166.

Universis presentes litteras inspecturis, officialis Morinensis , salutem in Domino.

Cum Franciscus de Puud, se dicens clericum, a nobis et curia Morinensi certas impetraverit et obtinuerit litteras monitorias seu defensorias cum illa clausula: nisi causam etc.; virtute quarum moneri fecerit ballivum, amannum, coreanos et laicales justicianos ville seu territorii de Poperinghes, Morinensis diocesis, ut indilate post monitionem hujusmodi sibi factam a nonnullis actibus in ipsis litteris monitoriis designatis , necnon de procedendo seu procedi faciendo contra ipsum Franciscum clericum aut ejus bona mobilia et catalla in foro seculari occasione contentorum in dictis litteris, cessarent penitus et desisterent cessarique facerent et desisti, sub pena excommuuicationis incurrende. Cui quidem monitioni dicti laicales justiciarii se opposuerint; quapropter dies sibi contra dictum Fran- ciscum clericum fuerit assignata Morini coram nobis ad certam diem tunc sequen- tem ad allegandum causas hujusmodi sue oppositionis. Qua die adveniente seu certa alia ad hoc serviente facta fide de clericatu ipsius Francisci per litteras proprietatis sue tonsure reverendus in Christo pater et dominus, dominus Cuiller

229

mus, Dei et apostolice sedis gratia episcopus Tullensis, abbas a�? religiosi viri domini conventus ecclesie seu monasterii sancti Bertini de sancto Audomaro, ordinis sancti Benedicti, Morinensis diocesis, ipsius loci de Poperinghes domini temporales pro eorum justicia et officiariis dicti loci onus cause presentis assument per Robertum de Monte, eorum procuratorem, Iibellum sive peticionem in causa injuriarum contra prefatum Franciscum, clericum, in scriptis ediderint et formaverint hujusmodi sub tenore: Coram vobis venerabili et circumspecto viro domino officiali Morinensis dicit et in jure proponit Robertus de Monte, tamquam procurator, et eo nomine reverend i in Christo patris et domini, domini Guillermi, Dei et apostolice sedis gratia episcopi Tullensis, abbatis ac religiosorum virorum dominorum conventus sancti Bertini de sancto Audomaro, ordinis sancti Benedicti, Morinensis diocesis, actor in presenti injuriarum causa contra et adversus Franciscum den Puud, parrochianum ecclesie parrochialis Beate Marie Popringensis, dicte diocesis, assertum clericum subditum et justiciabile virum, reu m in eadem causa. Quod ipsis dominis abbati et conventui ad causam dicte eorum ecclesie sancti Bertini, tam ex ejus fundatione, quam catholicorum princi- pum largitione spectat et mere pertinet villa seu opidum Popringense, Morinensis diocesis; in qua villa seu opido abbas sancti Bertini pro tempore existens per se seu ejus commissarios ab eo deputatos pro Re publica a�? justicia gubernanda instituit a�? instituere consuevit ballivum, amannum, servientes scabinos et corearios, prout et novissime ac de presenti per prefatum venerandum patrem dominum abbatem sancti Bertini modernum instituti fuerunt et instituentur. Item quod ad ipsos ballivum et amannum ac suos servientes per eos de ipsius domini abbatis auctoritate, licencia et permissu deputatos et commissos seu eorum alterum spectat et pertinet ac eis licet quoscunque forefactores pro criminibus aut delictis sibi impositis, necnon quascumque personas pro debitis pecuniariis ad partis instanciam capere, imprisionare seu arrestare. Item et ipse Franciscus reus a biennio citra vel eocirca pro et nomine Ghileni de Scoemakere de emenda trium librarum Parisiensium, monete Flandrensis, quam in villa Poprin- gensi commiserat erga prepositum ejusdem loci, nomine ecclesie sancti Bertini se constituit plegum et principalem debitorem, illamque infra certum terminum ad hoc statutum solvere promisit. Item et per defectum solutionis ipsius rei prefatus prepositus requisivit amannum Popringensem, ut eumdem Franciscum reum pro dicta emenda capere; quod facere amannus spopondit, et ad hoc diligenciam, quam potuit, fecit et adhibuit. Item et cum ipse amannus associatus Willermo Aliezone et Nicholao Cool ejus a�? ballivi dicti loci servientibus, quos in subsidium justicie secum assumpserat, juxta ipsius prepositi requisitionem dictum Franciscum insequeretur et capere vellet, prefatus reus cepit fugam, quod videns prefatus amannus dictis servientibus jussit, ut illum insequerentur et caperent, si possent, ac prisionarium ad curiam ipsorum religiosorum in dicto loco Popringense ad

