortasse prsetenditur, pro rebellibus bella iniusta geret? AI hoc ipsum legatis regijs, cum auxiliares manus ab imperij ordinibus in comitijs im- perialibus pro causa iusta virtute constitutionum imperij tuenda peterent, denegatum fuit. Habet Turcam, cum quo nondum est debellatum |), excidium Germania? minitantem et alios monarchia? Germanica? emulos.

Et si imperio pro confoederalis Batauis armis pugnandum erit, non deerunt hostes et turba?, etiamsi Burgundia? princeps desit. Ipsi vicini principes et oppida in territorio Germania? adsuetas staluum insolentias non ferent. Erunt Hanseatici, Angli, Galli, Hispani, qui de oneribus vectigalium, licentijs, piraticis, fraudibus etc conquerentur et ad arma communia conspirabunt, quo efficietur, vt proteclionis ratione bellum sese in inleriorem Germania? sinum paulatim ingerat.

Suscipiatur sane rebellium patrocinium durante bello vel pace dubia. Quid inde vtilitatis imperio accedet? Non video, immo periculi mullum et damni quam plurimum. Se ipsos enim vt rebelles perpetuo tueanlur, exhausta? ciuium suorum opes et sudores vix sufficient, ab imperio sup- pelias petent atque etiam subditos vicinorum principum in deneganda obedientia debila facile sui similes reddent. Tempore vero pacis, prout a natura facti sunt, Germanos ipsos adspernabuntur et potius Geldrensi-

-J-) cfr. J. von Hammer Geschichte des osmanischen Reiches. Vierter Band. Pest 1829. pag. 370. 1) vellel muss ausfallen.

414 No. CXX. 1G04.

bas, Flandris et Brabantis, quornm raoribus inagis conueniunt' l commer- ciorum (ractatione et fluuiorum brachijs deuinciuntur, sese adiungent et Imperium ingrati negligent, prsesertim cum illi, qui nunc eonim res ad- ministrant, vel ab officio vel c viuis decesserint. Neque verisimile est, sacram caesaream maiestatem hanc adsociationem rebellium vnquam de- sideraturam, vt inde vel pro se vel pro suis posteris, Austriae principibus. vllum commodum proprium accipiat, cum et nunc prouinci? illat certo respectu ad se, ad familiam vero suam absolute perlineant.

Et quis non videat, traciationem istam maxime esse periculosam et silentio potius inuoluendam, cum, alienatione facta, de futuris impera- toribus, qui prouincias istas domui Autriacae saluas et integras seruare debeant, fata incerta disponere habeant?

At Gallo sc subijcient vel Anglo. Desperati animi et muliercularum litigantium min» ist« sunt. Vt eorum causa Gallus rebus suis pacatis acquisitas et acquirendas opes in Batauos effundatet5) regni sui viscera. recusanlibus Coronas statibus, militibus ex Italia, Hispania, Anglia, Bor- gundia, Artesia irruentibus, dilanianda et suismet ad factiones excitan- das ansam praebeat haeredibusque hac ratione successionem in regno anci- pitem reddat, cum e contra, Alenconij exemplo monitus, fructum nulluni ex patrocinio suscepto sperare possit, qua solertia valet, vix facieL

Multo minus Anglus. Absit enim, vt is regnis suis opulentissimis. nuper adeo acquisitis++) et adhuc ambiguis, abominabile hoc rebellioms exemplum ante oculos statuat et patrocinio suscepto approbet. Qui potius, vt Hispanie, et Belgij principes amicos sibi facialfff), regnoram coniunctionem hac ratione confirmet et tueatur successoribusque suis co- lumnas, quibus innitantur, erigat, prudenter et sedulo studebit

Nec deerunt sacrae caesarea; maiestati et imperij delegatis pruden- tissimis aliae ad sedanda ista Germaniae rebus perniciosa bella coromodio- res viae et media. Audiantur querelae et grauamina rebellium presentia, non illa antiqua de ducis Albani erroribus cantilena, proponantur parti alteri, ipsorum a deo ordinatis dominis, immo iubeanlur vtrinque deponi arma, fiant induciae at securse et diuturnae. Apparebit tum, a qua parte hactenus sleteril, quo minus communi desiderio ineundae pacis potuerit eatisfieri et qua? pars adhuc aequas conditiones recuset.

■J-l) 1603 cfr. J. Lingard A history of England. Volumen IX. Fourth edition. Paris 1826. pag. 1—4.

f-H-) cfr. TraiU de paix et d'alliance elc, fait Tan 1604 in J. Du Moru 1. c. Tome V. Partie II. No. XVII. pag. 32—36; Tractatus pacis etc. dat. Londini |J Augusti 1604 ibidem pag. 625—631. — cfr. auch: Trait6 de confederation etc, fait ä Hamptoncourt le 30 Juillet 1603 ibidem No. XIV. pag. 30 und 31.

2) Hier fehlt: quibuscum. 3) Hier fehlt: ad.