149. Heinricus V rex Parmensibus de rebus die 12 Februarii 1111 Romae gestis significat*1. (E 261. 262. 263)

Heinricus" Dei gratia Romanorum imperator augustus Par- 1111 mensisd ecclesiae capitaneis clero et populo gratiam suam etpost e r' omne bonum.

Notum esse volumus dilectioni et discretioni vestrae, ea, quae inter nos et domnum P(aschalem) papam erant", quomodo incepta acta1 sint; scilicet de conventione inter me et ipsum, de tradicione in nos et nostros Romanorum*; nt audita intelligat, intellecta examinet, examinata diiudicet.

Cumb in eo essem totus, ut me ad ecclesiae utilitatem et Fcbr. ipsius votum — si, iustum esset — componerem, cepit dilatatio- nem et exaltationem regni super omnes antecessores meos pro- mittere. Studebat1 subdole tamen, quomodo regnum et ecclesiask a statu suo discinderet, tractare. Quod sic facere aggressus est.

Regno nostro, a1 Karolo trecentis et eo amplius annis et sub sexaginta tribus apostolicis investituras episcopatuum"1 eorum- dem auctoritate et privilegiorum firmitate" tenenti, absque omni audientia volebat auferre. Et cum per nuntios nostros ab

a. sie omaes codd. b. ex VllO—lllv, Z p. 238—241: Epistola Hein- rici quarti imperatoris ad Parmenses. Legitur etiam in (A) Gestis Alberonis Treverensis, Mon. Gsrm. SS. VIII 244 et in (D) Aitnalibus S. Disibodi, ibid. XVII 20. c. H. Z. d. omuibns Christi et ecclesiae fidelibas AD pro Parmensis — bonum. e. et domnnm illum Paschalem crant AJ>. f. inccpta tractata et peracta A, ut- cepta tractata D. g. Romanornm in me et meos AD. h. Igitur cnm A, Igitur dum D. i. om. A. k. ecclesiam AD. 1. iam a A, iam D. m. et abbatiarnm add. A. n. confirmatione A.

1. Regiam hanc relationem cum pontificia earundem rerum exposi- tione aliisque scriptis Pertzius in Mon. Germ. LL. II 65—71 tam aspere converrit, ut ipsae contrariarum narrationum tenebrac ab editore non me- diocriter augerentur.

270 UDALRICI CODEX. 149

1111 eo quaereretur": omnibus his sublatisb, quid de nobis fieret, Febr' in quo regnum nostrum constaret, quoniam omnia fere ante- cessores nostri ecclesiis concesserunt et tradiderunt, subiunxit: Fratres! ecclesiae decimis et oblationibus suis contentae sint; rex vero omnia praedia et regalia, quae a Karolo et Ludewico, Ot- tone et Heinrico aliisque" suis praedecessoribus ecclesiis collata sunt, sibi et suis successoribus recipiat et detineat. Ad hec cum nostri responderent, nos quidem nolle ecclesiis violentiam inferre nec ista subtrahendo tot sacrilegia incurrere, fiducialiter promisitd et sui sacramento" promiserunt: dominica Esto rnihi11 se omnia hec cum iusticia et auctoritate ecclesiis auferre, nobis- que et regno cum iusticia et auctoritate subs anathemate con- firmare et corroborare; nostris itidemb firmantibus: si hec1, uti praemissum est, complesset — quodk tamen nullo modo posse fieri sciebant — me quoque investituras ecclesiarum, uti quere- bat, refutaturum; sicut in carta1 conventionis3 plenius videre poteritis.

Dem tradicione vero in nos et in" nostros sic se res habet. Febr. 12 Vix portas civitatis ingressi sumus, cum ex" nostris, infra menia secure vagantibus, quidam vulnerati, aliip interfecti sunt; omnes vero spoliati aut capti sunt. Ego tamen, quasi pro levi causa non motus, bona et tranquilla mente usque ad ecclesiae' beati Petri ianuas cum processione perveni.

Ubir, ut ostenderemus", nullam ecclesiarum1 Dei distur- bationem ex nostro velle procedere, in cunctorum astantium oculis et auribus hoc decretum promulgavi:

Ego H(tinricus) Dei gratia Romanorum imperator augustus qffirmo" Deo et sancto Petro, omnibus episcopis abbatibus et

a. quacreremus D. b. ablatis A, omnibus — sublatis om. D. c. aliis-

qne — praedecessoribus om. AD. d. fiducialiter promisit om. A. e. pro ipso

add. A, pro eo add. D. f. in Deum add. AD. g. reddere D pro sub — eor- roborare. h. tc idem VZ. i. hoc AD. k. et quod A. 1. karta Z. m. De tradicione — cum processione perveni in D imam epistolae partem tenent. n. in om. VZ. o. ex om. AD. p. alteri D. q. om. A. r. Ubi, ut osten- dorcm — Hec est carta conveutionis ad me in YZ non suo ioco ler/untur post ea, quae infra sunt, verba haec: privilegium proferre voluit. s. ostcnderem A, Ego vero

ut ostenderem D. t. om.A. u. confirmo A.

