In nomine domini, amen. Ad perpetuam rei memoriam. Omnia que geruntur in tempore, ab hominum memoria simul labuntur cum tempore, nec

(1 ) Ex archetypo membranáceo, in tabulado 111. Principum Radzivillorum Nieboroviae asser- vato, cui unum sigillum appensum erat funículo sérico coloris rubei, albi et viridis, nunc tarnen

— 334 —

ad fiiturorum possunt venire noticiam, nisi in scripturis reposita conserventur. Proinde, nos Kazimirus dei gracia Electus Rex Regni Polonie et Magnus Dux Littvanie, Russie et Samagitlie lerrarum etc. considérala fidelitatis constancia reverendissimorum, venerabilium, illustrium, strennuorum, vali- dorum et prudencium,.ac circumspectorum: Prelatorum spiritualium et secu- larium, Principum, Baronum,. Nobilium, Boyarorum et Civium terrarum Magni Ducatus Litthvanie, Russie, Samagitlie, quam ad nos, nostramque serenitatem ac personam, tanquam ad verum et legittimum heredem ac dominum naturalem, habuerunt, et defacto habent, habereque intendunt constanter et fideliter in futurum, prout hoc bene per experienciam in ipsis effectualiter est reperlum, dignum duximus pro tanto bono, graciarum et libertatum muneribus, alijsque nostris favoribus, ipsis condignam et graciosam faceré recompensam. Quia tunc in posterum, ad nos et nostra obsequia invenienlur prompeiores, quando se viderint tantis gracijs consolatos. In- primis igitur predictis Prelatis, Principibus, Baronibus, Nobilibus et Civitati- bus dictarum terrarum Magni Ducatus Litthvanie, Russie, Samagitlie etc. dedimus, concessimus et irrevocabiliter donavimus, vigoreque presencium damus, concedimus, donamus et in perpeluum largimur generaliter et omnino, eademjura, libertates, et emunitates (sic), prout habent Prelati, Principes, Barones, Nobiles et Civitates Regni Polonie. Sed ne ex hac generalitate, aliqua ambiguitas sive dubietas in posterum quoquomodo possit suboriri, ipsas libertates, seu quasdam ipsarum, hic decrevimus po neré per expressum. Et primo: omnes donaciones, privilegia, et emunitates ecclesiarum kathedralium, collegiatarum et conventualium, in terris nostris Magni Ducatus Lilhvam'e, Russie, Samagittie etc. erectarum et erigendarum, fundalarum atque fundandarum, volurnus illesas et inviolatas conservare et tueri, ac protegeré iuxta nostram omnimodam potestatem. Quas quidem ecclesias kathedrales, collegiatas, conventuales, tempore medio, per mortem vel resignacionem si vaccare (sic) contigerit, et eas pastore carere, quarum jus palronatus ad nos et successores nostros dinoscitur pertinere pleno iure:

desideratur. Prmlegium hocce quamvis typis exaratum sit in opere jam saepius laudato „Zbiör Praw Litewskich" p. 28 hie tamen inserendum duximus, quippe quod ex archetypo descriptum haud paucas in verborum contexto exbibeat varietates, quarum auctoritas pluhmuin nos movit, ut in hoc nostro corpore typis excudendum curaremus.

tunc ipsis de alio vel alijs pastore vel pastoribus providendo, non alium vel alios presentare debemus, nisi Magni Ducatus nostri Litthvanie indigenam; si idoneitale, et morum maturitate fuerit comperlus. Sin autem (sic): tunc alter- ius nacionis personam ulilem et honestam ac congruam, que posset preesse et prodesse, debebimus presentare, tociens, quociens opus fuerit et opportunum. Item predictis Prelatis, Principibus, Baronibus, Nobilibus, et Civitatibus predictarum terrarum Magni Ducatus Litthvanie, Russie, Samagittie etc. dedimus, quod ad nullius hominis delacionem sive acusacionem (sic) publicam vel ocultam (sic), seu quamvis suspicionem sinistram, ipsos Principes, Barones, Nobiles et Cives, castigare volumus seu puniré quacumque pena, scilicet bonorum ablacione, pecuniaria, carceris, aut sangwinis: nisi prius in judicio manifesto, juris ordine katholico observato, actore et reo personaliler con- stitutis, realiter fuerint convicti: qui post judicium et conviccionem huiusmodi, iuxta consuetudinem et jura Regni Polonie debent castigan et sentenciari, secundum suorum excessuum qualilatem et quantitatem. Item quod pro cri mine cuiuspiam, nullus alius, nisi his (sic) qui peccavit et deliquit, semper tarnen juris katholici ordine observato, convictus iudicialiter et sentenciatus, puniatur. Ita videlicet: quod nec uxor pro crimine sui marili, nec pater pro crimine filij: el e converso, nec aliquis cognatus aut servus: nisi dum quis

{larticeps esset criminis delinquents: criminibus lese maiestalis solum exceplis: tern concedimus: ut Principes, Nobiles, Barones et Boyari supradicti, libe- ram habeant facultatem exeundi de terris ipsis noslris Magniducatus etc. causa uberioris fortune acquirende, et actuum militarium exercendorum, ad quaslibet terras exteras: partibus nostrorum inimicorum duntaxat exceptis. Ita tarnen, quod de bonis ipsorum, sic exeuncium, servicia nostra non negligan- tur: sed nobis, aut successoribus nostris, tanquam ipsis presentibus, tociens, quociens fuerit opportunum, exhibeantur el ministrentur. Item prefati Princi pes, Barones, Nobiles et Cives, bona eorum patrimonialia, seu ipsis data, sive donata per preclarum Principem dominum Alexandrum alias Witowdum dive memorie, antecessorem et patruum nostrum carissimum, ac donaciones per Ilustren) (sic) dominum Sigismundum etc. donatas el iactas, quas tenentes, habentes, et possidentes, de earum donacionum privilegijs vel privilegio le- gittimo et sufticienti, ac congruo testimonio testium, vel munimine literarum potuerint probare et docere, pari jure oblineant, sicut Principes, Barones,