250

ducerent, qui servientes ipsum reum insequuti fuerunt, et eu m capere voluerunt. Item et ipse reus hoc percipiens, venit ad ipsos servientes cum cutello evaginato, ac animo malivolo insultum in eos fecit, eisdem plura verba injuriosa dixit et protulit contra eos impetuose flamingis verbis: IIourenzonen, Lockanen wilt ghy my vunghen, ic sat и doot steken; ac insultum in eos fecit, ac eos seu eorum alterum predicto cutello evaginato percussit in pectore, et ejus vestem seu habitum superiorem perforavit; et cum vidisset dictum amannum sepervenire, ac dictis servientibus in subsidium occurrere, aufugit cum cutello evaginato in manu, a�? se fugitivum reddidit; per que premissa dictus reus, non solum eisdem servientibus, sed eciam dictis domiuis abbati et conventui et eorum justicie quamplurimum injuriatus est; quam injuriam ipsi domini abbas et conventus ac eorum predicti amannus et servientes ad animum revocaverunt et revocant. Et licet ipse reus ex parte dictorum duorum abbatis et conventus pluries competenter et debite requi sitos fuerit et sommatus, sommeturque et requiratur, ut sibi de injuria sic ¡Mata reparationem condignam faceret. iS'ichilominus tamen ipse reus in suo malo et dampnabili proposito induratus, hoc facere omisit, contradixit et recusavit, et adhuc omjttit, contradicit et recusat indebite et sine causa rationabili, quamvis ad hoc teneatur tam de jure quam de usu , stilo, more et consuetudine patrie et curie Morinensis. Et premissa vera sunt, publica, notoria et manifesta, a�? super hiis vox et fama communis laborant, eaque scit et recognovit ipse reus non semel sed pluries coram probis fore competenter vera. Quare petit, supplicat et requirit ipse procurator, nomine quo supra, predictum reum per vos venerandum dominum judicem, dominum officialem Morinensem antedictum, vestramque senten ciam diffinitivam condempnari et condempnatum compelli ad hoc, quod hujusmodi injurias sic eisdem dominis abbati et conventui in personas dictorum suorum servientium illatas emendet et reparet, ac pro emenda et reparatione quadam die veneris per vos prefigenda compareat in consistorio publico curie Morinensis, et ibi capite discooperto ac genuflexo de premissis ab ipsis dominis abbate et conventu in personam sui procuratoris veniam petat, et ibidem in dicto loco de Poperinghes die veneris sequenti eciam per vos statuenda faciat , ac ecclesie sancti Bertini de sancto Audomaro duas libras grossorum monete Flandrensis, et ecclesie sancti Bertini Popringensi unam, ad opus fabricarum earumdem, unacum custibus et expensis in lite seu causa presenti factis, de fiend is imposte- rum protestando, taxatione vestra legitima precedente, reddat, tradat, solvat et deliberet cum efl'ectu, rationibus et causis premissis, aliaque sibi fieri, statui, dici et decerni, que juris fuerint et rationis, vestrum benignum officium, domine judex, in hiis humiliter implorando. Salvo sibi jure addendi, diminuendi, decla- randi , corrigendi et mutandi , ac omni alio juris beneficio in omnibus etc. Offereus ipse actor quo supra nomine de premissis probare, que sufficient ad ejus intentum consequendum, ad aliquam tamen superfluam probationem nec ad om

231

nia prcmissa probanda nullatenus se astringens, sed sibi valeant et prosint, que de premissis probaverit. Et petit admitti. Datum anno Domini millesimo qua- dringentesimo quinquagesimo quarto, feria sexta ante Circundederunt me. Sic signatum de advocato: Per Anthonium de Tramecourt, licentiatum; et de notario: Annardum.