1. Febr. 12. 2. V. infra p. 271.

.

UDALRICI CODEX. 149 271

omnibus ecclesiis omnia, quae antecessores mei reges vel impe- 1111 ratores eu concesserunt vel tradiderunt. Et quae illi pro sp«Febrl eternae retributionis obtulerunt Deo, ego peccator pro timore terribilis iudicii ullo modo subtrahere recuso.

Hoc decreto a" me lecto et subscripto, petii ab eo, ut, sicut in carta conventionis eius scriptum est, mihi adimpleret.

Hec est carta conventionis eius ad me.

Domnus papa praecipiet episcopis praesentibus in die coro- Fcbr. nationis regis, ut dimittant regalia regi et regnob, quae ad re- gnum pertinebant tempore Karoli Ludewici Ottonis" Heinnci et aliorum praedecessorum eius. Et scripto firmabit sub anathemate auctoritateA et iusticia: ne quis" eorum, praesentium et absentium, vel sucoessores eorum intromittant se ullo1 modo vel invadant eadem regalia, id est civitates ducatus marchias comitatus mo- netas theloneum mercatum advocatias, o?nnia iura centurionum et3 villicorum, curtes et villas quae regni erant cum omnibus pertinentiis suis, miliciam et castra. Nec ipse regem et regnum super his inquietabit ulterius, et privilegio1' sub anathemate con- firmabit, nex posteri inquietare praesumant. Regem benigne et honorifice suscipiet et, more praedecessorum ipsius catholicorum scienter non subtracto*, coronabit. Et ad tenendum regnum1 cum his omnibus officii sui auxilio adiuvabit.

Si domnus papa hec regi non adimplevent, ego Petrus Leo- nis iuro: quod cutn tota potentia mea tenebo me ad domnum regem. Obsides autem, nisi effugerint, reddemus altero die post coronationem regis; si per papam remanserit ut non coronetur, similiter reddemus. Die dominico, cum rex ad processionem venerit, obsides dabo Gratianumm filium meum, et filium Wizonis filii mei? vel filium sororis meae, si eum habere potero'.

a. a — lecto om. A. b. reginae VZ, regno AD (rcgi ot om. D). c. Octo- nis V. d. anctoritate et iusticia om. AD. e. qnisquam A. i. ullo modo

om.A. g. id est AD. h. privilegium VZ. i. nec VZ. k. scienter non subtracto recepi exAD; om.VZ. 1. om. A. m. Gracianum V. n. om.D. o. potuero A.

272 UDALRICI CODEX. 149

llll Hec sunt sacramenta".

Ego Petrus Leonis iuro vobis: quia domnus papa proximo die dominico adimplebit regi, quod in carta* conventionis scrip- tum est.

Hec sunt sacramenta ex nostra parte". Ego comes Hermannus, ego comes Gotefridusd, ego Fride- ricus", ego Volcmarus1, ego Adelbertus cancellarius3 iuro vobis: quia domnus rex proxima quarta vel quinta feria1 ita principes iurare faciet et obsides dabit, sicut in carta conventionis3 scrip- tum est; et sicb observabunt principes' domno papaek, si domnus papa proximo die dominico3 sic adimplecerit regi per omnia, sicut in carta conventionis scriptum est.

Febr. 12 Cum ergo supradictae postulationi insisterem, scilicet ut cum iusticia et auctoritate promissam mihi conventionem firmaret — universis ei in faciem1 resistentibusm et decreto suo planam heresim inclamantibus, scilicet episcopis abbatibus, tam suis quam nostris, et omnibus ecclesiae filiis — hoc, si salva pace ecclesiae dici potest, privilegium proferre voluit":

„"Paschalisp episcopus servus servorum Dei dilecto filioH(ein- rico) regi eiusque successoribus. Et divinae legis institutione sanccitum esf et sacris canonibus interdictum est: ne sacerdotes curis secularibus occupentur neve ad comitatum, nisi aut pro dampnatis eruendis aut pro aliis qui iniuriam patiuntur, acce- dant. Unde et apostolus Paulus: Secularia inquit iudicia si ha- bueritis, contemptibiles qui sunt in ecclesiac, illos constituite ad iudicandum4. In regni autem vestri partibus episcopi vel abbates adeo curis" secularibus occupantur, ut comitatum assidue fre- quentare et miliciam exercere cogantur; que nimirum aut vix

a. ex parte domini papae add. D. b. karta Z. c. ex parte regis D.