- 336 —

Nobiles et Cives Regni Polonie sua noscuntur optinere, et liberam habeant facultatem ipsa vendendi, comutandi, alienandi, donandi, et in usus suos be neplácitos convertendi. Sic lamen, quod ea comutando, vendendo, alienando, vel donando: coram nobis, au! nostris offîcialibus, iuxta consuetudinem Re gni Polonie, resignabunt. Item post mortem patrum, liberi masculi et femelle bonis paternis hereditarijs privari non debebunt, sed ea cum eorum succes- soribus legittimis, pleno iure possidebunt, prout Principes, Barones, Nobiles, et Cives Regni Polonie sua possident, et in usus beneplácitos converlunt. Item quando aliquem Principum, Baronum, Nobilium, et Civium predictorum, ab hac luce decedere contigerit, exlunc viduam in bonis seu possessionibus mariti sui volumus remanere, quamdiu in sede permanserit viduali: que si ad secundas nupcias convolare voluerit, ipsa marito, quem ducendum eligerit (sic), tradatur; pueris tarnen in bonis et possessionibus paternis, si fuerint: sin aulem, proximioribus eiusdem mariti prioris, derelictis: prout et cetere vidue Regni Polonie maritantur. Si vero prior marilus, in prefatis bonis et possessionibus suis, aliquod eidem uxori sue dotalicium assignaverit, et de eo sufíicienter probare potuerit, illo secundum ordinem iuris recepto, cui volue rit, nubat in dominio. Item natas et cognatas, а�? consangwineas ipsarum, virgines et viduas, libere possunt tradére maritis, nobis et nostris successo- ribus super hoc minime requisilis: ritum tarnen katholicum in talibus obser vantes. Item omnes et singuli kmethones et subditi Principum, Baronum, Nobilium, Boyarorum et Civium ipsarum terrarum Magniducatus Litthvanie, ab omni dacione et solucione collecte, sive exaccionis Srzepczisne dicte, atque mensurarum, que Dyakla nuncupantur, ab omnique onere vectigalium, que Podwodi dicuntur, a duccione lapidum, roborum, sive lignorum, pro exustione laterum sive cemenli, pro castris feni falcastracione, et alijs minus iustis laboribus, soluti sint, liberi omnino et exempli: laboribus tarnen pro ediíicacione castrorum denuo opportunorum, et antiquorum reformacione exceptis. Principum, Baronum, Nobilium, Boijarorum kmethonibus et subditis, per nos eis dalis et donatis, similiter exceptis: antiquas tarnen et dudum consuetas pro nobis et successoribus nostris procuraciones, collectas, elaciones, poncium noworum erecciones, veterum refecciones, et viarum reformaciones, illese reservamus, et eas volumus esse semper salvas. Ilem quod nos, aut offîciales nostri, prefalorum Principum, Baronum, Nobilium

— 337 —

et Civium terrarum nostrarum Litthvanie, Russie, Samagithie etc. homines tributarios, orienarios (sic) kmelhones manucipiorum obnoxios, cuiuscumque sexus fuerint, aut condicionis extiterint, non suscipiemus, nec officiates nos- tros suscipere permittemus, quod et ipsi Prelali, Principes, Barones, Nobiles, Boijari, et Cives Magniducatus Litthvanie, Russie, Samagithie etc. nostros et successorum nostrorum similiter homines, cuiuscumque status, sexus, aut condicionis extiterint, suscipiant per se, vel per alium suum offîcialem, susci-

Êere quoquomodo présumant. Item super subditos predictorum Principum, taronum, Nobilium, et Boyarorum Ministeriales, alias Dzeczske, non dabimus, nisi prius a domino, cuius subditus fecerit iniuriam, iusticia fuerit postdata: qui si in certo termino eandem faceré renuerit, extunc noster ministerialis, vel nostrorum officialium est dirigendus, et reus, qui penam meruerit, illam domino suo, et non alleri solvere sit astrictus. Item promit- timus et spondemus: quod dominia seu terras Magniducatus nostri predicti non diminuemus, sed in suis limittibus, prout antecessores nostri, et signanter dominus Alexander alias Witowdus Patruus noster etc. prefatus tenuit et possedit, sic et nos, easdem salvas et integras tenebimus, possidebimus et tuebimur, atque cum dei auxilio, pro cunctis nostris viribus, studebimus dilatare. Item promittimus et spondemus: quod in terris ipsis nostris, ipsius Magni Ducatus terras, castra, civitates, seu quascumque hereditates, in posessiones et tenutas, ac quecumque officia sive personatus (sic) dignitates, nulli extraneorum, sed solum indigenis ipsarum terrarum nostrarum Magni Ducatus supradicti dabimus, et nostri successores dabunt, tenenda et possi- denda. Harum, quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum, testimonio lilerarum. Actum et datum per manus Magnifici Kyesgalovicz de DavilthowOj Magniducatus Litthvanie Cancellarij. Vilne, feria tercia ipso die Sancti Sigismundi, anno domini millesimo quadringentesimo quinquage- simo séptimo. Scriptum per manus Martini de Lusky Notarium (sic), qui presencia habuit in comissis.

43

- 338 -