Lite igitur pro parte dicti rei, ut decuit, negando contestata ac jurato de ca- lumpnia et veritate dicenda ab ipsis partibus de et super contentis in ipsius actoris peticione seu libello, dictus actor ad illa probanda quamplures testes produxerit, quos audiri et examinari fecerimus, eorumqne dicta seu depositiones in scriptis redigi. Quibus sic productis eorumque dictis seu depositionibus in scriptis redactis ac nundum publicatis, nos eidem reo ad personam sui procu- ratoris diem assignaverimus Morini coram nobis ad certam diem tunc sequentem ad proponendum in scriptis sua facta ipsius actoris peticioni seu libello con traria , si que haberet et proponere vellet. Qua die adveniente seu certa alia ad hoc serviente, ipse reus in et contra ipsius actoris peticionem seu libellum certa facta in scriptis proposuit, sic incipiens: Citra et ante publicationem quo- rumdam talium qualium testium coram vobis, magne auctoritatis viro domino officiali Morinensi pro parte Roberti de Monte, curie Morinensis notarii, procu- ratorisque venerabiliumque et religiosorum virorum dominorum abbatis et con- ventus sancti Bertini, de sancto Audomaro, ordinis beati Benedicti, Morinensis diocesis, reum seu potius sui juris defensorem legitimum. Et sic Aniens ante datam: Addendi, diminuendi et corrigendi, ac omni alio juris beneficio in om nibus semper sibi salvo. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo quin quagesimo quarto, feria quinta post Omnium Sanctorum. Sic signatum de ad vocate): Per G. de Hericourt, licentiatum; et de notario: Touret. Ad que facta sive rationes ipse Robertus de Monte, nomine quo procedit actor, certas res- ponsiones in scriptis formaverit, sic incipientes: Jurgantium controversias celeri sententia terminare et equitati convenit et rigori textus est. C. ad litteram de sen. et re. in. anti. C. de judi. 1. proponend. in. princi. c. finem et �?. vene- rabilis de id. et contu. in anti. nri. q. 1. c. sicut. Cum igitur in hac presenti injuriarum causa coram vobis honorando domino, domino officiali Morinensi, indecisa pendente inter Robertum de Monte, venerabilis curie Morinensis nota- rium juratum, procuratorem seu sindicum et eo nomine reverendi in Christo patris domini Guillermi, Tullensis episcopi, abbatis ac religiosorum virorum dominorum conventus, ecclesie seu monasterii sancti Bertini, de sancto Audo maro, ordinis sancti Benedicti, Morinensis diocesis, actorum ex una, et quemdam Franciscum de Puud, parrochianum et incolam ville Popringensis, Morinensis diocesis, reum partibus ex altera etc. Et sic finientes ante datam: Oflferens de premissis probare, que in facto consistunt, quantum sufficiet ad suum intentum cousequendum. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo

232

quarto, feria sexta post Omnium Sanctorum. Sic signatum de advocato: Per Anthonium de Tramecourt, licentiatum; et de notario: Tourct. Ad quas quidem responsiones ipse reus certas replicas in scriptis formaverit sic incipientes: Cum consuetudinis ususque longevi non vilis sit auctoritas sed novitates plerumque discordiam periant. C. cum consuetudinis de consue. et �?. consuetudinis xi. di. et 1. п. С. que sit longa consuetudo; nam a principio duplex fuit juris distinctio, scilicet scriptum jus et non scriptum. Justi. de jure. na. gen. et. ci. s. constat. Et sicut jus scriptum, quod lex dicitur, servari debet, ita etiam non scriptum, quod consuetudo vocatur, quia jus non scriptum dicitur quod usus approbavit et legis obtinet vigorem; nam diuturni mores consensu utentium approbati legem immitantur. Justi. de jure. na. genti. et ci. s. ex non scripto et inveterita consuetudo pro lege communi non immerito custoditur. Et hoc est jus quod moribus dicitur constitutum (f. de legi. 1. de quibus. Et sic fmientes ante datam: Officium vestrum humiliter implorando in hiis, in quibus fuerit implorandum. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto, feria quinta post festum Martini hiemalis. Sic signatum de advocato: Per G. de Hericourt, licentiatum; et de notario: Touret. Super quibus quidem factis, responsionibus et replicis sic bincinde propositi-s penes nos pro nostra super eisdem proferenda sententia interloquutoria reportatur, nos ipsis visis et consideratis sententiam nostram interloquutoriam in scriptis protulimus, per quam facta hujusmodi hincindc proposita, inquantum pertinentia essent, et relevancia hincinde ad probandum admiserimus, expensis in diffinitiva reservatis. Qua sententia interloquutoria sic lata liteque per quaralibet ipsarum partium super factis sue partis adverse, ut decuit, negando contestata а�? jurato de calumpnia et veritate dicenda ab ipsarum partium procuratoribus de et super contentis in suis factis, sic ut prefertur, ad probandum admissus, dictus reus ad probandum contenta in hujusmodi suis factis nonnullos testes produxerit, quos audiri et examinan fecerimus, eorumque dicta seu depositiones in scriptis redigi. Quibus sic productis eorumque dictis seu depositionibus in scriptis redactis ac per nos publicatis et pro publicatis habitis et minime reprobatis, nisi in generali et hiis, que per processum apparere poterant, nos de ipsarum partium procuratorum consensu pariter et assensu in causa hujusmodi, processu ct negocio coram nobis inter ipsas partes agitatis concluserimus ac pro concluso habuerimus et tenuerimus, dictisque partibus item affirmaverimus Morini coram nobis ad certam diem tunc sequentem ad audiendum jus sive sententiam nostram diffinitivam super dicto processu , prout hie et nunc per litteras et acta super hiis confectis latius constare possunt et apparere. Notum facimus, quod processu hujusmodi coram nobis inter ipsas partes agitato penes nos pro nostra super eodem proferenda sententia diffinitiva reportato ac contentis in eo a nobis visis et consideratis, nos die date presentium pro tribunali sedentes sententiam nostram diffinitivam super hiis in scriptis protulimus et per presentes pronunciamus in hunc modum:

s

233

Christi nomine invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis babeutes, per hanc nostram sententiam diffinitivam, quam de jurisperitorum consilio ferimus, in hiis scriptis pronunciamus, decernimus et declaramus Franciscum de Puud reum ad emendam et reparationem pro injuriis et rebellione in libello Roberti de Monte, tamquam procuratoris et eo nomine reverendi in Christo patris et domini, domini Guillermi, Dei et apostolice sedis gratia episcopi Tullensis, abbatis ac religiosorum virorum dominorum conventus ecclesie seu monasterii sancti Bertini, de sancto Audomaro, ordinis sancti Benedicti, Morinensis diocesis, actoris, declaratis per ipsum reum eisdem dominis abbati et conventui in et ad personas Willermi Alizone et Nicholai Cool, servientium ballivi et amanni de Poperinghes , dicte Morinensis diocesis, illatis et commissis, teneri; pro qua emenda eumdem reum ad quadam die veneris per nos statuenda coram nobis hora nostre prime sedis pro tribunali sedentes in consistorio publico curie Morinensis comparen- dum, ibique genu flexo et capite discooperto ab ipsis dominis abbate et conventu seu eorum procuratore de hujusmodi injuriis et rebellione veniam petendam, et ibidem in ecclesia parrochiali sancti Bertini Popringensis hora offertorii magne misse die dominica extunc proximo sequente faciendum, а�? ibi supra altare cereum ponderis trium Iibrarum offerendum, et similiter infra octo dies extunc proxime sequentes in dicto monasterio sancti Bertini ab ipso domino abbate, si ibi fuerit, sin autem a priore et conventu ejusdem loci veniam petendam cum cause expressione, ipsumque reum in expensis cause earum taxatione nobis imposterum reservata condempnandum fore et condempnamus. Quocirca presbiteris omnibus curatis et capellanis Morinensis diocesis et eorum singulis harum serie mandamus, quatenus premissa publicent, notificent et manifestent, ubi, dum, quando et quotiens fuerit opportunum et a latore presentium fuerint requisiti seu eorum alter fuerit requisitus. Datum sub sigillo curie Moriuensis in testimonium premissorum, anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo quinto, feria sexta post sinodum estivalem.

Original. Sceau enlevé.