d. Gothfridus V. e. ego F. om. D. f. Volchmarus V, Folmarus A, Volgmarus D. g. cancellarius om. VZD. h. et sic — scriptum est om. A. i. om. D. k. eo tenore add. D. 1. in faciem eius AD. m. ressistcntibus V. n. in VZ se- quuntur ubi ut ostenderem — Hec est carta conventionis ad me; v. supra p. 270 n. r. o. Jtubricatores VZ addiderunt haec: Privilegium Pascalis . papae, quod de- dit Heinrico quarto imperatori (imperatori om. V). p. Pascasius V, P. Z. q. om. V. r. inter vos VZ pro in ecclesia. s. divitiis VZ, curis AD.

1. Febr. 8 vel 9. 2. regia, quae non est supra. 3. Febr. 12. 4. 1 Cor. 6,4.

UDALRICI CODEX. 149 273

aut nunquam" sine rapinis sacrilegiis incendiis aut homicidiis llll exhibentur. Ministri enim altaris ministri curiae ifacti sunt; quia Febr'1 civitates ducatus marchias monetas curtes et cetera ad regni servitium pertinentia a regibus acceperunt. Unde etb mos ecclesiae intolerabilis inolevit, ut electi episcopi nullo modo con- secrationem acciperent, nisi prius per manum regiam investi- rentur. Qua ex causa et symoniacae heresis pravitas et ambitio nonnunquam tanta praevaluit, ut, nulla electione praemissa, epi- scopales cathedrae" invaderentur. Aliquando ef vivis episcopis investiti sunt. His et aliis plurimis malis, quae per investi- turam plerumque contigerant, praedecessores nostri Gregorius septimus et Urbanus secundus felicis memoriae pontifices exci- tati, collectis frequenter episcopalibus conciliis, investituras illas manus laicae dampnaverunt et, si qui clericorum per eam ob- tinuissent ecclesias, deponendos, datores quoque communione privandos esse censuerunt; iuxta illud apostolicorum canonum capitulum, quod ita se habet: Si quis episcopus, seculi potesta- tibus usus, per ipsos ecclesiam obtineat", deponatur et segregetur, omnesque qui illi communicant1\ Quorum vestigia subsequentes, et nos eorum sententiam episcopali concilio confirmamus. Tibi itaque, fili karissime, H(einrice) rex et nunc per officium no- strum Dei gratia Romanorum imperator, et regno regalia illa dimittenda praecipimus, quae ad regnum manifeste pertinebant tempore Karoli, Ludewici, Heinrici* et ceterorum praedecessorum tuorum. Interdicimus enimb et sub districtione anathematis prohibemus: ne qui1 episcoporum seu abbatum, velk praesentium vel futurorum, eadem regalia invadant, id est civitates ducatus marchias comitatus monetas theloneum mercatum advocatias re- gni1, iura centurionum et curtes, quae manifeste1 regni erant, cum pertinentiis suis, miliciam et castra regni1; nec'" se dein- ceps nisi per gratiam regis de ipsis regalibus intromittant. Sed

a. uullo modo AD. b. etiam AD. c. kathcdrac Z. d. etiam AD. e. habcat corr.in obtineat V. f. in VZ scquuntnr ea, qiuie infra leguutur, verba: Porro — pro animabus eorum. g. om. A; Ottonis D. h. etiam AD. i. quis AD. k. om. AD. 1. om. AD. m. et ne D.

1. Can. apost. 31 (Gratiaui decr. P. II C. XVI qu. 7 e. 14). Jaiti, BlbUotheo* V. 18

274 UDALRICI CODEX. 149. 150

1111 nec posteris nostris liceat, qui post nos in apostolica sede suc-

ebr 12 •

cesserint, aut te aut regnum super hoc inquietare negocio. Porro" ecclesias cum oblationibus et hereditariisb possessionibus, quae ad regnum manifeste non" pertinebant, liberas manered decernimus; sicut in die coronationis tuae omnipotenti Do- mino in conspectu totius ecclesiae promisisti. Oportet enim epi- scopos, curis secularibus expeditos, curam suorum agere popu- lorum uec ecclesiis suis abesse diutius. Ipsi enim iuxta Paulum apostolum pervigilant", tamquam rationem reddituri pro anima- bus eorum 1